30. Tiểu Kinh Ví Dụ Lõi Cây

( Majjhima  Nikàya )

Chuyển thể Thơ :

Giới Lạc  MAI LẠC HỒNG  tự TUỆ NGHIÊM

 ( Huynh Trưởng Cấp Tấn  - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )

Email : honglacmai1@yahoo.com

30. Tiểu Kinh VÍ DỤ LÕI CÂY

(Cùlasàropama sutta)

Như vậy, tôi nghe :

          Một thời nọ, Thế Tôn an trụ

          Kỳ Viên Tự  – Chê-Tá-Va-Na  (1)

              Do Cấp-Cô-Độc tín gia

       A-Na-Thá-Pin-Đi-Ka (2) cúng dàng

          Lúc bấy giờ, trong hàng thính giả

          Pin-Ga-Lá-Kốc-Chá  Bàn-môn  (3)

Đãđi đến chỗ Thế Tôn

       Xã giao chúc tụng ôn tồn nói lên,

          Rồi ngồi xuống một bên, bạch hỏi :

    – “ Thưa Tôn-giả ! Được mọi người đồn  

Hội Chủ, Giáo Trưởng Bàn-môn

       Tiếng tăm, danh vọng, được tôn trọng nhiều

          Bậc Giáo Tổ lắm điều cao thượng

          Được quần chúng kính ngưỡng sâu xa :

              Pu-Ra-Na  Káp-Sa-Pa  (4)

       Mạc-Kha-Lí  Gô-Sa-La (5) thâm trầm

          A-Chi-Ta  Kê-Sa-Kàm-Ba-Lí(6)

          Sanh-Cha-Dá  Bê-Lát-Thí-Pút-Ta  (7)

    ____________________________

  (1) : Kỳ Viên – Jetavana  &  Kỳ Viên Tinh Xá – Jetavanavihàra.

  (2) : Trưởng giả Cấp-Cô-Độc – Anathapindika .

  (3) : Vị Bà-la-môn tên Pingalakoccha ( Bàn-môn hay Phạm-chí

                                                                             là Bà-La-Môn ).

  (4),(5),(6),(7) :  Các vị trong Lục Sư Ngoại Đạo thời Phật :

         Purana Kassapa ; Makkhali Gosala ; Ajita Kesakambali ;

         Sanjaya Belatthiputta .   

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –450  

              Pá-Ku-Thá  Kách-Chá-Da-Nà(1)

       Cùng Ni-Ganh-Thá  Ná-Tà-Pút-Ta (2)…

          Đều xưng là bậc nhất-thiết-trí,

          Hoặc không nhất-thiết-trí các vì,

              Một số nhất-thiết-trí tri,

       Một số không phải trí ni đạt vào,

          Tôn-giả nghĩ thế nào điều ấy ?”.

     – “ Này Bàn-môn ! Ông hãy dừng đây

              Tất cả về những vị này

       Tự xưng nhất-thiết-trí hay thế nào.

          Cứ mặc họ tự hào, tự mãn

          Hãy nghe Ta thuyết giảng pháp âm,

              Hãy khéo tác ý, chú tâm ”.

 – “ Kính bạch Tôn-giả ! Xin vâng lời Ngài !”

           Phật nghiêm oai trình bày tuần tự :

      – “ Này Bàn-môn ! Ví dụ như vầy :  

            * Một người muốn được lõi cây

Đãđi khắp chốn đóđây tìm dò

          Đến trước một cây to lớn, thẳng

          Nhưng người ấy lại chẳng hiểu thông

              Lõi cây, giác cây, vỏ trong

       Vỏ ngoài cũng bỏ vì không hiểu rành

          Chặt cành lá cho nhanh rồi vác

          Tưởng đó là chính xác lõi cây.

              Một người có mắt, thấy vầy

       Bèn nói : “ Thật sự người này chẳng thông

          Lõi, giác cây, vỏ trong, vỏ ngoại

    _____________________________

(1),(2) : Hai vị Lục Sư Ngoại Đạo khác : Pakudha Kaccayana ;

                Nigantha Nataputta .

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –451  

          Không biết mọi thứ của cây này

              Chặt cành lá mang đi ngay,

       Không đạt mục đích người đây muốn tìm.

       * Hoặc có người muốn tìm được lõi

          Nhưng không biết về mọi thứ này

              Bỏ qua lõi cây, giác cây

       Vỏ trong, cành lá, lột ngay vỏ ngoài

          Yên trí hoài là mình tìm đúng

          Người này cũng không đạt điều cần.

           * Này Bàn-môn ! Vì phân vân

       Một người tìm kiếm về phần lõi cây

          Nhưng người này vì không hiểu biết

          Không phân biệt lõi, giác, vỏ ngoài

              Chặt vỏ trong mang đi ngay

       Tưởng đó là lõi. Tiếc thay người này

Đã không đạt được rày mục đích

          Do mù tịt không biết rõ rành.

            * Này Bàn-môn ! Còn một anh

       Muốn lõi cây quý, nên nhanh tìm cầu

          Vào rừng sâu, gặp cây to, thẳng,

          Vì y chẳng biết rõ lõi cây

              Nên y chặt lấy giác cây

       Mang về, yên trí lõi cây mình cần,

          Người này không đạt phần mục đích

          Mà mình thích, thành tựu điều này

              Là tìm cầu được lõi cây.

    * Bàn-môn ! Có một người nay tìm cầu

          Muốn có mau lõi cây quý giá

          Nên y đã tìm khắp rừng sâu

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –452  

              Đến trước cây lớn, thẳng cao,

       Do sự hiểu biết thuộc vào loại cây

          Nên người này chặt liền lấy lõi

          Vì biết chắc là lõi cây đây.

              Một người có mắt, thấy vầy       

       Nói rằng : “ Thật sự người này thông minh

          Thành tựu điều mà mình mong mỏi

          Tìm được lõi, thành tựu mục tiêu ”.

              Cũng vậy, giống nhưởđiều

       Một Thiện-nam-tử có nhiều lòng tin

          Nên xuất gia, gia đình từ bỏ

          Sống độc cư, không có gia đình  

              Nhủ thầm : ‘Biển khổ linh đinh

       Ta bị chìm đắm trong sinh, chết, già,

          Và trải qua bệnh, ưu, não, khổ,

          Bị chìm đắm đau khổ, sầu, bi,  

Đau khổ chi phối mọi thì

       Nhưng rất có thể có hy vọng vầy :

          Toàn bộ khổ-uẩn này chấm dứt’.

          Rồi vịấy lập tức xuất gia

              Sau khi vịấy xuất gia

       Thọ dụng lợi dưỡng, đàn-na cúng dường

          Được kính nhường, được nhiều danh vọng

          Tâm vọng động, vịấy hân hoan

              Hoan hỷ, mãn nguyện vô vàn

       Rồi sinh kiêu mạn, khinh càn người ta

          Khen mình và chê người, lên tiếng :

       “ Ta lợi dưỡng, vinh hiển như vầy

              Được kính, danh vọng như vầy

       Các Tỷ Kheo khác không tày với ta

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –453  

Ít uy quyền, người ta ít biết ”.

          Rồi vịấy mãi miết tự hào

              Không phát khởi lòng ước ao

       Không tinh tấn để chứng vào pháp siêu

          Pháp có nhiều thù thắng, cao thượng

          Hơn lợi dưỡng, danh vọng tột vời

              Trở thành thụ động, biếng lười

       Giống như cành lá mà người mang đi.

       * Lại nói sang một trường hợp khác 

          Thiện-nam-tử do phát lòng tin

              Xuất gia, từ bỏ gia đình

       Có sự lợi dưỡng, phát sinh danh đầy

          Nhưng vị này khởi lòng ao ước

          Tinh tấn để chứng được pháp siêu

              Không hề thụ động, biếng kiêu

       Thành tựu giới đức, đạt điều mình mong

          Nhưng vị này vì lòng tự mãn

          Giới đức được viên mãn tựu thành

              Nên khen mình chê người rằng :

      ‘Ta đã trì giới tịnh thanh vô cùng

          Và ta cùng thực hành thiện pháp,

          Các Tỷ Kheo ác pháp thực hành

              Phá giới, chẳng được tịnh thanh’.

       Không cố tinh tấn, tâm thành ước ao

          Để chứng vào pháp cao thượng khác

          Thù thắng hơn về các giới này

              Trở thành thụ động, lười trây

       Giống người tìm lõi, lấy ngay vỏ ngoài.

       * Có Tỷ Kheo đêm ngày tinh tấn 

          Được lợi dưỡng, tôn kính, có danh

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –454  

              Nhưng không vìđiều đạt thành

       Mà chê người khác, khen mình, tự cao.

          Phát khởi lòng ước ao, tinh tấn

          Để chứng tận các pháp chánh chơn

              Cao thượng và thù thắng hơn

       Những sự lợi dưỡng, kính tôn, danh đời

          Không trở thành biếng lười, thụ động

          Vịấy sống giới đức tựu thành

              Và không chê người khen mình

       Thành tựu thiền định, hành trình tiến tu.

          Quá hoan hỷ, Phích-Khu (1) tự mãn

          Do tự mãn, chê người, khen thầm :

             ‘Ta có Thiền định, nhất tâm

       Các Tỷ Kheo khác tán tâm não phiền

          Tâm không chuyên, không có Thiền định’.

          Do mắc dính, thụ động biếng lười

              Giống như ví dụ một người

       Bỏ qua lõi, giác, cùng nơi lá cành,

          Chỉ lấy nhanh vỏ trong sẵn có

          Tưởng rằng đó chính là lõi cây.

            * Còn như vị Tỷ Kheo này   

       Tinh tấn hành đạo đêm ngày tịnh thanh

          Được lợi dưỡng, nổi danh, được kính

          Nhưng vịấy nhất định vượt qua

              Thành tựu giới đức tịnh hòa,

       Thành tựu thiền định sâu xa đủ đầy,

          Rồi vị này thành tựu tri kiến

          Có tri kiến, vi này dễ ngươi

              Tự mãn, khen mình chê người

    ____________________________

(1) :  Bhikkhu , được phiên âm là Tỳ-Khưu hay Tỷ Kheo .

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –455  

      ‘Ta thấy và biết mọi nơi mọi bề

          Tỷ Kheo khác không hề thấy, biết !’.

          Cứ mãi miết tự mãn, tự hào

              Không phát khởi lòng ước ao

       Không cố tinh tấn chứng vào pháp chơn

          Cao thượng, thù thắng hơn tri kiến

          Rồi làm biếng, thụ động đêm ngày.

              Giống như người tìm lõi cây

       Bỏ qua tất cả, giác cây chặt về.         

       * Còn vấn đề Tỷ Kheo vị nọ

          Có lòng tin, từ bỏ gia đình

              Xuất gia, sống không gia đình

       Nghĩ rằng : ‘Ta đắm trong sinh, tử, già,

          Và trải qua bệnh, ưu, não, khổ,

          Bị chìm đắm đau khổ, sầu, bi,  

Đau khổ chi phối mọi thì

       Nhưng rất có thể có hy vọng vầy :

          Toàn bộ khổ-uẩn này chấm dứt’.

          Rồi vịấy lập tức xuất gia

              Sau khi vịấy xuất gia

       Thọ dụng lợi dưỡng, đàn-na cúng dường

          Được kính nhường, được nhiều danh vọng

          Nhưng vịấy không động tâm mình

              Không hề chê người khen mình

       Vì không tự mãn, phát sinh tự hào

          Phát khởi lòng ước ao, tinh tấn

          Để chứng được pháp ấn chánh chơn

              Cao thượng và thù thắng hơn

       Nên không thụ động, biếng lờn cũng không

          Thỏa ước mong, tựu thành giới đức

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –456  

          Rồi thiền định cũng được tựu thành

              Tiếp tục, tri kiến tựu thành

       Nhưng không tự mãn, khen mình chê ai.

          Phát khởi hoài lòng mình ao ước

          Tinh tấn để chứng được pháp siêu

              Thù thắng hơn tri kiến nhiều

       Nên không thụ động, tự kiêu, biếng lì.

          Này  Bàn-môn ! Pháp gì thù thắng

          Và hơn hẳn tri kiến ởđây ?

           *  Vị Tỷ Kheo ly dục này        

       Ly ác pháp, chứng trú ngay Nhất Thiền

          Một trạng thái an nhiên hỷ lạc

          Ly dục sanh, có mặt tứ& tầm 

              Pháp này thù thắng cao thâm

       Hơn cả tri kiến, tinh cần hành theo.

      *  Rồi Tỷ Kheo diệt tầm và tứ

          Chứng và trú vào Đệ Nhị Thiền

              Trạng thái hỷ lạc vô biên

       Do định sinh tới, không duyên tứ, tầm

          Và nội tĩnh nhất tâm diễn tiến,

          So tri kiến, thù thắng, siêu hơn.

           *  Rồi vị Tỷ Kheo chánh chơn 

       Ly hỷ trú xả, nguồn cơn giữ gìn

          Để tự mình chánh niệm, tĩnh giác

          Và thân cảm sự lạc thọ này 

              Mà các bậc Thánh gọi đây

     ‘Xả niệm lạc trú’, chứng ngay Tam Thiền

          Pháp thù thắng, hơn liền tri kiến.

      *  Này Bàn-môn ! Diễn tiến tiếp ngay

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –457  

              Tỷ Kheo xả lạc & khổđây  

       Diệt hỷưu, cảm thọ rày trước đây

          Chứng, trú ngay Tứ Thiền đãđạt

          Không khổ& lạc, xả niệm tịnh thanh,

              Pháp này thù thắng đành rành

       Hơn hẳn tri kiến, an lành thanh cao.

      *  Này Bàn-môn ! Tiếp sau, vịấy  

          Vượt cả thảy sắc tưởng trải qua

              Diệt chướng-ngại-tưởng mê tà,

       Tỷ Kheo nghĩ : ‘Hư không là vô biên’

          Chứng, trú ‘Không Vô Biên Xứ’ viễn

          Thù thắng hơn tri kiến pháp này.

           *  Lại nữa, vị Tỷ Kheo đây

       Vượt Không Vô Biên Xứ ngay, nghĩ liền :

         ‘Thức mới là vô biên, vô cực

          Chứng và trú Xứ Thức Vô Biên.

           *  Rồi vượt Xứ Thức Vô Biên

       Nghĩ : ‘Không có vật gì tuyền ởđây’

          Chứng, trú ngay Vô Sở Hữu Xứ.

      *  Vượt Vô Sở Hữu Xứ tức thì

              Chứng, trú Phi Tưởng Phi Phi,

    * Vượt ‘Xứ Phi Tưởng Phi Phi Tưởng’ này

          Chứng, trú ngay Diệt Thọ Tưởng Định.

          Sau khi thấy chân chính an từ

              Với chính trí tuệ như như

       Các lậu-hoặc được đoạn trừ sạch trơn,

          Cao thượng, thù thắng hơn tri kiến.

          Này Bàn-môn ! Diễn tiến như vầy

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –458  

              Ví như người tìm lõi cây

       Hiểu biết, nên chặt lấy ngay lõi này

Đạt mục đích lõi cây thành tựu

          Tỷ Kheo cũng thành tựu như vầy.

              Bàn-môn ! Phạm hạnh ởđây

       Không vì lợi dưỡng, lợi đầy, danh to

          Không phải do tựu thành giới đức

          Không phải vì lợi ích thiền-na

              Không vì tri kiến trải qua

      ‘Giải-thoát-bất-động-tâm’ là mục tiêu

          Của phạm hạnh, mọi điều chân chánh

          Là lõi cây phạm hạnh tịnh siêu

              Phạm hạnh sau rốt mục tiêu

       Chư Tỷ Kheo phải cần nêu thực hành ”.

          Nghe Phật thuyết rõ rành tất cả

          Pin-Ga-Lá-Kốc-Chá Bàn-môn

              Hoan hỷ bạch Đức Thế Tôn :

 – “ Thật là vi diệu Pháp môn tuyệt vời !

          Bạch Thế Tôn ! Những lời thuyết giảng

          Của Thế Tôn viên mãn như vầy

              Hy hữu thay ! Vi diệu thay !

Như người dựng vật lăn quay ngã nằm

 Chỉ hướng kẻ sai lầm lạc lối

Đem đèn sáng vào tối như bưng

Để ai có mắt mở bừng

Có thể thấy được sáng trưng sắc màu

 Cũng như thế , nhiệm mầu Chánh Pháp

Được Thế Tôn giải đáp, trình bày

Con xin quy ngưỡng từ nay

Quy y Đại Giác , nương ngay Pháp mầu

Trung Bộ (Tập 1) Tiểu K. 30 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –459  

Quy y Tăng, thanh cao đức cả

Nối tiếp nhau hoằng hóa Pháp môn

Mong Thế Tôn nhận cho con

Được làm đệ tử, vun tròn thiện duyên

 Xin phát nguyện vẹn tuyền ngưỡng phục

Kể từ nay đến lúc mạng chung

Tín thành nương đấng Đại Hùng

Thực hành Giáo Pháp muôn trùng cao thâm./-

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật  ( 3 L )

* 

*     *

(  Chấm dứt  Kinh số 30 :Tiểu Kinh VÍ DỤ LÕI CÂY –

CÙLASÀROPAMA  Sutta  )