56. Phẩm "Hạnh Nguyện"

 TỔNG LUẬN
 KINH ĐẠI BÁT NHÃ BA LA MẬT

 Biên soạn: Cư Sĩ Thiện Bửu

Trang Nhà Quảng Đức bắt đầu online tháng 4/2022

***

PHẨM "HẠNH NGUYỆN"

Phần giữa quyển 451, Hội thứ II, ĐBN.

(Tương đương với phẩm cùng tên là “Hạnh Nguyện”,

phần đầu quyển 331, Hội thứ I, ĐBN)

Biên soạn: Lão Cư sĩ Thiện Bửu
Diễn đọc: Cư sĩ Quảng Tịnh, Cư sĩ Quảng Thiện Duyên
Lồng nhạc: Cư sĩ Quảng Phước, Cư sĩ Quảng Thiện Hùng Jordan Le

Gợi ý:

Phẩm này nói về hạnh nguyện của Bồ Tát tu sáu pháp Ba la mật để trước là thành thục chúng, thanh tịnh Phật độ, sau là để chứng được Nhất thiết chủng trí. Không như Kinh MHBNBLMĐ, phần sau của phẩm “Mộng Hành” lại thuyết về hạnh nguyện, Kinh ĐBN có một phẩm dành riêng để thuyết về hạnh nguyện của Bồ Tát như phẩm này.

Đa số Kinh điển Đại thừa nhất là Kinh của Tịnh Độ Tông, thường thuyết chung chung về đề tài này, tiêu biểu là Kinh Vô Lượng Thọ mà trong đó có tỳ kheo Pháp Tạng lập 48 điều nguyện trước khi trở thành Phật A Di Đà. Phẩm “Hạnh Nguyện” của Hội thứ II, ĐBN cũng có những ước nguyện tương tự. Nhưng ở đây Bồ Tát tu hành lục Ba la mật dẫn đến Nhất thiết chủng trí, để thực hiện các ước nguyện trong việc đem lại hạnh phúc và an lạc cho toàn thể chúng sanh.

Tóm lược:

Bấy giờ, Phật bảo cụ thọ Thiện Hiện:

- Có Bồ Tát tu hành bố thí Ba la mật, thấy các hữu tình bị đói khát bức, ăn mặc rách rưới, thiếu thốn đồ nằm, của cải đều chẳng như ý. Thấy việc này rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế khiến lìa xan tham, không bị nghèo đói. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành bố thí Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không thiếu thốn như thế. Như trời Tứ thiên vương chúng cho đến trời Tha hóa tự tại thọ dụng các thứ của vui thượng diệu, các loại hữu tình trong cõi Phật ta cũng thọ các thứ của vui thượng diệu. (Q.451, ĐBN)

Thiện Hiện! Bồ Tát này do bố thí Ba la mật đây chóng được viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu hành tịnh giới Ba la mật, thấy các hữu tình phiền não xí thạnh sát hại lẫn nhau cho đến tà kiến. Do nhân duyên đây chết yểu nhiều bệnh, dung nhan u ám, không có oai đức, của cải thiếu thốn, sanh nhà hạ tiên, thân thể khiếm khuyết, nhiều việc xấu bẩn. Thấy việc này rồi, tác suy nghĩ đây: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến xa lìa các quả ác nghiệp. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành tịnh giới, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không các quả ác nghiệp như thế. Tất cả hữu tình đều hành thập thiện, hưởng quả báo thù thắng trường thọ thảy.

Thiện Hiện! Bồ Tát Ma ha tát này do tịnh giới Ba la mật đây, chóng được viên mãn mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu hành an nhẫn Ba la mật thấy các hữu tình giận dữ lẫn nhau, miệng đầy dao mác, hủy mạ lăng nhục, dùng dao gậy tàn hại lẫn nhau. Thấy việc này rồi, tác suy nghĩ này: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến xa lìa ác tâm như vậy. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyên rằng: Ta nên tinh siêng chẳng đoái thân mạng tu hành an nhẫn, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không phiền não ác nghiệp như thế. Tất cả hữu tình lần lữa xem nhau như cha như mẹ, anh chị em, vợ con quyến thuộc, chẳng chống trái nhau.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do an nhẫn Ba la mật đây, chóng được viên mãn mau chứng Vô thượng Chánh đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu hành tinh tấn Ba la mật, thấy các hữu tình lười nhác biếng trễ chẳng siêng tinh tấn, nới bỏ tam thừa, cũng chẳng năng tu nghiệp lành trời người. Thấy việc này rồi, liền nghĩ đây: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến xa lìa biếng trễ, lười nhác. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành tinh tấn, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không biếng nhác, lười trễ như thế. Tất cả hữu tình tinh tấn mạnh mẽ siêng tu thiện thú và nhân Tam thừa, sanh trong người trời, mau chứng giải thoát.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do tinh tấn Ba la mật đây chóng được viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu hành tĩnh lự Ba la mật, thấy các hữu tình năm che(1), mất các tĩnh lự vô lượng vô biên. Thấy việc này rồi, tác nghĩ này: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến xa lìa tán động. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành tĩnh lự, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không thứ ngăn che tán động như thế. Tất cả hữu tình tự tại vào ra các tĩnh lự thắng định vi diệu.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do tĩnh lự Ba la mật đây chóng được viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu hành Bát Nhã la mật thấy các hữu tình ngu si ác huệ, mất chánh kiến thế gian, xuất thế gian, không nghiệp thiện ác và nhân quả, chấp đoạn chấp thường, chấp nhất chấp dị, đồng chẳng đồng thảy các thứ tà pháp. Thấy việc này rồi, tác nghĩ này: Ta phải làm sao cứu cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến xa lìa ác kiến tà chấp. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng, chẳng đoái thân mạng, tu hành Bát Nhã, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không ác huệ tà chấp như thế. Tất cả hữu tình trọn nên chánh kiến, các thứ diệu huệ đầy đủ trang nghiêm.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do Bát nhã Ba la mật đây chóng được viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình ba nhóm sai khác(2). Thấy việc đây rồi, tác nghĩ này: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến lìa nhóm tà định và bất định. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được danh không tà định và bất định, tất cả các hữu tình đều trụ chánh định.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình đọa ba ác thú chịu các khổ dữ. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loài hữu tình khiến lìa hẳn khổ ba ác thú. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có danh ba ác thú(3) như thế, tất cả hữu tình đều thuộc thiện thú.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình do ác nghiệp chướng, ở chỗ đại địa cao thấp chẳng đều, gò đồi mương hầm, cỏ uế gốc trụi, gai độc chơm chởm, bất tịnh đầy rẫy. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến diệt trừ hẳn các ác nghiệp chướng, được ở nơi đất bằng như bàn tay, không các việc cỏ uế gốc trụi v.v... Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được không các nghiệp tạp uế như vậy, cảm được đại địa bằng phẳng trang nghiêm, nhiều hoa quả, rất được ưa thích.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình vì phước mỏng, ở chỗ đại địa không các ngọc báu, chỉ có nhiều thứ đất đá ngói sỏi. Thấy được đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình tội dày phước mỏng như thế, khiến ở nơi giàu sang, nhiều ngọc báu. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không tạo nhiều tội ít phước như thế. Cát vàng rải đất, chỗ nào đều có phệ lưu ly thảy nhiều quý lạ, hữu tình mặc tình thọ dụng.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật thấy các hữu tình nhiếp thọ nhiều thứ yêu đắm, phát khởi các thứ ác nghiệp bất thiện. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình nhiều nhiếp thọ như thế, khiến lìa hẳn ác nghiệp mê đắm. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không nhiều điều nhiếp thọ như thế. Tất cả hữu tình đối sắc thanh thảy không nhiếp thọ, chẳng sanh mê đắm.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình có bốn loại giai cấp sang hèn sai khác, là Sát đế lợi, Bà la môn v.v... Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến không có giai cấp sai khác. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có bốn hạng giai cấp sang hèn sai khác như thế. Tất cả hữu tình đồng một sắc loại, thảy đều tôn quý nhiếp thuộc như nhau.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình có hạ trung thượng gia tộc sai khác. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến không ở trong ba hạng hạ trung thượng phẩm gia tộc sai khác như thế. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có ba hạng hạ trung thượng phẩm gia tộc sai khác như thế, tất cả hữu tình đều đồng thượng phẩm.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình đẹp đẽ xấu xí hình sắc sai khác. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến không hình sắc đẹp xấu sai khác như thế. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được các loại hữu tình không hình sắc đẹp xấu sai khác như thế, tất cả hữu tình đều sắc chơn kim đoan nghiêm đẹp lạ, được chúng ưa thấy, trọn nên đệ nhất tịnh sắc viên mãn.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình hệ thuộc cảnh chúa tôi. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến được tự tại. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Các loại hữu tình trong cõi Phật ta không có cảnh chúa tôi, có làm điều gì đều được tự tại. Cho đến chẳng thấy hình tượng chúa tể, cũng chẳng còn nghe danh dự chúa tể. Chỉ có Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác, dùng pháp thống nhiếp gọi là Pháp Vương.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình có địa ngục thảy các thú sai khác. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến không có thiện ác các thú sai khác. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta được không thiện ác các thú sai khác, cho đến không có danh tự địa ngục, bàng sanh, quỷ giới, A tu la, người, trời. Tất cả hữu tình đều đồng một loại, đẳng tu một nghiệp là đều hòa hợp tu hành bố thí cho đến Bát nhã Ba la mật. An trụ nội không cho đến vô tánh tự tánh không. An trụ chơn như cho đến bất tư nghì giới. An trụ khổ tập diệt đạo Thánh đế. Tu hành bốn niệm trụ cho đến tám Thánh đạo chi. Tu hành bốn tĩnh lự, bốn vô lượng, bốn vô sắc định. Tu hành tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thứ đệ định, mười biến xứ. Tu hành không, vô tướng, vô nguyện giải thoát môn. Tu hành Đà la ni môn, Tam ma địa môn. Tu hành năm nhãn, sáu thần thông. Tu hành Phật mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng. Tu hành pháp vô vong thất, tánh hằng trụ xả. Tu hành Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí. Tu hành Bồ Tát hạnh và chư Phật Vô Thượng Bồ đề.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình sanh ra làm bốn loài sai khác. Chỗ gọi là thai sanh, hay sanh ra từ trứng, sanh nơi ẩm thấp hay hóa sanh. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt khiến không có bốn loại sanh sai khác như thế. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có loài bốn sanh sai khác như thế. Các loại hữu tình đều đồng hóa sanh.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình không có năm thần thông, làm việc gì cũng chẳng được tự tại. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt hữu tình đều khiến được đắc năm thần thông. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta các loại hữu tình đều có năm thần thông làm việc gì cũng được tự tại.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thọ dụng đoạn thực, thân có các thứ đại tiểu tiện, mủ máu hôi hám, rất đáng nhàm chán. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình này, khiến trong thân không các tiện uế như thế. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta, các loại hữu tình chỉ đồng thọ dụng diệu pháp hỷ thực, tất cả tương tự trời Cực quang tịnh, trong ngoài thân thể không có các tạp uế.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thân không ánh sáng, có làm việc gì phải cầu bên ngoài chiếu soi. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến lìa thân không ánh sáng như thế. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện này rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta các loại hữu tình thân đủ ánh sáng, chẳng cần ngoài soi.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình cõi nước chỗ ở có ngày có đêm, có tháng nửa tháng, thời tiết năm số chuyển biến khác thường. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến chỗ ở không ngày đêm thời tiết biến đổi. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không tên ngày đêm, tháng, nửa tháng thời tiết chuyển biến v.v…

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thọ lượng ngắn ngủi. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến được thọ lượng lâu dài. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta các loại hữu tình thọ lượng lâu xa kiếp số khó biết.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thân không tướng hảo. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình khiến được tướng hảo. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh giác. Trong cõi Phật Ta, các loại hữu tình thân đủ tướng hảo, viên mãn trang nghiêm, hữu tình được thấy, đều có niềm vui tịnh diệu.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thiếu các căn lành. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế khiến đủ căn lành. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật-đa, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta các loại hữu tình tất cả trọn nên căn lành thắng diệu. Do căn lành đây, sắm được đồ cúng thượng diệu cúng dường chư Phật. Nhờ phước lực này tùy sanh chỗ nào, lại năng cúng dường chư Phật Thế Tôn.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình thân tâm đủ bệnh. Thân bệnh có bốn là bệnh gió, nóng, đàm và hỗn tạp. Tâm cũng có bốn bệnh là bệnh tham, sân, si và mạn thảy. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế khiến đủ căn lành. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta, các loại hữu tình thân tâm thanh tịnh, không các bệnh khổ cho đến không có danh thân tâm bệnh.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình có nhiều ý tưởng Tam thừa sai khác. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt các loại hữu tình, khiến nới bỏ ý tưởng Nhị thừa, chỉ khiến muốn tới Vô thượng Đại thừa. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta, các loại hữu tình duy cầu Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, chẳng muốn quả Thanh văn, Độc giác thừa, cho đến không có danh nghĩa Nhị thừa.  

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy các hữu tình khởi tăng thượng mạn, chưa được nói được, chưa chứng nói chứng. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cứu vớt các loại hữu tình như thế, khiến tháo bỏ gút tăng thượng mạn. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Trong cõi Phật ta không có kẻ tăng thượng mạn như thế. Tất cả hữu tình lìa tăng thượng mạn.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy có Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác quang minh, thọ lượng, đệ tử chúng số đều có phần hạn. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao được quang minh, thọ lượng, đệ tử chúng số đều không phần hạn. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, khiến ta bấy giờ được quang minh, thọ lượng, đệ tử chúng số đều không phần hạn.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có Bồ Tát tu đủ sáu thứ Ba la mật, thấy có Như Lai Ứng Chánh Đẳng Giác cõi xứ quốc độ chu vi hữu lượng. Thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ta phải làm sao cho cõi xứ chu vi vô lượng. Đã suy nghĩ rồi, khởi nguyện rằng: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu thứ Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến chóng viên mãn, mau chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề. Thế giới Tam thiên đại thiên mười phương đều như số cát Căng già hợp làm một cõi, ta ở trong ấy thuyết pháp giáo hóa vô lượng vô số vô biên hữu tình.

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Lại nữa, Thiện Hiện! Có đại Bồ Tát tu đủ sáu Ba la mật, thấy các hữu tình đường sanh tử quá dài, ác cõi hữu tình số ấy vô biên. Đại Bồ Tát này thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ngằn mé sanh tử y như hư không, các cõi hữu tình cũng lại như thế. Tuy không thật có các loại hữu tình trôi lăn trong sanh tử hoặc được Niết bàn, mà các hữu tình vọng chấp là có, xoay quanh sanh tử, chịu khổ vô biên. Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt. Đã suy nghĩ rồi, liền nguyện: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến cho chóng chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao. Vì các hữu tình thuyết Vô thượng pháp, đều khiến giải thoát đại khổ sanh tử, cũng khiến chứng biết sanh tử, giải thoát đều vô sở hữu, rốt ráo đều không. (Q.451, ĐBN)

Thiện Hiện! Bồ Tát này do sáu thứ Ba la mật đây chóng được viên mãn, năng chứng Nhất thiết trí trí.

Thích nghĩa:

(1). Năm che còn gọi ngũ cái, ngũ che: Năm loại phiền não chướng ngại chân tâm, che mờ tánh giác. Đó là: Tham dục (貪欲), sân khuể (瞋恚), hôn trầm (沈), điệu hối (掉悔), nghi (疑).

(2). Ba nhóm sai khác: Chánh định, tà định và bất định.

(3). Ba ác thú ở đây là địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh.

(1). (2). Và (3). Đều thích nghĩa rồi, chỉ nhắc lại cho nhớ!

Sơ giải:

Phẩm “Hạnh Nguyện” của Hội thứ II tương đương với phẩm cùng tên là “Hạnh Nguyện”, phần đầu quyển 331, Hội thứ I, ĐBN cốt nói lên ước nguyện sâu xa của một vị Bồ Tát giống như ước nguyện của Tỳ kheo Pháp Tạng trong Kinh Vô Lượng Thọ trước khi thành Phật A di đà. Đó cũng là ước nguyện của Văn Thù Sư Lợi, của Phổ Hiền Bồ Tát, của Đức Quán Âm Bồ Tát hoặc bất cứ vị Bồ Tát nào trong hằng sa thế giới.

Tu Bồ Tát đạo hay Bồ Tát hạnh là thực hiện Bồ đề tâm, quyết tâm đạt Bồ đề vì lợi ích của hữu tình, nhằm dẫn dắt chúng sanh đến Niết bàn dù phải trải qua bao thử thách gian khổ trong vô lượng kiếp. Nhưng muốn thực hiện hạnh nguyện đó thì trước nhất phải tu đủ sáu phép Ba la mật còn gọi là tu lục độ vạn hạnh sau tu tất cả các pháp môn Phật, rồi phải tích tụ thiên căn công đức, mới có thể đạt Vô Thượng Chánh Đẳng Bồ đề, để phục vụ chúng sanh.

Hạnh nguyện của Bồ Tát là những hạnh nguyện cao cả, khó tu khó thực hiện. Nhờ hạnh nguyện này mà hạt giống Phật duy trì mãi với thời gian. Hạnh nguyện đó không ngoài việc thực thi một thế giới lý tưởng mà nhân loại hằng mơ ước, hay nói khác là Bồ Tát muốn tạo một mô hình gương mẫu mà vô lượng vô biên thế giới mười phương hằng ước mơ về mọi phương diện vật chất cũng như tinh thần cốt mang lại hạnh phúc ấm no cho toàn thể chúng sanh.

Phẩm này của kinh ĐBN, quyển 451 nói rằng:

“Lại nữa, Thiện Hiện! Có đại Bồ Tát tu đủ sáu Ba la mật, thấy các hữu tình đường sanh tử quá dài, ác cõi hữu tình số ấy vô biên. Đại Bồ Tát này thấy việc đây rồi, liền nghĩ: Ngằn mé sanh tử y như hư không, các cõi hữu tình cũng lại như thế. Tuy không thật có các loại hữu tình trôi lăn trong sanh tử hoặc được Niết bàn, mà các hữu tình vọng chấp là có, xoay quanh sanh tử, chịu khổ vô biên. Ta phải làm sao phương tiện cứu vớt. Đã suy nghĩ rồi, liền nguyện: Ta phải tinh siêng chẳng đoái thân mạng, tu hành sáu Ba la mật, thành thục hữu tình, nghiêm tịnh cõi Phật khiến cho chóng chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao. Vì các hữu tình thuyết Vô thượng pháp, đều khiến giải thoát đại khổ sanh tử, cũng khiến chứng biết sanh tử, giải thoát đều vô sở hữu, rốt ráo đều không”.

Nên phần sau của phẩm thứ 57, “Mộng Hành”, tập 4, quyển 57, Địa Trí Độ Luận kết luận:

“Phật khai thị cho chúng sanh biết rõ đại tâm, đại nguyện của Bồ Tát như sau:

Dù biết rõ đường sanh tử rất dài, biết rõ chúng sanh tương tục chìm đắm trong sanh tử, chịu rất nhiều khổ đau, biết rõ chúng sanh vô lượng vô số ở trong khắp vô lượng vô biên thế giới, cũng biết rõ chúng rất khó độ, nhưng Bồ Tát chẳng hề thối tâm. Bồ Tát biết rõ thối tâm Bồ Đề là tà niệm, là chẳng viên thành được bản nguyện độ sanh. Bởi vậy Bồ Tát thường hành chánh niệm, xem tất cả các sự việc nêu trên đây đều là như mộng như huyễn là như hư không.

Vì xem chúng sanh là như hư không, xem bờ sanh tử cũng là như hư không, nên Bồ Tát phát nguyện ở trong thế gian, chung sống với các loài chúng sanh, nhằm giáo hóa chúng sanh. Giáo hóa chúng sanh như vậy, độ thoát chúng sanh như vậy, mà Bồ Tát thật chẳng thấy có chúng sanh nào được độ cả, vì thật chẳng có chúng sanh chìm đắm trong sanh tử, cũng chẳng có chúng sanh nào được giải thoát cả. Bồ Tát thấy vô lượng đời vị lai chỉ như trong một niệm, chẳng có lâu xa. Do vậy mà Bồ Tát được đủ trí huệ lực, phước đức lực, vượt qua vô lượng kiếp gần đến Vô Thượng Bồ Đề.

Như vậy là Phật nêu lên đầy đủ các duyên pháp, khiến Bồ Tát chẳng nhàm chán sinh tử, chẳng rời bỏ chúng sanh. Bồ Tát thấy chúng sanh như huyễn, như hóa, như hư không, nên tuy chúng sanh là vô số vô lượng, mà thật chẳng có chúng sanh để độ thoát; lại nữa nếu chúng sanh là vô số vô lượng, thì trí huệ của Bồ Tát cũng vô lượng vô biên, khiến Bồ Tát chẳng
thấy việc độ thoát chúng sanh là việc khó làm vậy”.

Kinh đã diễn tả rất chi tiết về các hạnh nguyện này nên không cần lặp lại thêm nữa. Phẩm này dễ hiểu, ai cũng có thể lãnh hội./.

---o0o---