HánDịch: Tam tạng Cù-đàm Tăng-già-đề-bà
Việtdịch: Thích Đức Thắng - Hiệu đính & Chú thích: TuệSỹ
(PL.2549- 2005 sửa chữa và bổ sung)
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tôn bảocác Tỳ-kheo:
“Giốngnhư người mẹ có một người con duy nhất, trong lòng chítín, hằng nghĩ như vầy: ‘Phải dạy dỗ làm sao cho nótrở thành người?”
Bấygiờ, các Tỳ-kheo bạch Phật:
“BạchThế Tôn, chúng con không hiểu nghĩa này. Thế Tôn làgốc các pháp, những điều Như Lai trần thuật, không ailà không vâng lãnh.[292] Cúi xin Thế Tôn, vì các Tỳ-kheomà nói nghĩa sâu này. Nghe rồi, chúng con phụng hành.”
Bấygiờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
“Hãylắng nghe, lắng nghe, hãy suy nghĩ kỹ, Ta sẽ phân biệtnghĩa này cho các ngươi.”
CácTỳ-kheo thưa:
“Kínhvâng, Bạch Thế Tôn.”
CácTỳ-kheo vâng lời Phật dạy. Thế Tôn bảo:
“Giốngnhư Ưu-bà-di kia, trong lòng chí tín, dạy dỗ con như vầy:‘Nay con nếu sống tại gia phải như gia chủ Chất-đa[293]và như đồng tử Tượng. [294] Sở dĩ như vậy, vì đâylà khuôn phép, đây là mẫu mực. Những đệ tử (tạigia) của Thế Tôn mà đã được chứng ngộ, đó là giachủ Chất-đa và đồng tử Tượng. Còn nếu con trẻmuốn cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia học đạo,thì phải như Tỳ-kheo Xá-lợi-phất, Mục-kiền-liên.[295]Sở dĩ như vậy, vì đây là khuôn phép, đây là mẫu mực.[296]Nghĩa là Tỳ-kheo Xá-lợi-phất, Mục-kiền-liên thíchhọc Chánh pháp, không tạo nghiệp tà [562b01] để dấylên phi pháp. Nếu con có sinh tư tưởng nhiễm đắm này,con sẽ rơi vào trong ba đường ác.’
“Dođó, các ngươi nên chuyên tâm khéo suy niệm: Hãy đạt đượccái chưa đạt được. Hãy thu hoạch cái chưa thu hoạch. Hãychứng cái chưa chứng. Sở dĩ như vậy, này các Tỳ-kheo,vì sức nặng của tín thí thật khó có thể tiêu được,khiến cho con người không đến được đạo. Cho nên, nàycác Tỳ-kheo, chớ sinh ý tưởng nhiễm đắm. Nó đãsinh rồi thì hãy diệt. Như vậy, này các Tỳ-kheo, hãyhọc điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 2[297]
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tôn bảocác Tỳ-kheo:
“CóƯu-bà-di chí tín, có một người con gái duy nhất, phảidạy dỗ làm sao cho nó thành tựu?”
Bấygiờ, các Tỳ-kheo bạch Phật:
“BạchThế Tôn, chúng con không hiểu nghĩa này. Thế Tôn làgốc các pháp, những điều Như Lai trần thuật, không ailà không vâng lãnh. Cúi xin Thế Tôn, vì các Tỳ-kheo mànói nghĩa sâu này. Nghe rồi, chúng con phụng hành.”
Bấygiờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
“Hãylắng nghe, lắng nghe, hãy suy nghĩ kỹ, Ta sẽ phân biệtnghĩa này cho các ngươi.”
CácTỳ-kheo thưa:
“Kínhvâng, Bạch Thế Tôn.”
CácTỳ-kheo vâng lời Phật dạy. Thế Tôn bảo:
“Giốngnhư Ưu-bà-di chí tín kia dạy dỗ con gái như vầy: ‘Naycon nếu sống tại gia phải như Ưu-bà-di Câu-thù-đa-la vàmẹ Nan-đà.[298] Sở dĩ như vậy, vì đây là khuôn phép,đây là mẫu mực. Các đệ tử (tại gia) của Thế Tônmà đã được chứng ngộ, đó chính là Ưu-bà-di Câu-thù-đa-lavà mẹ Nan-đà. Còn nếu ý con gái muốn cạo bỏ râutóc,[299] mặc ba pháp y, xuất gia học đạo, thì phảinhư Tỳ-kheo-ni Sấm*-ma, Tỳ-kheo-ni Ưu-bát Hoa Sắc. Sở dĩnhư vậy, vì đây là khuôn phép, đây là mẫu mực. Nghĩalà Tỳ-kheo-ni Sấm*-ma,[300] Tỳ-kheo-ni Ưu-bát Hoa Sắc thíchhọc chánh pháp, không tạo nghiệp tà để dấy lên phipháp. Nếu con có sinh tư tưởng nhiễm đắm này, consẽ rơi vào trong ba đường ác.’
Dođó, các ngươi nên chuyên tâm khéo suy niệm: Hãy đạt đượccái chưa đạt được. Hãy thu hoạch cái chưa thu hoạch. Hãychứng cái chưa chứng. Sở dĩ như vậy, này các Tỳ-kheo,vì sức nặng của tín thí thật khó có thể tiêu được,khiến cho con người không đến được đạo. Cho nên, nàycác Tỳ-kheo, chớ sinh ý tưởng nhiễm đắm. Đã sinhrồi thì hãy diệt. Như vậy, này các Tỳ-kheo, hãy họcđiều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, [562c01] hoan hỷphụng hành.
KINHSỐ 3
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Takhông thấy một pháp nào nhanh nhạy hơn tâm, không thểthí dụ được. Giống như vượn khỉ, tâm không chuyênđịnh, buông cái này, chụp lấy kia. Tâm cũng như vậy,tưởng trước và tưởng sau bất đồng, không có phươngtiện nào để có thể mô tả được sự nhanh nhạy của tâm.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, người phàm phu không thể quánsát tâm ý. Vì vậy, này các Tỳ-kheo, hãy luôn luôn hàngphục tâm ý khiến hướng theo đường thiện. Các ngươihãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 4
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Takhông thấy một pháp nào nhanh nhạy hơn tâm, không thểthí dụ được. Giống như vượn khỉ, tâm không chuyênđịnh, buông cái này, chụp lấy kia. Tâm cũng như vậy,tưởng trước và tưởng sau bất đồng, không có phươngtiện nào để có thể mô tả được sự nhanh nhạy của tâm.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, người phàm phu không thể quánsát tâm ý. Vì vậy, này các Tỳ-kheo, hãy luôn luôn hàngphục tâm ý khiến hướng theo đường thiện. Các ngươihãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 5
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Tahằng quán sát thấy những điều niệm tưởng trong tâmcủa một người. Người này như trong khoảnh khắc coduỗi cánh tay, đọa vào trong địa ngục. Sở dĩ như vậy,là do tâm ác. Tâm mà sinh bệnh, nó rơi rớt xuống địangục.”
Bấygiờ, Thế Tôn, liền nói kệ:
Giốngnhư có một người,
Tâmôm tưởng sân hận;
Naybảo các Tỳ-kheo,
Diễnrộng nghĩa thú này.
Naychính lúc thích hợp:
Nếucó người mạng chung,
Giảsử vào địa ngục,
Dotâm hành ô uế.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, hãy hàng phục tâm, chớ để sinhcác hành ô uế. Như vậy, các ngươi hãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 6
[562c10]Tôi nghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Tathường quán sát thấy những điều niệm tưởng trongtâm một người. Người này như trong khoảnh khắc co duỗicánh tay mà sinh lên trời. Sở dĩ như vậy, do tâm thiện.Đã sinh tâm thiện, liền sinh lên trời.”
Bấygiờ, Thế Tôn, liền nói kệ:
Nếulại có một người,
Màsinh tâm thiện diệu;
Naybảo các Tỳ-kheo,
Diễnrộng nghĩa thú này.
Naylà lúc thích hợp:
Nếucó người mạng chung,
Liềnđược sinh lên trời;
Làdo tâm hành thiện.
“Chonên, các Tỳ-kheo, hãy phát tâm ý trong sạch, chớ để sinhcác hành ô uế. Như vậy, các ngươi hãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 7
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Taở trong chúng này không thấy một pháp nào tối thắng,tối diệu, nó huyền hoặc người đời khiến không điđến nơi vĩnh viễn tịch tĩnh, mà trói buộc vào laongục không giải thoát được; đó là, người nam thấysắc của người nữ,[301] liền khởi tưởng đắm trước,tâm ý hết mực yêu thương, khiến không đi đến nơi vĩnhviễn tịch tĩnh, mà trói buộc vào lao ngục không giảithoát được, ý không lìa bỏ, xoay vần qua lại đờinày đời sau, luân chuyển năm đường, trải qua bao kiếp.”
Bấygiờ, Thế Tôn, liền nói kệ:
TiếngPhạm thiên êm dịu,
NhưLai nói, khó thấy.
Nếucó lúc nào thấy,
Hãybuộc niệm trước mắt.
Cũngchớ cùng người nữ,
Qualại chuyện trò nhau.
Hằnggiăng lưới bắt người,
Khôngđến vô vi được.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, hãy trừ các sắc, chớ khởi ýtưởng đắm trước. Như vậy, này các Tỳ-kheo, các ngươihãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 8
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Taở trong chúng này không thấy một pháp nào tối thắng,tối diệu, nó huyền hoặc người đời khiến không điđến nơi vĩnh viễn tịch tĩnh, mà trói buộc vào [563b]lao ngục không giải thoát được; đó là, người nữ thấysắc của người nam, liền khởi tưởng đắm trước, tâmý hết mực yêu thương, khiến không đi đến nơi vĩnh viễntịch tĩnh, mà trói buộc vào lao ngục không giải thoátđược, ý không lìa bỏ, xoay vần qua lại đời này đờisau, luân chuyển năm đường, trải qua bao kiếp.”
Bấygiờ, Thế Tôn, liền nói kệ:
Nếusinh tưởng điên đảo,
Khởiniệm, tâm ân ái.
Hãytrừ tâm mê đắm,
Liềnkhông cấu uế này.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, hãy trừ các sắc, chớ khởi ýtưởng đắm trước. Như vậy, này các Tỳ-kheo, các ngươihãy học điều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 9
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Taở trong chúng này không thấy một pháp nào, mà khôngcó tưởng dục nó khiến khởi dục tưởng; tưởng dụcđã khởi khiến tăng trưởng; không có tưởng sân nhuếnó khiến khởi sân nhuế, sân nhuế đã khởi nó khiếntăng trưởng; không có tưởng thùy miên nó khiến khởithùy miên, thùy miên đã khởi khiến tăng trưởng; khôngcó tưởng trạo cử,[302] nó khiến khởi trạo cử; trạocử đã khởi khiến tăng trưởng; không có tưởng nghi,nó khiến khởi tưởng nghi; tưởng nghi đã khởi, khiếntăng trưởng; đó là tưởng về tịnh tướng.[303] Vậy nên,hãy quán ác bất tịnh tưởng ghê tởm.[304] Nếu có loạntưởng, thì không có tưởng dục liền khởi dục tưởng;tưởng dục đã khởi liền tăng trưởng; không có tưởngsân nhuế liền khởi sân nhuế, sân nhuế đã khởi liềntăng trưởng; không có tưởng thùy miên liền khởi thùymiên, thùy miên đã khởi liền tăng trưởng; không có tưởngtrạo cử, liền khởi trạo cử; trạo cử đã khởiliền tăng trưởng; không có tưởng nghi, liền khởi tưởngnghi; tưởng nghi đã khởi, liền tăng trưởng.
“Chonên, này các Tỳ-kheo, chớ khởi loạn tưởng. Hãy thườngchuyên ý. Như vậy, này các Tỳ-kheo, các ngươi hãy học điềunày.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINHSỐ 10
Tôinghe như vầy:
Mộtthời đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừngcây Kỳ-đà, tại nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tônbảo các Tỳ-kheo:
“Taở trong chúng này không thấy một pháp nào, mà tưởngdục chưa sinh thì nó khiến tưởng dục không sinh; tưởngdục đã sinh thì khiến cho diệt; tưởng sân nhuế chưasinh thì nó khiến không sinh, tưởng sân nhuế đã sinh thìkhiến cho diệt; tưởng thùy miên chưa sinh thì nó khiếnkhông sinh; tưởng thùy miên đã sinh tưởng thì khiến diệt;tưởng trạo cử chưa sinh thì nó khiến không sinh, tưởngtrạo cử đã sinh thì khiến diệt; tưởng nghi chưa sinh thìnó khiến không sinh, tưởng nghi đã sinh thì khiến diệt;đó là bất tịnh tướng.[305] Vậy hãy nên quán bất tịnhghê tởm. Đã quán bất tịnh ghê tởm, tưởng dục chưasinh liền không sinh; đã sinh thì sẽ bị diệt; sân nhuếchưa sinh thì không sinh, sân nhuế đã sinh thì sẽ bị diệt;...cho đến tưởng nghi chưa sinh thì không sinh, [563c01] tưởngnghi đã sinh thì sẽ bị diệt.[306]
“Chonên, này các Tỳ-kheo, thường phải chuyên tâm, quán bấttịnh tưởng. Như vậy, này các Tỳ-kheo, các ngươi hãy họcđiều này.”
CácTỳ-kheo sau khi nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
Haiđiều đó, hai tâm,
Mộtđọa, một sinh thiên;
Nam,nữ tưởng thọ lạc;
Haidục tưởng sau cùng.