TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majhima Nikàya )
Tập IV
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : honglacmai1@yahoo.com
108. Kinh GOPAKA MOGGALLÀNA
( Gopakamoggallàna sutta )
Như vậy, tôi nghe :
Một thời, A-Nan-Đa Tôn-giả (1)
Trú Vương Xá – Rá-Chá-Ga-Ha (2)
Ở tại Vê-Lú-Va-Na (2)
Trúc Lâm Tinh Xá cũng là nơi đây
Chỗ hằng ngày nuôi dưỡng loài sóc
Khi Phật đã nhập diệt không xa.
Bấy giờ vua Ma-Kiệt-Đà (3)
A-Chá-Sát-Tú (3) nghi Pa-Chô-Tà (4)
(Đăng Quang Vương) tràn qua quốc độ
Nên cho xây kiên cố thành trì
Ra-Cha-Ga-Ha tức thì.
Buổi sáng, Tôn-giả đắp y chỉnh tề
__________________________
(1) : ANANDA hay A-Nan là con Hộc-Phạn Vương ( Sukodana –
em Vua Tịnh Phạn - Suddhodana ), tức là em chú bác với ĐứcPhật
Xuất gia cùng với 6 vị vương-tử giòng Thích Ca khi đức Phật về
thăm lại Ca-Tỳ-La-Vệ (Kapilavatthu ) lần đầu tiên sau khi thành
đạo . Tôn-giả là vị Thị giả hầu cận trung tín của ĐứcPhật suốt 30
năm trung-giác-thời và hậu-giác-thời của Phật . ( 15 năm tiền-
giác-thời, đức Phật chưa có vị thị giả nào nhất định và chính
thức ) .
(2) : Trúc Lâm Tinh Xá ( Veluvanavihàra ) tại Thành Vương Xá
( Rajagaha ) của vương quốc Magadha ( Ma-Kiệt-Đà ).
(3) : Vua nước Ma-Kiệt-Đà lúc này là Ajatasattu ( A-Xà-Thế ).
(4) : Vua láng giềng Magadha là Pajjota (Đăng Quang Vương).
Mang bát, đi hướng về Vương Xá
Để khất thực. Tôn-giả bỗng nhiên
Suy nghĩ trong sự tương liên :
“ Còn quá sớm để hóa duyên như vầy
Tại Vương Xá. Ta nay trực chỉ
Đến Phạm-Chí tên Gô-Pá-Ka
Thuộc họ Mốc-Gá-La-Na
Thăm chỗ làm việc ông ta gần nhà ”.
Rồi ngài A-Nan-Đa đến chỗ
Phạm-chí Gố-Pa-Ká không xa.
Bà-la-môn Gô-Pá-Ka
Thấy Tôn-giả A-Nan-Đà từ xa
Đang đến nhà mình, liền hoan hỷ
Nói với vị Tôn-giả Đa Văn :
– “ Hãy đến, Tôn-giả A-Nan !
Thiện lai. Tôn-giả A-Nan ! Lâu rồi
Ngài mới đến tại nơi này đó !
Một cơ hội hiếm có như vầy.
Tôn-giả xin hãy ngồi đây
Chỗ đã soạn sẵn để ngài ngồi an ”.
Vị Tôn-giả A-Nan đi thẳng
Ngồi xuống chỗ đã sẵn soạn ra,
Còn Bàn-môn Gô-Pa-Ka
Lấy một ghế thấp ngồi qua gần ngài.
Bàn-môn liền thưa ngay tự sự :
– “ Có thể chăng, Phích-Khú thực hành
Một cách trọn vẹn tựu thành
Một cách đầy đủ pháp lành sâu xa
Mà Ngài Gô-Ta-Ma thuở trước
Đã đạt được, thành bậc Thế Tôn ?
– “ Không như thế, này Bàn-môn !
Không thể có một Sa-môn nào mà
Thành tựu qua một cách hoàn hảo,
Đầy đủ, thấu tất cả pháp môn
Mà bậc La-Hán, Thế Tôn,
Chánh Đẳng Chánh Giác viên thông tựu thành.
Thế Tôn, bậc tịnh thanh từ ái,
Làm khởi dậy con đường trước đây
Chưa hề được hiện khởi, hay
Làm cho biết con đường này, từ xưa
Vốn dĩ chưa ai từng được biết.
Nói chi tiết về con đường này,
Là bậc hiểu đạo, biết ngay,
Thiện xảo về đạo, đức tài lành thay !
Các đệ tử do Ngài dạy bảo
Những vị sống hành đạo, tùy hành
Các pháp ấy sẽ tựu thành ”.
Nhưng cuộc nói chuyện thình lình cắt ngang
Giữa Tôn-giả A-Nan với gã
Gô-Pa-Ká Mốc-Gá-La-Na.
Bởi vì Vát-Sá-Ka-Ra
Đại thần của Ma-Ga-Tha nước này
Đi thị sát nơi đây tuần tự
Các công sự Ra-Chá-Ga-Ha,
Ghé công trường Gô-Pa-Ka
Gặp Tôn-giả A-Nan-Đa nơi này.
Nói với ngài những lời chào hỏi
Sau khi nói lời xã giao trên,
Ông liền ngồi xuống một bên
Hướng đến Tôn-giả, thưa lên rõ ràng :
– “ Thưa Tôn-giả A-Nan ! Câu chuyện
Tôn-giả hiện đàm luận là gì ?
Bị gián đoạn câu chuyện chi ? ”.
– “ Này ông Phạm-Chí ! Hiện thì xảy ra
Do ông Gô-Pa-Ka Phạm-chí
Tức là vị Mốc-Gá-La-Na
Đã hỏi tôi về chuyện là :
Một Tỷ Kheo có trải qua tựu thành
Thật trọn vẹn, tựu thành đầy đủ
Các pháp tự Tôn Giả Kiều Đàm
Bậc Chánh Đẳng Giác hoàn toàn
Đã được thành tựu nghiêm trang sâu dày ”.
Rồi Tôn-giả trình bày căn bản
Những điều mình đã giảng giải ra.
Đại thần Vát-Sá-Ka-Ra
Hỏi Tôn-giả A-Nan-Đa như vầy :
– “ Thưa Tôn-giả ! Khi ngài Thiện Thệ
Gô-Ta-Ma tại thế, có chăng
Một vị trong Tỷ Kheo Tăng
Được Ngài sắp đặt truyền đăng như vầy :
‘Chính vị này, khi Ta diệt độ
Sẽ là chỗ nương tựa của Tăng,
Cho nên các ông phải hằng
Y chỉ nơi vị này bằng lòng tin ? ”.
– “ Này Bàn-môn ! Sự tình như vậy
Đã không xảy ra với Tăng-Già
Không một Tỷ Kheo nào, mà
Được đức Chánh Giác, Phật Đà, Thế Tôn,
Bậc Tri-giả, viên thông Kiến-giả
A-La-Hán đạo quả sâu xa
Chỉ định thay đấng Phật Đà
Khi Ngài tịch diệt, sẽ là người thay
Và vị này là chỗ y chỉ
Của toàn thể Tăng Sĩ Tỷ Kheo ”.
– “ Thưa Ngài ! Có một Tỷ Kheo
Được Chúng Tăng thỏa thuận theo họp bàn,
Được các hàng Tỷ Kheo Trưởng Lão
Sắp đặt, bảo : “ Chính là vị này
Sau diệt độ của Như Lai
Sẽ là chỗ nương dựa, thay Phật-Đà
Và chúng ta y chỉ vị ấy ? ”.
– “ Này Phạm-Chí Vát-Sá-Ka-Ra !
Không có việc ấy xảy ra ”.
– “ Thưa Tôn-giả A-Nan-Đa ! Như vầy
Không có ngay chỗ để y chỉ.
Vậy Quý vị do có nhân gì
Có thể hòa hợp mọi thì ? ”.
– “ Này Phạm-Chí ! Không phải vì thế nên
Chúng Tỷ Kheo dưới trên từ đó
Đã không có chỗ để dựa nương.
Chính Pháp vô thượng vô lường
Là chỗ Tăng Chúng dựa nương, hợp hòa ”.
– “ Tôn-giả A-Nan-Đa ! Trước đó
Tôi hỏi có Tỷ Kheo nào mà
Được Tôn Giả Gô-Ta-Ma
Chỉ định thay lúc Phật qua Niết Bàn.
Hay vị nào được hàng Trưởng Lão
Cùng Chúng Tăng vị đạo cử ra
Một vị Tỷ Kheo tài ba
Làm chỗ y chỉ, Tăng-Già dựa nương.
Tôi lại hỏi với phương thức đó
Sao Quý vị lại có hợp hòa ?
Tôn-giả lại trả lời là
Pháp Bảo là chỗ Tăng-Già dựa nương ?
Xin Tôn-giả tận tường giảng giải
Ý nghĩa lời nói ấy thế nào ? ”.
– “ Này Bàn-môn ! Căn cứ vào
Những gì mà Phật trước sau chỉ bày
Bởi vì Ngài, bậc Chánh Đẳng Giác
Tri & Kiến-giả, là bậc Thế Tôn
Thiết lập học-pháp viên thông
Tuyên bố nên chúng tôi tôn quý vào.
Giữa chúng tôi, vị nào có đủ
Mười Pháp, mà căn cứ điều này
Thời chúng tôi cung kính ngay,
Tôn trọng, lễ bái vị đây, kính nhường
Và cúng dường, an trú, nương cậy
Nơi vị ấy. Sao gọi là Mười ?
Bàn-Môn ! Vị ấy là người
* Tỷ Kheo giới hạnh mọi nơi, sớm chiều,
* Sống chế ngự với điều chế ngự
Của giới bổn Pa-Tí-Mốc-Kha (1)
* Đầy đủ oai nghi, cùng là
Chánh hạnh nghiêm túc. Thấy là hiểm nguy
Trong những lỗi tế vi, nhỏ nhặt
Khi thọ trì, học tập pháp phần.
* Vị ấy là bậc Đa văn
________________________
(1) : Giới bổn Patimokkhasamvarasìla :
Biệt biệt giải thoát thu thúc giới.
Nghe nhiều học rộng, chánh chân thọ trì
Những điều gì đã nghe, cất giữ
Những điều tự mình đã nghe qua.
Những pháp Sơ thiện, cùng là
Trung thiện, Hậu thiện, văn và nghĩa đây.
* Nêu Phạm hạnh đủ đầy, thanh tịnh.
* Những pháp chính mình đã nghe nhiều
Được thọ trì, lời nói đều
Làm cho quen thuộc, ý đều nghĩ sâu.
* Được chánh kiến khéo mau ngộ nhập
* Vị ấy thật ‘biết đủ’ khi dùng
Về Tứ-vật-dụng nói chung
Y phục, vật thực, thuốc dùng khi đau,
Và sàng tọa nơi nào bất luận.
* Là người tùy ý muốn số đông
Không có khó khăn, bực lòng,
Không có mệt nhọc. * Chứng trong bốn Thiền
* Tăng-thượng-tâm hiện tiền lạc trú
Thực hiện đủ thần thông các phần :
Một thân hiện ra nhiều thân
Nhiều thân thu lại một thân dễ dàng
Hiện, biến hình, đi ngang qua vách
Xuyên qua núi như cách hư không
Độn thổ, trồi lên đất giồng
Đi được trên nước cũng không chìm nào
Ngồi kiết già trên cao vòi vọi
Bay trên không như loại chim bằng
Với tay, chạm mặt trời, trăng
Có đại oai lực, oai thần uy linh
Hoặc có thể tự mình bay tới
Cõi Phạm Thiên vời vợi nơi này,
Thần thông nhiều loại thật hay
Tỷ Kheo vị ấy trình bày được ngay
Tai vị này siêu nhân thuần tịnh,
Nghe được chính âm thanh Chư Thiên
Và loài Người khắp mọi miền
Dù xa muôn dặm như liền bên tai.
Khi vị này quán tâm biết đúng
Tâm loài người, tâm chúng sanh đây
Tâm của người khác hằng ngày.
Tâm tham cũng biết, không tham biết liền
Tâm nổi sân, biết liền sân hận
Tâm không sân không hận cũng tường
Tâm Si hay không Si thường
Chuyên chú, tán loạn biết dường tự tâm
Đại hành tâm, biết là như vậy
Hoặc không phải là đại hành tâm
Tâm vô thượng, biết rõ ràng
Tâm chưa vô thượng lại càng biết thông
Tâm thiền định hay không thiền định
Tâm giải thoát hay dính buộc ràng
Vị ấy đều biết rõ ràng
Tâm của người khác ; cả hàng trí, ngu.
Vị Phích-Khu hướng tâm như vậy
Và vị ấy nhớ tới nhiều đời
Quá khứ với một, hai đời
Năm chục, ba bốn trăm đời đã qua
Một ngàn đời hay là hơn nữa
Một trăm ngàn đời thuở lâu xa
Hoại kiếp, thành kiếp trải qua
Vị ấy nhớ lại như là mới đây.
Tại nơi ấy, tên này ta có
Thuộc giai cấp, giòng họ thế này
Uống, ăn, thọ khổ, lạc rày
Tuổi thọ như thế, chết ngày ra sao
Ta tái sinh, nhằm vào làng đó
Có tên tuổi, giòng họ thế nào…
Cứ thế, nhớ lại biết bao
Tiền kiếp, tái kiếp không sao đếm vầy.
Tâm vị ấy thẳng ngay, thuần tịnh
Do giới, định dẫn tới tuệ minh
Xét về sinh tử chúng sinh
Thiên nhãn thuần tịnh siêu nhân, thấy liền
Vị ấy biết mối giềng Nghiệp quả
Người hạ liệt, kẻ cả giàu sang
Người đẹp đẽ, kẻ thô hèn
Đều do hạnh nghiệp trắng đen họ làm.
Gieo ác hạnh về thân, khẩu, ý
Hoặc phỉ báng các vị Thánh Hiền
Người này thân hoại, tận duyên
Do nghiệp tà kiến, đọa liền súc sinh
Các cõi dữ, như sinh địa ngục
Hoặc đọa xứ, thằng thúc nạn tai.
* Còn bậc hiền giả, những ai
Làm những thiện hạnh ý và lời, thân
Không phỉ báng Hiền nhân, Thánh hiển
Tạo nghiệp lành, chánh kiến vô cùng
Sau khi thân hoại mạng chung
Được sinh thiện thú, nhân trung, cõi trời
Do thiên nhãn, biết đời sống chết
Người hạ liệt hay kẻ giàu sang
Người đẹp đẽ, kẻ thô hèn
Người này bất hạnh, kẻ bèn gặp may
Do hạnh nghiệp kẻ này hành động
Có kết quả chẳng giống nhau này.
Luân hồi tùy nghiệp chuyển xoay
Không ai tránh khỏi trả vay nghiệp này.
Rồi vị đây hướng tâm đến với
Lậu-tận-trí, dẫn tới biết rành
Về chúng sanh biết ngọn ngành
Đây là sự Khổ, nguyên nhân đưa vào
Đây Khổ Diệt, đường nào diệt khổ
Biết như thật lậu-hoặc loại này
Nguyên nhân lậu-hoặc là đây
Diệt trừ lậu-hoặc, biết ngay con đường.
Nhờ hiểu biết, tận tường nhận thức
Tâm vị ấy rất mực sáng trong
Dục-lậu, hữu-lậu thoát xong
Thoát vô-minh-lậu, khỏi vòng trói trăn.
Này Vũ-Thế Đại thần ! Như vậy
Mười khả-hỷ-pháp ấy thuyết ra
Do đấng Thế Tôn, Phật Đà
Tri-giả, Kiến-giả, A-La-Hán này,
Bậc Chánh Giác giảng bày như thế,
Giữa chúng tôi cặn kẽ thuyết ra.
Vị có Mười Pháp sâu xa
Chúng tôi cung kính, thiết tha cúng dường,
Chúng tôi thường nương tựa, an trú
Vị đầy đủ Mười Pháp trải qua ”.
Nghe xong, Vũ-Thế tức là
Bàn-môn Vát-Sá-Ka-Ra Đại thần
Nói với vị Tướng-quân tùng giả
Là U-Pa-Nan-Đá đứng sau :
– “ Này Tướng-quân ! Nghĩ thế nào ?
Nếu là như vậy, nghĩ sâu xa thì
Những Tôn-giả trọng vì, cung kính
Những ai đáng cung kính, trọng vì,
Lễ bái ai đáng lễ quy,
Cúng dường ai đáng uy nghi cúng dường.
Chắc chắn thường những Tôn-giả ấy
Sẽ cung kính, lễ lạy bậc này.
Và nếu những Tôn-giả đây
Không cung kính, lễ,hay cúng dường
Tỷ Kheo này, thời thường vị ấy
Sẽ cung kính, lễ lạy ai đây ? ”.
Rồi vị Bà-la-môn này
Hướng đến Tôn-giả, như vầy thưa qua :
– “ Thưa Tôn-giả ! Hiện ngài đang ngụ
Tại trú xứ nào đó gần xa ? ”.
– “ Bàn-môn ! Trú xứ của ta
Vê-Lu-Vá-Ná tức là Trúc Lâm ”.
– “ Thưa Tôn-giả ! Trúc Lâm có phải
Là một chỗ khả ái, tịnh an,
Ít tiếng ồn, xa cư dân,
Được che gió, thích hợp phần Thiền-na ? ”.
– “ Tinh Xá này đúng là như vậy
Rất khả ái, an tịnh, ít ồn,
Xa cách dân cư quá đông ,
Thích hợp Thiền tịnh, xứng trong mọi thời
Với những người hộ trì, thủ hộ
Như ngài đây, là chỗ đàn-na ”.
– “ Thưa Tôn-giả A-Nan-Đa !
Thật vậy, Vê-Lú-Va-Na chính là
Nơi thích hợp trải qua Thiền tịnh,
Xứng với người chân chính tu Thiền,
Thiên về nhập định tham thiền.
Thưa Tôn-giả ! Tôi nhớ liền trước đây
Khi mà Ngài Kiều-Đàm Tôn Giả
Vê-Sa-Li Ngài đã trú qua
Ku-Ta-Gá-Rá-Sa-La ( Kutagarasala )
( Giảng đường Trùng Các cũng là nơi đây ).
Rồi thưa ngài A-Nan Tôn-giả !
Tại Ma-Ha-Vá-Ná (Đại Lâm ),
Tôi đã có dịp đến thăm
Kiều-Đàm Tôn Giả với tâm kính Ngài
Ở nơi đây, Kiều-Đàm Tôn Giả
Nhiều phương tiện Ngài đã thuyết ra
Về Thiền-định-luận sâu xa.
Ngài Tôn Giả Gô-Ta-Ma thuộc về
Vị tu thiền, thiên về Thiền-định,
Tán thán mọi Thiền-định ở đời ”.
– “ Này Bàn-môn ! Chớ quá lời !
Thế Tôn không tán thán nơi vấn đề
Tất cả về Thiền-định, khi giảng
Cũng không không tán thán mọi Thiền.
Này Bà-la-môn ! Trước tiên
Loại nào Thiền-định Ngài liền nói ra
Không tán thán Thiền-na như thế ?
Này Bàn-môn ! Được kể đến là
Một số vị đã sống qua
Tâm thấm nhuần dục-tham và mê đam
Bị dục tham chi phối mọi mặt,
Không như thật biết giải thoát điều
Dục tham đã khởi lên nhiều
Dục là đối tượng tối siêu vị này,
Thiền tu, thiền tư hay thiền định
Và thiền nhập. Cũng chính vị này
Tâm thấm nhuần sân hận đầy,
Sân hận chi phối vị đây mọi thời,
Không như thật biết nơi giải thoát
Khỏi sân hận đã phát khởi ra,
Vị ấy lấy sân hận là
Đối tượng tối hậu để mà thiền tu
Hay thiền tư, thiền định, thiền nhập.
Vị ấy sống đầy ắp với tâm
Thấm nhuần thụy miên hôn trầm,
Thấm nhuần trạo hối, thấm nhuần lòng nghi
Bị những gì vừa kể chi phối
Không như thật biết lối thoát ra
Khỏi năm Triền Cái xấu xa
Đã được phát khởi thông qua vị này.
Lại chọn ngay năm triền-cái xấu
Làm đối tượng tối hậu đồng cư
Thiền định, thiền tu, thiền tư
Bàn-môn ! Những Thiền-định như thế thì
Đấng Toàn Tri không hề tán thán.
Loại nào được tán thán ở đây ?
Vi Tỷ Kheo ly dục này,
Ly bất thiện pháp, chứng ngay trú liền
Đệ Nhất Thiền, trạng thái hỷ lạc,
Do ly dục nên phát sanh ra
Với tầm, với tứ chan hòa.
Rồi diệt tầm, tứ – chứng qua Nhị Thiền
Hỷ lạc liền được sanh bởi định,
Không tầm, tứ – nội tĩnh nhất tâm.
Ly hỷ trú xả âm thầm
Chánh niệm tỉnh giác thì thân cảm liền
Sự lạc thọ, Thánh hiền gọi đủ
Là ‘xả niệm lạc trú’ trải qua,
Chứng, trú vào Thiền thứ Ba
Xả lạc, xả khổ, diệt mà hỷ ưu
Đã cảm thọ, Tỷ Khưu chứng, trú
Thiền Đệ Tứ, không khổ, lạc chi
Xả niệm thanh tịnh tức thì.
Loại Thiền-định ấy được vì Thế Tôn
Luôn tán thán pháp môn Thiền ấy ”.
– “ Quả thật vậy, ngài A-Nan-Đa !
Chính Tôn Giả Gô-Ta-Ma
Khiển trách Thiền-định đáng là trách la,
Tán thán Thiền đáng mà tán thán.
Thưa Tôn-giả ! Đến hạn phải đi
Chúng tôi có việc cần đi
Có nhiều phận sự, nên chi kiếu ngài ”.
– “ Bàn-môn này ! Hãy làm những việc
Ông nghĩ, biết hợp thời, phải cần ”.
Rồi Bà-la-môn Đại thần
Vát-Sa-Ka-Rá khởi thân tức thì
Đứng dậy, từ giả đi khỏi đó.
Khi vị nọ đi chẳng bao xa
Bà-la-môn Gô-Pa-Ka
Mốc-Ga-La-Ná thưa qua lời này :
– “ Thưa Tôn-giả ! Ta nay tiếp tục
Về kết cục câu chuyện vừa qua
Nếu chúng tôi không hỏi ra
Thời Tôn-giả A-Nan-Đa vừa rồi
Đã không phải trả lời như vậy ? ”.
– “ Này Bàn-môn ! Có phải tôi đây
Đã nói với ông như vầy :
‘Không một Phích-Khú nào hay thực hành
Để tựu thành Mười Pháp như thế
Thật triệt đề, trọn vẹn, đủ đầy.
Những pháp mà Thế Tôn Ngài
Chánh Đẳng Chánh Giác, Như Lai tựu thành.
Này Bàn-môn ! Tịnh thanh Đại Giác
Bậc làm cho khởi phát con đường
Chưa từng có, chẳng ai tường.
Làm cho biết đến con đường minh quang.
Nói lên một con đàng từ trước
Đã chưa được nói đến, trình bày.
Là bậc hiểu đạo sâu dày,
Thiện xảo về đạo, khứ lai hoàn toàn.
Và đến nay, các hàng đệ tử
Vẫn tuần tự như pháp thực hành
Hành đạo, tùy hành tịnh thanh
Và sẽ thành tựu pháp lành về sau ./-
* * *
( Chấm dứt Kinh 108 : GOPAKA MOGGALÀNA –
GOPAKA MOGGALLÀNA Sutta )