3. Hoàng tử nhân đức

Tronglúc thái tử đang còn quá bé thì thân mẫu của thái tử,hoàng hậu Ma Da từ trần.

Khônglậu trước ngày hoàng hậu qua đời, bà ta nói với cô emgái: “Sắp đến ngày chị không còn có thể chăm sóc choem bé mới sinh của chị nữa. Dì thân mến, sau khi chị mất,xin dì nuôi nấng thái tử Tất Ðạt Ða giúp chị”. Em củahoàng hậu hứa sẽ làm điều đó. Bà rất yêu thương vànuôi dạy thái tử giống như con riêng của mình.

Tháitử lớn lên và trở nên một đứa bé thông minh, dễ thươngvà nhân từ. Phụ hoàng đã mời các danh sư tài giỏi nhấttrong nước để dạy cho thái tử, và thái tử nhanh chóng chứngtỏ là rất mực thống minh. Sau vài ngày đầu tiên dạy dỗ,các giáo sư đều báo cáo với nhà vua:

“Tâubệ hạ, thái tử không cần đến chúng tôi nữa. Chỉ sauvài bài học, thái tử đã biết hết mọi điều chúng tôimuốn dạy. Thực vậy, thái tử đã dạy lại chúng tôi nhữngđiều mà chính chúng tôi chưa bao giờ biết từ trứơc!”

Nghenói thế niềm hảnh diện nơi đức vua về thái tử lại càngtăng trưỡng thêm lên. Hoàng thượng suy nghĩ: “Với tánhthông minh của con ta thái tử lớn lên, chắc sẽ trở thànhmột vị vua tài đức và hùng mạnh”, và điều này làm chonhà vua rất sung sướng.

Nhưngthái tử còn có những điểm đặc biệt hơn cả sự thôngminh. Bản tính của thái tử là rất tốt, hiền lành và cólòng từ bi. Những bạn cùng lứa với thái tử đã thích chơicác trò chơi vật lộn sôi nổi của trẻ con hay giả làm línhvà đánh lẫn nhau. Nhưng thái tử Tất Ðạt Ða đã dùng hếtthì giờ cho cuộc sống thầm lặng của mình. Thái tử thươngyêu những con vật nhỏ sống trong vườn ở hoàng cung và kếtbạn thân thiết vơi chúng. Loài vật biết thái tử không baogiờ sát hại chúng cho nên chúng cũng không cảm thấy sợhãi thái tử. Ngay cả thú dữ thường hay bỏ chạy khi thấyngười lại gần, nhưng chúng đến chào mừng khi thấy tháitử bứơc vào công viên. Chúng tiến lại gần không chút sợsệt và nhận lấy từ bàn tay thái tử các thức ăn mà tháitử luôn mang theo cho chúng.

Ngàynọ, đang ngồi trong hoa viên, thái tử trông thấy một đànthiên nga bay trên trời. Thình lình một mũi tên bắn lên khôngtrung và một con bị trúng. Nó rớt từ trên không xuống nơichân của thái tử với mũi tên đang còn dính nơi cánh củachim.

Tháitử Tất Ðạt Ða nhẹ nhàng ôm con chim bị thương lên vànói nhỏ với nó: “Ồ, Thiên nga tội nghiệp con của ta. Conđừng sợ. Ta sẽ chăm sóc cho con nhé. Này, hãy để ta rútmũi tên ra.” Rồi, thái tử dùng bàn tay dịu dàng vuốt veđể chim hết sợ. Và tay kia thái tử từ từ lấy mũi tênác nghiệt ra. Thái tử dùng thuốc đặc biệt thoa vào cánhcủa chim, và luôn luôn nói với giọng nhỏ nhẹ, trìu mếnđể nó không còn sợ hãi. Sau cùng thái tử lấy chiếc áolụa của mình bao quanh giữ cho thân chim được ấm.

Giâylát sau, một thiếu niên trẻ khác chạy vào trong vườn. Ðólà Ðề Bà Ðạt Ða (Devadatta) (6), anh em bà con với thái tử.Thiếu niên này tay mang cung tên và vui vẻ la lớn: “Này TấtÐạt Ða, Tất Ðạt Ða, có tin mừng! Em bắn trúng con thiênnga! Anh thấy tài chưa, chỉ một phát đầu em bắn trúng đíchliền! Nó rơi xuống gần đâu đây. Anh giúp em tìm nó đi.”

Rồèề Bà Ðạt Ða thấy mũi tên của mình đang còn dính máurớt nằm trên mặt đất gần chân của thái tử. Nhìn cạnhđó, Ðề Bà trông thấy thái tử đang ôm chặt vật gì trongtay, và nhận ra đó là con thiên nga mà anh ta đang tìm kiếm.Ðề Bà la lên: “Ê, anh giữ con thiên nga của em. Anh đưanó cho em. Em bắn trúng thiên nga nó là của em.” Ðề Bà chụpgiật lấy con chim, nhưng thái tử giữ chặt không cho ngườiem giận dữ sờ chạm đến nó.

Tháitử nói với giọng cương quyết: “Anh tìm thấy con chim bịthương rỉ máu rơi nằm ở đây, và anh nhất định khôngtrao chim cho bất cứ ai, khi nó chưa lành vết thương.”

ÐềBà lại to tiếng: “Nhưng chim là của em. Vì rõ thực là doem đã bắn rơi nó, và anh đã lấy cắp chim của em. Vậy anhhãy trả chim cho em hoặc em sẽ bắt lại nó.”

Haihoàng tử đứng cãi cọ như vậy trong giây lát, Ðề Bà mỗilúc càng nổi giận, nhưng Tất Ðạt Ða từ chối nhất địnhkhông trao chim cho Ðề Bà. Cuối cùng thái tử nói: “Khi haingười có việc tranh cãi như thế này, chúng ta nên giải quyếtvấn đề tại pháp đình. Trước một số các quần thầnsáng suốt, mỗi bên sẽ trình bày sự việc xảy ra như thếnào. Rồi quý vị hiểu biết đó sẽ phán quyết ai đúng aisai. Tôi nghĩ chúng ta nên làm như vậy.”

ÐềBà không thích ý kiến này lắm, nhưng đây là phương cáchduy nhất để Ðề Bà bắt lại con thiên nga cho nên anh ta chấpthuận. Cả hai vào hoàng cung, đến trước phụ vương và cáctriều thần. Mọi người tại pháp đình đều nhìn nhau cườikhi họ nghe trình bày điều mà hai hoàng tử muốn. Các quầnthần suy nghĩ bảo rằng: “Cả hai chúng muốn dùng thì giờcủa chúng ta cho việc phân xử chỉ vì một con chim.” Nhưngđức vua nói: “Tất Ðạt Ða và Ðề Bà Ðạt Ða đều làthai tử của hoàng tộc, và trẫm vui mừng thấy cả hai mangviệc tranh chấp của chúng đến cho chúng ta giải quyết. Trẫmnghĩ đó là đều rất quan trọng vì sau khi trở thành cácnhà cầm quyền tương lai, chúng sẽ cần đến sự phán quyếtcủa pháp đình này. Hãy bắt đầu phiên tòa đi”.

Rồilần lượt mỗi hoàng tử lên trình bày về sự việc đãxảy ra. Các triều thần cố gắng phân xử để xem ai phảithì người đó có quyền giữ con thiên nga. Có vị bảo rằng“Ðề Bà bắn rơi con chim cho nên nó thuộc của Ðề Bà”.Người khác lý luận: “Tất Ðạt Ða tìm thấy con thiên nga,do đó nó thuộc của người”. Các quần thần đã bàn thảovà tranh luận khá lâu về nội vụ.

Cuốicùng, giữa pháp đình xuất hiện một ông lão già mà khôngai nhớ là đã gặp ông ta từ trước bao giờ. Nhưng vì trôngthấy ông rất đức độ, các quần thần đã trình bày choông rõ đầu đuôi câu chuyện về con thiên nga của hai hoàngtử. Sau khi nghe xong, ông lão tuyên bố: “Mọi người nam nữai cũng quý trọng sự sống của mình hơn bất cứ vật thểgì khác trên thế gian cho nên, tôi nghĩ con thiên nga thuộcvề người đã hết lòng cứu mạng sống cho chim, chứ khôngthuộc về kẻ đã cố tâm hủy diệt sự sống của nó. Hãytrao thiên nga cho Tất Ðạt Ða”.