TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majjhima Nikàya )
Tập I
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : honglacmai1@yahoo.com
33. Đại Kinh NGƯỜI CHĂN BÒ
(Mahàgopàlaka sutta)
Như vậy, tôi nghe :
Một thời nọ, Thế Tôn an trụ
Kỳ Viên Tự – Chê-Tá-Va-Na
Do Cấp-Cô-Độc tín gia
( A-Na-Thá-Pin-Đi-Ka ) cúng dường.
Lúc bấy giờ, Pháp Vương liền gọi :
– “ Các Tỷ Kheo ! Ta nói pháp lành,
Hãy khéo lắng nghe cho rành ”.
Các Tỷ Kheo ấy đồng thanh vâng lời.
– “ Các Tỷ Kheo ! Ở nơi chăn giữ
Nếu không đủ mười một điều lo
Đức tánh của người chăn bò
Không thể chăn giữđàn bò được đâu,
Không thể nào đàn bò hưng thịnh.
Sao được tính mười một điều này ?
Này các Tỷ Kheo ! Ởđây
- Mục tử không biết đúng sai Sắc màu,
- Không phân biệt thế nào các tướng,
- Không diệt trứng bọ chét, lo lường,
- Không biết băng bó vết thương,
- Không có xông khói thường thường vềđêm,
- Không biết chỗ vũng êm lội được,
- Không biết chỗ có nước uống lành,
- Con đường không biết rõ rành,
- Không khéo đối với chỗ dành bòăn,
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –492
- Vắt sữa nhiều khiến dần khô kiệt,
- Không săn sóc đặc biệt, vỗ an
Bò đực già, bò đầu đàn.
Người chăn bò chẳng sẵn sàng có ngay
Đức tánh này đủ đầy mười một,
Chăn giữ bò không tốt, không nên,
Không khiến đàn bò thịnh lên.
Cũng vậy, tương tự như tên gọi này
Tỷ Kheo nào ởđây không đủ
Mười một pháp tuân thủ thực hành
Không thể lớn mạnh, tăng nhanh
Thành mãn trong Pháp & Luật thanh tịnh này.
Vậy ởđây thế nào mười một ?
Tỷ Kheo nào tối dốt, nghĩ lâu
- Nên không biết Sắc ra sao,
- Không khéo phân biệt Tướng nào cho thông,
- Trứng bọ chét lại không trừ bỏ,
- Không biết cách băng bó vết thương,
- Không có xông khói thường thường,
- Không biết chỗ nước an tường lội qua,
- Không biết qua chỗ nước uống được,
- Không biết được con đường thảnh thơi,
- Không khéo léo với các nơi
Đàn bò có thểăn thời cỏ non,
- Vắt không còn sữa, dần khô kiệt,
- Không tôn trọng đặc biệt đến ngay
Thượng Tọa, Trưởng Lão các ngài
Xuất gia hành đạo lâu ngày trải sang
Bậc tôn túc trong hành Tăng-giới
Bậc lãnh đạo Tăng-giới, đức nhiều.
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –493
* Các Tỷ Kheo ! Sao làđiều
Tỷ Kheo không biết bao nhiêu Sắc này ?
- Chính ởđây, đối với sắc-pháp
Không như thật giải đáp rõ ràng
Các Sắc bốn đại thuộc hàng
Sắc do bốn đại trải sang hợp thành
Nên thành danh Tỷ Kheo không biết
Không phân biệt các Sắc gần xa.
* Các Tỷ Kheo ! Thế nào là
Tỷ Kheo không phân biệt ra tướng gì ?
- Tỷ Kheo vì không như thật biết
Kẻ ngu thiệt, nghiệp tướng của y,
Kẻ trí, nghiệp tướng người ni,
Không khéo phân biệt tướng tùy thấy qua.
* Các Tỷ Kheo ! Sao là Phích Khú(1)
Không trừ khử bọ chét ởđây ?
- Tỷ Kheo thọ dụng đủ đầy
Dục tầm liền khởi, không rày tránh đi
Không tức thì bỏ ngay, chấm dứt
Không lập tức làm cho không còn.
Hoặc khi thọ dụng dở, ngon
Sân, hại tầm khởi dập dồn khư khư
Không tránh né, không trừ mãi mãi
Không làm cho tồn tại lâu dài.
Hoặc khi thọ dụng như vầy
Ác, bất thiện pháp dẫy đầy khởi ra,
Không diệt và không hề tránh né
Không chấm dứt, không bẻ gãy ngay.
_____________________________
(1) : Bhikkhu , phiên âm là Tỳ-Khưu hay Tỷ-Kheo , nghĩa là
Khất-sĩ .
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –494
Đó là Tỷ Kheo hành sai
Trứng con bọ chét ởđây không trừ.
* Thế nào là Phích-Khu nào đó
Đã không biết băng bó vết thương ?
- Tỷ Kheo mắt thấy sắc thường
Liền nắm giữ tướng thuộc đường chung, riêng
Những nguyên nhân gì liền khiến mắt
Không chế ngự, để mặc ái tham
Ưu bi, các ác thường làm
Các bất-thiện-pháp bao hàm, khởi lên.
Tỷ Kheo không tự nên chế ngự
Nguyên nhân ấy để cứ mê si
Mắt của mình không hộ trì
Không thực hành sự hộ trì mắt đây.
Mũi ngửi hương vàtai nghe tiếng,
Lưỡi nếm vị từ miệng đưa vào,
Còn thân cảm xúc dạt dào,
Ý nhận thức các pháp nào liên quan.
Tỷ Kheo ấy hoàn toàn nắm giữ
Tướng chung, riêng các thứ về căn
Nguyên nhân gì khiến sáu căn
Không được chế ngựái tham, lo buồn ?
Bất thiện pháp, ác luôn phát khởi ?
Là do bởi không cản nguyên nhân
Và không hộ trì các căn
Không thực hành sự các căn hộ trì.
Tỷ Kheo không biết gì băng bó.
* Các Tỷ Kheo ! Lại có thế nào
Tỷ Kheo không xông khói vào ?
- Ởđây, vịấy mặc dầu được nghe
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –495
Được thọ trì thuộc về Chánh Pháp
Nhưng không có thuyết pháp tùy thời
Rộng rãi đến khắp mọi người,
Là không xông khói ở nơi đạo tràng.
* Như thế nào là hàng Phích-Khú
Không biết đủ những chỗ nước nào
Có thể lội qua, không sâu ?
- Ởđây, ý nghĩa nhắm vào Tỷ Kheo
Thỉnh thoảng đều gặp nhiều Phích-Khú
Có đầy đủđa văn suốt thông
Truyền thống giáo điển nằm lòng
Hoặc bậc trì Pháp, Luật tông nghiêm trì,
Ma-ni-ka, bản ghi tóm tắt
Các vịấy đều rất am tường.
Nhưng Tỷ Kheo này xem thường
Không hỏi để hiểu tinh tường, rộng sâu :
‘Thưa Tôn-giả ! Thế nào điểm ấy ?
Thế nào là nghĩa vậy, ởđây ?’
Nên những bậc Tôn-giả này
Không làm hiển lộđủ đầy điều chi
Chưa hiển lộ. Không vì làm rõ
Những điều chưa được rõ ràng gì.
Chánh Pháp còn những điều nghi
Nên vịấy không trừ nghi-hoặc rồi !
Như vậy thời Tỷ Kheo không biết
Chỗ nước thiệt có thể lội qua.
* Thế nào Tỷ Kheo quả là
Không biết nước uống hiền hòa ởđâu ?
- Các Tỷ Kheo ! Mặc dầu Pháp & Luật
Do Như Lai từng thuật rõ ràng
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –496
Tuyên thuyết, giảng dạy, bảo ban
Nhưng không chứng đạt, dở dang không thành,
Nghĩa tín thọ, pháp lành tín thọ
Không chứng đạt để có hân hoan
Liên hệ đến Pháp minh quang,
Không biết nước uống hiện đang chỗ nào.
* Các Tỷ Kheo ! Thế nào Phích-Khú
Trong ví dụ không biết đường đi ?
- Ởđây, vịTỷ Kheo ni
Không như thật biết, liễu tri con đường
Bát Thánh Đạo con đường tám nhánh
Nên lẫn tránh, không biết con đường.
* Thế nào Tỷ Kheo tầm thường
Không khéo léo, biết nơi đương cỏ nhiều
Đểđàn bò sớm chiều ăn cỏ ?
- Này Tăng Chúng ! Nếu có Tỷ Kheo
Không như thật biết, hành theo
Về Tứ Niệm Xứ được nêu pháp cần
Nên tự thân, y không khéo dọ
Chỗ có cỏ để bò đến ăn.
* Thế nào là Tỷ Kheo đần
Vắt sữa khô kiệt không cần nghĩ suy ?
- Các Tỷ Kheo ! Những khi tín thí
Vì lòng tin, thành ý cúng dường
Bốn món vật dụng thường thường :
Vật thực, y phục, sàng giường, thuốc men.
Vì lòng tham nên bèn thọ nhận
Không biết đủ nên vẫn nhận càn
Như vậy, Tỷ Kheo rõ ràng
Vắt sữa khô kiệt từ hàng tín gia.
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –497
* Thế nào là Tỷ Kheo khiếm nhã
Với Thượng Tọa, Trưởng Lão các ngài
Bậc xuất gia đã lâu ngày
Tôn túc, lãnh đạo, bậc Thầy trong Tăng ?
– Tỷ Kheo ấy không hằng kính ngưỡng
Không tôn trọng Trưởng thượng trong Tăng,
Không có nghiệp khẩu, ý, thân
Đầy lòng từái hướng dâng các ngài
Trước mặt đây, sau lưng cũng vậy.
Như thếấy, này các Tỷ Kheo !
Xử sự của vị Tỷ Kheo
Với Thượng Tọa, Trưởng Lão…đều tịnh thanh
Hạ lạp lớn, tâm lành cao thượng
Mà lại không kính ngưỡng, vâng theo.
Như vậy thì vị Tỷ Kheo
Mười một pháp ấy thảy đều thiếu đi,
Không đủ, thì không hề lớn mạnh
Không tăng thạnh, thành mãn tu trì
Trong Pháp & Luật này uy nghi.
* * *
Còn trường hợp khác, người đi chăn bò
Mười một đức tánh do đầy đủ
Thì có thể chăn giữđàn bò
Khiến cho hưng thịnh đàn bò
Thế nào mười một tánh cho đủ đầy ?
- Mục tử này biết rành về sắc,
- Khéo phân biệt tướng rất giỏi giang,
- Diệt trứng bọ chét dễ dàng,
- Khéo biết băng bó kỹ càng vết thương,
- Có xông khói chuồng thường, sau trước,
- Biết chỗ nước có thể lội qua,
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –498
- Biết chỗ nước uống hiền hòa,
- Biết con đường có thể qua lại thường,
- Khéo léo chỗ bòđương ăn cỏ,
- Người không có vắt sữa kiệt khô,
- Chúý, chăm sóc với bò
Đầu đàn, bò đực già…cho ân cần.
Nếu có mười một phần đầy đủ
Thì có thể chăn giữ thịnh hưng.
Cũng vậy, Tỷ Kheo nào từng
Đủ mười một pháp sẽ hưng thịnh dần
Sẽ thịnh mãn trong phần Pháp & Luật.
Thế nào là mười một phần này ?
Này các Tỷ Kheo ! Ởđây :
- Vị Tỷ Kheo biết rõ ngay sắc liền,
- Khéo phân biệt hiện tiền các tướng,
- Trừ bỏ trứng bọ chét cho mau,
- Biết băng vết thương thế nào,
- Có xông khói, - Biết chỗ nao lội thường,
- Chỗ nước uống ; con đường…đều biết,
- Khéo với việc tìm cỏ cho bò,
- Không vắt khô kiệt sữa bò,
- Tôn kính bậc Trưởng Lão, do các ngài
Nhiều hạ lạp, nghiêm oai giới đức
Bậc tôn túc, lãnh đạo trong Tăng.
* Thế nào biết rõ sắc phần ?
- Vị Tỷ Kheo ấy như chân biết về
Tất cả sắc thuộc về bốn đại
Và sắc do bốn đại hợp thành,
Tỷ Kheo các sắc biết rành.
* Phân biệt các tướng khéo rành là sao ?
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –499
- Ởđây, Tỷ Kheo nào định hướng
Biết kẻ ngu, nghiệp tướng ngu đần,
Kẻ trí, nghiệp tướng trí nhân,
Tỷ Kheo khéo biết về phần tướng đây.
* Thế nào Tỷ Kheo này trừ bỏ
Trứng bọ chét đã cóâm thầm ?
- Vì không thọ dụng dục tầm,
Không thọ dụng sân, hại tầm…khởi lên,
Bất thiện pháp cạnh bên ác pháp
Không thọ dụng khi phát khởi ra,
Từ bỏ, chấm dứt, tránh xa
Làm cho dứt tuyệt, trải qua không còn,
Là từ bỏ trứng con bọ chét.
* Thế nào biết băng bó vết thương ?
- Vị Tỷ Kheo ấy tinh tường
Khi mắt thấy sắc, không thường ngửa nghiêng
Không nắm giữ chung, riêng tướng hiện
Nguyên nhân khiến không chế ngự ngay
Con mắt khi thấy sắc này
Khiến cho tham ái dẫy đầy, ưu bi
Bất thiện pháp, ác si khởi dữ
Vị Tỷ Kheo chế ngự nguyên nhân
Hộ trì con mắt, thực hành.
Khi tai nghe tiếng, mũi cần ngửi hương
Lưỡi nếm vị, thân thường cảm xúc
Ý nhận thức các pháp rõ liền,
Không nắm giữ tướng chung, riêng
Nguyên nhân gì khiến phan duyên các phần
Khiến lục căn không được chế ngự
Nên tham ái đã tự khởi lên,
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –500
Ưu bi, các ác khởi lên,
Các bất thiện pháp khởi lên dẫy đầy.
Tỷ Kheo này, nguyên nhân chế ngự
Thực hành sự hộ trì sáu căn,
Là người vết thương biết băng.
* Tỷ Kheo xông khói ân cần là sao ?
- Tỷ Kheo nào giảng sâu khía cạnh
Cho mọi người biết Chánh pháp ni
Mà mình được nghe, thọ trì
Là có xông khói phạm vi nào cần.
* Còn thế nào về phần vịấy
Biết chỗđấy có thể lội qua ?
- Tỷ Kheo lặn lội đường xa
Thỉnh thoảng tìm đến bậc đa-văn liền
Được trao truyền truyền thống giáo điển
Những bậc hiện trì Pháp &Luật qua
Bản tóm tắt ( ma-ti-ka )
Cũng được trì bởi bậc đa-văn này.
Khi đến gặp, vị này có hỏi
Được trả lời về mọi điều nghi :
‘Tôn-giả ! Điểm này là chi ?
Ý nghĩa của nó là gì, ởđây ?’.
Những bậc Tôn-giả này hoan hỷ,
Làm hiển lộ nghĩa lýđủ đầy
Điều chưa hiển lộ, rõ bày
Làm rõ những điểm xưa rày còn nghi.
Đối với những điều nghi vấn trước
Về Chánh Pháp, nay được đoạn trừ.
Như vậy, Tỷ Kheo an như
Biết chỗ có thể lội từ từ qua.
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –501
* Thế nào là Tỷ Kheo biết rõ
Chỗ nước uống vẫn có gần đây ?
- Các Tỷ Kheo ! Phích-Khú này
Trong Pháp và Luật Như Lai giáo truyền
Đã giảng dạy, đã tuyên thuyết rõ
Thì vịđó chứng đạt đủ đầy
Nghĩa và pháp-tín-thọ ngay
Chứng đạt liên hệ Pháp này hân hoan
Biết rõ ràng chỗ nào nước uống
Tỷ Kheo ấy bàn luận pháp mầu.
* Còn vị Tỷ Kheo thanh cao
Con đường biết rõđuôi đầu ra sao ?
- Tỷ Kheo nào biết rành như thật
Con đường Thánh có tất tám chi
( Chánh tri kiến, chánh tư duy,
Chánh ngữ, chánh nghiệp, đồng thì mạng chân,
Chánh tinh tấn và phần chánh niệm,
Cùng chánh định, thúc liễm tịnh thanh )
Như vậy, Tỷ Kheo tín thành
Biết con đường để thực hành sâu xa.
* Thế nào là Tỷ Kheo khéo đó
Biết các chỗ bò có thểăn ?
- Ởđây, Tỷ Kheo này hằng
Biết rõ Niệm Xứ bốn phần chánh chân
( Thường như thật ‘quán thân bất tịnh’,
‘Thọ thị khổ’, nhất định quán ngay,
‘Quán tâm vô thường’, chuyển hoài
‘Quán pháp vô ngã’, trong ngoài chẳng ta )
* Thế nào là Tỷ Kheo hiểu biết
Không vắt sữa khô kiệt làm chi ?
Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 33 : NGƯỜI CHĂN BÒ * MLH –502
- Ởđây, Tại gia bạch-y
Cúng dường tứ sự như y, sàng tòa,
Dâng vật thực, thuốc mà trị bệnh
Vì kính mến, với cả tín tâm,
Tỷ Kheo nhận lảnh, nhủ thầm :
‘Ít muốn, biết đủ’, chỉ nhằm vừa thôi.
Như vậy thời Tỷ Kheo hiểu biết
Không vắt kiệt tín-thíđàn-na.
* Các Tỷ Kheo ! Thế nào là
Tỷ Kheo vâng phục cùng là kính tôn
Đối với bậc Sa-môn Thượng Tọa
Những Trưởng Lão cao hạ, nghiêm thân
Tôn túc, lãnh đạo trong Tăng
Tôn trọng đặc biệt và hằng vâng theo ?
- Vị Tỷ Kheo với thân, khẩu nghiệp
Vàý nghiệp… vô lượng lòng Từ
Trước mặt, sau lưng Đạo Sư
Cũng đều thương kính với chư vị này.
Các Tỷ Kheo ! Như vầy Phích-Khú
Vị nào đủ mười một pháp này
Có thể tăng thịnh, mạnh thay !
Thành mãn trong Pháp & Luật đây vô cùng ”.
Nghe Đại Hùng Thế Tôn thuyết giảng
Một bài pháp viên mãn, minh quang
Các Tỷ Kheo trong đạo tràng
Hoan hỷ, tín thọ lời vàng Thế Tôn ./-
* * *
( Chấm dứt Kinh số 33 : Đại Kinh NGƯỜI CHĂN BÒ –
MAHÀGOPÀLAKA Sutta )