TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majhima Nikàya )
Tập III
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : honglacmai1@yahoo.com
98. Kinh VÀSETTHA
( Vàsettha sutta )
Như vậy, tôi nghe :
Một thời, Đức Thế Tôn Chánh Đẳng
Trú tại Ích-Cha-Nắng-Ka-La (1)
( Tức Y-Xa-Năng-Gia-La )
Rừng Ích-Cha-Nắng-Ka-La một thời.
Lúc bấy giờ gần nơi rừng ấy
Nhiều Bàn-môn thông thái, trứ danh
Nhiều đại phú hào khôn lanh
Ở tại làng ấy, tiếng lành đồn xa :
Ta-Rút-Kha (2), Chân-Ky (2) Phạm-chí
Pốt-Kha-Ra-Sa-Tí (2) Bàn-môn
Hay Tô-Đây-Gia (2) Bàn-môn
Cha-Nút-Sô-Ni (2) Bàn-môn … các nhà
Cùng Phạm-chí, Phú gia nhiều nữa .
Lúc bấy giờ , trang lứa thanh niên
Cùng nhau tản bộ hoa viên
Vừa đi vừa nghĩ sự duyên đáng bàn
Rồi hai chàng Bàn-môn anh tuấn
Đã nghị luận quanh chuyện gần xa
Khởi lên giữa Va-Sết-Tha (3)
Cùng với Pha-Rát-Va-Cha (3) – bạn chàng
______________________________
* Bàn-môn hay Phạm-chí tức là Bà-la-môn .
(1) : Địa phương và rừng Icchanankala.
(2): Các vị Bà-la-môn :Tàrukkha (Đa-lê-xa), Canki (Thương-già),
Pokkharasàti (Phí-già-la-bà-la) , Todeyya (Đạo-đề-đa) .
Jànussoni (Sanh Lậu).
(3) : Hai thanh niên Bà-la-môn : Vàsettha và Bharadvàja .
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 404
Câu chuyện mà hai chàng luận nghị :
‘Thế nào là một vị Bàn-môn ?’.
Pha-Rát-Va-Cha ôn tồn
Nói rằng : “ Một Bà-La-Môn tạo thành
Được thiện sanh từ phụ & mẫu hệ
Có liên hệ huyết thống tịnh thanh
Bảy đời Tổ phụ chính danh,
Không bị chỉ trích thọ sanh di truyền ”.
Nhưng thanh niên Va-Sết-Thá nói :
– “ Vị được gọi Bà-La-Môn này
Phải có giới hạnh đủ đầy
Tựu thành các cấm giới ngay mọi thì ”.
Mỗi thanh niên đều vì thiên kiến
Trong câu chuyện họ đang luận tranh
Với ý kiến của mỗi anh
Không ai chấp nhận, chỉ dành ý riêng.
Sau, thanh niên tên Va-Sết-Thá
Bảo Pha-Rát-Va-Chá ý này :
“ Này bạn ! Tôi nghe gần đây
Sa-Môn Thích Tử đủ đầy tinh hoa
Giòng Thích-Ca, xuất gia chứng ngộ
Ngài có họ là Gô-Ta-Ma
Hiện đang an trú không xa
Rừng Ích-Cha-Nắng-Ka-La nơi này.
Tại nơi đây Tôn Giả an trú
Cùng với Chúng Phích-Khú (Tỷ Kheo )
Đệ tử ngưỡng mộ vâng theo
Trí và Giới đức thảy đều nghiêm minh
Mười tôn hiệu uy linh diệu ngữ :
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 405
Thế Gian Giải, Điều Ngự Trượng Phu,
Phật, Thế Tôn, Thiên Nhân Sư,
Chánh Đẳng Chánh Giác đại từ uy linh
Vô Thượng Sĩ hay Minh Hạnh Túc,
Bậc Thiện Thệ, Ứng Cúng, Như Lai,
Do sự chứng ngộ tự Ngài
Xứng đáng cho chúng ta đây thân hành
Đến yết kiến hỏi rành nghĩa lý
Ngài trả lời, ta chỉ thọ trì ”.
Anh kia đồng ý tức thì
Hai Bàn-môn trẻ cùng đi đến rừng
Gặp Thế Tôn, chào mừng thăm hỏi
Lời chúc tụng họ nói xã giao.
Sau khi cả hai đã chào
Đến chỗ ngồi xuống, hỏi vào sự duyên.
Va-Sết-Tha thưa liền bằng kệ
Với Thế Tôn Thiện Thệ tức thời :
– “ Chúng con, với cả hai người
Được tôn xưng, nhận những lời ngợi ca
Là bậc thông thái, hiểu xa
Suốt cả ba tập Vệ-Đà tường tri
Con là đệ tử của vì
Tên Pốc-Kha-Rá-Sa-Tì (1) Bàn-môn.
Ngài Ta-Rút-Khá (1) đáng tôn
Là thầy của vị Bàn-môn trẻ này.
Vệ-Đà nghĩa lý sâu dày
Chúng con đều thông đạt ngay rõ ràng.
Văn cú, văn phạm luận bàn
__________________________
(1) : Hai vị thầy Bà-la-môn : Pokkharasàti và Tarukkha .
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 406
Chúng con thấu hiểu dễ dàng khoan thư.
Thuyết giảng, giải thích ngữ từ
Thật giống với bậc Đạo Sư an hòa.
Thưa Tôn Giả Gô-Ta-Ma !
Chúng con hai đứa vừa qua luận bàn
Có sự tranh luận dở dang
Về việc Phạm-Chí các hàng trải qua
Bạn con : Pha-Rát-Va-Cha
Bảo do sự ‘thọ sanh’ mà có danh
‘Bà-La-Môn’ được tạo thành.
Nhưng con bảo : Do ‘hành động’ riêng
Mà thành Bà-La-Môn liền.
Mong bậc Pháp nhãn vô biên Phật Đà
Hiểu sự việc đã xảy ra
Vì cả hai đứa tỏ ra cứng đầu,
Không thể thuyết phục được nhau
Nên cùng đi đến để mau hỏi Ngài
Bậc Chánh Đẳng Giác Như Lai.
Như mặt trăng được tròn đầy, không mây
Quần chúng đến để chắp tay
Đảnh lễ, chiêm ngưỡng trăng đây sáng ngời.
Cũng như vậy, ở trong đời
Quần chúng đảnh lễ, hết lời ngợi ca
Vị Tôn Giả Gô-Ta-Ma.
Chúng con xin hỏi trải qua tạo thành
Bà-La-Môn do thọ sanh ?
Hay do hành động chính mình làm ra ?
Chúng con không biết đâu là !
Nay kính xin đức Phật Đà giảng ra ”.
Thế Tôn liền thuyết an hòa :
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 407
– “ Này thanh niên Va-Sết-Tha ! Nghe này !
Ta trả lời cho ông ngay
Thuận thứ, như thật, trình bày phân minh.
Sự phân loại là do sinh
Của khắp các loại hữu tình xưa nay.
Chính do sự sinh đẻ này
Mà có dị loại. Như cây, cỏ gì
Dẫu chúng không nhận thức chi
Nhưng chúng có tướng, đến thì thọ sinh
Nên có dị loại do sinh.
Hãy xem các loại sinh linh khắp cùng :
Các loại kiến, các côn trùng,
Bướm đêm… Chúng có tướng dùng thọ sanh
Do sinh, dị loại tạo thành.
Hãy xem có loại chúng sanh ( như bò )
Bốn chân, loại nhỏ loại to
Tướng thọ sinh, dị loại do sinh này.
Hãy xem loài bò sát đây
Loài lươn, loài rắn, lưng dài… khắp nơi.
Các loại cá sông, biển khơi
Sinh sống trong nước. Bầu trời loài chim.
Có tướng thọ sinh ẩn tiềm
Do sinh, có dị loại liền trải qua
Tùy theo sự thọ sinh, mà
Chúng có tướng-tùy-sanh qua mọi thời.
Nhưng trong thế giới loài Người
Tướng sinh không có nhiều nơi như vầy
Không ở mái tóc, ở tai,
Ở đầu, ở mắt, lông mày,mũi, môi,
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 408
Không ở cổ, nách, mồ hôi,
Không ở bụng, ngực, hoặc nơi cửa mình,
Không ở lưng, ở dâm tình,
Không ở ngón, móng, tay mình hoặc chân,
Không ở vế, gối, cổ chân,
Không ở sắc, tiếng… mọi phần định danh.
Không tướng và do tùy sanh
Dị loại sai khác, tùy sanh thời kỳ
Trên tự thân con người thì
Không chi đặc biệt, chỉ tùy danh xưng
Được gọi loài Người đặc trưng
Đối với người tự không ngừng mưu sinh,
Chăn bò, cày ruộng đất mình
Này Va-Sết-Thá ! Đinh ninh biết là
Kẻ ấy là người nông gia,
Không phải kẻ ấy là Bà-La-Môn.
Ai sống nghề nghiệp sinh tồn
Hãy biết kẻ ấy là công nhân mà !
Không phải Bàn-Môn thế gia.
Ai sống buôn bán gần xa thứ cần
Kẻ ấy là người thương nhân
Không phải Phạm-Chí. Ai hằng trải qua
Hầu hạ giai cấp cao xa
Là người nô bộc, không là Bàn-Môn.
Ai sống trộm cắp sinh tồn
Là người trộm cắp, Bàn-Môn chẳng là.
Ai người cung tên, chiến xa
Là người quân đội, không là Bàn-Môn.
Ai người tế tự làm tròn
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 409
Tế quan – Không phải Bàn-Môn trên đời.
Ai sống giữa chốn loài Người
Thọ hưởng dục lạc, ở ngôi trị vì
Là hàng vua chúa quyền uy
Cai trị cả nước, kinh kỳ, làng thôn,
Không phải là Bà-La-Môn.
Như Lai không gọi Bàn-Môn người nào
Chỉ vì do thọ sanh đâu !
Dầu cho vị ấy thật giàu, cao sang
Nhưng còn ham lợi thế gian.
Người mà thế lợi không màng, tâm yên
Kẻ ấy Ta mới gọi tên
Bà-La-Môn ấy vững bền chính danh.
Đoạn tận kiết sử chẳng lành
Không ai không sợ hãi dành kẻ đây,
Siêu việt mọi chấp-trước vầy,
Thoát ly các hệ phược đầy xấu xa,
Kẻ ấy Ta mới gọi là
Chính danh Phạm-Chí, tức Bà-La-Môn.
Cắt dây thừng, dây ách xong
Dây cương, dây trói cũng không còn gì
Cây chắn ngang, gỡ quăng đi,
Kẻ ấy Ta gọi một vì suốt thông
Giác ngộ, đáng gọi Bàn-Môn.
Ai không lỗi, chịu đựng trong mọi điều
Nhiếc mắng, đánh trói bao nhiêu
Cũng đều kham nhẫn, cũng đều không sân,
Trang bị với nhẫn lực phần
Ta gọi vị ấy ‘tinh cần Bàn-Môn’.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 410
Không phẫn nộ, giới vuông tròn,
Có giới hạnh, họ không còn mạn kiêu
Thân tối hậu, nhiếp phục điều,
Vị ấy đáng gọi sớm chiều Bàn-Môn.
Như nước trên lá sen tròn
Hạt cải trên đỉnh nhọn, còn giữ yên
Không tham luyến dục vọng phiền
Bà-La-Môn – Ta gọi liền chính danh.
Ai biết đời này chẳng lành
Vì ngã đoạn tận tạo thành khổ đau,
Gánh nặng được đặt xuống mau,
Xa lìa các hệ phược sâu nặng này,
Kẻ ấy Ta mới gọi ngay
Bà-La-Môn, chính danh đầy thanh cao.
Người có trí, tuệ thâm sâu
Thiện xảo đạo phi đạo mau mọi thời,
Đích tối thượng đạt được rồi
Kẻ ấy Ta gọi là người Bàn-Môn.
Ai sự liên hệ không còn
Tại gia, xuất thế đều không có nhà,
Thiểu dục, não phiền lánh xa
Chính danh Phạm-Chí mà Ta gọi vầy.
Đối với chúng sinh, vị này
Bỏ gậy, bỏ kiếm, không rày hại ai.
Kẻ ấy Ta mới gọi ngay
Bà-La-Môn có đủ đầy chính danh.
Với kẻ thù oán, tâm lành
Giữa người hung bạo, thực hành tịnh an,
Giữa chấp thủ, không chấp càn.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 411
Kẻ ấy Ta gọi là hàng Bàn-Môn.
Dối trá, tham, sân, tự tôn
Ai dứt được chúng, không còn chơi vơi
Ví như hạt cải đã rơi
Đầu nhọn của mũi kim ; thời Như Lai
Mới gọi Bàn-Môn vị này.
Ai thật nhỏ nhẹ, lời đầy thẳng ngay
Không hề xúc chạm một ai.
Chính danh, Ta gọi vị này Bàn-Môn.
Dài, ngắn, lớn, nhỏ, thẳng, cong,
Thanh tịnh, bất tịnh hoặc vòng bé, to.
Không lấy vật gì không cho
Ta gọi Phạm-Chí là do như vầy.
Ai không tham cầu dẫy đầy
Đời này, đời tiếp dứt ngay tham cầu,
Đoạn rời mọi hệ phược mau.
Ta gọi Phạm-Chí thanh cao, vị này.
Ai không chấp tàng sâu dày
Trí đoạn nghi hoặc, vị đây đêm ngày
Đạt nhập đáy bất tử ngay.
Ta gọi Phạm-Chí vị này, chính danh.
Những ai vượt khỏi buộc ràng,
Thiện ác, bụi uế… không màng sầu bi.
Kẻ ấy Ta gọi tức thì
Bà-La-Môn có trường kỳ chính danh.
Ai không uế, sống tịnh thanh
Không gợn, như ánh trăng rằm sáng thay !
Hỷ, hữu được đoạn trừ ngay.
Bàn-Môn Ta gọi vị đây mới là.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 412
Ai người hiểm lộ vượt qua
Luân hồi, ác lộ, mê tà sân si
Đến bờ bên kia tức thì
Thiền tư, không dao động chi sớm chiều,
Đoạn trừ nghi hoặc mọi điều
An tịnh, không chấp trước nhiều trải qua.
Kẻ ấy Ta mới gọi là
Chính danh Phạm-Chí tức Bà-La-Môn.
Dục vọng, tham ác không còn
Xuất gia, vui sống đời không gia đình,
Đoạn trừ dục & hữu tự mình
Ta gọi kẻ ấy thực tình Bàn-Môn.
Nhân ách từ bỏ, không còn
Vượt qua cả thiên ách không khó gì
Đoạn trừ ách nạn mọi thì
Và mọi hệ phược thoát ly dễ dàng.
Kẻ ấy Ta gọi rõ ràng
Chính danh Phạm-Chí tức Bàn-Môn đây.
Lạc, bất lạc từ bỏ ngay
Thanh lương, không y trú, đầy an nhiên
Chiến thắng mọi thế giới liền,
Anh hùng dũng mãnh khắp miền xông pha.
Kẻ ấy Ta mới gọi là
Chính danh Phạm-Chí tức Bà-La-Môn.
Ai hiểu biết thật hoàn toàn
Về sự sinh diệt các hàng chúng sinh,
Không tham trước, diệt vô minh,
Thiện Thệ, Giác ngộ đạt thành Biến Tri
Ta mới gọi họ tức thì
Bà-La-Môn, chính danh thì uy nghi.
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 413
Chỗ sở thủ không biết gì
Thiên, Nhân, Càn-Thát-Bà chi mặc lòng
Lậu hoặc được đoạn trừ xong
Ứng Cúng, La-Hán viên thông tịnh hòa.
Kẻ ấy Ta mới gọi là
Chính danh Phạm-Chí tức Bà-La-Môn.
Ai không chấp trước bảo tồn
Đời sau, đời trướcvà còn đời nay
Không chấp, không sở hữu rày
Chính danh Phạm-Chí gọi ngay kẻ này.
Ngưu Vương & bậc Tối Thượng đây
Anh hùng, bậc Đại Sĩ đầy cao thâm
Bậc chinh phục, bất động tâm
Bậc Giác ngộ, tắm sạch tâm mê tà.
Kẻ ấy Ta mới gọi là
Chính danh Phạm-Chí, Bà-La-Môn phần.
Ai biết đời trước, tiền thân
Thấy được thiện & ác thú bằng tâm tư,
Đạt đượcsinh diệt đoạn trừ
Ta mới gọi với danh từ Bàn-Môn.
Điều mà thế giới vẫn còn
Gọi : ‘tên’,’gia tộc’ là thông danh, và
Tục danh, nhiều chỗ khởi ra
Lâu đời chấp trước, là tà kiến thôi !
Kẻ ngu tự tuyên bố rồi
Do sanh nên Phạm-Chí thời có ngay.
Không phải do sinh đẻ này
Mà gọi Phạm-Chí như vầy được đâu !
Không phải sanh đẻ do vào
Gọi Phi-Phạm-Chí làm sao đúng vầy !
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 414
Chính do sự hành động này
Được gọi Phạm-Chí, đủ đầy chính danh.
Chính do hành động tạo thành
Gọi Phi-Phạm-Chí rõ rành chỉ ra.
Hành động làm ruộng, nông gia
Công thợ, buôn bán hoặc là gia nô.
Hành động trộm cướp, côn đồ
Tế quan, Vua chúa đế đô cầm quyền,
Hành động quân đội tự chuyên…
Kẻ trí thấy hành động liền tự tri
Như thật là như vậy, thì
Thấy rõ lý duyên khởi tùy sở quan,
Nghiệp dị thục biết rõ ràng
Do nghiệp, luân chuyển đời hằng nổi trôi,
Do nghiệp, con người luân hồi.
Nghiệp đã trói buộc mọi thời chúng sanh.
Như trục xe quay tự hành
Do khổ hạnh, Phạm hạnh thanh tịnh này
Tiết chế và chế ngự ngay
Tác thành Phạm-Chí đủ đầy chính danh,
Bàn-Môn như vậy tựu thành
Mới thật tối thượng, tốt lành danh xưng.
Ba Vệ Đà thành tựu chung
Tái sanh đoạn diệt, vô cùng tịnh an.
Va-Sết-Tha nên biết rằng
Kẻ ấy được Phạm Thiên hằng ngợi ca,
Và được Thiên Chúa Sắc-Ka
Tức đức Đế Thích biết qua tận tường ”.
*
* *
Trung Bộ ( Tập 3 ) Kinh 98 : VÀSETTHA * MLH – 415
Được nghe đấng Pháp Vương giảng kỹ
Hai Phạm-Chí là Va-Sết-Tha
Cùng chàng Pha-Rát-Va-Cha
Liền đối trước đức Phật Đà thưa ngay :
– “ Bạch Tôn Giả ! Vi diệu thay !
Như người dựng vật lăn quay ngã nằm
Chỉ hướng kẻ sai lầm lạc lối
Đem đèn sáng vào tối như bưng
Để ai có mắt mở bừng
Có thể thấy được sáng trưng sắc màu.
*
Cũng như vậy, nhiệm mầu Chánh Pháp
Được Thế Tôn phân tách, trình bày
Chúng con quy ngưỡng từ nay
Quy y đức Phật, nương ngay Pháp mầu,
Quy y Tăng thanh cao đức cả
Nối tiếp nhau hoằng hóa Pháp môn
Mong Thế Tôn nhận chúng con
Được làm đệ tử, vun tròn thiện duyên
Xin phát nguyện vẹn tuyền ngưỡng phục
Kể từ nay đến lúc mạng chung.
Nguyện theo chân đấng Đại Hùng
Nương tựa Giáo Pháp muôn trùng cao thâm ./-
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật ( 3 L )
*
* *
( Chấm dứt Kinh số 98 : VÀSETTHA - VÀSETTHA Sutta )
***