TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majhima Nikàya )
Tập III
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : honglacmai1@yahoo.com
85. Kinh VƯƠNG TỬ BỒ ĐỀ
( Bodhirajàkumàra sutta )
Như vậy, tôi nghe :
Một thời, Đức Thế Tôn Giác Giả
Trú Sun-Sú-Má-Rá-Ghi-Ra (1)
Sống giữa dân chúng Phất-Ga (2)
Tại rừng Phê-Sá-Ka-La (3) an hòa
Vườn Lộc Uyển trú qua nơi đó
Lúc ấy có Vương tử đương thì
Tên là Bồ-Đề – Bô-Thi (4)
Xây lâu đài rất uy nghi một tòa
Tên Kô-Ká-Na-Đa (5), sừng sững
Mới xây dựng, chưa có người nào
Sa-Môn, Bàn-Môn ở đâu
Được vương tử thỉnh, đã vào tòa đây.
Rồi vương tử gọi ngay một gã
Sanh-Chi-Ka-Pút-Tá (6) thanh niên :
– “ Sanh-Chi-Ka ! Hãy đi liền
Phê-Sa-Ká-Lá (3) lâm viên, nơi mà
Đức Thích Ca Thế Tôn an trú
Đến trú xứ,hãy nhân danh ta
Cúi đầu đảnh lễ Phật Đà
Hỏi Ngài ít bệnh, khỏe và khinh an ?
___________________________
( ) : Sunsumaragira . (2) Bhagga . (3) : Bhesakala .
(4) : Vương tử Bodhi . (5) : Lâu đài Kokanada .
(6) : Thanh niên tên Sanjikaputta .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 156
Có ít não, nhẹ nhàng lạc trú ?
Rồi thưa Ngài : ‘Vương tử Bô-Đi
Cúi đầu lễ Chánh Biến Tri
Hỏi thăm sức khỏe, đồng thì kính mong
Đức Thế Tôn cùng chư Phích-Khú
Nhận lời của Vương tử, ngày mai
Quang lâm đến tại lâu đài
Kô-Ka-Na-Đá, thọ trai cúng dường ”.
– “ Vâng, tôi đã tận tường lời dặn ”.
Rồi thanh niên đi thẳng đến nơi
Khi gặp Đức Thế Tôn rồi
Chào đón thăm hỏi những lời xã giao
Sau đó liền ngồi vào phía tả
Sanh-Chi-Ka-Pút-Tá thưa là :
– “ Thưa Tôn Giả Gô-Ta-Ma !
Vương tử Bô-Đí thiết tha cúi đầu
Đảnh lễ Ngài thật sâu, hỏi đến
Ngài ít bệnh, ít não, khỏe chăng ?
Có khinh an, lạc trú chăng ?
Rồi thỉnh Tôn Giả cùng Tăng Chúng này
Vào ngày mai ngọ trai đến dự
Tại lâu đài Vương tử mới xây
Kính mong Ngài nhận lời này ”.
Đức Phật im lặng, ý đây nhận lời.
Hiểu ý Phật nhận lời thỉnh đó
Nên thanh niên từ chỗ ngồi này
Đứng dậy từ giã đi ngay
Về báo Vương tử để hay biết là
Chính chàng ta gặp Đức Điều Ngự
Đã nhân danh Vương tử thỉnh Ngài
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 157
Đến thọ trai diên ngày mai
Và Phật im lặng, ý đây hiểu là
Đức Phật Đà đã nhận lời thỉnh
Như ý định vương tử nhờ đi.
Hoan hỷ, Vương tử Bô-Đi
Khi đêm đã mãn, tức thì chỉ huy
Các gia nhân, người thì sửa soạn
Các món ăn thượng hạng, quý sang
Người thì lo việc trang hoàng
Tại lâu đài ấy, sẵn sàng tiếp nghinh
Cho trải vải trắng tinh đã trữ
Làm con đường danh dự đón Ngài
Lót trải từ phía cổng ngoài
Tầng cấp thấp nhất, trải dài vào trong
Cho đến phòng sảnh đường dinh thự
Nơi cúng dường Điều Ngự & Tăng-Già.
Bảo Sanh-Chi-Ká-Pút-Ta :
– “ Ngươi hãy đến chỗ Phật Đà trú an
Báo rằng đã sẵn sàng vật thực ”.
Nghe vậy, Đức Thiện Thệ đắp y
Mang bát, cùng Chư Tăng đi
Đến nhà Vương tử Bô-Thi đang chờ.
Lúc bấy giờ, đích thân Vương tử
Đi ra đón Điều Ngự từ xa
Khi gặp, đảnh lễ Phật Đà,
Đi đầu hướng dẫn vào tòa lầu đây.
Nhưng đến ngay tầng cấp thấp nhất
Thì Đức Phật ngài lại dừng chân.
Vương tử Bồ Đề bạch rằng :
– “ Bạch đấng Thầy cả Thiên Nhân, Phật Đà
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 158
Xin Phật Đà bước lên trên vải
Để con được hưởng đại phước duyên
Hạnh phúc, an lạc triền miên ”.
Phật vẫn im lặng, đứng yên nơi này
Lần thứ hai, thứ ba tương tự
Vị Vương tử khẩn khoản thỉnh Ngài
Bước lên trên vải trắng này.
Thế Tôn lúc ấy nhìn ngài A-Nan,
Hiểu ý Phật, A-Nan Tôn-giả
Thưa với vị vương-giả được tường :
– “ Thưa Vương tử ! Đấng Pháp Vương
Ngài không đi bộ trên đường vải đâu !
Ngài nghĩ vào những người nghèo khó,
Xin hãy cuộn vải đó cất đi ”.
Nghe vậy, vương tử Bô-Đi
Cho cuộn tấm vải trắng đi, cất liền.
Soạn các chỗ ngồi trên lầu cả
Của lâu đài Kô-Ká-Na-Đa.
Thế Tôn bước lên lầu, và
Ngồi nơi soạn sẵn, từ hòa nghiêm trang
Chúng Tỷ Kheo ngồi an thứ tự,
Rồi vương tử Bô-Thí đich thân
Dâng cúng đến Phật, Chúng Tăng
Món ăn thượng vị quý trân trên đời.
Phật dùng xong, tay rời khỏi bát
Vương tử bắc chiếc ghế thấp hơn
Ngồi bên cạnh Đức Thế Tôn
Rồi thưa : “ Bạch Đức Thế Tôn ! Số là
Con nghĩ ra : ‘Lạc được chứng đắc
Không phải là do lạc’ như vầy,
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 159
‘Lạc chứng đắc do khổ’ này ”.
– “ Này Vương tử ! Ta trước đây cũng vầy
Lúc trước ngày giác ngộ thành Phật
Chưa thành bậc Chánh Giác ở đời
Còn là vị Bồ Tát thôi,
Ta cũng đã nghĩ : ‘Lạc thời nhỏ, to
Không phải do lạc mà chứng đắc’,
‘Lạc chứng đắc do khổ’ mà thôi !
Đó là ý tưởng của thời
Trước khi giác ngộ thành ngôi Phật Đà.
Này Vương tử ! Đời Ta tiêu biểu
Thời niên thiếu hoa mộng sẵn dành
Tóc đen nhánh, trí tinh anh
Huyết khí sung mãn tuổi thanh xuân này
Thời vàng son, tương lai rực rỡ
Sống nhung lụa, bảo sở cung vàng
Nhưng Ta nhất quyết lên đàng
Mặc cho cha, vợ khóc than, âu sầu.
Ta cạo bỏ tóc râu sạch sẻ
Đắp ca-sa của kẻ xuất gia
Độc cư, gia đình lìa xa
Đi tìm chân lý trải qua lâu ngày
Tầm cầu ngay vô thượng tối thắng
Để tiến thẳng đạo lộ tịnh hòa.
Ta đến chỗ một vị là
A-La-Rá Ka-La-Ma (1) đương thời
Khi đến nơi, liền thưa vị cả :
– “ Thưa Hiền-giả ! Tôi muốn từ nay
______________________________
(1) : Đạo sĩ Alara Kalama .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 160
Được sống trong pháp, luật này
Sống đời phạm hạnh vốn đầy tịnh thanh ”.
Thấy Ta với lòng thành khiêm hạ
Nên A-La-Rá Ká-La-Ma
Nói rằng : “ Hiền-giả tịnh hòa !
Hãy sống, an trú Pháp ta trình bày,
Tựu trung Pháp này là như vậy
Khiến kẻ trí sẽ thấy quang minh
Không lâu sẽ như Thầy mình
Tự tri, tự chứng, tự mình trú an ”.
Này Vương tử ! Dễ dàng nhập cuộc
Không lâu, Ta thông suốt pháp này
Một cách mau chóng, chẳng chầy.
Nếu như là kẻ có đầy ‘cái tôi’
Thường múa mép khua môi nói giỏi
Thời Ta nói giáo lý ở đây
Của kẻ trí, của bậc Thầy
( Trưởng Lão, Thượng Tọa sâu dày cao minh )
Ta cho rằng chính mình cũng ví
Như kẻ trí, Trưởng-lão các vì.
Ta thấy, biết và tự tri
Này Vương tử ! Tự ta suy nghĩ là :
“ A-La-Ra Ka-La-Má ấy
Tuyên bố pháp như vậy đinh ninh
Không phải chỉ vì lòng tin
‘Sau khi tự chứng và mình tự tri
Tự đạt thì ta mới an trú’,
Chắc chắn ông vào đủ mọi thời
Biết pháp, thấy pháp này rồi
Nên mới an trú ở nơi pháp này ”.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 161
Thế rồi Ta đi ngay đến chỗ
Ka-La-Ma đang ở trong nhà.
Sau khi đến, Ta ôn hòa
Nói với A-Lá-Ra Ka-La-Mà :
– “ Hiền-giả Ka-La-Ma ! Pháp ấy
Theo tôi thấy, có phải tự ngài
( Công năng tu tập lâu dài )
Mà ngài tự chứng do ngài tự tri,
Tự đạt, đi tuyên ngôn pháp ấy ? ”.
Được hỏi vậy, vị này trả lời
Về câu Ta hỏi tức thời
Là đã tuyên bố mọi nơi vấn đề
Đã đạt về Vô Sở Hữu Xứ (1).
Này Vương tử ! Ta tự nghĩ là :
“ Không phải chỉ Ka-La-Ma
Có lòng tin tưởng, mà Ta cũng đồng,
Không phải chỉ có ông tinh tấn
Ta cũng có tinh tấn tối đa ,
Không phải chỉ Ka-La-Ma
Có niệm, định, tuệ – mà Ta cũng đồng
Vậy Ta hãy gắng công cố vượt
Chứng cho được pháp của ông ta
Mà chính ông Ka-La-Ma
Tuyên bố tự chứng do đà tự tri
Và tự đạt, tức thì an trú’.
Này Vương tử ! Tự chủ hành trì
Không lâu, sau khi tự tri
Tự chứng, tự đạt pháp này rất nhanh
______________________________
(1) : Vô Sở Hữu Xứ – Àkimcanyayatana .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 162
Ta đạt thành Vô Sở Hữu Xứ
Và an trú trong pháp như vầy.
Ta đi đến chỗ vị này
( Tức Ka-La-Má ) nói ngay điều là :
– “ Hiền-giả Ka-La-Ma ! Có thiệt
Ngài tự biết, tự chứng, đạt ngay
Và đã tuyên bố pháp này
Chỉ đến mức độ như vầy phải không ? ”.
– “ Vâng, Hiền-giả ! Chỉ trong mức độ
Đạt Vô Sở Hữu Xứ mà thôi ! ”.
– “ Hiền-giả ! Đến nay chính tôi
Cũng đạt mức độ ở nơi như vầy ! ”.
– “ Thật khéo lợi ích thay điều ấy !
Cho chúng tôi được thấy ở đây
Một đồng-phạm-hạnh như ngài
Cũng đã chứng đạt pháp này, trú an
Cùng ngang hàng với tôi tất cả.
Pháp tôi biết, Hiền-giả cũng rành
Pháp Hiền-giả biết, tôi rành
Tôi làm sao, Hiền-giả thành giống tôi
Hiền-giả thế nào, tôi cũng vậy.
Vậy ngài hãy an trụ tại đây
Cùng tôi chăm sóc chốn này
Là một Hội Chúng đủ đầy thuận duyên ”.
Này Vương tử ! Ta liền suy nghĩ :
Ka-La-Ma là vị Thầy ta
Lại đặt đệ tử là Ta
Ngang hàng với họ, vốn là Đạo Sư,
Trọng ta như tôn sùng tối thượng .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 163
Nhưng rồi Ta suy tưởng tức thì :
“ Pháp này không hướng yểm ly
Không hướng đoạn diệt, không vì ly tham
Không hướng đến tịnh an, thượng trí
Không trực chỉ Giác ngộ, Niết-bàn
Mà chỉ đưa đến dở dang
Vô Sở Hữu Xứ chứng ngang nơi này.
Này Vương tử ! Ta đây quyết định
Là ta không tôn kính pháp này
Rồi quyết từ bỏ pháp này,
Ta đã từ giả vị Thầy đầu tiên.
* * *
Với ý nguyện cần chuyên thực hiện
Tìm cái gì chí thiện, minh quang
Vô thượng tối thắng tịnh an
Tầm cầu đạo lộ rõ ràng, quang hoa,
Ta lại đến một nhà Hiền-giả
Úc-Đa-Ká Ra-Má-Pút-Ta (1)
( Uất-Đầu-Lam-Phất cũng là )
Đến nơi, gặp Úc-Đa-Ka, nói rằng :
– “ Thưa Hiền-giả ! Tôi hằng nghe tiếng
Nên đến viếng và muốn từ nay
Được sống trong Pháp, Luật này
Sống đời phạm hạnh vốn đầy tịnh thanh ”.
Thấy Ta với lòng thành khiêm hạ
Úc-Đa-Ká Ra-Má-Pút-Ta
Nói rằng : “ Hiền-giả tịnh hòa !
Hãy sống, an trú Pháp ta trình bày,
Tựu trung Pháp này là như vậy
______________________________
(1) : Đạo sĩ Uddaka Ramaputta – Uất-Đà-Lam-Phất.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 164
Khiến kẻ trí sẽ thấy quang minh
Không lâu sẽ như Thầy mình
Tự tri, tự chứng, tự mình trú an ”.
Này Vương tử ! Dễ dàng nhập cuộc
Không lâu, Ta thông suốt pháp này
Một cách mau chóng, chẳng chầy.
Nếu như là kẻ có đầy ‘cái tôi’
Thường múa mép khua môi nói giỏi
Thời Ta nói giáo lý ở đây
Của kẻ trí, của bậc Thầy
( Trưởng Lão, Thượng Tọa sâu dày cao minh )
Ta cho rằng chính mình cũng ví
Như kẻ trí, Trưởng-lão các vì.
Ta thấy, biết và tự tri
Này Vương tử ! Tự ta suy nghĩ là :
“ Úc-Đa-Ka Ra-Ma-Pút-Tá
Tuyên bố pháp kết quả của mình
Không phải chỉ vì lòng tin
‘Sau khi tự chứng và mình tự tri
Tự đạt thì ta mới an trú’,
Chắc chắn ông vào đủ mọi thời
Biết pháp, thấy pháp này rồi
Nên mới an trú ở nơi pháp này ”.
Thế rồi Ta đi ngay đến chỗ
Úc-Đa-Ka đang ở trong nhà.
Sau khi đến, Ta ôn hòa
Thưa Úc-Đa-Ká Ra-Ma-Pút-Tà :
– “ Hiền-giả Úc-Đa-Ka ! Pháp ấy
Theo tôi thấy, có phải tự ngài
( Công năng tu tập lâu dài )
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 165
Mà ngài tự chứng do ngài tự tri,
Tự đạt, đi tuyên ngôn pháp ấy ? ”.
Được hỏi vậy, ông đáp về điều
Trong câu hỏi Ta vừa nêu
Là đã tuyên bố mục tiêu hành trì
Đạt Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (1)
Này Vương tử ! Ta tự nghĩ là :
“ Không phải chỉ có Ra-Ma
Có lòng tin tưởng, mà Ta cũng đồng,
Không phải chỉ có ông tinh tấn
Ta cũng có tinh tấn tối đa,
Không phải chỉ có Ra-Ma
Có niệm, định, tuệ – mà Ta cũng đồng
Vậy Ta hãy gắng công cố vượt
Chứng cho được pháp của ông ta
Mà chính ông Úc-Đa-Ka
Tuyên bố tự chứng do đà tự tri
Và tự đạt, tức thì an trú’.
Này Vương tử ! Tự chủ hành trì
Không lâu, sau khi tự tri
Tự chứng, tự đạt pháp đây cấp kỳ
Đạt Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ
Và an trú trong pháp như vầy.
Ta đi đến chỗ vị này
( Ra-Ma-Pút-Tá ) nói ngay điều là :
– “ Hiền-giả Úc-Đa-Ka ! Có thiệt
Ngài tự biết, tự chứng, đạt ngay
______________________________
(1) : Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ :
Naivasamjnànàsamjnàyatana .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 166
Và đã tuyên bố pháp này
Chỉ đến mức độ như vầy phải không ? ”.
– “ Vâng, Hiền-giả ! Chỉ trong mức độ
Tưởng Xứ Phi Tưởng Phi Phi ! ”.
– “ Hiền-giả ! Chính tôi hiện thì
Đã đạt mức độ cũng y như vầy ! ”.
– “ Thật khéo lợi ích thay điều ấy !
Cho chúng tôi được thấy ở đây
Một đồng-phạm-hạnh như ngài
Cũng đã chứng đạt pháp này, trú an
Cùng ngang hàng với tôi tất cả.
Pháp tôi biết, Hiền-giả cũng rành
Pháp Hiền-giả biết, tôi rành
Tôi làm sao, Hiền-giả thành giống tôi
Hiền-giả thế nào, tôi cũng vậy.
Vậy ngài hãy an trụ tại đây
Cùng tôi chăm sóc chốn này
Là một Hội Chúng đủ đầy thuận duyên ”.
Này Vương tử ! Ta liền suy nghĩ :
Úc-Đa-Ka là vị Thầy ta
Lại đặt đệ tử là Ta
Ngang hàng với họ, vốn là Đạo Sư,
Trọng ta như tôn sùng tối thượng.
Nhưng rồi Ta suy tưởng tức thì :
“ Pháp này không hướng yểm ly
Không hướng đoạn diệt, không vì ly tham
Không hướng đến tịnh an, thượng trí
Không trực chỉ Giác ngộ, Niết-bàn
Mà chỉ đưa đến dở dang
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 167
Phi Tưởng Phi Phi Tưởng, ngang nơi này.
Thế cho nên ta đây quyết định
Là ta không tôn kính pháp này
Rồi quyết từ bỏ pháp này,
Ta đã từ giả vị Thầy thứ hai.
* * *
Này Vương tử ! Chẳng lay chí nguyện
Tìm cái gì chí thiện, minh quang
Vô thượng tối thắng tịnh an
Tầm cầu đạo lộ hoàn toàn tinh hoa
Ta đến Ma-Ga-Tha vương quốc (
( Cũng là nước tên Ma-Kiệt-Đà )
Tuần tự du hành trải qua
Đến rừng U-Rú-Vê-Là (1) không xa
( Tức Ưu-Lâu-Tần-Loa ) khả ái
Một địa điểm thoải mái, hiền hòa
Ni-Liên – Nê-Ranh-Cha-Ra (2)
Một con sông nhỏ chảy qua bên đàng
Có một chỗ lội ngang giòng nước
Thật tiện lợi, tạo được lối sang.
Xung quanh có những ngôi làng
Tiện bề khất thực, dễ dàng cho Ta.
Với ý nghĩ thoáng qua như vậy
Ta nhận thấy hợp với mong cầu
Đủ cho thiện-nam-tử nào
Có thể tinh tấn đạt mau ước nguyền.
Này Vương tử ! Ta liền ngồi xuống
Tỉnh tọa với ý muốn thoáng qua
______________________________
(1) : Uruvela – Ưu-Lâu-Tần-Loa .
(2) : Sông Ni Liên – Neranjara .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 168
Chọn nơi ấy, và nghĩ là :
‘Quả thật vừa đủ để ta tinh cần’.
Này Vương tử ! Xong phần an trú,
Ba ví dụ khởi lên nơi Ta
Từ trước chưa từng nghe qua
Ý nghĩa vi diệu, rất là sâu xa.
Này Vương tử ! Như là được ví
Một khúc cây đã bị ướt đầm
Được bỏ trong nước để ngâm
Còn tươi, nhựa sống vẫn nằm trong cây.
Một người đến, trong tay có đủ
Một dụng cụ làm lửa cháy liền.
Y nghĩ : ‘Ta sẽ nhen lên
Ngọn lửa tỏa nóng, trở nên ấm dần’.
Ông nghĩ sao về phần chuyện ấy ?
Với khúc cây như vậy, ướt đầm
Nếu dùng dụng cụ đang cầm
Cọ xát nhen lửa, có tầm được không ? ”.
– “ Bạch Thế Tôn ! Thật không thể được
Vì khúc cây đẫm ướt, nhựa nhiều
Lại bị ngâm nước sớm chiều
Muốn cọ lấy lửa là điều viễn vông !
Chỉ phiền lòng và thêm mệt mỏi
Cùng bực bội vì lửa không ra ”.
– “ Cũng vậy, Vương tử ! Chính là
Những vị Phạm-chí hay Sa-môn nào
Sống dựa vào, đắm vào thế tục
Không xả ly các dục về thân
Những gì với chúng thuộc phần
Dục tham, dục ái, dục hằng khát khao
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 169
Dục nhiệt não ào ào kêu réo
Về nội tâm chưa khéo đoạn trừ
Làm cho nhẹ bớt từ từ
Các vị trên ấy nếu như thình lình
Tự cảm thọ trong mình đau nhói
Chịu đựng mọi khốc liệt, khổ đau
Các vị không thể chứng vào
Tri kiến Chánh Giác thanh cao, an bình.
Nếu họ không thình lình cảm thọ
Những cảm giác đau khổ xảy ra
Thật là khốc liệt tối đa
Họ cũng không thể chứng qua tự mình
Tri kiến và siêu minh Chánh Giác
Là ví dụ khởi phát đầu tiên.
Bồ Đề Vương tử ! Tiếp liền
Một ví dụ khác khởi lên như vầy :
Ví như có khúc cây đẫm ướt
Đầy nhựa cây và được vớt lên
Đặt trên đất khô là nền
Có một người đến, cầm trên tay mình
Một dụng cụ để sinh ra lửa
Y nghĩ : ‘Hãy nhen lửa tức thì
Hơi nóng sẽ hiện cấp kỳ’.
Bồ Đề Vương tử ! Điều gì xảy ra ?
Người ấy có cọ ra lửa nóng
Với dụng cụ mau chóng được không ? ”.
– “ Kính bạch Thiện Thệ ! Thưa không,
Vì khúc cây ấy bên trong nhựa đầy,
Bị đẫm ướt, dù nay được vớt
Ra khỏi nước, đặt trên đất mau
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 170
Nhưng người ấy không thể nào
Cọ xát ra lửa, chỉ sầu muộn thôi,
Rất bực bội và rồi mệt lử ”.
– “ Này Vương tử ! Thực tế vẫn còn
Những Sa-môn, Bà-la-môn
Không xả ly dục, bảo tồn si mê
Đắm các dục thuộc về thân mãi
Như dục tham, dục ái, khát khao
Hoặc dục nhiệt não đắm vào
Nội tâm chưa được khéo mau đoạn trừ,
Chưa khéo làm từ từ nhẹ bớt.
Vì hời hợt, những vị Sa-môn
Hay các vị Bà-la-môn
Thình lình cảm thọ đổ dồn khổ đau,
Những cảm giác chói đau, kịch liệt
Và khốc liệt, như chết sẵn dành
Không thể chứng tri-kiến lành
Không chứng Chánh Giác, tịnh thanh Phật Đà.
Này Vương tử ! Đó là ví dụ
Rất vi diệu điều thứ hai này.
Rồi ví dụ ba như vầy :
Ví như có một khúc cây khô rồi
Không còn nhựa, vớt rời khỏi nước
Và nó được đặt trên đất khô
Một người cầm dụng cụ vô
Ý muốn nhen lửa với đồ nhen kia
Với ý nghĩ : ‘Lửa kia cháy đỏ
Ta sẽ có hơi nóng tỏa ra’.
Bồ Đề Vương tử ! Thế nào ?
Xảy ra chuyện ấy nghĩ sao như vầy ?
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 171
Người ấy lấy khúc cây cọ xát
Với dụng cụ, có đạt lửa không ? ”.
– “ Thưa được, có lửa như mong
Vì sao ? Vì khúc cây trong lẫn ngoài
Đều khô cả, trong ngoài không nhựa
Vớt để giữa đất khô trải qua ”.
– “ Cũng vậy, Vương tử ! Chính là
Những vị Tôn-giả như Bà-la-môn
Hay Sa-môn , xả ly các dục
Thuộc về thân như dục ái, tham,
Cùng dục hôn ám, mê lầm
Dục nhiệt não với dục thầm khát khao.
Các dục ấy được mau ly xả
Về nội tâm khéo đã đoạn trừ,
Những Tôn-giả này nếu như
Thình lình cảm thọ mệt nhừ, khổ đau,
Những cảm giác chói đau kịch liệt,
Hoặc được biết không bị thình lình
Cảm thọ cảm giác tự mình
Khổ đau khốc liệt, hãi kinh, khổ sầu
Các vị này vẫn mau chứng đắc
Tri-kiến thật vô thượng tịnh thanh
Đạt Chánh Đẳng Giác Trọn Lành.
Đây là ví dụ đành rành thứ ba,
Chưa từng nghe, rất là vi diệu
Được khởi lên tiêu biểu nơi Ta.
Rồi này Vương tử ! Trải qua
Ta đã suy nghĩ : ‘Nay Ta phải cần
Nghiến hàm răng, lưỡi mình dán chặt
Lên nóc họng, tâm thật kiên trì
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 172
Chế ngự, nhiếp phục tâm ni
Ta phải đánh bại tức thì tâm đây’.
Khi quyết tâm như vầy thực hiện
Sự nỗ lực đã khiến thân Ta
Mồ hôi từ nách chảy ra
Trạng thái như thể xảy ra cơ cầu :
Người lực sĩ nắm đầu người yếu
Hay nắm kẻ ốm yếu ở vai.
Khi Ta nghiến răng như vầy
Nóc họng bị dán chặt ngay lưỡi này
Mồ hôi nách chảy đầy, bức rức
Dầu cho Ta tận lực trải sang
Dầu cho niệm được trú an
Niệm không dao động, nghiêm trang điều hòa
Nhưng thân Ta vẫn còn khích động
Do khích động, không được khinh an,
Vì thân bị chi phối ngang
Bởi sự tinh tấn diệt tan mê lầm,
Chống khổ thọ, lấy tâm chế ngự.
Tuy vậy, thứ khổ thọ như vầy
Khởi lên, tồn tại phút giây
Nhưng không chi phối, xéo dày tâm ta.
Này Vương tử ! Trải qua sau đó
Ta đã có suy nghĩ sau đây :
‘Hãy tu Thiền nín thở ngay’
Rồi Ta nín thở, miệng này ngậm ngay
Không cho hơi thở này qua miệng
Không ngang qua mũi, khiến kinh hoàng
Một tiếng gió động ầm vang
Thổi lên như sấm động ngang tai mình
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 173
Ví như tiếng khủng kinh vô kể
Phát ra từ ống bể lò rèn
Dầu Ta tâm chí vững bền
Tận lực, tinh tấn niệm liền trú an
Tuy niệm Ta không hằng dao động
Nhưng thân bị khích động, bất toàn
Nên thân không được khinh an
Vì chi phối bởi cố năng tinh cần
Do tinh tấn chống ngăn khổ thọ
Dù khổ thọ khởi lên nơi Ta
Nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Vương tử ! Rồi trải qua một thời
Ta vẫn ngồi nghĩ suy trăn trở :
‘Ta tu Thiền nín thở thêm đi !’
Rồi Ta nín thở tức thì
Không cho hơi thở bất kỳ ngang qua
Cả miệng, mũi lẫn qua tai nữa
Như ngọn gió bão lửa khủng kinh
Thổi lên đau nhói đầu mình
Ví như lực sĩ thình lỉnh đâm ngay
Đầu người khác xuyên dài tới óc
Bằng thanh kiếm bén ngót của y.
Khi Ta nín thở kiên trì
Cả tai, miệng, mũi tức thì nhói đau
Thật khủng khiếp trong đầu Ta đó
Dù Ta có cương quyết, tinh cần
Tận lực, khiến niệm trú an
Niệm không dao động khi đang thực hành
Nhưng thân Ta vẫn sanh khích động
Do khích động, không được khinh an
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 174
Tuy vậy, khổ thọ hoàn toàn
Không chi phối được dễ dàng tâm Ta.
Này Vương tử ! Trải qua sau đấy
Ta suy nghĩ : ‘Ta hãy tu thêm
Về thiền nín thở như trên’
Khiến cho miệng, mũi, tai liền nhói đau
Thật kinh khủng, trong đầu đau quá
Cứ đau buốt hoặc giả như là
Một lực sĩ mạnh, đẩy đà
Lấy một dây nịt bằng da cứng dày
Quấn quanh đầu, dùng tay xiết mạnh
Đau kinh khủng, như đánh vào đầu.
Dù Ta tinh tấn đến đâu
Chí tâm, tận lực dải dầu cố công
Dù an trú niệm, không dao động
Nhưng thân bị khích động, bất toàn
Nên thân không được khinh an
Vì chi phối bởi cố năng tinh cần
Do tinh tấn chống ngăn khổ thọ
Dù khổ thọ khởi lên nơi Ta
Nhưng không chi phối tâm Ta.
Này Vương tử ! Trải qua tiếp liền
Ta suy nghĩ : ‘Hãy nên tinh tấn
Thiền nín thở cố gắng tối đa’.
Rồi Ta nín thở vô, ra
Không cho hơi thở ngang qua bất kỳ
Cả miệng, mũi, tai – vì đóng hết
Như ngọn gió kinh khiếp thổi qua
Cắt ngang ổ bụng của Ta
Ví như đổ tể rất là khéo tay
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 175
Hoặc đệ tử người này thiện xảo
Đã mạnh bạo cắt ngang bụng Ta
Bằng dao sắc bén sáng lòa.
Lần sau, Ta nín thở ra và vào
Một sức nóng thần sầu khủng khiếp
Khởi liên tiếp trong thân của ta
Này Vương tử ! Được ví là
Như hai lực sĩ thật là mạnh thay
Nắm cánh tay một người yếu ớt
Rồi nướng đốt người ấy thẳng thừng
Trên một hố than đỏ hừng,
Cũng vậy, trong lúc Ta ngừng thở đây
Không qua miệng, mũi, tai kín đóng
Một sức nóng kinh khủng xảy ra
Khởi lên trong thân của Ta.
Bồ Đề Vương tử ! Thật là kinh tâm !
Dầu cho Ta chí tâm, tinh tấn
Dầu niệm vẫn không động, trú an
Nhưng thân không được khinh an
Vẫn bị khích động, vì năng tinh cần
Do tinh tấn chống ngăn khổ thọ
Dù khổ thọ khởi lên nơi Ta
Nhưng không chi phối tâm Ta.
Bồ Đề Vương tử ! Xảy ra lúc này
Hàng chư Thiên quanh đây thấy vậy
Liền nói rằng : ‘Vị ấy chính là
Ngài Sa-môn Gô-Ta-Ma
Đã chết rồi đó, thấy qua hiện tiền’.
Số chư Thiên khác liền nói lại :
‘Sa-môn ấy chưa chết đâu mà !
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 176
Nhưng Sa-môn Gô-Ta-Ma
Sắp sửa mệnh tận, thật là buồn thay !’.
Một số Thiên thẳng ngay tuyên bố :
‘Dù hiện có sự cố xảy ra
Nhưng Sa-môn Gô-Ta-Ma
Chưa chết, cũng chẳng sắp qua đời mà !
Vì Sa-môn là A-La-Hán
Đời sống bậc La-Hán như vầy’.
Này Vương tử ! Giai đoạn này
Ta liền suy nghĩ ý đây sẵn sàng :
‘Ta nay hãy hoàn toàn tuyệt thực’.
Nhưng chư Thiên lập tức nói là :
‘Này Thiện-hữu Gô-Ta-Ma !
Chớ có tuyệt thực trải qua lâu dài.
Nếu mà Ngài hoàn toàn tuyệt thực
( Sẽ kiệt sức, có thể chết đi ),
Chúng tôi sẽ tiếp tức thì
Thức ăn Thiên giới diệu kỳ sạch trong
Qua các lỗ chân lông Hiền-giả
Và Hiền-giả vẫn sống an hòa’.
Vương tử ! Với chuyện xảy ra
Ta nghĩ : ‘Tuyệt thực của Ta cực kỳ
Nhưng chư Thiên kiên trì muốn đổ
Thức ăn qua các lỗ chân lông
Ta không đạt ý mình mong
Nuôi sống, trái nghịch với lòng của Ta
Vậy Ta tự dối Ta, đáng hổ !
Ta bác bỏ ý của chư Thiên.
Vương tử ! Ta đã nói liền :
‘Như vậy là đủ !, không phiền Chư Thiên !’.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 177
Ta suy nghĩ tiếp liền tại chỗ :
‘Ta hãy cố giảm thiểu tối đa
Về sự ăn uống của Ta
Ăn từng giọt một trải qua thực hành
Hạt đậu xanh, đậu đen, đậu hạt
Ăn từng hạt, kể cả gạo, mè
Quanh không có sự chở che
Thực hành khổ hạnh khắc khe muôn phần.
Do mỗi ngày chỉ ăn một hạt
Thân thể Ta gầy xác, mỏi mòn
Tiều tụy, ốm yếu, héo hon
Vì ăn quá ít, chẳng còn sức dư
Đốt cây nhỏ khô héo dần dà
Còn về bàn tọa của Ta
Như móng chân của lạc-đà, thảm thay !
Các xương sống phô bày thấy rõ
Các xương sườn gầy ló, giống như
Rui, cột nhà sàn nát hư
Vì ăn quá ít, từ từ mắt Ta
Như giếng nước thật là thăm thẳm
Con ngươi Ta lấp lánh nằm sâu.
Khi tay Ta sờ da đầu
Nó rất nhăn nhúm như bầu khô tưa
Như mướp đắng cắt chưa chín tới
Nhăn nheo bởi gió nóng khô cằn
Đôi khi, nếu Ta nghĩ rằng :
‘Hãy sờ da bụng, chỉ bằng tay ta
Thì chính là Ta sờ xương sống.
Còn xương sống Ta muốn sờ qua
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 178
Thì đụng da bụng của Ta
Xương sống bám chặt vào da bụng này.
Này Vương tử ! Ăn vầy tối thiểu
Nếu Ta muốn đại, tiểu tiện đây
Thì Ta bị ngã quỵ ngay
Úp mặt xuống đất, hít đầy bụi dơ.
Nếu bấy giờ lấy tay xoa khắp
Trên đầu Ta và khắp chân tay
Lông tóc hư mục rụng ngay
( Có gì nuôi tóc, lông này sống đâu ! )
Này Vương tử ! Nhìn vào hiện tượng
Có người nói : “ Thân tướng Sa-môn
Da đen, trông thật vô hồn ”.
Nhóm khác lại nói : “ Sa-môn thật là
Da không đen, nhưng mà màu xám ”.
Số khác nói : “ Không xám, không đen ”.
Nhiều kẻ nói : “ Da không đen,
Cũng không màu xám, mà xen sẫm vàng ”.
Đếm mức độ dở dang như vậy
Da của Ta lúc ấy hư rồi !
Chỉ vì ăn quá ít thôi !
( Da Ta lúc trước vào thời thanh niên
Vốn thanh tịnh, màu tuyền sáng chói
Thật mịn màng mà lại sáng trong )
Ta tự suy nghĩ trong lòng :
‘Thuở xưa có những vị dòng Bàn-môn,
Hoặc Sa-môn ; thình lình cảm thọ
Những cảm giác khốn khổ, chói đau
Khốc liệt, kịch liệt khổ đau
Đó là tối thượng khổ đau cực kỳ
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 179
Không thể có điều gì hơn nữa
Về tương lai hay giữa đời này.
Phạm-chí, Sa-môn ở đây
Thình lình cảm thọ đến ngay tức thì
Những cảm giác cực kỳ đau khổ
Trên toàn thân mọi chỗ chói đau
Khốc liệt, kịch liệt khổ đau
Đó là tối thượng khổ đau cực kỳ
Không thể có điều gì hơn nữa.
Nhưng với Ta, sống giữa rừng già
Thực hành khổ hạnh tối đa
Chịu đựng đau khổ trải qua cực kỳ,
Vẫn không chứng pháp gì cao quý,
Pháp thượng nhân cũng chỉ xa vời !
Tri kiến thù thắng sáng ngời
Xứng đáng bậc Thánh ; Ta thời còn xa.
Ồ ! Hay là có đạo lộ khác
Khiến chứng đạt giác-ngộ sâu xa ?
Vương tử ! Suy nghĩ trải qua
Ta hồi tưởng lại thuở Ta thiếu thời
( Lên sáu tuổi, khi trời mát mẻ
Theo phụ-vương dự lễ Hạ Điền
Vua cha cầm cày đầu tiên.
Trong lúc lễ-hội liên miên cả ngày
Ta đến ngồi dưới cây rợp mát
Diêm-phù-đề ( tên khác Chăm-bu ) ( Jambu )
Dần vào trạng thái an như
Dục, bất-thiện-pháp từ từ được ly
Chứng và trú Thiền chi thứ nhất
Một trạng thái hỷ lạc thâm trầm.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 180
Do ly dục ; có tứ, tầm,
Khi an trú vậy, Ta thầm nghĩ ngay :
‘Có thể đây chính là đạo-lộ
Đưa Ta đến giác-ngộ chăng là ?’.
Bồ Đề Vương tử ! Trải qua
Tiếp ý niệm ấy, nơi Ta khởi liền
Một ý thức vững bền kiên cố :
‘Đây là đường giác-ngộ chánh chân !’
Rồi Ta suy nghĩ băn khoăn :
‘Có sợ lạc thọ này không ? Do vì
Một lạc thọ đã ly dục ác,
Ly các pháp bất thiện như vầy ?’
Rồi một ý niệm đến ngay :
‘Ta không hề sợ mảy may điều này
Một lạc thọ ở đây ly dục
Pháp bất thiện mọi lúc được ly’.
Tiếp theo, Ta lại nghĩ suy :
‘Nay lạc-thọ ấy dễ gì chứng đây !
Với thân thể yếu gầy khủng khiếp
Cố sức tiếp cũng chẳng ăn thua.
Hãy ăn thô thực, cơm chua !’.
Nghĩ kỹ, Ta thọ cơm chua dần dần
Ăn thô thực vì cần có sức.
Lúc bấy giờ, túc trực bên Ta
Nhóm năm người Kôn-Đanh-Nha (1)
Hầu hạ, tu tập với Ta bao ngày.
Các vị này luôn luôn suy nghĩ :
_______________________________
(1) : Năm người bạn đồng tu và sau này trở thành 5 Đệ-tử đầu tiên
tiên của Đức Phật : Kondanna (Kiều-Trần-Như ) , Bhaddiya ,
Vappa , Mahànàma và Assaji .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 181
‘Khi nào vị Sa-môn Thích-Ca
Chứng pháp siêu việt sâu xa
Ngài sẽ nói cho chúng ta biết cùng’.
Nhưng khi thấy Ta dùng thô thực
Ăn cơm chua – lập tức nghĩ là :
‘Ồ ! Sa-môn Gô-Ta-Ma
Tham sống sợ chết, nay đà lui nhanh
Đã từ bỏ khổ hành tinh tấn
Sống lợi dưỡng, vật chất đủ đầy,
Chúng ta hãy đoạn tuyệt ngay
Không theo ông ấy, từ rày tách ra’.
Này Vương tử ! Rồi ta sau đó
Ăn thô thực để có sức hơn
Sức khỏe trở lại khá hơn
Ta hành ly dục chánh chơn sớm chiều
Pháp bất thiện Ta đều ly tất
Chứng và trú Đệ Nhất Thiền tâm
Trạng thái hỷ lạc thâm trầm
Sinh do ly dục, có tầm, tứ ra.
Này Vương tử ! Trải qua như vậy
Lạc thọ ấy khởi lên nơi Ta
Nó được tồn tại an hòa
Nhưng không chi phối tâm Ta chút nào.
Tiếp theo sau, Ta diệt tầm, tứ
Chứng và trú vào Thiền thứ hai
Trạng thái hỷ lạc ở đây
Không tầm, không tứ ; do rày định sanh
Và nội tĩnh nhất tâm. Như vậy
Lạc thọ ấy khởi lên nơi Ta
Nó được tồn tại an hòa
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 182
Nhưng không chi phối tâm Ta chút nào.
Ta lại mau ly hỷ trú xả
Chánh niệm đã tỉnh giác, an nhiên
Thân cảm sự lạc thọ liền
‘Xả niệm lạc trú’, Thánh hiền gọi tên,
Chứng, trú yên Tam Thiền tại chỗ
Rồi xả lạc, xả khổ ; diệt ngay
Hỷ ưu, cảm thọ trước đây
Chứng và an trú vào ngay Tứ Thiền
Không khổ & lạc và liền xả niệm
Lạc thọ ấy khởi hiện nơi Ta
Nó được tồn tại an hòa
Nhưng không chi phối tâm Ta chút nào.
Ta, với tâm thanh cao thuần tịnh
Tâm dịnh tĩnh, không nhiễm não phiền
Nhu nhuyến, vững chắc – theo thiền
Bình thản như vậy, chẳng phiền chẳng ưu.
Ta dẫn tâm, hướng tâm đến với
TÚC MẠNG MINH, nhớ tới nhiều đời
Quá khứ với một, hai đời
Năm chục, ba bốn trăm đời đã qua
Một ngàn đời hay là hơn nữa
Một trăm ngàn đời thuở lâu xa
Hoại kiếp, thành kiếp trải qua
Vị ấy nhớ lại như là mới đây.
Tại nơi ấy, tên này ta có
Thuộc giai cấp, giòng họ thế này
Uống, ăn, thọ khổ, lạc rày
Tuổi thọ như thế, chết ngày ra sao
Ta tái sinh, nhằm vào làng đó
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 183
Có tên tuổi, giòng họ thế nào
Cứ thế, nhớ lại biết bao
Tiền kiếp, tái kiếp không sao đếm rồi !
Nhiều đời sống thuộc thời quá khứ
Nét lành dữ chi tiết, đại cương
Minh thứ nhất, hiểu tận tường
Ta lúc canh một đêm trường, chứng tri.
Ta với tâm kiên trì, thuần tịnh
Tâm định tỉnh, không nhiễm não phiền
Nhu nhuyến, vững chắc – theo thiền
Bình thản như vậy, chẳng phiền chẳng ưu.
Ta dẫn tâm, hướng tâm đến với
THIÊN NHÃN MINH, dẫn tới tuệ minh
Xét về sinh tử chúng sinh
Thiên nhãn thuần tịnh siêu nhân, thấy liền
Vị ấy biết mối giềng Nghiệp quả
Người hạ liệt, kẻ cả giàu sang
Người đẹp đẽ, kẻ thô hèn
Đều do hạnh nghiệp trắng đen họ làm.
Gieo ác hạnh về thân, khẩu, ý
Hoặc phỉ báng các vị Thánh Hiền
Người này thân hoại, tận duyên
Do nghiệp tà kiến, đọa liền súc sinh
Các cõi dữ, như sinh địa ngục
Hoặc đọa xứ, thằng thúc nạn tai.
* Còn bậc hiền giả, những ai
Làm những thiện hạnh ý và lời, thân
Không phỉ báng Hiền nhân, Thánh hiển
Tạo nghiệp lành, chánh kiến vô cùng
Sau khi thân hoại mạng chung
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 184
Được sinh thiện thú, nhân trung, cõi trời.
Do thiên nhãn, biết đời sống chết
Người hạ liệt hay kẻ giàu sang
Người đẹp đẽ, kẻ thô hèn
Người này bất hạnh, kẻ bèn gặp may
Do hạnh nghiệp kẻ này hành động
Có kết quả chẳng giống nhau này.
Luân hồi tùy nghiệp chuyển xoay
Không ai tránh khỏi trả vay nghiệp này.
Minh thứ hai Ta đây chứng đắc
Trong canh giữa, diệt tất Vô minh
Minh sinh, ám diệt, sáng sinh
Do không phóng dật và tinh-cần già.
Này Vương tử ! Chính ta đạt lấy,
Lạc thọ ấy khởi lên nơi Ta
Nó được tồn tại an hòa
Nhưng không chi phối tâm Ta chút nào.
Rồi với tâm thanh cao, thuần tịnh
Tâm định tỉnh, không nhiễm não phiền
Nhu nhuyến, vững chắc – theo thiền
Bình thản như vậy, chẳng phiền chẳng ưu.
Ta dẫn tâm, hướng tâm đến với
LẬU TẬN MINH, dẫn tới biết rành
Lậu Tận Trí, biết ngọn ngành
Đây là sự Khổ, nguyên nhân đưa vào
Đây Khổ Diệt, đường nào diệt khổ
Biết như thật lậu-hoặc loại này
Nguyên nhân lậu-hoặc là đây
Diệt trừ lậu-hoặc, biết ngay con đường
*
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 185
Nhờ hiểu biết, tận tường nhận thức
Tâm của Ta rất mực sáng trong
Dục-lậu, hữu-lậu thoát xong
Thoát vô-minh-lậu, khỏi vòng trói trăn
Ta hiểu rõ : ‘Tự thân giải thoát
Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành
Việc cần làm, đã thực hành
Sau đời hiện tại, Vô sanh hiển bày.
Minh thứ ba Ta đây chứng đắc
Trong canh cuối, diệt tất Vô minh
Minh sinh, ám diệt, sáng sinh
Do không phóng dật và tinh-cần già.
Kim-cương-tòa bảy tuần sau đó
Ta hưởng thọ hữu dư Niết Bàn.
Muốn chuyển pháp độ nhân gian
Nhưng rồi Ta chợt nghĩ sang điều là :
“ Những pháp ấy thật là sâu kín
Khó thấy, chứng, tịch tịnh, mỹ miều
Rất là vi diệu, cao siêu
Ngoài tầm lý luận, vượt điều nghĩ suy
Được tuyên thuyết thắng tri, hoàn mỹ
Những pháp ấy người Trí hiểu thôi
Chúng sinh tham dục nổi trôi
Ham thích ái dục, suy đồi tâm tư
Khó mà thấy được từ định lý
Mà chỉ có người trí hiểu rày :
‘Y Tánh Duyên Khởi Pháp’ này
Thật khó mà thấy tỏ ngay định đề :
Tất cả hạnh thuộc về tịch tịnh
Các sanh y được tính diệt trừ
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 186
Ái, tham đoạn tận chẳng từ
Ly dục, Ái diệt ; Chân Như Niết Bàn.
Nếu nay ta vì hàng sinh chúng
Thuyết pháp lành thì cũng hoài công
Vì người nghe chẳng hiểu thông
Sẽ chuốc phiền não chứ không ích gì ! ”.
Này Vương tử ! Ta vì ý khác
Do duyên trên, khởi các kệ ngôn
Của đấng Phật-Đà Thế Tôn
Bất khả tư nghị Pháp môn diệu kỳ
Trước đến nay những gì diễn tiến
Chưa từng nghe nói đến kệ đây :
" Sao ta lại nói Pháp này
Mà ta suy nghiệm lâu dài, gian nan
Chánh pháp chứng ngộ khó khăn
Rất khó chứng ngộ ai hằng tham sân
Những ai Ái nhiễm xoay vần
Vô minh vây phủ không phân chánh tà
Rất khó thấy được Pháp ta
Một Pháp đi ngược giòng, và thâm sâu
Huyền diệu, vi tế, nhiệm mầu
Khó thấy, khó chứng, khó vào Chân Như ".
Này Vương tử ! Chính từ suy nghĩ
Thấy chúng sinh ý chí mỏi mòn
Không thể truyền bá Pháp môn
Ý tưởng thụ động, tâm tồn vô vi
Ta quyết định không đi thuyết pháp
Chuyển pháp luân, lợi lạc độ đời.
Đại Phạm Thiên ở cõi Trời
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 187
Sá-Hăm-Pá-Tí (1), nhờ nơi tâm mình
Nhờ tư tưởng hữu tình tương ứng
Biết được Ta đã chứng viên thông
Thích Ca Mâu Ni Thế Tôn
Nay có ý nghĩ sẽ không độ đời
Không thuyết pháp chuyển ngời Chánh Pháp
Liền than rằng : “ Đời sắp diệt vong
Thế giới tiêu hoại. Không xong !
Giáo Pháp vi diệu lại không được truyền
Chúng sinh sẽ triền miên chìm đắm
Trong luân hồi thăm thẳm vô minh ”.
Rồi như lực sĩ tạo hình
Duỗi hay co lại tay mình dễ thay
Đại Phạm Thiên vị này biến mất
Khỏi Phạm cung ; hiện rất diệu kỳ
Ở trước mặt Ta tức thì
Đắp y vai trái, chân quỳ, chắp tay
Hướng Như Lai thỉnh cầu tha thiết :
– “ Bạch Thế Tôn ! Hãy thuyết pháp lành
Để cho muôn loại chúng sanh
Thừa ân pháp nhũ trọn lành nhuận thân
Có chúng sinh bụi trần ít phủ
Sẽ nguy hại, mãi trụ trầm luân
Nếu Phật không chuyển pháp luân
Không nghe chánh pháp, suối nguồn Từ bi.
Nếu được nghe, hành trì chân chính
Những người này thâm tín đạo mầu
Sẽ được lợi lạc thâm sâu
______________________________
(1) : Đại Phạm Thiên Sahampati .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 188
Vô minh, phiền não sẽ mau đoạn trừ ”.
Các Tỷ Kheo ! Rồi từ vị ấy
Một bài kệ như vậy nói ra :
“ Xưa kia tại Ma-Ga-Tha
Có pháp bất tịnh hiện ra nơi này
Pháp do tâm cấu uế đầy
Do suy tư chẳng thẳng ngay tác thành
Hãy mở tung, mở rộng nhanh
Cánh cửa bất tử sẵn dành chúng sanh
Hãy để họ nghe Pháp lành
Do bậc Giác ngộ tịnh thanh trình bày
Như đứng trên tảng đá này
Đỉnh núi cao tột trong mây trập trùng
Người đứng nhìn xuống bao dung
Chúng sinh quần tụ, khốn cùng, nguy tai.
Cũng vậy, Ôi, Thiện Thệ Ngài !
Là bậc Biến Nhãn khắp đầy thế gian
Leo lên lâu đài ngút ngàn
Xây bằng Chánh Pháp vẹn toàn thâm sâu
Bậc Thoát Ly mọi muộn sầu
Nhìn xuống sinh chúng khổ đau dẫy đầy
Sinh già chi phối từng ngày
Sầu khổ áp bức chẳng giây nào ngừng
Đứng lên, hỡi vị Anh Hùng
Bậc Chiến Thắng, được tôn xưng chiến trường
Trưởng đoàn lữ khách kiên cường !
Bậc Thoát Ly khỏi, chẳng vương nợ nần
Hãy đi khắp cả thế gian
Bậc Chánh Đẳng Giác, Từ-hàng Thế Tôn !
Hãy thuyết vi-diệu-pháp-môn
Người nghe sẽ hiểu Pháp tôn quý này ”.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 189
Chuyện đây khiến Như Lai nhận thấy
Tâm chân thành của Đại Phạm Thiên
Ta dùng Phật nhãn quán duyên
Thấy có nhiều hạng, chẳng tuyền giống nhau
Hạng nhiễm nhiều, lún sâu trần cấu
Hạng nhiễm ít phiền não bụi trần
Hạng lợi căn, hạng độn căn
Có hạng thuận tánh, có hàng nghịch tâm
Hoặc dễ dạy ; tánh thâm khó dạy
Một số ít nhận thấy hiểm nguy
Tái sinh cõi chẳng ra gì
Hoặc nguy hiểm của hành vi lỗi lầm.
Như trong đầm đầy sen tươi thắm
Hoa sen xanh, sen trắng, sen hồng
* Nhiều hoa sinh ở nước trong
Lớn lên dưới nước, không mong vươn dài
Không thể chòi lên trên mặt nước,
* Nhiều hoa khác vươn được lên trên
Lém đém mặt nước làm nền,
* Nhiều hoa từ nước vượt lên cao vời
Không đẫm nước, rồi thời khoe sắc
Tỏa hương thơm đi khắp nơi nơi.
Cũng vậy, chúng sinh trong đời
Có kẻ mãi mãi đắm nơi não phiền,
Cũng nhiều kẻ nhân duyên có được
Cố vươn lên, chưa vượt khổ sầu,
Có người lợi căn thâm sâu
Dễ dàng thấu hiểu Pháp mầu được nghe.
Giáo Pháp để chở che, mang lại
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 190
Sự lợi lạc, thanh thái thân tâm
Ta phải thuyết pháp cao thâm
Pháp luân thị chuyển, đọa trầm vĩnh ly ”.
Các Tỷ Kheo ! Sau khi suy nghĩ
Xuyên suốt kỹ, Ta đã trả lời
Đại Phạm Thiên của cõi Trời
Với bài kệ ngắn đồng thời tuyên ngôn :
" Cửa bất diệt đã mở toang
Hỡi ai nghe Pháp hoàn toàn cao minh
Từ bỏ tà kiến của mình
Thực hành chánh đạo an bình viên thông.
Trước vì sợ chỉ hoài công
Mệt mỏi vì chúng sinh không hiểu gì.
Đại Phạm Thiên ! Hãy tường tri
Nay Ta gióng trống Pháp vì chúng sanh ".
Các Tỷ Kheo ! Sá-Hăm-Pá-Tí
Đại Phạm Thiên có ý tưởng là :
“ Chính ta mở đường thuận ra
Nên Thích Ca Phật trải qua hoằng truyền ”.
Đại Phạm Thiên kính thành lễ Phật
Hữu nhiễu (1) xong, lập tức biến ngay.
.
Rồi Ta có suy nghĩ này :
“ Ta sẽ thuyết pháp trình bày cho ai ?
Chánh Pháp này đầu tiên mau hiểu ?
Vị tiêu biểu Ta nghĩ đến là
A-La-Ra Ka-La-Ma
( Ta đã thọ giáo trải qua lần đầu )
_______________________________
(1) : Theo phong tục Ấn Độ xưa, khi từ giã bậc đáng kính trọng,
người ta chắp tay đi quanh vị ấy ba vòng theo hướng tay mặt .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 191
Bậc trí thức học sâu biết rộng
Vị đáng trọng, sáng suốt, đa văn
Đã sống ít nhiễm bụi trần
Ta hãy thuyết pháp chánh chân nhiệm mầu,
Ka-La-Ma sẽ mau thấu rõ ”.
Này Vương tử ! Bỗng có Chư Thiên
Đến Ta, vị ấy nói liền :
“ Bạch Phật ! Thật chẳng có duyên tương phùng !
Ka-La-Ma mệnh chung tuần trước
Bảy ngày rồi, chẳng được nghe Ngài ! ”.
Ta nghĩ : “ Thật đáng tiếc thay !
Một thiệt hại lớn cho ngài này thôi.
Nếu nghe pháp này, thời vị đó
Mau hiểu rõ thâm nghĩa diệu huyền
Thật là người thiếu phước duyên
Không được thính pháp mãn viên Bồ đề ”.
Rồi Ta liền nghĩ về Tôn-giả
Úc-Đa-Ká Ra-Má-Pút-Ta :
“ Vị này trí thức sâu xa
Đa văn, sáng suốt trải qua mọi phần
Sống ít nhiễm bụi trần phức tạp
Ta hãy thuyết bài pháp đầu tiên
Vị này nghe pháp uyên nguyên
Mau hiểu Chánh Pháp vô biên nhiệm mầu ”.
Nhưng Chư Thiên lại mau hiện đến
Báo lại rằng có chuyện xảy ra :
Vị ấy mệnh chung hôm qua.
Ta nghĩ : “ Thiệt hại thật là thậm đa
Cho Ra-Má-Pút-Ta vị đó
Nếu nghe pháp, hiểu rõ sâu xa.
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 192
Này Vương tử ! Thế rồi Ta
Tiếp tục suy nghĩ ai là hữu duyên
Được nghe pháp đầu tiên Ta thuyết ?
Ai mau hiểu chi tiết pháp Từ ?
Nhớ lại nhóm Kiều-Trần-Như
Năm vị hạ thủ công phu tu hành
Đã theo Ta, chân thành hầu cạnh
Khi Ta tu khổ hạnh tối đa.
Năm vị ấy đã lìa xa,
Nay năm vị ấy trú qua nơi nào ?
Với thiên nhãn thanh cao thuần tịnh
Ta thấy họ an tịnh tu trì
Tại xứ Ba-Ra-Na-Si (1)
( Tức Ba-La-Nại ), phạm vi gần thành
Vườn Lộc Uyển tu hành ròng rã
I-Si-Pa-Ta-Ná (2) một miền
( “Chư Thiên Đọa Xứ”, tên riêng ).
(Khai giảng Chánh Pháp )
U-Ru-Vê-Lá (3) mãn viên cả rồi
Ta lên đường đến nơi Lộc Uyển
Trên đường đi, diện kiến với Ta
Một người tên U-Pá-Ka (4)
Tà mạng ngoại đạo, thấy Ta trên đàng
Vị ấy đã dừng ngang và nói :
“ Các căn ngài sáng chói, nhuận tươi
Diện mạo Hiền-giả tuyệt vời
Thanh tịnh, tinh khiết, sáng ngời, uy nghi
______________________________
(1) : Baranasi – Ba-La-Nại . (2) : Isipatana .
(2) : Uruvela (Ưu-Lâu-Tần-Loa )
(3) : Tà mạng ngoại đạo tên Upaka .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 193
Mục đích gì xuất gia như vậy ?
Ai là Thầy ? Chỉ dạy những gì ?
Này Vương tử ! Ta tức thì
Nói lên bài kệ huyền vi trả lời :
“ Ta, bậc Toàn Thắng muôn nơi
Nhất Thiết Trí, bậc thảnh thơi lộ đồ
Hết thảy pháp, không nhiễm ô
Hết thảy các pháp xô bồ xả ly
Sống chân giải thoát, uy nghi
Đoạn tận khát ái mọi thì mọi nơi
Như vậy Ta tự giác rồi
Còn phải y chỉ vào nơi ai nào ?
Ta không có Đạo Sư nào
Tự mình giác ngộ, nương vào tự thân
Giữa thế giới cả Thiên, Nhân
Chẳng ai có thể sánh bằng với Ta
Ứng Cúng, Vô thượng Phật Đà
Chánh Đẳng Chánh Giác đạt qua tự mình
An tịnh, thanh thoát quang minh
Chuyển bánh xe Pháp ; hành trình ra đi
Ta đến tại Thành Ka-Si
Gióng trống bất tử chỉ vì độ sinh
Thế giới mù lòa vô minh
Nhờ trống Pháp, bỗng giật mình tỉnh mê.
Ta, bậc Thắng Giả thuộc về
Đã chứng Lậu-tận, trừ mê dứt tà
Ác pháp, nhiếp phục bởi Ta
Ta là vô địch. U-Pa-Ka này ! ”.
Này Vương tử ! Nghe vầy chăm chú
Tà mạng ngoại đạo Ú-Pá-Ka
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 194
Nói rằng : “ Hiền-giả nói ra
Tự xưng như vậy, thật là thần tiên
‘Bậc Chiến Thắng vô biên Vô Tận’
Mong rằng sự việc vẫn như vầy ”.
Nói xong, U-Pá-Ka này
Lắc đầu rồi gã rẽ ngay đường mòn.
Này Vương tử ! Để tròn chí nguyện
Khiến Pháp luân thị chuyển độ đời
Ta tuần tự đi đến nơi
Ba-Ra-Na-Sí, vào thời Vườn Nai
Năm Khất Sĩ lúc này ở đấy
Khi nhìn thấy Ta đến từ xa
Đã cùng nhau thỏa thuận là :
“ Nay Sa-môn Gô-Ta-Ma đến rồi !
Ông ta trở lại đời sung túc
Không như lúc khổ hạnh tinh cần
Sống đời đầy đủ mọi phần
Chớ nên đảnh lễ dưới chân vị này
Chớ đứng dậy, tiếp ngay y bát
Dành một chỗ nào khác ở đây
Để nếu muốn, thì vị này
Sẽ ngồi ở đấy, đừng ai nói gì ! ”.
Này Vương tử ! Nhưng khi Ta tới
Năm Khất Sĩ đã vội đứng lên
Không giữ đúng thỏa thuận trên
Người thì tiếp bát, kẻ bèn lăng xăng
Sắp đặt phần chỗ ngồi trang trọng
Người tự động đem nước rửa chân
Nhưng năm vị vẫn khăng khăng
Gọi Ta tên tộc, hay bằng xưng hô
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 195
‘A-Vu-Sô’ (1) tức là ‘Hiền-giả’
Hay ‘Đạo-Hữu’, cách quá tầm thường.
Này Vương tử ! Khi nghe tường
Ta bảo với họ kỷ cương phải gìn :
“ Các Khất Sĩ ! Hãy đình chỉ gọi
Bằng cách gọi Như Lai bằng tên
Hay dùng ‘Hiền-giả’ gọi lên
Như Lai nay phải gọi tên Phật Đà
Chánh Đẳng Giác, Đại A-La-Hán (2)
Hãy lắng nghe viên mãn Pháp lành
Pháp bất tử đã chứng thành
Ta sẽ giảng dạy, thuyết rành Pháp minh.
Nếu tự mình sống theo khuyến giáo
Không bao lâu chứng đạo huyền vi
Tự chứng, tự đạt, tự tri
Ngay trong hiện tại, những gì cao siêu.
Là mục tiêu vô thượng phạm hạnh
Thiện-nam-tử chân chánh, vững tin
Xuất gia từ bỏ gia đình
Một lòng hướng đến, tự mình trú an ”.
Nghe rõ ràng điều Ta vừa nói
Năm Khất Sĩ liền hỏi như vầy :
“ Hiền-giả Gô-Ta-Ma này !
Trước đây nếp sống của Ngài trải qua
_________________________________
(1) : Avuso . (2) : Mười danh hiệu được xưng tụng Đức Phật : Araham ( Ứng Cúng ) , Sammàsambuddho ( Chánh Biến Tri hay Chánh Đẳng Chánh Giác) , Vijjàcaranasampanno ( Minh Hạnh Túc ) , Sugato (Thiện Thệ ), Lokavidù (Thế Gian Giải ), Anuttaro ( Vô Thượng Sĩ ), Purisadammasàrathi ( Điều Ngự Trượng Phu ),
Satthàdevamanussànam ( Thiên Nhân Sư ) , Buddho ( Phật hay Phật-Đà ), Bhagavà ( Thế Tôn ) .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 196
Với cách tu tối đa khổ hạnh
Mà Ngài không chứng Thánh-phẩm chi
Không chứng Pháp siêu nhân gì
Tri kiến, thù thắng xứng vì Thánh đây !
Thì làm sao đến nay Hiền-giả
Với nếp sống khác lạ như vầy
Từ bỏ tinh tấn miệt mài
Trở lui đời sống đủ đầy tiện nghi,
Thì cách chi mà Ngài có thể
Chứng được Pháp triệt để, siêu nhân ?
Tri kiến, thù thắng vô ngần
Xứng đáng bậc Thánh như phần thuyết ra ? ”.
Này Vương tử ! Nghe qua điều đó
Ta nói với nhóm họ như vầy :
“ Này các Khất Sĩ ! Nghe đây !
Như Lai không sống đủ đầy tiện nghi
Không từ bỏ hành trì tinh tấn
Không trở lui hưởng tận đủ đầy
Hãy nghe, các Khất Sĩ này !
Đại A-La-Hán, Như Lai đạt thành
Chánh Đẳng Giác trọn lành Thiện Thệ,
Các ông phải nên để tâm vào
Lóng tai nghe Pháp thanh cao
Sống đúng lời dạy, hiểu sâu, thực hành
Nếu chân thành sống theo khuyến giáo
Không bao lâu chứng đạo huyền vi
Tự chứng, tự đạt, tự tri
Ngay trong hiện tại, những gì cao siêu.
Là mục tiêu vô thượng phạm hạnh
Thiện-nam-tử chân chánh, vững tin
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 197
Xuất gia từ bỏ gia đình
Một lòng hướng đến, tự mình trú an ”.
Lần thứ hai, vốn mang thành kiến
Năm vị vẫn nêu chuyện như trên
Không tin Ta đã trở nên
Bậc Chánh Đẳng Giác, giáo truyền Pháp minh.
Ta giải thích tận tình việc ấy
Và nhắc lại quả vị mà Ta
Đã chứng Chánh Giác, Phật Đà
Chuyển khai Giáo Pháp độ tha cứu đời.
Năm Khất Sĩ chẳng dời thiên kiến
Lần thứ ba nêu chuyện đã qua
Rằng hành khổ hạnh tối đa
Còn chưa chứng đắc nữa là như nay.
Ta nhìn các vị này, hỏi họ :
– “ Từ trước nay Ta có nói là
Ta đã chứng quả Phật Đà
Chánh Đẳng Giác,nguyện độ tha hoằng truyền?”
Năm vị liền suy tư ngẫm nghĩ
Rồi hoan hỷ đổi thái độ ngay
Chắp tay thưa Ta như vầy :
– “ Kính bạch Đại Giác ! Xưa rày trải qua
Thì đúng là chưa từng nghe, thấy
Ngài đã từng nói vậy bao giờ ”.
– “ Nay các ông dứt nghi ngờ
Lóng tai nghe kỹ trong cơ hội này
Pháp bất tử trình bày, thuyết giảng
Do một bậc viên mãn Phật Đà
Bậc Chánh Đẳng Giác thuyết ra
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 198
Sống đúng lời dạy sâu xa, thực hành
Nếu chân thành sống theo khuyến giáo
Không bao lâu chứng đạo huyền vi
Tự chứng, tự đạt, tự tri
Ngay trong hiện tại, những gì cao siêu.
Là mục tiêu vô thượng phạm hạnh
Thiện-nam-tử chân chánh, vững tin
Xuất gia từ bỏ gia đình
Một lòng hướng đến, tự mình trú an ”.
Này Vương tử ! Sẵn sàng tâm chí
Năm Khất Sĩ chấp nhận vâng theo,
Trở thành năm vị Tỷ Kheo
Khép mình tuân thủ sống nghèo độc cư.
Năm vị Kiều Trần Như từ đó
Chuyên chú nghe, lảnh thọ Pháp mầu
( Suốt trong ba tháng hạ đầu )
Phân chia thời khắc với nhau hòa hài :
Nếu hôm nay Tỷ Kheo hai vị
Ngồi nghe Pháp cao quý huyền vi
Ba vị Tỷ Kheo kia đi
Trì bình khất thực phạm vi các làng
Đồ ăn đó được mang chia sẻ
Cho sáu vị đủ để nuôi thân.
Ngày hôm sau lại tới lần
Ba vị nghe Pháp quý trân Đạo vàng
Hai vị kia vào làng khất thực
Đem vật thực chia cả sáu người.
Cứ thế đều đặn các thời
Bốn pháp Thánh Đế siêu vời trừ mê.
* * *
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 199
Nghe Phật giảng, Bồ Đề vương tử
Bạch với đấng Điều Ngự như sau :
– “ Bạch Thế Tôn ! Độ bao lâu
Một vị Phích-Khú tin sâu vào Ngài
Chấp nhận Ngài là vị lãnh đạo ?
Rồi an hảo chứng được vào nơi
Mục đích tối cao tuyệt vời
Với thượng trí, ngay hiện đời này đây ?
An trú ngay vô thượng cứu cánh
Là Phạm hạnh con cháu lương gia
Từ bỏ gia đình, xuất gia
Luôn luôn hướng đến, trải qua hành trì ? ”.
– “ Này Vương tử Bô-Thi ! Ta hỏi
Tùy kham nhẫn, hãy nói vấn đề :
Vương tử nghĩ thế nào về
Vương tử có thiện xảo nghề cưỡi voi ?
Trong kỹ thuật dùng roi, câu móc ? ”.
– “ Bạch Thế Tôn ! Con học kỹ nghề
Và con rất thiện xảo về
Cưỡi voi, câu móc chẳng chê chỗ nào ”.
– “ Này Vương tử ! Thế nào suy nghĩ
Nếu có vị đến gặp, nói vầy :
‘Ngài Vương tử Bồ Đề này
Rất giỏi kỹ thuật dùng rày móc câu
Giỏi điều phục voi nào ngài cưỡi
Tôi sẽ học cách cưỡi voi này
Và cách dùng móc câu đây’.
Nhưng nếu tâm của người này không tin
Thời những gì lòng tin có thể
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 200
Đạt được – thì không thể đạt đâu !
Nếu y nhiều bệnh vướng vào
Những gì ít bệnh, ít sầu đạt ngay,
Thời người này không thể đạt được.
Người sau trước xảo trá, gian ngoa,
Thời những gì không gian ngoa
Có thể đạt được. Nhưng mà kẻ đây
Không đạt được. Kẻ hay lười biếng
Thời những gì tinh tiến, cần cù
Có thể đạt được trơn tru,
Người lười chẳng đạt, chẳng chu toàn gì !
Nếu người ấy ngu si, liệt tuệ
Thời những gì trí tuệ đạt mau
Người ấy không đạt chút nào.
Vương tử ! Ông nghĩ ra sao việc này ?
Người nêu đây có thể học hỏi
Về kỹ thuật các loại cưỡi voi
Học dùng câu móc nhà nòi
Do Vương tử dạy để noi luyện rèn ? ”.
– “ Bạch Thế Tôn ! Dựa trên điều đó
Người ấy dẫu chỉ có một điều
Như Đức Thế Tôn vừa nêu
Cũng không thể học, luyện theo nhà nghề
Kỹ thuật về cưỡi voi, câu móc
Huống chi kẻ muốn học như vầy
Có cả năm đức tánh này,
Con không thể dạy, chỉ bày nghề đây ”.
– “ Vương tử này ! Thế nào suy nghĩ
Nếu có vị đến gặp, nói vầy :
‘Ngài Vương tử Bồ Đề này
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 201
Rất giỏi kỹ thuật dùng rày móc câu
Giỏi điều phục voi nào ngài cưỡi
Tôi sẽ học cách cưỡi voi này
Và cách dùng móc câu đây’.
Nếu thâm tâm của người này vững tin
Thời những gì lòng tin có thể
Đạt được, thời có thể đạt ngay.
Nếu y ít bệnh quấy rầy,
Những gì ít bệnh đạt ngay dễ dàng,
Thời người ấy hoàn toàn đạt được.
Không ngang ngược xảo trá, gian ngoa,
Thời những gì không gian ngoa
Có thể đạt được, thời là kẻ đây
Sẽ đạt được. Người hay tinh tấn,
Thời những gì tinh tấn, không lười
Có thể đạt được như lời
Người ấy đạt được tức thời dễ thay !
Nếu người này có nhiều trí tuệ
Thời những gì trí tuệ đạt mau,
Người ấy có thể đạt vào
Với trí tuệ vốn dồi dào biết bao !
Này Vương tử ! Nghĩ sao như thế
Người nêu trên có thể học vào
Việc cưỡi voi, dùng móc câu
Do Vương tử dạy, chuyên sâu luyện rèn ? ”.
– “ Bạch Thế Tôn ! Dựa trên điều đó
Người ấy dẫu chỉ có một điều
Như Đức Thế Tôn vừa nêu
Cũng có thể học, luyện theo nhà nghề
Kỹ thuật về cưỡi voi, câu móc
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 202
Huống chi kẻ muốn học ở đây
Có cả năm đức tánh này
Con có thể dạy, chỉ bày tận tâm ”.
– “ Cũng như vậy, có năm chi hẳn
Gọi là năm ‘tinh tấn chi’ là :
* Tỷ Kheo tin tưởng sâu xa
Vào sự giác ngộ Phật Đà trải qua
Ngài chính là Chính Đẳng Chính Giác,
Minh Hạnh Túc, Điều Ngự Trượng Phu,
Thế Gian Giải, Thiên Nhân Sư,
Bậc Vô Thượng Sĩ, Đại từ Thế Tôn,
Đại Sa-Môn, Đại A-La-Hán,
Đấng Thiện Thệ, viên mãn Phật Đà.
* Vị ấy ít bệnh vướng qua,
Với bộ tiêu hóa điều hòa, tiêu thông,
Không quá lạnh và không nóng dữ
Hợp với sự tinh tấn, trung bình.
* Không có xảo trá, gian manh
Như chân xử sự, tự mình khiêm nhu
Đối với bậc Đạo Sư, hoặc các
Đồng Phạm hạnh, hay các trí hiền.
* Vị ấy tinh tấn, cần chuyên
Trừ bất thiện pháp. Khởi lên tức thì
Các thiện pháp, kiên trì, kiên cố
Không từ bỏ gánh nặng (thực hành)
Đối với tất cả pháp lành.
* Vị ấy trí tuệ, tựu thành tuệ minh
Về sự sinh, diệt của các pháp
Sự thể nhập các bậc Thánh nhân
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 203
Đưa ngay đến sự chánh chân
Khổ đau đoạn diệt, đạt phần vui an.
Này Vương tử ! Rõ ràng như vậy
Năm ‘tinh cần chi’ ấy thanh cao
Bất cứ vị Tỷ Kheo nào
Thành tựu tốt đẹp nhằm vào điều đây
Năm ‘tinh cần chi’ này rốt ráo,
Chấp nhận Ta lãnh đạo tức thì,
Sau khi đã tự chứng tri
Với thượng trí, ngay hiện thì đạt mau.
Chứng tối cao cứu cánh Phạm hạnh
Mục đích người chân chánh xuất gia
Các Thiện nam tử lìa nhà
Từ bỏ, để sống không gia đình vầy,
Rồi vị này có thể chứng ngộ
Và an trú tại đó trong vòng
Thực hành chỉ bảy năm ròng,
Vương tử ! Đừng nói trong vòng bảy năm,
Chỉ sáu, năm, bốn năm thành tựu
‘Tinh cần chi’ hiện hữu như vầy.
Hoặc ba, hai, một năm đầy.
Bảy, sáu, năm, bốn, ba, hai tháng trời,
Một tháng thôi, thậm chí nửa tháng,
Đừng nói chi nửa tháng còn dài
Bảy, sáu, năm, bốn đêm ngày
Hoặc ba, hai, một đêm ngày chẳng lâu.
Hoặc không đâu ! Có thể vị đó
Không cần có tới một đêm ngày
Vị Tỷ Kheo thành tựu ngay
Năm ‘tinh cần chi’ ấy tròn đầy trải qua,
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 204
Chấp nhận Ta là bậc lãnh đạo
Nếu được giảng rốt ráo buổi chiều
Thời chứng được thù thắng nhiều
Vào buổi sáng kế là điều xảy ra.
Nếu giảng dạy trải qua buổi sáng
Thời chứng được viên mãn buổi chiều ”.
Nghe được lời Phật diệu siêu
Vương tử Bô-Đí đạt nhiều lợi an
Nên thốt rằng : “Ôi ! Thật là Phật !
Thật là Pháp chân thật sâu dày !
Thật là khéo thuyết pháp thay !
Nếu được giảng dạy vào ngay buổi chiều
Thời buổi sáng chứng nhiều thù thắng,
Nếu được giảng buổi sáng thanh triêu
Chứng được thù thắng buổi chiều ”.
Khi nghe Vương tử nói điều này ra
Sanh-Chi-Ká-Pút-Ta liền nói :
– “ Xin cho hỏi : Tôn-giả Bô-Thi
Chỉ nói : ‘Ôi ! Chánh Biến Tri !
Ôi ! Thật là Pháp ! Tịnh uy Tăng-Già !’
Vương tử không nói ra thêm nữa :
‘Tôi xin về nương tựa Phật Đà !
Quy y Pháp Bảo & Tăng Già ! ”.
– “ Này Sanh-Chi-Ká-Pút-Ta ! Hãy đừng !
Chớ có nói phỏng chừng như vậy !
Chớ có nói như vậy ! Chính ta
Khi đối diện mẫu thân ta
Được nghe bà đã thuật qua như vầy :
‘Một thời Ngài Thế Tôn trú nghỉ
Kô-Săm-Bí, chùa Gô-Si-Ta ( * chú thích trang kế )
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 205
Hoàng-mẫu đang mang thai ta
Đi đến đảnh lễ Phật Đà tịnh thanh
Rồi một bên an lành ngồi xuống
Bạch Phật về ý muốn của mình :
‘Bạch đấng Thế Tôn cao minh !
Đứa con đang được tượng hình trong thai
Dù là trai hay gái đi nữa
Cũng xin được nương tựa quy y
Với Thế Tôn Chánh Biến Tri,
Quy y Giáo Pháp, quy y Tăng Già
Từ nay đến trải qua mạng tận
Trọn đời vẫn quy ngưỡng Phật Đà’.
Này Sanh-Chi-Ká-Pút-Ta !
Lại một thời nữa, lúc ta còn bồng
Đức Thế Tôn trú nơi Phất Gá (1)
Tại Sum-Su-Ma-Rá-Ghi-Ra (1)
Trong rừng Phê-Sá-Ka-La, (1)
Giữ ta, nhũ mẫu bồng mà bên hông
Đến trú xứ Thế Tôn Ứng Cúng
Đảnh lễ Ngài rồi đứng một bên
Nhũ mẫu hướng Phật thưa lên :
– ‘Bạch đấng Đại Giác ! Với niềm kính tôn,
Xin Thế Tôn nhận cho Vương tử
Được quy y Điều Ngự Phật Đà,
Quy y Pháp Bảo & Tăng Già.
___________________________
( *) : ( chú thích trang trước 204 ):
Kinh đô Kosambi thuộc vương quốc Vatsa. Tại đây có vị Giám
đốc ngân khố tên là Ghosaka đã dâng cúng rừng cây simsapà
của mình để thành lập Tinh Xá Ghosita .
(1) : Xứ Bhagga . Núi Sumsumaragira . Rừng Bhesakala .
Trung Bộ (Tập 3 ) Kinh 85 : Vương Tử BỒ ĐỀ * MLH – 206
Nhận Vương tử Bô-Thí là Thiện nam
Trọn đời làm một người Cư sĩ
Kể từ nay cho chí mãn phần’.
Nay ta đảnh lễ dưới chân
Quy y Thiện Thệ, Pháp đăng, Tăng-Già
Xin Phật Đà nhận làm Cư sĩ
Kể từ nay cho chí hết đời
Quy ngưỡng bậc Thầy Trời Người
Thực hành Giáo Pháp rạng ngời Trí Bi ./-
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật ( 3 L )
*
* *
( Chấm dứt Kinh số 85 : VƯƠNG TỬ BỒ ĐỀ –
BODHIRAJÀKUMÀRA Sutta )
***
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D586798645.-%3B)