TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majhima Nikàya )
Tập III
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : honglacmai1@yahoo.com
83. Kinh MAKHÀDEVA
( Makhàdeva sutta )
Như vậy, tôi nghe :
Một thời, Đức Thế Tôn Toàn Trí
Du hành đến xứ Mí-Thi-La (1 )
( Cũng có tên Di-Tát-La )
Rừng Ma-Kha-Đế-Văm-Bà trú qua (2)
Tại nơi này xảy ra sự kiện
Từ câu chuyện của đức Phật Đà
Phật đã mĩm cười từ hòa
Khi đến tại Mi-Thi-La nơi này.
Tôn-giả A-Nan-Đa nghĩ ngợi :
“ Do nhân gì, do bởi duyên gì
Mà nay đấng Chánh Biến Tri
Mĩm cười như vậy ? Điều gì khiến cho
Ngài mĩm cười ? Lý do sao vậy ? ”.
Tôn giả ấy chỉnh lại ca-sa
Trịch y, vai phải bày ra
Chắp tay xá Đức Phật và thưa qua :
– “ Bạch Phật Đà ! Nhân duyên gì thế ?
Mà Thiện Thệ Ngài đã mĩm cười ?
Lý do nào Ngài mĩm cười ? ”.
– “ A-Nan ! Tiền kiếp tại nơi xứ này
Vua tại đây, xứ Mi-Thi-Lá
Tên Má-Kha-Đê-Vá Quốc Vương
Là vị như-pháp Pháp Vương
Kiên trì trên pháp, nhu cương trị vì.
__________________________
(1) : Xứ Mithila. (2) : Rừng Makhdevamba.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 128
Quốc Vương ấy thực thi Chánh Pháp
Giữa Gia Chủ cùng các Bàn-Môn
Giữa dân thị thành, làng thôn
U-Pô-Sa-Thá (1) bảo tồn lễ đây
Vào các ngày Rằm và mười bốn
Cùng mùng tám, thường ổn định vầy.
Thế rồi, A-Nan-Đa này !
Má-Kha-Đê-Vá vua đây cầm quyền
Nhiều trăm năm, nhiều thiên niên thọ,
Vua gọi thợ hớt tóc, bảo là :
– “ Này thợ hớt tóc ! Khi mà
Ngươi thấy tóc bạc đầu ta có rồi
Hãy tức thời báo cho Trẫm biết ”.
– “ Tâu Đại Vương ! Thần biết việc này ”.
A-Nan ! Người hớt tóc đây
Nhiều ngàn năm nữa, đêm ngày trôi qua
Bỗng một hôm thấy là đầu tóc
Của vua mấy sợi tóc bạc ra,
Tâu vua Ma-Kha-Đê-Va : (Makhadeva )
– “ Các Thiên sứ đã hiện ra cho ngài
Mấy sợi tóc bạc nay xuất hiện ”.
– “ Thợ hớt tóc ! Đến chuyện rồi đây !
Hãy khéo nhổ tóc bạc này
Với cái nhíp, đặt trên tay Trẫm này ! ”.
– “ Tâu Đại Vương ! Xin ngài yên trí
Hạ thần đã nhớ kỹ, làm ngay ”.
___________________________
(1) : Uposatha : lễ Bố Tát , tụng giới hằng nửa tháng hay trong
thời hạn thọ Bát Quan Trai giới .
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 129
Khi người thợ xong việc này
Ma-Kha-Đê-Vá vua đây thưởng liền
Một thái ấp cho riêng thợ ấy
Là ân tứ, hưởng lấy hoàng ân.
Vua gọi Thái Tử, nói rằng :
– “ Hỡi Hoàng Tử trưởng ! Con thân yêu này !
Các Thiên sứ hôm nay báo rõ
Trên đầu Trẫm đã có hiện ra
Những sợi tóc bạc – tuổi già.
Tất cả dục lạc trải qua nhiều rồi,
Đã đến thời tìm các thiên lạc,
Ta quyết định sẽ khoác ca-sa
Cạo bỏ râu tóc, xuất gia
Mọi thứ từ bỏ, thiền-na tu trì.
Con hãy lên trị vì quốc độ
Hãy củng cố vương pháp lạc an.
Khi nào con thấy rõ ràng
Trên đầu tóc bạc, hãy ban ân tường
Thái ấp cho người thường hớt tóc
Báo cho con rằng tóc bạc rồi
Giao lại vương quyền, cơ ngơi
Cho Hoàng tử trưởng lên ngôi trị vì,
Rồi cạo đi tóc râu sạch sẻ
Đắp ca-sa của kẻ xuất gia
Từ bỏ gia đình, cửa nhà.
Truyền thống tốt đẹp do ta lập này
Con phải hay duy trì tiếp nối
Chớ trở thành người tối hậu ngay.
Hoàng Thái Tử thân yêu này !
Khi còn tồn tại cả hai : Cựu hoàng &
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 130
Vua đương quyền ; đứt ngang sự sống
Thời người nào đã đóng vai trò
Làm đứt đoạn, tạo nguyên do
Là người tối hậu, dẫu cho thế nào ”.
Này A-Nan ! Truyền trao tất cả,
Vua Ma-Kha-Đê-Vá xuất gia
Chính tại rừng xoài ngày nay
Ma-Kha-Đê-Vá nơi này ngày xưa.
Rồi sớm trưa vị này an trú
Biến mãn tâm câu hữu với Từ
Bốn phương : nam, bắc, đông, tây
Hướng trên, hướng dưới cũng tày bề ngang
Khắp phương xứ hoàn toàn an trú
Biến mãn tâm câu hữu với Từ
Quảng đại, vô biên như như
Không sân, không hận, tâm Từ lạc an.
A-Nan-Đa ! Hoàn toàn cảm thụ
Vị ấy lại an trú muôn phương
Cùng khắp thế giới vô lường
Biến mãn, câu hữu thường thường với Bi
Cũng như thế , đồng thì với Hỷ
Rồi với Xả ; thì vị Tỷ Kheo
An trú biến mãn duyên theo
Với tâm câu hữu cũng đều với Bi
Trú biến mãn khắp vì Hỷ, Xả
Không hận, sân, rộng cả, vô biên.
Tứ Vô Lượng Tâm cần chuyên
( Từ, Bi, Hỷ, Xả ) mối giềng hành qua.
A-Nan ! Vua Ma-Kha-Đê-Vá
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 131
Qua ròng rã tám bốn ngàn năm
Trò chơi Hoàng tử, đã làm
Rồi tám vạn bốn ngàn năm trị vì
Như một vì Phó Vương tại đấy
Tiếp cũng trải tám bốn ngàn năm
Chấp chánh làm Vua thiện tâm
Và tám vạn bốn ngàn năm sau này
Tại rừng xoài Ma-Kha-Đê-Vá
Từ bỏ cả, cạo tóc xuất gia
Sống Phạm hạnh, đắp ca-sa
Vị này tu tập trải qua tinh cần,
Tu bốn phần Phạm trú như vậy
Khi vị ấy thân hoại mạng chung
Hóa sinh lên Phạm Thiên cung.
Tân Vương tuân mệnh, cũng dùng cách đây
Một hôm vị vua này cho gọi
Thợ hớt tóc và nói như vầy :
“ Khi nào đầu trẫm một ngày
Tóc bạc vài sợi khanh đây thấy rành,
Phải báo nhanh cho Trẫm được biết ”.
– “ Tâu Đại Vương ! Thần biết việc mà ! ”.
Nhiều trăm, ngàn năm trải qua
Người thợ thấy tóc bạc ra tỏ tường
Trên đầu của Đương Vương – báo gấp
Vua ban thưởng thái ấp người này
Như một ân tứ của ngài
Rồi gọi Thái Tử đến ngay tại triều
Dạy những điều Thượng Hoàng ngày trước
Đã lần lượt căn dặn Đương Vương.
Ngôi vua Thái Tử được nhường
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 132
Cai trị theo truyền thống đương duy trì.
A-Nan-Đa ! Trải đi tuần tự
Các tử tôn vương tử nối ngôi
Vẫn theo truyền thống bao đời :
‘Khi tóc bạc hiện là thời xuất gia’.
Đắp ca-sa, tóc râu cạo sạch
Sống thanh bạch, Phạm hạnh hành chuyên
Mệnh chung, sinh cõi Phạm Thiên
Tất cả do tự phước duyên tu trì.
Đến Nê-Mi, vị Quốc Vương cuối
Cai trị dưới vương pháp thường thường
Là vị như pháp Pháp vương
Kiên trì trên pháp. Đại Vương thực hành
Chánh Pháp giữ thiện lành cai trị
Giữa các vị Gia Chủ, Bàn-môn
Giữa dân thị thành, làng thôn
U-Pô-Sa-Thá bảo tồn lễ đây
Vào các ngày rằm và mười bốn
Cùng mùng tám căn bổn trải qua.
Thuở xưa, này A-Nan-Đa !
Chư Thiên Ta-Vá-Tim-Sa thuận hòa
Hội tại Su-Đam-Ma – Thiện Pháp (2)
Cuộc đàm luận được phát khởi lên :
– “ Thật là hạnh phúc vững bền !
Dân Vi-Đê-Há (3) phúc duyên đủ đầy
Được vua này, Pháp Vương như-pháp
__________________________
(1) : Tavatimsa – Cõi Trời Đao Lợi hay Tam Thập Tam Thiên ( cõi
Trời Ba Mươi Ba ) do Thiên Vương Đế Thích hay Thích Đề Hoàn
Nhân ( Sakka ) cai quản.
(2) : Thiện Pháp giảng đường – Sudhamma . (3) : Videha .
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 133
Sống kiên-trì-trên-pháp : Nê-Mi
Thực hành Chánh Pháp mọi thì
Hành lễ Bố-tát các kỳ trải qua”.
Rồi này A-Nan-Đa ! Sắc-Ká
Là Thiên Chúa Ta-Vá-Tim-Sa
Bảo Chư Thiên cõi Băm Ba :
– “ Chư khanh ! Có muốn cùng ta tức thì
Đến yết kiến Nê-Mi Quốc Chủ ? ”.
– “ Thưa Thiên Chủ ! Chúng thần muốn đi ”.
Lúc bấy giờ, vua Nê-Mi
Trong ngày Bố-tát, phạm vi ngày rằm
Đã thành tâm gội đầu, trai giới,
Ngồi trên lầu cùng với hoàng gia.
Vị Thiên Chúa là Sắc-Ka
Như nhà lực sĩ duỗi ra tay mình
Đang co – hay tự mình co lại
Bàn tay phải đang được duỗi ra
Biến mất khỏi Trời Băm Ba
Trước vua Nê-Mí hiện ra tức thời
Rồi Vua Trời Sắc-Ka liền nói
Với Nê-Mí, vua cõi trần này :
– “Đại Vương ! Thật hạnh phúc thay !
Thật là tốt đẹp ! Lành thay cho ngài !
Chư Thiên đang ngồi ngay hội tụ
Thiện Pháp Đường tức Sú-Đam-Ma
Cùng nhau tán dương thậm đa
Về dân chúng Vi-Đê-Ha có ngài,
Nên cũng muốn đến đây yết kiến
Vị Nhân Vương hành thiện, tinh tường.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 134
Ta sẽ gởi cho Đại Vương
Cỗ xe ngàn ngựa kiên cường – thiên xa
Ngài hãy cởi thiên xa này mãi,
Chớ sợ hãi khi dùng xe trời ”.
Nê-Mi im lặng nhận lời
Đế Thích biết ý, tức thời biến ngay
Hiện ra ngay giữa Chư Thiên ấy
Đang ở tại Tam Thập Tam Thiên.
Thiên Chúa Sắc-Ká gọi liền
Ma-Ta-Lí, vốn nghề tuyền đánh xe :
– “ Ma-Ta-Li ! Hãy nghe lệnh ngự
Thắng cỗ xe ngàn ngựa kéo đi
Đưa đến gặp vua Nê-Mi
Thưa rằng : “ Theo lệnh của vì Thiên Vương
Mang cỗ xe phi thường ngàn ngựa
Tặng ngài theo lời hứa Chúa Trời
Hãy cỡi thiên xa dạo chơi ”.
– “ Thưa vâng ! Thần sẽ theo lời truyền ra ”.
Người đánh xe Ma-Ta-Li ấy
Liền mang lại cho vua Nê-Mi
Cỗ xe ngàn ngựa thần kỳ
Rồi thưa Quốc chủ Nê-Mi như vầy :
– “ Thưa Đại Vương ! Xe này là của
Đức Thiên Chúa Đế Thích tặng ngài
Ngài hãy cỡi thiên xa này
Chớ có sợ hãi. Thần đây sẵn sàng
Ngài muốn đi con đàng nào vậy ?
Con đường do chiêu lấy nghiệp duyên
Các nghiệp ác hay nghiệp hiền
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 135
Đưa đến sự cảm thọ liền không sai
Quả báo nghiệp ác hay nghiệp thiện ? ”.
– “ Hãy đưa ta đến viếng cả hai ”.
A-Nan ! Người đánh xe này
Đưa vua Nê-Mí đến ngay Giảng đường
Su-Tham-Ma. Thiên Vương Đao Lợi
Thấy Nê-Mi đi tới từ xa
Thiên Chúa Sắc-Ká bước ra
Đón chào vua khách, nói qua như vầy :
– “ Đại Vương này ! Mừng ngài đã lại
Chư Thiên tại Tam Thập Tam Thiên
Tán thán Đại Vương tùy duyên
Đã dùng Chánh Pháp thiện hiền trị dân,
Thường tinh cần thực hành an lạc
Lễ Bố-tát U-Pô-Sa-Tha.
Chư Thiên cõi Trời Băm Ba
Muốn được yết kiến ngài và tán dương
Xin Đại Vương lạc hoan thêm nữa
Với thiên uy lực giữa Chư Thiên ”.
– “ Vừa rồi ! Thưa Chúa Chư Thiên !
Hãy đưa tôi trở về miền trần gian
Mi-Thi-La tôi đang vui sống
Theo Chánh pháp giữa cộng đồng dân
Phạm Chí, Gia Chủ thành phần
Giữa dân thành thị với dân thôn làng
Và dễ dàng thọ trì trai giới ”.
Thiên Chúa liền nói với thân tùy
Người đánh xe Ma-Ta-Li :
– “ Ngươi hãy cho thắng tức thì thiên xa
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 136
Có ngàn ngựa kéo, và hoan hỷ
Đưa Quốc Vương Nê-Mí về nhà ”.
– “ Vâng ! Thưa Thiên Chúa Sắc-Ka ! ”.
A-Nan ! Sau đó trải qua lâu dài
Nhiều ngàn năm nước này cai trị
Vua Nê-Mí liền có lệnh truyền
Gọi thợ hớt tóc, nói liền :
– “ Khi thấy đầu Trẫm có lên một vài
Sợi tóc bạc, thì ngay lúc đó
Báo cho Trẫm, đừng có chờ gì ”.
Nhiều ngàn năm nữa qua đi
Thợ hớt tóc thấy trong khi gội đầu
Cho đức vua, báo mau tự sự :
– “ Tâu Đại Vương ! Thiên sứ hiện rồi !
Tóc bạc ngài đã có rồi ”.
– “ Này thợ hớt tóc ! Vậy thời hãy mau
Khéo nhổ những sợi nào tóc trắng
Với cái nhíp, đặt thẳng tay ta ”.
Người thợ vâng lện làm qua,
Vua thưởng thái ấp có nhà cho y.
Rồi tức thì gọi Hoàng Tử trưởng
Dạy lại hướng truyền thống nhiều đời :
– “ Hoàng Thái tử thân yêu ơi !
Nay Thiên sứ đã tức thời nhắc ta
Tuổi đã già, răng long tóc bạc
Hưởng dục lạc thế gian biết bao !
Các thiên lạc phải tìm mau
Ta sẽ cạo bỏ tóc râu, đồng thời
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 137
Đắp ca-sa, sống đời tu tịnh
Xuất gia ngay, chẳng dính gia đình.
Con hãy lên ngôi, tự mình
Cai trị đất nước thanh bình, bền lâu.
Khi trên đầu hiện ra tóc bạc
Theo truyền thống do các Tiên Vương
Thiết lập tốt đẹp lưu phương
Nhường ngôi Thái Tử, lên đường xuất gia.
Phải tối đa duy trì, tiếp nối
Chớ trở thành người tối hậu ngay.
Hoàng Thái tử thân yêu này !
Khi còn tồn tại cả hai : Cựu hoàng &
Vua đương thời – đứt ngang truyền thống
Thì người nào đã đóng vai trò
Làm đứt đoạn, tạo nguyên do
Là người tối hậu ; dẫu cho thế nào ”.
A-Nan-Đa ! Truyền trao vương vị,
Vua Nê-Mí đã xuất gia ngay
Chính tại rừng xoài ngày nay
Ma-Kha-Đê-Vá nơi này ngày xưa
Rồi sớm trưa vị này an trú
Biến mãn tâm câu hữu với Từ
Bốn phương : nam, bắc, đông, tây
Hướng trên, hướng dưới cũng tày bề ngang
Khắp phương xứ hoàn toàn an trú
Biến mãn tâm câu hữu với Từ
Quảng đại, vô biên như như
Không sân, không hận, tâm Từ lạc an.
A-Nan-Đa ! Hoàn toàn cảm thụ
Vị ấy lại an trú muôn phương
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 138
Cùng khắp thế giới vô lường
Biến mãn, câu hữu thường thường với Bi
Cũng như thế, đồng thì với Hỷ
Rồi với Xả ; thì vị Tỷ Kheo
An trú biến mãn duyên theo
Với tâm câu hữu cũng đều với Bi
Trú biến mãn khắp vì Hỷ, Xả
Không hận, sân, rộng cả, vô biên.
Tứ Vô Lượng Tâm (*) cần chuyên
( Từ, Bi, Hỷ, Xả ) thâm uyên hành trì.
A-Nan ! Vị Nê-Mi Tôn-giả
Qua ròng rã tám bốn ngàn năm
Trò chơi Hoàng tử, đã làm
Rồi tám vạn bốn ngàn năm trị vì
Như một vì Phó Vương tại đấy
Tiếp cũng trải tám bốn ngàn năm
Chấp chánh làm Vua thiện tâm
Và tám vạn bốn ngàn năm sau này
Tại rừng xoài Ma-Kha-Đê-Vá
Từ bỏ cả, cạo tóc xuất gia
Sống Phạm hạnh, đắp ca-sa
Vị này tu tập trải qua tinh cần,
Tu bốn phần Phạm trú như vậy
Khi vị ấy thân hoại mạng chung
Hóa sinh lên Phạm Thiên cung.
Nhưng lại đến lúc cáo chung truyền trì
Từ con của Nê-Mi Tôn-giả
_________________________
(*) : Tứ Vô Lượng Tâm :
Từ ( Mettà ) , Bi ( Karunà ) , Hỷ ( Mudità ) và Xã ( Upekkhà ) .
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 139
Vua Ka-La-Rá-Chá-Ná-Ka ( Kalarajanaka )
Không theo truyền thống xuất gia
Khi những tóc bạc hiện ra trên đầu,
Cứ hưởng thụ dài lâu dục lạc
Đã bội bạc với Tổ tiên xưa
Cắt đứt về sự kế thừa
Truyền thống tốt đẹp thích ưa tu hành,
Vị này thành là người tối hậu
Chấm dứt sự thạnh mậu Tổ tông ”.
-----------------------
A-Nan-Đa ! Có thể ông
Suy nghĩ không biết Vua trong chuyện là
Vị vua đầu Ma-Kha-Đê-Vá
Trị vì Mi-Thi-Lá là ai ?
Nhưng A-Nan chớ hiểu sai
Ma-Kha-Đê-Vá vua này là Ta,
Truyền thống đẹp xuất gia tu tập
Chính ta đã thiết lập bấy giờ,
Dân chúng vương pháp được nhờ
Nhưng truyền thống ấy đừng chờ đợi chi !
Không yểm ly, ly tham, tịnh khiết
Không đoạn diệt, thượng trí bất toàn
Không hướng giác ngộ Niết bàn.
A-Nan ! Truyền thống rỡ ràng do Ta
Thiết lập ra : yểm ly, tịnh khiết
Và đoạn diệt, giác ngộ Niết bàn,
Chính là Thánh Đạo tám ngành
Tức Chánh Tri Kiến, tịnh lành Tư Duy,
Rồi trải đi : Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp,
Chánh Mạng tiếp Chánh Tinh Tấn ngay,
Chánh Niệm, Chánh Định hằng ngày.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 83 : MAKHÀDEVA * MLH – 140
Y Bát Chánh Đạo thẳng ngay thực hành.
A-Nan-Đa ! Tám ngành Thánh đạo
Ta nay bảo : “ Truyền thống tốt lành
Do Như Lai thiết lập thành
Là Tám Đường Thánh sẵn dành những ai
Thực hành hoài, hướng về giác ngộ
Đệ tử cố tiếp tục, duy trì
Chớ có dứt bỏ vì si
Làm người tối hậu chung quy tại mình.
A-Nan-Đa ! Đinh ninh Ta nói :
“ Truyền thống đẹp lập bởi do Ta
Phải nên duy trì lâu xa
Chớ thành tối hậu người mà sau Ta ”.
Tôn-giả A-Nan-Đa lúc ấy
Nghe Thế Tôn chỉ dạy rõ ràng,
Vô cùng hỷ lạc, hân hoan
Chí thành tín thọ lời vàng Thế Tôn ./-
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật ( 3 L )
*
* *
( Chấm dứt Kinh số 83 : MAKHÀDEVA –
MAKHÀDEVA Sutta )
***