HTThích Thanh Từ
TẬP 3
Sư họ Cát, quê ở Hàn Dương, thuở nhỏ học Nho, đến haimươi tuổi theo Úc sơn chủ ở Trà Lăng xuất gia. Sư đếntham vấn Dương Kỳ.
Một hôm Dương Kỳ hỏi: Bổn sư ngươi là ai?
Sư thưa: Hòa thượng Úc ở Trà Lăng.
Dương Kỳ bảo: - Ta nghe ông ấy qua cầu bị té có tỉnh,làm một bài kệ kỳ đặc, ngươi có nhớ chăng?
Sư tụng rằng:
Ngã hữu minh châu nhất khỏa,
Cửu bị trần lao quan tỏa,
Kim triệu trần tận quang sanh,
Chiếu phá sơn hà vạn đóa.
Dịch:
Ta có một viên minh châu,
Đã lâu vùi tại trần lao,
Hôm nay trần sạch sáng chiếu,
Soi tột núi sông muôn thứ.
Dương Kỳ cười liền đi. Sư ngạc nhiên suốt đêm khôngngủ. Hôm sau, Sư đến thưa hỏi, gặp ngày cuối năm, DươngKỳ hỏi:
- Ngươi thấy mấy người hát sơn đông hôm qua chăng?
Sư thưa: - Thấy.
Dương Kỳ bảo: - Ngươi còn thua y một bậc.
Sư lấy làm lạ thưa: - Ý chỉ thế nào?
Dương Kỳ bảo: - Y thích người cười, ngươi sợ ngườicười.
Sư liền đại ngộ. Sư hầu Dương Kỳ thời gian khá lâu,mới từ đi nơi khác.
Đến Lô Phụ, Thiền sư Nột ở Viên Thông cử Sư trụ trìchùa Thừa Thiên, tiếng tăm vang dội. Kế Sư lại trụ ViênThông, Pháp Hoa, Long Môn, Hưng Hóa, Hải Hội, nơi nào chúngcũng tụ họp rất đông.
Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?
Sư đáp: - Chảo dầu không chỗ lạnh.
Tăng hỏi: - Thế nào là đại ý Phật pháp?
Sư đáp: - Đáy nước thả trái bầu.
Tăng hỏi: - Thế nào là ý Tổ sư từ Tây sang?
Sư đáp: - Quạ bay thỏ chạy.
Tăng hỏi: - Chẳng cầu chư Thánh chẳng trọng kỷ linh, chưaphải là việc phần trên của nạp Tăng, thế nào là phầntrên của nạp Tăng?
Sư đáp: - Nước chết chẳng chứa rồng.
Tăng hỏi: - Khi thế ấy đi thì sao?
Sư đáp: - Lừa chết ngươi.
Sư thượng đường: Chim có hai cánh bay chẳng xa gần, đườngbay một góc đi không trước sau, hàng Tăng gia các ông tầmthường cầm muỗng buông đũa trọn nói tri hữu, đến khileo lên núi tại sao lại thở gấp. Chẳng thấy nói: ?ngườikhông nghĩ xa ắt có lo gần?.
Sư dạy chúng: Phật đất chẳng độ nước, Phật gỗ chẳngđộ lửa, Phật vàng chẳng độ lò đúc, Phật thật ngồiở trong. Đại chúng! Ông già Triệu Châu một lúc đem mườihai phần xương tám muôn bốn ngàn lỗ chân lông dồn vào tronglòng các ông rồi. Ngày nay Viên Thông (Sư) trông thấy bấtbình vì người xưa nói ra. Sư lấy tay vỗ giường thiền nói:Nên biết núi biển về minh chủ, chưa tin càn khôn lấp ngườilành.
Sư dạy chúng: Thân Phật đầy dẫy nơi pháp giới, khắp hiệntrước tất cả quần sanh, tùy duyên cảm ứng đâu chẳngkhắp, mà thường ở nơi tòa bồ-đề. Đại chúng! Thế nàonói đạo lý tùy duyên cảm ứng? Chỉ là khoảng khảy móngtay cả đại địa hàm sanh căn cơ một lúc nên được khắpđủ, mà chưa động đến một đầu mảy lông, bèn nói làtùy duyên cảm ứng mà thường ở tòa này. Ví như Sơn tăngngày nay nhận thỉnh đến Pháp Hoa, ngày mai cùng đại chúngtừ biệt nhau, vào trong huyện khai đường rồi mới trở vềviện. Hãy nói lại lìa tòa này hay không? Nếu nói lìa làviệc thường thế gian. Nếu nói chẳng lìa, làm sao thấy đượcviệc chẳng lìa ấy? Đâu chẳng phải "vô biên cõi nướckia đây chẳng cách đầu mảy lông, mười đời xưa nay trướcsau chẳng lìa đương niệm?" Lại đâu chẳng phải "tất cảvô tâm một lúc tự khắp?" Nếu thế ấy chính là cầm gậyđập mặt trăng. Đến trong đây cần phải ngộ mới được.Ngộ rồi cần phải gặp người mới được. Các ông nóiđã ngộ rồi thì thôi, lại đâu cần gặp người. Nếu ngộrồi gặp người, chính khi duỗi tay phương tiện rõ ràng tựcó một con đường xuất thân, chẳng làm mù con mắt họcgiả. Nếu chỉ ngộ được đầu cây cải khô, chẳng nhữnglàm mù con mắt học giả, chính mình cử động liền bị chạmbén đứt tay. Các ông xem! "Thầy tôi là Dương Kỳ hỏiSư ông Từ Minh: Khi chim vắng kêu chão chẹt, mây từ vào núichùm thì thế nào? Sư ông đáp: Ta đi trong cỏ rậm, ngươilại vào thôn sâu. Thầy tôi thưa: Quan chẳng cho lọt mũi kim,lại xin một câu hỏi. Sư ông liền hét. Thầy tôi thưa: Khéohét. Sư ông lại hét. Thầy tôi cũng hét. Sư ông hét luônhai tiếng. Thầy tôi liền lễ bái." Đại chúng nên biết,ngộ rồi lại gặp người là: nhằm trên đầu đường chữthập cùng người gặp nhau, lại ở trên ngàn ngọn núi nắmtay, nhằm trên ngàn ngọn núi gặp nhau, lại ở đầu đườngchữ thập nắm tay. Vì thế Sơn tăng thường có tụng "chỗở người kia ta chẳng ở, chỗ đi người kia ta chẳng đi,chẳng phải vì người khó chung họp, trọn là Tăng tục cốtphân minh". Đây là Sơn tăng sắp đi mở toang túi vải, mộtlúc ném ở trước mặt mọi người rồi vậy. Người có mắtchớ lấy làm lạ. Trân trọng.
Sư thượng đường: Cổ nhân để lại một lời nửa câu,khi chưa thấu sờ đến giống hệt vách sắt, bỗng nhiên mộthôm sau khi nhìn được thấu, mới biết chính mình là váchsắt. Hiện nay làm sao thấu? Sư lại nói: Vách sắt! Vách sắt!
*
Sư thượng đường: Nếu quả thật được một phen xuấthạn, liền nhằm trên một cọng cỏ hiện lầu quỳnh điệnngọc, nếu chưa quả thật được một phen xuất hạn, dùcó lầu quỳnh điện ngọc lại bị một cọng cỏ che lấp,thế nào được xuất hạn? Tự có một đôi tay khéo ấy,đâu từng xem nhẹ vũ tam đài.
*
Đến niên hiệu Hy Ninh thứ năm (1072), Sư viên tịch, thọbốn mươi tám tuổi.