21. Phẩm "Tịnh Đạo" (Tổng Luận Kinh Đại Bát Nhã; Biên soạn: Lão Cư Sĩ Thiện Bửu Diễn đọc: Phật tử Hoàng Lan Quảng Thiện Duyên Lồng nhạc: Jordan Lê Quảng Thiện Hùng)

TỔNG LUẬN 

KINH ĐẠI BÁT NHÃ BA LA MẬT

 Biên soạn: Cư Sĩ Thiện Bửu

Trang Nhà Quảng Đức bắt đầu online tháng 4/2022

***

PHẨM "TỊNH ĐẠO"

Phần sau quyển 75 cho đến hết quyển 76, Hội thứ I, ĐBN.

(Tương đương với phần sau của quyển thứ 08, phẩm “Vô Sanh”, MHBNBLMĐ)

 


 Biên soạn: Lão Cư Sĩ Thiện Bửu
Diễn đọc: Phật tử Hoàng Lan Quảng Thiện Duyên
Lồng nhạc: Jordan Lê Quảng Thiện Hùng

Tóm lược:

Thiện Hiện bảo Xá Lợi Tử: Các đại Bồ Tát, khi tu hành sáu pháp Ba la mật thấy sắc tịnh; nên thọ, tưởng, hành, thức tịnh; thấy mười hai xứ tịnh, nên mười tám giới tịnh; thấy tứ Thánh đế cho đến ba mươi bảy pháp trợ đạo tịnh, nên tam giải thoát môn, năm loại mắt, sáu phép thần thông tịnh; thấy Phật mười lực cho đến mười tám pháp Phật bất cộng tịnh, nên Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí tịnh; thấy Bồ Tát đạo tịnh, nên quả vị Giác ngộ tối cao tịnh.

Xá Lợi Tử hỏi Thiện Hiện: Làm thế nào đại Bồ Tát tu hành sáu pháp Ba la mật mà Bồ Tát đạo được thanh tịnh?

Thiện Hiện đáp: Xá Lợi Tử: Sáu phép Ba la mật, mỗi phép đều có hai thứ: Một là thế gian, hai là xuất thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là bố thí thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát là đại thí chủ, thì luôn luôn bố thí cho tất cả Sa môn, Bà la môn, người nghèo, người bệnh, người cô độc, người lỡ đường, người hành khất: Cần ăn, cho ăn, cần uống cho uống, cần y phục cho y phục, cần chỗ ở cho chỗ ở, cần thuốc men cho thuốc men, và tùy theo nhu cầu sinh sống mà cho đầy đủ. Hoặc xin đầu mắt tay chân, hoặc xin các phần khác trong thân như máu thịt xương tủy… đều cho hết. Tuy làm việc bố thí như vậy nhưng đại thí chủ lại nghĩ nhờ bố thí mà được nhiều người ngợi khen, kiếp sau sẽ hưởng được nhiều phúc lợi. Đó là Bố thí chấp tướng, lấy sở đắc làm phương tiện. Vì bố thí còn nghĩ về mình, về người, về vật bố thí. Do chấp trước ba luân này, mà hành bố thí, nên gọi là thế gian bố thí.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là bố thí Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi hành bố thí, ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta là người cho, hai là chẳng chấp kẻ kia là người nhận, ba là chẳng chấp việc bố thí và kết quả bố thí, thì đó là đại Bồ Tát thực hành bố thí ba luân thanh tịnh.

Nếu đại Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước bố thí đã tu ban cho khắp hữu tình, thì đối với các hữu tình hoàn toàn không sở đắc. Cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó chẳng chấp tướng. Do hoàn toàn không chấp trước mà hành bố thí, nên gọi là bố thí Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử! Thế nào là tịnh giới thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát thọ trì tịnh giới mà có chỗ nương, nghĩa là nghĩ thế này: Ta vì lợi ích của tất cả hữu tình mà thọ trì tịnh giới; ta theo lời Phật dạy đối với tịnh giới không có vi phạm..., ta là người thọ trì giới tịnh giới Ba la mật. Như vậy lấy hữu sở đắc làm phương tiện để trì giới. Vị ấy chấp trước ba luân mà thọ trì giới: Một là tưởng về mình, hai là tưởng về người, ba là tưởng về giới. Do chấp trước ba luân này, mà thọ trì giới, nên gọi là tịnh giới thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là tịnh giới Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Đại Bồ Tát, khi thọ trì giới, ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta năng trì giới, hai là chẳng chấp hữu tình được phòng hộ, ba là chẳng chấp giới và kết quả của giới, thì gọi là đại Bồ Tát khi thọ trì giới ba luân thanh tịnh. Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước đã trì giới bố thí khắp hữu tình, đối với các hữu tình hoàn toàn không sở đắc. Tuy cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy một chút tướng nào. Do hoàn toàn không chấp trước mà thọ trì giới cấm, nên gọi là tịnh giới Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là an nhẫn thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, tuy tu an nhẫn, mà có chỗ nương, nghĩa là khởi lên ý nghĩ: Ta vì lợi ích của tất cả hữu tình mà tu an nhẫn; ta theo lời Phật dạy, đối với an nhẫn thù thắng, thường tu tập đúng đắn; ta tu hành an nhẫn Ba la mật, thì vị ấy khi tu hành an nhẫn, lấy hữu sở đắc làm phương tiện, cùng với các hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao; lại khởi lên ý nghĩ thế này: Ta đem phước đức đã an nhẫn này bố thí cho các hữu tình, khiến đời này, đời khác được an vui cho đến chứng đắc Vô dư y Niết bàn. Vị ấy chấp trước ba luân mà tu hành an nhẫn: Một là tưởng về mình, hai là nghĩ về người, ba là nghĩ về nhẫn. Do chấp trước ba luân này, tu an nhẫn nên gọi là an nhẫn thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là an nhẫn Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi tu hành an nhẫn, ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta thường tu nhẫn, hai là chẳng chấp đối tượng nhẫn là hữu tình, ba là chẳng chấp trước nhẫn và kết quả của nhẫn, thì đó là đại Bồ Tát, khi tu hành an nhẫn, ba luân thanh tịnh. Đại Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước đã tu hành an nhẫn bố thí khắp hữu tình, đối với các hữu tình hoàn toàn không sở đắc, tuy cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy một chút tướng nào. Do hoàn toàn không chấp trước mà tu an nhẫn, nên gọi là an nhẫn Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là tinh tấn thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, tuy dốc lòng tinh tấn, nhưng có chỗ nương, nghĩa là khởi lên ý nghĩ: Ta vì lợi ích tất cả hữu tình mà dốc lòng tinh tấn; ta theo lời Phật dạy, sách tấn thân tâm không hề giải đãi; ta hành tinh tấn Ba la mật, thì vị ấy khi hành tinh tấn, lấy hữu sở đắc mà làm phương tiện, cùng với các hữu tình hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, lại khởi lên ý nghĩ: Ta đem phước đã tu tinh tấn này bố thí cho các hữu tình, khiến đời này, đời khác được an vui cho đến chứng đắc Vô dư y Niết bàn. Vị ấy chấp trước vào ba luân mà dốc lòng tinh tấn: Một là tưởng về mình, hai là nghĩ về người, ba là tưởng nghĩ về tinh tấn. Do chấp trước ba luân này mà tu tinh tấn, nên gọi là tinh tấn thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là tinh tấn Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi dốc lòng tinh tấn, làm cho ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta thường tinh tấn, hai là chẳng chấp vào cái vì hữu tình, ba là chẳng đắm vào sự tinh tấn và kết quả tinh tấn, thì đó là đại Bồ Tát dốc lòng tu tinh tấn, ba luân thanh tịnh. Đại Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước tinh tấn đã tu bố thí khắp hữu tình, đối với các hữu tình hoàn toàn không sở đắc. Tuy cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy có một chút tướng nào. Do hoàn toàn không chấp trước mà lại dốc lòng tinh tấn, nên gọi là tinh tấn Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là tịnh lự thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, tuy tu tịnh lự, nhưng có chỗ nương, nghĩa là khởi lên ý nghĩ: Ta vì lợi ích tất cả hữu tình mà tu tịnh lự; ta theo lời Phật dạy, đối với các đẳng trì thù thắng luôn luôn tu tập đúng đắn; ta hành tịnh lự Ba la mật, thì vị ấy, khi tu định, lấy hữu sở đắc mà làm phương tiện, cùng với các hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao; lại khởi lên ý nghĩ: Ta đem phước đã tu tịnh lự này bố thí cho các hữu tình, khiến đời này, đời sau được an vui cho đến chứng đắc Vô dư y Niết bàn. Vị ấy chấp trước ba luân mà tu tịnh lự: Một là tưởng về mình, hai là nghĩ về người, ba là tưởng nghĩ về tịnh lự. Do chấp trước ba luân này mà tu tịnh lự, nên gọi là tịnh lự thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là tịnh lự Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi tu tịnh lự, ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta thường tu định, hai là chẳng chấp vì hữu tình, ba là chẳng đắm vào tịnh lự và kết quả tịnh lự, thì đó là đại Bồ Tát, khi tu tịnh lự, ba luân thanh tịnh. Đại Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước đã tu tịnh lự bố thí khắp hữu tình, đối với các hữu tình hoàn toàn không sở đắc. Tuy cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy một chút tướng nào. Do hoàn toàn không chấp trước mà tu tịnh lự, nên gọi là tịnh lự Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là Bát Nhã thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi tu hành Bát Nhã, mà có chỗ nương, nghĩa là khởi lên ý nghĩ: Ta vì lợi ích cho tất cả hữu tình mà tu Bát Nhã; tự xưng là từng tu Bát Nhã, lại cho tu Bát Nhã là thù thắng, thì vị ấy khi tu Bát nhã Ba la mật, lấy hữu sở đắc mà làm phương tiện, cùng với các hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao; lại khởi lên ý nghĩ: Ta đem phước đã tu huệ này bố thí cho các hữu tình, khiến đời này, đời sau được an vui cho đến chứng đắc Vô dư y Niết bàn. Vị ấy chấp trước ba luân mà tu Bát Nhã: Một là tưởng về mình, hai là nghĩ về người, ba là tưởng nghĩ về Bát Nhã. Do chấp trước ba luân này, mà hành Bát Nhã nên gọi là tu Bát Nhã thế gian.

Xá Lợi Tử hỏi: Thế nào là Bát nhã Ba la mật xuất thế gian?

Thiện Hiện đáp: Nếu đại Bồ Tát, khi tu hành Bát Nhã, ba luân thanh tịnh: Một là chẳng chấp ta thường tu tuệ, hai là chẳng chấp vì hữu tình, ba là chẳng đắm vào Bát Nhã và kết quả Bát Nhã, thì đó là đại Bồ Tát, khi tu hành Bát Nhã, ba luân thanh tịnh. Đại Bồ Tát lấy đại bi làm đầu, đem phước đã tu hành Bát Nhã bố thí khắp hữu tình, đối với các hữu tình hoàn toàn vô sở đắc. Tuy cùng với tất cả hữu tình đồng hồi hướng về quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy một chút tướng nào. Do hoàn toàn không chấp trước mà tu hành Bát Nhã, nên gọi là Bát nhã Ba la mật xuất thế gian.

Xá Lợi Tử! Như vậy là Bồ Tát khi tu hành 6 phép Ba la mật làm thanh tịnh đạo Bồ đề.

Khi ấy, Xá Lợi Tử hỏi Thiện Hiện: Những gì gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát?

Xá Lợi Tử! 18 pháp không là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát; chơn như, pháp giới, pháp tánh, tánh chẳng hư vọng, tánh chẳng đổi khác, tánh bình đẳng, tánh ly sanh, định pháp, trụ pháp, thật tế, cảnh giới hư không, cảnh giới bất tư nghì gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát; tứ Thánh đế, 12 duyên khởi, lục Ba la mật gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát.

Bốn tịnh lự gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát; bốn vô lượng, bốn định vô sắc gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát. Tám giải thoát, 37 pháp trợ đạo, Tam giải thoát môn, năm loại mắt, sáu thần thông, Phật mười lực, bốn điều không sợ, bốn sự hiểu biết thông suốt, đại từ, đại bi, đại hỷ, đại xả, mười tám pháp Phật bất cộng gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát. Pháp không quên mất, tánh luôn luôn xả, tất cả pháp môn Đà la ni, Tam ma địa gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát. Nhất thiết trí, Đạo tướng trí, Nhất thiết tướng trí (nghĩa là tất cả pháp Phật)gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát.

Xá Lợi Tử! Vô lượng, vô biên các nhóm công đức lớn như vậy gọi là đạo Bồ đề của đại Bồ Tát.

Khi ấy, Xá Lợi Tử khen Thiện Hiện: Hay thay! Đúng như Ngài đã nói! Nhưng công đức như vậy là do thế lực Ba la mật nào mà đạt được?

Thiện Hiện đáp: Xá Lợi Tử! Công đức như vậy đều do thế lực của Bát nhã Ba la mật mà đạt được. Vì sao? Xá Lợi Tử! Vì Bát nhã Ba la mật luôn luôn là mẹ của tất cả thiện pháp. Tất cả thiện pháp của Thanh văn, Độc giác, Bồ Tát, Như Lai đều từ đó xuất sanh.

Xá Lợi Tử! Bát nhã Ba la mật này có khả năng nhiếp thọ khắp tất cả thiện pháp. Thiện pháp của Thanh văn, Độc giác, Bồ Tát, Như Lai đều nương nơi đây mà an trú. Chư Phật quá khứ tu hành Bát nhã Ba la mật, vì đạt đến chỗ viên mãn rốt ráo, nên đã chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao, chuyển pháp luân nhiệm mầu, độ vô lượng chúng sanh. Chư Phật hiện tại, vị lai tu hành Bát nhã Ba la mật, vì đạt đến viên mãn rốt ráo, nên sẽ chứng đắc quả vị Giác ngộ tối cao, chuyển pháp luân nhiệm mầu, độ vô lượng chúng sanh.

Xá Lợi Tử! Nếu đại Bồ Tát nghe nói Bát nhã Ba la mật mà tâm không nghi hoặc, cũng chẳng mê muội, thì nên biết, đại Bồ Tát ấy trụ chỗ trụ như thị, chẳng lìa tác ý, nghĩa là muốn cứu hộ tất cả hữu tình, thường chẳng rời bỏ tác ý đại bi đối với tất cả hữu tình.

Xá Lợi Tử nói với Thiện Hiện: Nếu đại Bồ Tát trụ chỗ trụ như thị, chẳng lìa tác ý, thì tất cả hữu tình cũng phải trở thành đại Bồ Tát. Vì sao? Vì tất cả hữu tình cũng thường chẳng lìa tác ý này. Vì vậy, đại Bồ Tát cùng với tất cả hữu tình phải không sai khác?

Cụ thọ Thiện Hiện liền khen Xá Lợi Tử: Hay thay! Đúng như Ngài đã nói, Ngài có khả năng nắm bắt đúng như thật cái nghĩa mà tôi muốn nói. Vì sao? Xá Lợi Tử! Vì hữu tình phi hữu, nên biết tác ý cũng phi hữu. Vì ngã, dòng sinh mạng, sự sanh, sự dưỡng, sự trưởng thành, chủ thể luân hồi, người do người sanh, ngã tối thắng, khả năng làm việc, tự thọ quả báo, cái biết, cái thấy phi hữu, nên biết tác ý cũng phi hữu. Vì hũu tình không thật, nên biết tác ý cũng không thật; vì ngã cho đến cái thấy không thật, nên biết tác ý cũng không thật. Vì hữu tình không có tự tánh, nên biết tác ý cũng không có tự tánh. Vì ngã cho đến cái thấy không có tự tánh, nên biết tác ý cũng không có tự tánh. Vì hữu tình là không, nên biết tác ý cũng không; vì ngã cho đến cái thấy là không, nên biết tác ý cũng là không. Vì hữu tình là viễn ly, nên biết tác ý cũng viễn ly; vì ngã cho đến cái thấy là viễn ly, nên biết tác ý cũng viễn ly. Vì hữu tình là tịch tịnh, nên biết tác ý cũng tịch tịnh; vì ngã cho đến cái thấy là tịch tịnh, nên biết tác ý cũng tịch tịnh. Vì hữu tình vô tri giác, nên biết tác ý cũng vô tri giác; vì ngã cho đến cái thấy vô tri giác, nên biết tác ý cũng vô tri giác.

Xá Lợi Tử! Vì ngũ uẩn, 12 xứ, 18 giới phi hữu, nên biết tác ý cũng phi hữu. Vì ngũ uẩn, thập nhị xứ, thập bát giới, không thật, nên biết tác ý cũng không thật. Vì ngũ uẩn, 12 xứ, 18 giới không có tự tánh, nên biết tác ý cũng không có tự tánh. Vì ngũ uẩn, thập nhị xứ, thập bát giới là không, nên biết tác ý cũng không. Vì ngũ uẩn, thập nhị xứ, thập bát giới là viễn ly, nên biết tác ý cũng viễn ly. Vì ngũ uẩn, thập nhị xứ, thập bát giới là tịch tịnh, nên biết tác ý cũng tịch tịnh. Vì ngũ uẩn, thập nhị xứ, thập bát giới vô tri giác, nên biết tác ý cũng vô tri giác.

Vì tứ thiền, tứ vô lượng, tứ vô sắc phi hữu, nên biết tác ý cũng phi hữu, vì ba mươi bảy pháp trợ đạo, mười tám pháp Phật bất cộng phi hữu, nên biết tác ý cũng phi hữu. Nói rộng ra, vì tất cả pháp Phật không thật, nên biết tác ý cũng không thật; vì tất cả pháp Phật không có tự tánh, nên biết tác ý cũng không có tự tánh; vì tất cả pháp Phật là không, nên biết tác ý cũng không; vì tất cả pháp Phật là viễn ly, nên biết tác ý cũng viễn ly; vì tất cả pháp Phật là tịch tịnh, nên biết tác ý cũng tịch tịnh; vì tất cả pháp Phật vô tri giác, nên biết tác ý cũng vô tri giác v.v...

Xá Lợi Tử! Do duyên cớ này, các đại Bồ Tát trụ chỗ trụ như thị(1), nên thường chẳng xả tác ý đại bi.

Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn khen Thiện Hiện: Hay thay! Ông có khả năng khéo vì đại Bồ Tát mà tuyên thuyết Bát Nhã, đó là đều do sức oai thần của Như Lai. Các vị nào muốn vì đại Bồ Tát mà tuyên thuyết Bát nhã Ba la mật thì đều nên như ông mà tuyên thuyết. Các đại Bồ Tát nào muốn học Bát nhã Ba la mật, thì đều nên theo điều ông nói mà học.

Khi cụ thọ Thiện Hiện vì các đại Bồ Tát thuyết Bát nhã Ba la mật ấy, thì ở trong tam thiên đại thiên thế giới chấn động sáu cách.

Lúc bấy giờ đức Như Lai liền mỉm cười.

Cụ thọ Thiện Hiện bạch: Bạch Thế Tôn! Vì nhân duyên gì mà Ngài mỉm cười?

Phật bảo Thiện Hiện! Như ta ở thế giới Kham Nhẫn tam thiên đại thiên này, vì các đại Bồ Tát mà tuyên thuyết Bát Nhã; nay chư Phật Thế Tôn ở vô lượng, vô số, vô biên thế giới trong mười phương cũng vì các đại Bồ Tát mà tuyên thuyết Bát Nhã. Như nay ở thế giới Kham Nhẫn tam thiên đại thiên này có mười hai ức các trời, người v.v…thảy nghe thuyết Bát Nhã đối trong các pháp, chứng đắc vô sanh nhẫn; nay ở vô lượng, vô số, vô biên thế giới trong mười phương, đều có vô lượng, vô số, vô biên hữu tình thảy nghe chư Phật ở cõi ấy thuyết Bát nhã Ba la mật, cũng phát tâm cầu chứng quả vị Giác ngộ tối cao.

Thích nghĩa:

(1). Như thị có ba nghĩa như sau: 1- Như Thị: Như vầy (như thị ngã văn). Chỉ cho Tín thành tựu trong 6 thành tựu. Thông thường từ ngữ này được đặt ở đầu mỗi bộ kinh, là để biểu thị niềm tin sâu xa rằng những điều ghi chép trong Kinh này đều là giáo pháp do chính đức Phật nói ra. (xt. Lục Thành Tựu). 2- Như Thị: Như thế. Từ ngữ biểu thị thực tướng các pháp. (xt. Thập Như Thị). 3- Như Thị: Đúng vậy! Đúng vậy! Đây là lời công nhận và tán thành những điều mà một người nào đó hiểu biết và trình bày. (Từ điển Phật Quang)

Lược giải:

Thế nào là tu theo thế gian? Tu mà trông cậy, nương chấp, lấy chứng lấy đắc làm phương tiện, mong mỏi đời này đời sau được nhiều phúc lợi, được Niết bàn. Tu như vậy là thủ tâm chấp tướng: Chấp mình, chấp người, chấp pháp tức tu có sở đắc nên nói tam luân không được thanh tịnh. Vì vậy, mới gọi là tu theo thế gian, nghĩa là tu để được hưởng các phúc lợi thế gian.

Thế nào là tu xuất thế gian? Tức tu không mong cầu nắm bắt, không thủ tâm chấp tương, không năng sở... Lấy đại bi làm đầu lấy vô sở hữu, bất khả đắc làm phương tiện cùng hữu tình đồng hồi hướng quả vị Giác ngộ tối cao, nhưng ở trong đó, chẳng thấy tướng. Do công năng vô chấp mà tam luân thanh tịnh. Nên nói là tu xuất thế gian.

Tu pháp nào còn gọi là tu pháp xuất thế gian? Tu tất cả các thiện pháp, các pháp mầu Phật đạo, còn gọi là tư lương Bồ đề Bồ Tát hay Bồ Tát đạo... hay nói chung là tu tất cả pháp mầu Phật đạo được coi là các pháp tu xuất thế gian. Tu các pháp này thì có thể thành thục hữu tình, thanh tịnh Phật độ. Vì tu các pháp này sẽ đưa đến bản lai tự tánh thanh tịnh tức Niết bàn(1). Nên Phật đạo được xem là “Tịnh Đạo” hay Thanh-Tịnh-Đạo. Đó là ý nghĩa của phẩm này.

Thích nghĩa cho phần lược giải này:

(1). Niết Bàn: Từ này đã được giải thích rồi. Tuy nhiên, chúng tôi ghi thêm thích nghĩa chi tiết của Phật Quang tự điển để quý vị hiểu rõ tường tận hơn: (涅槃) Phạm: Nirvàịa. Pàli: Nibbàna. Cũng gọi: Nê hoàn, Nê viết, Niết bàn na, Niết lệ bàn na, Nê phạ nam, Nặc phạ nam. Hán dịch: Diệt, Tịnh diệt, Diệt độ, Tịch, Vô sinh. Đồng nghĩa: Trạch diệt, Li hệ, Giải thoát. Hoặc gọi là Bát Niết bàn (Bát, dịch âm của tiếng Phạm Pari, nghĩa là hoàn toàn, dịch ý là Viên tịch), Đại Bát Niết bàn (Đại nghĩa là thù thắng, cũng gọi Đại viên tịch). Niết bàn nguyên nghĩa chỉ cho sự thổi tắt, hoặc biểu thị trạng thái thổi tắt, về sau được chuyển dụng để chỉ lửa phiền não thiêu đốt đã bị dập tắt, là cảnh giới hoàn toàn giác ngộ. Cảnh giới này vượt ngoài sinh tử (cõi mê), cũng là mục đích thực tiễn cuối cùng của Phật giáo, cho nên được xếp vào 1 trong những pháp ấn, gọi là Niết bàn tịch tĩnh. Về Niết bàn, Đại thừa và Tiểu thừa giải thích có khác nhau: 1. Theo Tiểu thừa (Phật giáo bộ phái): Niết bàn là trạng thái diệt hết phiền não. Trong đó lại chia ra Hữu dư y Niết bàn (gọi tắt: Hữu dư Niết bàn) và Vô dư y Niết bàn (gọi tắt: Vô dư Niết bàn). Hữu dư y Niết bàn nghĩa là phiền não tuy đã bị diệt hết, nhưng nhục thể (tức y thân) tàn dư còn lại; Vô dư y Niết bàn nghĩa là phiền não đã hết mà y thân cũng không còn, tức là trạng thái khôi thân diệt trí. Hữu bộ chủ trương Niết bàn là 1 thực thể tồn tại, nhưng Kinh lượng bộ thì cho rằng Niết bàn chỉ là giả danh của cái trạng thái đã diệt hết phiền não, chứ tự nó không có thực thể. 2. Theo Đại thừa: - Trung luận chủ trương Thực tướng là Niết bàn, Thực tướng cũng tức là tính không, là pháp do nhân duyên sinh ra, bởi thế Niết bàn và sinh tử thế gian không có sai khác. - Kinh Niết bàn quyển 3 (bản Nam) cho rằng Niết bàn có 8 vị: Thường, hằng, an, thanh tịnh, bất lão, bất tử, vô cấu và khoái lạc. Nếu đem 8 vị này phối với 4 đức: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh của Niết bàn thì thường và hằng là Thường, an và khoái lạc là Lạc, bất lão và bất tử là Ngã, thanh tịnh và vô cấu là Tịnh. - Tông Duy thức chủ trương Niết bàn có 4 loại: Bản lai tự tính thanh tịnh Niết bàn, Hữu dư y Niết bàn, Vô dư y Niết bàn và Vô trụ xứ Niết bàn. Trong đó, Bản lai tự tính thanh tịnh Niết bàn (gọi tắt: Bản lai thanh tịnh Niết bàn, Tính tịnh Niết bàn) là chỉ cho Chân như, nghĩa là tướng của hết thảy sự vật xưa nay vốn là lí thể của Chân như vắng lặng. Vô trụ xứ Niết bàn là nương vào trí tuệ mà xa lìa phiền não chướng và sở tri chướng, không bị vướng mắc trong cõi mê sinh tử. Lại vì lòng đại bi nên hoạt động trong cõi mê để cứu giúp chúng sinh mà không bị kẹt nơi cảnh giới Niết bàn. Đây là 1 đặc sắc về Niết bàn của Phật giáo Đại thừa. - Tông Địa luận và tông Nhiếp luận chia Niết bàn làm 2 loại là: Tịnh tính Niết bàn và Phương tiện tịnh Niết bàn. - Tông Thiên thai thì chia Niết bàn làm 3 loại là: Tịnh tính Niết bàn, Viên tịnh Niết bàn và Phương tiện tịnh Niết bàn (cũng gọi Ứng hóa Niết bàn – đức Phật vì cứu độ chúng sinh nên thị hiện thân giả huyễn, khi nhân duyên độ sinh đã hết thì vào Niết bàn). - Tông Tịnh độ gọi thế giới Cực lạc của đức Phật A di đà là thành Niết bàn, cũng gọi là Vô vi Niết bàn giới. - Hàng Thanh văn, Duyên giác vào Vô dư Niết bàn, sau đó lại hồi tâm chuyển hướng Đại thừa giáo, gọi là Vô dư hoàn sinh. Đồng thời, Niết bàn là xa lìa tướng trạng sai biệt của hết thảy các pháp, nên cũng gọi là Li tướng.

Cũng nên lưu ý tất cả thích nghĩa được ghi trong Tổng luận này rất cần thiết và hữu ích trong việc hiểu biết tu tập. Nên Quý vị cố gắng đọc tụng. Xin đứng bỏ qua./.

---o0o---