Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. quangduc@quangduc.com* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

QUYỂN THỨ MƯỜI CHÍN

22/04/201316:41(Xem: 7844)
QUYỂN THỨ MƯỜI CHÍN

TRÙNG TRỊ TỲ NI

SỰ NGHĨA TẬP YẾU

CỔ NGÔ – NGẪU ÍCH – Sa-môn TRÍ HÚC giải thích

Việt dịch: Sa-môn THÍCH ÐỔNG MlNH

Nhuận văn và chú thích:Sa-môn THÍCH ÐỨC THẮNG

---o0o---

TẬP II

QUYỂN THỨ 19

Quyển thứ 19 này, nguyên bản được lưu hành riêng. Ðề mục chỉ gọi là “Tứ phần luật tạng”.... Nay hiệp lại in chung thành một pho, chỉ thêm trước là “Trùng trị” sau là” Tỳ-ni”... nơi đề mục.

Trong chánh văn và văn giải thích, có một số chữ nhỏ viết thành hai hàng là y theo nguyên bản. Lần khắc bản kỳ này thưa rõ như vậy.

LƯỢC GIẢI THÍCH KIỀN-ÐỘ TRÌ GIỚI CỦA ÐẠI, TIỂU THEO TỨ PHẦN LUẬT TẠNG

Hán dịch:Ngài Tam Tạng Phật-đà-da-xá và ngài Trúc-phật-niệm

Bồ-tát Sa-di Trí Húc, tục danh Tế Minh, người (Mộc Ðộc) huyện Cổ Ngôgiải thích

Kin-độ, gii thích gn có hai nghĩa:

1. Thuyết minh nhng phn ging nhau.

2. Thuyết minh riêng tng vn đề.

Phn ging nhau thì “Ði” là T-kheo, “Tiu” là Sa-di, chai đều ly gii làm gc. Ai không trì gii này, không phi là đệtca Pht, Pht không phi là thy ca h. Do đó có tên là đại tiu Trì gii Kin-độ. Chúng ta nên biết trong phn này đồng vi gii ca T-kheo. Cho đến nhng phương pháp đon trtt cpháp chướng đạo được gi là Ba-la-đề-mc-xoa gii. Xly 5 trin cái, an trú vào Tthin gi là Thiên gii. Chng được Ngũthông Tam minh gi là Vô lu gii. Ba loi gii này là con đường chung đểra khi thếgian. Trong văn tuy chnói T-kheo, tht ra chung cSa-di cùng tu tp vy.

Phn chi tiết thì “Ði” là Ði tha, tli li tha. “Tiu” là Tiu tha, chuyên cu tli. Chai đều ly gii này làm gc. Không gigii này, tli li tha đều mt. Kinh Hoa nghiêmnói: “... thtrì đầy đủgii pháp oai nghi, có khnăng khiến cho ht ging Tam bo không đon tuyt.”

Kinh Niết-bànnói: “B-tát thường suy nghĩ, đời sng xut gia thoi mái, rng rãi nhưhưkhông, tt cpháp lành đều tăng trưởng tđó. Ði sng ti gia bbc bách, ràng buc nhưlao ngc, tt cpháp ác đều phát sanh tđó. Các ngài đến chchưTăng , nghe Pht nói đạo Vô thượng, Chánh pháp Vô thượng, đại chúng phm hnh chơn chánh, lin cu xut gia, Bch tyết-ma, thtrì trng gii thuc tánh, dt cơhim đời, bình đẳng không sai bit. Nhưngười ôm phao ni vượt qua bin ln. Không thvì scu xin tha thiết ca la-sát mà thy mình. Hành gitrì gii này có thphát sanh năm chi gii:

1.Căn bn nghip thanh tnh gii: Mười điu thin là tánh gii ca các gii. Tc chcho: Không sát sanh, không trm cp v.v.... theo văn này vy.

2. Nhng gii thanh tnh khác quyến thuc trước sau: “Trước” là chcho thi gian phương tin đểphm gii, “Sau” là chcho hai thiên vsau. Dù trước hay sau đều lthuc vào căn bn gii. Ch“khác” là chcho tùy lut oai nghi và các kinh cm chế. Như24 gii trong kinh Phương đẳng. đây gi là “chi” tc là chcho sxa lìa các pháp chướng đạo, theo văn này vy.

3. Phi chưác giác, Giác thanh tnh gii: Tc chcho Ðnh côïng gii. Nghĩa là mt lòng trtrin cái đạt được các căn ca Thánh, theo văn này vy.

4) Htrì chánh nim, nim thanh tnh gii: Tc chcho Ðo côïng gii. Là Tnim xquán trong văn này.

5) Hi hướng ctúc, Vô thượng đạo gii: Tc chcho Ði tha gii. Nghĩa là B-tát trong gii này đủThong thnguyn Lc độ, hết lòng phát nguyn hi hướng B-đề. Thong thnguyn: B-tát tthương thân mình và các chúng sanh phá gii, to ti, mt thân người, tri và san lc ca Niết-bàn, tc biết rõ Tp đế. Khi qua li trong sanh t, chu qubáo các đường ác, tc biết rõ Khđế. Vì khvà tp nghch chiu vi Gii, Ðnh, Tu, do đó không có Ðo đế. Vì không có Ðo đếcho nên không chng đắc Niết-bàn, tc không có Dit đế. Nay mun nhgc Kh, Tp nên khi tâm đại bi phát hai thnguyn:

Y vào Khđếmà phát “Chúng sanh không slượng, thnguyn đều độkhp”.

Y vào Tp đếmà phát “Phin não không cùng tn, thnguyn đều dt sch”.

Mun tu Ðo đểchng Dit phi khi tâm đại t, phát hai thnguyn:

Y vào Ðo đếmà phát “Pháp môn không kxiết, thnguyn đều tu hc”.

Y vào Dit đếmà phát “Pht đạo không gì hơn, thnguyn được viên thành”.

Lc Ð:

Ghê tm điu ác, xut gia tbsyêu thích, tc Ðàn-na Ba-la-mt (Bthí Ba-la-mt). My may không phm gii chng cli qula-sát, tc Thi-la Ba-la-mt (Trì gii Ba-la-mt). Hay kim soát thân tâm, an nhiên truc sđánh mng, gi là Sanh nhn. Chu đựng nóng lnh nhiếp phc tham nhuếvà tám thgió... gi là Pháp nhn. Không btn hoi bi ái kiến tc là Sn-đềBa-la-mt (Nhn nhc Ba-la-mt). Gigìn hc gii, không sanh tâm trái phm, tc là Tinh tn Ba-la-mt. Quyết định trì gii, không bhnghi cung lon, chuyên tâm bt động, tc Thin-na Ba-la-mt. Thu rõ nhân qu, biết Gii là chánh thun vi căn bn ca gii thoát, xut sanh tt cThánh quca ba tha, chng phi 62 tà kiến ca ngoi đạo, gi là Bát-nhã Ba-la-mt.

Hết lòng phát nguyn, chcho 12 thnguyn đểtchếtâm mình trong kinh Phm võng. Trong tng Lut cũng thuyết minh đầy đủý này. Li phát nguyn: Nguyn tt cchúng sanh, được gii thanh tnh, gii thin pháp, cho đến đầy đủcác gii Ba-la-mt... Trong Diu huyn1Thích thiêm2có gii thích đầy đủ10 chi gii pháp này.

Hi hướng B-đề, tc dùng công đức trì gii này trang nghiêm Vô thượng B-đề. Kinh B-tát thin giinói: Gii cm ca Thanh văn và tt cthin pháp, đều là nhân ca Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Chi thnăm này là Vô thượng đạo gii; nếu xét theo văn này thì Tthin, Ngũthông, Tam minh, đều thu vào bn chi trước, tt cđều quy vÐi tha vy. Trí GiÐi sưnói: Tam quy, Ngũgii, Thp thin, 250 pháp gii đều là Ma-ha-din (Ði tha). Ngài Kinh Khê nói: Mt cch, mt động tác, đâu chng phi là pháp gii. Li nói: Gii không có đại tiu, do tâm người cm thphân định; Trung đạo biến nhp cKhông quán và Giquán cùng slut nghi, có thmi được gi là trì gii đầy đủ. Nên biết Ði tha cũng dùng gii này làm căn bn, cn phi phân chia khoa tiết rõ ràng vy. Lược gii nghĩa chđại” xong. Tiếp theo đây là phn chánh văn được chia làm hai: thnht phát khi nhân duyên. Thhai, nói vpháp yếu.

A. PHÁT KHỞI NHƠN DUYÊN:

By gi, đức ThếTôn trti nước Câu-thim-di (hoc gi là Câu-thim-t, hay Kiu-thung-di, thuc vTrung n Ð). Vua Ưu-đà-diên là thân hu trí thc vi ngài Tân-đầu-lô (Ưu-đà-diên tc là Ưu-đin, hay là Ô-đà-din-na, Trung Hoa dch là Xut Th, Tân-đầu-lô, Trung Hoa dch là Bt Ðng. Hngài là Ph-la-đọa. Ngài rt thông minh, có tài ăn nói). Nhà vua sm chiu thường đến viếng thăm Tôn gi. Khi y, có mt đại thn người Bà-la-môn tháp tùng nhà vua, không có lòng tin đối vi Pht Pháp, tâu vi vua rng:

- Ti sao Ði vương sm chiu đến thăm hi khành nghip htin này, mà thy vua li không đứng dy. Vua lin phán rng:

- Sáng mai, ta sđến, nếu cý không đứng dy, sgiết ky.

Sáng ngày mai vua lin đến, Tôn giTân-đầu-lô tưø xa thy vua đến, lin nghĩ:

- Hôm nay vua đến vi ác tâm, nếu ta không đứng dy sbmt mng, nếu ta đứng dy nhà vua sbmt ngôi. Nhưng nếu ta không đứng dy. Vua sgiết ta, và sđọa địa ngc. Nên đểcho vua đọa địa ngc hay nên đểcho vua mt ngôi?

Tc thi li nghĩ: “Thà đểcho vua mt ngôi, chkhông nên đểcho vua đọa địa ngc”. Do vy lin đứng dy txa đón chào, vn an nhà vua:

- Làm thay! Ði vương.

Nhà vua lin hi:

- Ti sao hôm nay Tôn gili đứng dy chào đón vn an trm?

Tôn giđáp:

- Vì vua cho nên đứng dy.

Vua hi:

- Hôm qua, ti sao không đứng dy?

- Cũng vì vua.

- Ti sao cũng vì trm?

- Hôm qua nhà vua đến vi thin tâm, nay nhà vua đến vi ác tâm. Nếu tôi không đứng dy, vua sgiết tôi, và chc chn do vì giết tôi mà nhà vua svào địa ngc. Cho nên tôi nghĩ: “Nhà vua này mang ác tâm đến, nếu ta không đứng dy sgiết ta, nếu ta đứng dy, t nhà vua smt ngôi. Nếu vua giết ta vua t sđọa vào địa ngc. Thà đểvua mt ngôi chkhông nên đểvua đọa vào địa ngc, cho nên tôi đứng dy.”

Vua hi:

- Trm smt ngôi à?

Tôn gitrli:

- Smt.

Vua li hi:

- Bao nhiêu ngày na smt ?

- Chm lm là mười ngày.

Khi y, Vua lin trvCâu-thim-di, sa cha thành trì, tích lũy lương thc, chun bcht đốt, tp hp binh sĩđểththành. Cnh giác đầy đủtrong vài ngày và đếm tng ngày... đến ngày thby, nhà vua tuyên b:

- Sa-môn nói không tht.

Nhà vua bèn cùng thndu ngon bng thuyn trên sông Hng. Lúc y, trong vương quc y-thin (dovua Mãnh Quang trvì, tên nước y không thy chnào phiên dch danh tnày) by năm không mưa.

Vua nước y nghe vua Bình-sa nước Ma-kit có viên ngc “Xut thy”. Nếu đưa viên ngc kia ra, thì tri lin mưa.

(Ma-kit, gi đủlà Ma-kit-đà, Trung Hoa dch là Thin thng, hay Vô não, Bt hi, thuc Trung n Ð. Bình-sa, gi đủlà Tn-bà-sa-la, Trung Hoa dch là Mc tht, hay Hình lao, hay nh kiên, hoc nh thng. Nhan sc người đó đoan chánh, thù diu.)

Vua nước y-thin lin cbn bbinh (voi, nga, xe, b) đến vây kín thành Vương Xá (tên đô thành nước Ma-kit-đà). Thành y phòng thquá chc chn, không cách nào chiếm được. Chcó khi nào lương thc nước ung trong thành hết, mi có thchiếm được. Lúc này, nhng vđại thn có trí tu, tài gii trung thành đưa ra mt kếsách: Dùng cây trúc nhcm dưới đáy ao, đem các loi sen cm vào đầu ngn các cây trúc. Khi y, các vđại thn đến tâu vi vua Bình-sa: “Bhbiết chăng? Thành Vương Xá rt kiên c, không cách nào chiếm được, trkhi lương thc cn hết, mi có thchiếm được. Nay bhnên sai sđến nói vi Vua Ba-la-thù-đề(vua Mãnh Quang) thếnày: Hãy ngưng vây thành, chúng ta không cn đấu nhau bng voi, nga, xe c, dáo, mác na. Ngài có thdùng các loi hoa: Ưu-bát-la (hoa sen xanh), Bát-đầu-ma (hoa sen hng), Câu-đầu-ma (hoa sen vàng), Phân-đà-li (hoa sen trng), cùng chúng ta đấu nhau. Tôi cũng sdùng các loi hoa nhưvy đểcùng đấu. Hay ngài có thchiếân đấu vi chúng tôi bng lương thc, chúng tôi cũng sn sàng chiến đấu vi ngài.”

Vua Bình-sa chp thun ý kiến này và sai sđến chvua Ba-la-thù-đề, trình bày vn đềnhưtrên.

Vua Ba-la-thù-đềnghe sgitrình bày, suy nghĩ: “Thành Vương Xá rt kiên c, chkhi nào trong thành lương thc cn hết, mi có thchiếm được. Nhưng hin nay lương thc trong thành rt di dào đầy đủ”. Vua nghĩnhưvy mi báo vi sgi:

- Ta đến đây không vì mc đích vây thành, mà vì đất nước ta by năm nay không mưa. Ta nghe trong nước ca quý ngài có ngc thy châu; nếu đưa ngc đó ra, thì tri lin mưa. Do đó, ta mi xut quân ti đây.

Sgitrli vi Ði vương:

- Ti sao lúc ban đầu Ði vương không nói cn ngc. Nếu nói cn ngc chúng tôi strao cho. Vy, vua nên rút binh, chúng tôi sđưa ngc sang.

Vua Mãnh Quang rút binh, kéo vhướng nước Câu-thim-di. Trên đường đi, vua nghe tiếng cười gin ca Ưu-đà-diên cùng vi thnđi thuyn du ngon trên sông Hng, lin hi người gn bên:

- Tieáng cười gin y là ca ai?

Kthn bên cnh đáp:

- Ði vương không biết hay sao? Vua Ưu-đà-diên cùng các thnđi thuyn du ngon trên sông Hng, đó là tiếng cười ca ông ta.

Vua Mãnh Quang ra lnh cn thn im lng, và thvoi xung bên bsông Hng. Người qun tượng lin thvoi trng thnht xung sông, núp mình theo voi. Khi y, đại thn ca vua Ưu-đà-diên thy voi trng bên sông, lin tâu vua:

- Tâu bhcó voi hoang bsông.

Vua lin ra lnh:

- Hãy im lng, đưa thuyn vào gn bsông, chvoi đứng.

Vua Ưu-đà-diên gii vphương pháp điu khin voi. Vua tđi trước mt mình hò hét, đánh đàn đểbt voi. Người qun tượng nhân cơhi y lin bt vua Ưu-đà-diên. Nhà vua rt sst; Người qun tượng hi vua:

- Ngài có shay không?

Vua đáp:

- Tôi rt s.

Người qun tượng nói:

- Vua đừng s, Vua Ba-la-thù-đềmi gi ngài.

Vua càng thêm s, nghĩ: Vua Ba-la-thù-đềcó giết ta và tùy tùng ca ta không?

Sau đó nhà vua được áp gii đến chvua Ba-la-thù-đề, vua Thù-đềhi:

- Nhà ngươi có skhông?

- S.

- Ðng s! Ngươi có thdy con trai ta là Cù-ba-la (chưa thy phiên dch) phương pháp điu khin voi, và dy con gái ta đánh đàn cm.

Vua Ưu-đà-diên được điu đến nước y-thin, qun thúc trong by năm. Thi gian đó Ưu-đà-diên dy phương pháp điu khin voi cho con trai và dy đàn cm cho con gái ca vua Mãnh Quang. Trong thi gian này Ưu-đà-diên tưthông vi con gái ca vua, Cù-ba-la biết vic đó, tnghĩ: “Nếu ta tâu vic này lên vua cha thì Ưu-đà-diên bgiết, ông y là thy ca ta, dy dta cc kh. Ðây là con gái vua, kia là vua, xét ra cũng được.” nên che giu không nói vi ai. Sau đó, vua Ưu-đà-diên mun trn thoát, tthu xếp chun bmt con voi mchy rt mau. Cù-ba-la cũng biết được, suy nghĩ:

- Ông y ttrang bmt tht voi chy mau, tt mun chy trn. Nếu ta tâu lên vua cha, tt ông y bgiết. Ông y là thy ca ta, đã dy dta cc kh; do đó, không nói vi ai biết. Vua Ưu-đà-diên, đặt vương nlên voi, chtrong chp nhoáng đã tnước y-thin vđến nước Câu-thim-di. Vua đến ngay nơi chphu nhơn Xa-di-bt-đề(chưa thy phiên dch) nói nhưvy:

- Này phu nhơn! Trong khi tôi bqun thúc, có nguyn scúng dường tám vBà-la-môn, đầy đủtt cmi snhu cu. Nay tôi mun thc hin điu đó, người cn chu toàn đầy đủ.

Phu nhơn đáp:

- Nếu nhưvy thì tt cmi vt shu ca tôi ca vua, nhưvoi, xe, nga, vàng bc, by báu, đem dâng cho mt người, thì hcũng nhn hết, vn còn thy chưa đủ.

Vua nói:

- Nhưvy thì gii quyết sao bây gi?

Phu nhơn nói:

- đây có ngài Ma-ha Ca-chiên-diên (phiên dch là Văn sc, hay là Ly hu vô, Phá ngã mn tâm, người Nam Thiên Trúc, giòng hBà-la-môn, mt trong mười người đệt, lun nghĩa thnht) là giòng hđại Bà-la-môn. Nay chúng ta có ththnh ngài và by vT-kheo, Bà-la-môn, cúng dường đầy đủnhưvua đã nguyn. Theo giáo pháp ca các ngài thì nhng thchúng ta dâng đó, các ngài không được phép nhn.

Vua nói:

- Rt đúng.

Khi y, Vua Ưu-đà-diên lin đến chngài Ca-chiên-diên, ly sát chân, qùy qua môt bên. Ngài Ca-chiên-diên thuyết pháp cho vua nghe, làm cho vua được hoan h. Vua nghe pháp hoan hri, bch:

- Ngưỡng mong Tôn givà by vnhn li con mi thtrai vào ngày mai.

Khi y, ngài Ca-chiên-diên im lng nhn li. Vua thy ngài Ca-chiên-diên im lng nhn li ri, tchngi đứng dy, ly sát chân, vui vra v. Vua vđến cung sa son các món ăn ngon, sáng sm hôm sau, vua đến thưa:

- Ðã đến gi, mi các ngài quang lâm!

Sáng ngày hôm y, ngài Ca-chiên-diên đắp y, bưng bình bát, cthy tám v, đến cung vua Ưu-đà-diên, tri tòa, yên ngi, vua Ưu-đà-diên, ttay dâng các món ăn ngon, làm cho các ngài được no đủ. Các ngài dùng xong, Vua ly bình bng vàng đựng nước ung, vi tt clòng cung kính. Ngài Ca-chiên-diên nói:

- Ðng, đừng cúng dường nhưvy. Nhà vua cúng dường ba ăn nhưvy là đủri. Chúng tôi không được phép nhn nhng thcúng dường nhưvy.

Sau đó vua li đem xe, nga, người, vàng, bc, lưu ly, pha lê, trân châu, xà c, mã não by báu cúng dường. Ngài Ca-chiên-diên tchi không nhn vt nào c. Vua ly sát chân ngài ri ly ghếthp ngi qua mt bên. Ngài vì vua nói các pháp mu, khiến vua được hoan h, tchngi đứng dy lui v.

Sau khi vđến chùa, ngài trình bày vi các T-kheo, các T-kheo bch Pht. Lúc by gi, Pht dùng nhân duyên này, tp hp đại chúng T-kheo, vì các T-kheo nói vKin-độtrì gii.

B. NÓI VỀ PHÁP KIỀN-ÐỘ TRÌ GIỚI CỦA ÐẠI TIỂU

Văn phn đầu nhưđã biết, văn sau chia làm năm phn:

- Thuyết minh thng diu Pháp sư

- Thuyếât minh thng diu do Tâm

- Thuyết minh thng diu ca Ba-la-đề-mc-xoa

- Thuyết minh thng diu ca Thin gii

- Thuyết minh thng diu ca Vô lu gii.

I. THNG DIU PHÁP SƯ

Quc vương là cha mca dân, phước báu thù thng. Ti sao bmt ngôi vua, chvì T-kheo đứng dy nghinh đón khi vua đến chùa? Người nào đầy đủcác thng diu nói trên thì tri rng đều phi tôn trng, hung na là bc vua trong loài người sao dám xem thường. Người xut gia ngày nay, tuy chưa chng được Thin định, Lc thông, Tam minh, nhưng y theo Pht xut gia, thtrì các cm gii, nơi yên tnh, vn đã thoát khi vòng ca đời, đâu cho phép được trách, không dùng nghi lđểnghinh tiếp. Giscó vT-kheo oai đức không bng ngài Tân-đầu-lô, thì các vcưsĩhin nay có được đầy đủphước đức nhưquc vương kia chưa? Ai có lòng tin trong sch, cn phi suy nghĩk. Li na, người xut gia nên tsuy nghĩrng: Ta đã lìa bthếtc, được dvào hàng Tăng bo, tôn thđức Pht làm thy, là đệtca Pht, ta không nên lbái quc vương cha m; tri rng htrì, quthn quy kính, nếu ta không kiên trì cm gii, xa lìa ác pháp, chuyên tu định tuthì chính là mình di gt, khi di tt cngười tri làm nhc nhã cho tt chàng Tăng bo, hy báng pháp lut, chng trái đức NhưLai, cho nên đức Pht vì các T-kheo da vào nhân duyên này mà nói squan trng ca Kin-độtrì gii. Nhưcó người tcho mình không có đức, trong lòng ôm skhiếp nhược, ngược li cung kính bch y, gi là khiêm nhường thì đấy là vic làm quá đáng. Ti sao? Sau khi đức NhưLai thhin dit độ, Pháp thân humng hoàn toàn da vào Tăng luân. T-kheo tuy mi thm nhun gii phm nhưng bn thTăng bo thì không khác. Tăng sĩchnên nlc cgng, không nên làm đảo ln nghi biu Tăng bo. Vnào tmình xem xét hai ba phen, thy mình tht không xng đáng vi danh nghĩa ca T-kheo, thà rng xgii đừng phá hoi ca đạo. Xưa kia ông Nguyên Tưtchi không nhn bng lc, đức Khng Tkhông cho, dy rng:

- Người làm quan nhn bng lc là lthường, được quy định xưa nay. Người nào tài năng không xng vi chc v, thì nên tquan, chkhông nên tchi bng lc. Pháp thếgian còn nhưvy, hung chi đồi vi đại pháp xut thế, đâu có thtiến thi mt cách cu thhay sao?! Ngay nhưT-kheo Thường Bt Khinh ly cbn chúng. Ðây là bt đầu mca viên mãn gii thoát, tuy mng mà vn lo; nhm vào thi cơlúc by gi, cn làm nhưvy đểđối trkcang cường độc ác. Trường hp này là quyn xo ngoi l, không phi là nhng phép tc chung. Nếu không nhưvy, ti sao đức ThếTôn không dùng pháp này làm thường pháp? Ngài Thường Bt Khinh là tin thân ca đức NhưLai. Ngài đã nhhnh này nên sáu căn trong sch. Nếu cho vic lbái tchúng là con đường đi chung cho mi người thì ln đầu tiên đức Pht chuyn pháp luân đã nói ri, đâu cn gikín, li đi kết Mc-xoa và cui cùng nơi song thli cũng đềcao gii lut. Hung chi, nay thi mt pháp, con người ngày càng tp thêm thói kiêu mn, Tăng thngày thêm đồi bi. Gislàm li hnh ca ngài Bt Khinh, tuy không hướng vào ty lit mn, tà mn, ngã mn quá mn ca bn chúng, nhưng hành động lkính nhưvy chlàm hi chkhông li ích gì c. Cho nên trong kinh B-tát thin giighi rng: “Khi B-tát ngi thy vua, hay trưởng giđứng dy thì mc ti. B-tát đã kiết già; thy vua hay trưởng gi, qùy thì mc ti. Nếu y phc chưa chnh t, thy vua hay trưởng giđến, sa y phc thì mc ti. Nếu khi vua hay trưởng ginói li ác, khen tng theo ý hthì mc ti. Nên biết Ði, Tiu hai tha đều đi theo mt đường, há nhng vic làm nhưvy trong sinh hot hng ngày li tgi cng cao ư? Tuân theo gii pháp ca Pht, nên vì vua và trưởng gimà tiếc phước đức giúp cho hvy!”

Trong phn mt thuyết minh vthng diu Pháp sưchia làm 3 phn:

- Ðy đủ10 hiu.

- Tgiác vượt khi đời.

- Thuyết pháp chơn thin.

1) Mười hiu:

NhưLai, Xut Thếng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hnh Túc, Thiên Th, ThếGian Gii, Vô Thượng Sĩ, Ðiu NgTrượng Phu, Thiên Nhơn Sư, Pht ThếTôn.

NhưLai:Bn giác là Như, Thgiác là Lai. Thgiác hip vi Bn giác nên gi là NhưLai. Li na, nhưNhtha mà không đến nơi ca Nhtha, đến vi lc đạo mà không nhưlc đạo. Pht biết Niết-bàn tc sanh t, nên không đồng vi Nhtha. Biết sanh ttc Niết-bàn cho nên không đồng vi lc đạo.

Xut Thế: Thhin trong ba cõi đểđộchúng sanh. Ðáng nhn scúng dường ca chúng sanh trong chín cõi nên gi là ng cúng.Biết các pháp không sai bit, cũng không cùng tn nên gi là Chánh Biến Tri.Theo sgii thích trong giáo môn ca Ba tng thì Nhtha đon được kiến tưhoc, chưa đon được tp khí, nên “chính” mà “chưa biến”. B-tát tu các Lc độvn hnh hàng phc hoc nghip mà chưa đon hết, nên “biến” mà chưa phi “chánh”. Ðc Pht đon phin não dt sch cchánh khí và tp khí, li thu triât tn ngun gc ca các pháp sai bit, nên được gi là Chánh biến tri.

Minh Hnh Túc: Ðy đủTam minh, Lc thông, Nhtha cũng được Tam minh nhưng minh không đầy đủ. Pht thì đầy đủcho nên có khác vy.

Thin Th: Trong bÐa trì3nói: Mt phen vượt lên khi ri, thì vĩnh vin không trli, cũng gi là chuyến đi tt đẹp. Ði lun4nói: Tnơi trí tuchánh định sâu xa vô lượng đi ra.

ThếGian Gii: Hiu rõ tt cphin não và thanh tnh ca chúng sanh trong cõi thếgian.

Vô Thượng Sĩ: Là bc Ti thng trên hết trong các loài chúng sanh.

Ðiu NgTrượng Phu: Là đại tđại bi, điu ngtt c. Hoc có khi dùng li nói nhu nhuyến hoa m, có khi dùng li nói thng thiết; hoc có khi phi dùng li nói phc tp, vi mc đích đểcho mi người không mt đạo.

Thiên Nhơn Sư: Chv, hướng dn tt cpháp thin ác cho tri và người; nhng điu nên làm và nhng điu không nên làm.

Pht: Nói cho đủlà Pht-đà, Trung Hoa dch là người giác ng. Tgiác, khác vi phàm phu. Giác tha, khác vi Nhtha; Giác hnh viên mãn, khác vi B-tát.

ThếTôn: Ðy đủ10 hiu nhưtrên, ngôi vđược ctri và người tôn trng. Nếu gii thích tóm lược thì:

NhưLai là bc không hưvng. ng Cúnglà rung phước tt. Chánh Biến Tri là biết cpháp gii. Minh Hnh TúcđủTam minh. Thin Thlà không trngi. ThếGian Giilà biết quc độca chúng sanh. Vô Thượng Sĩlà không ai bng. Ðiu NgTrượng Phuđiu phc được người khác. Thiên Nhơn Sưlà làm con mt cho chúng sanh. Phtlà bc biết ba t. ThếTônlà bc đủ10 đức.

CÐc li lit kê 10 hiu:

1) Phng theo du vết người đi trước.

2) Ðkhnăng làm rung phước.

3) Biết hết hiu ca cpháp gii.

4) Qubiu hin cho nhân ca đức.

5) Nhim mu đến B-đề.

6) Rõ ngy thông chơn.

7) Nhiếp hóa đểtheo đạo.

8) Tùy cơthuyết pháp.

9) Giác ngtrvchơn.

10) Ðc Tôn trong ba cõi.

đây hip Vô Thượng Sĩvà Ðiu NgTrượng Phu làm mt hiu, dùng ThếTôn cng thành 10 hiu. Trong khóa tng ca các Tùng lâm hin nay dùng Thin Th, ThếGian Gii làm mt câu, là không thđược. Lược gii 10 hiu nhưvy; nếu nói hết ý nghĩa thì không thnào hết được.

2) TGiác Vượt Khi Ði

Ði vi tt cchúng hi Chưthiên, người đời, Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên ma, Phm vương, Ngài tgiác ngchng biết.

(Tt cChưthiên cho đến Phm vương trôi lăn trong đêm dài sanh tmà không biết. Dù có vng xưng là Nht thiết trí thì cũng không phi là Chánh giác. Vì hchưa thoát được nhân qutrong ba cõi. Ðc Pht tnhiu kiếp tu đạo B-đềng hp vi chúng sanh có thhóa độcác cơduyên, thhin sanh vào cung vua, xut gia tu khhnh, ngi dưới gc cây thành đạo. Ngài dùng 34 tâm dit trhết chánh khí và tp khí trong ba cõi; nhưtht biết Khđế, nhưtht biết Tp, Dit, Ðo đế. Gic mng dài trong ba cõi, tđây mi tnh ng, đêm dài tăm ti tnay mi bng sáng. Ngài không hc vi mt ai, nên gi là Tgiác, không còn mt my may mê hoaëc cho nên gi là Giác ng. Cnh gii hin lượng phân bit rõ ràng cho nên gi là Chng tri.)

3) Thuyết Pháp Chơn Thin

Ngài vì người nói pháp. Li nói đầu, li nói gia, li nói sau cùng đều thin. Văn nghĩa đầy đủlàm sáng tsthanh tnh.

(Do sgiác ng, đối vi các pháp không đảo ln, hp lý hp căn cơ, nên gi là thin. Sơ, trung, hu có nhiu ý nghĩa. Hoc ly mt bài kđểphân tích thì câu đầu là sơ, hai câu gia là trung, câu cui là hu. Hoc ly mt quyn sách đểphân tích thì phn ta là sơ, phn chính thuyết là trung, phn lưu thông là hu. Hoc ly cđời giáo hóa ca đức Pht, Ði tha, Tiu tha cng li làm sơ, trung, hu thì Hoa nghiêm là sơ, A-hàm, Phương đẳng, Bát-nhã là trung; Pháp hoa, Niết-bàn là hu. Hoc là Ðitha, Tiu tha đều có sơ, trung, hu.

Tiu tha thì Lc Uyn là đầu hết, Di Giáo là sau hết, còn bao nhiêu kinh khác là trung. Ði tha thì Hoa nghiêm là đầu hết, Niết-bàn là sau hết, còn bao nhiêu kinh khác là trung. Nếu ly vn đềgiáo hóa cho mt người đểphân tích thì lun nói vvn đềbthí trì gii được sanh thiên là sơ, khen ngi stb, chê trách dc bt tnh là trung; ging nói bn Chơn đếkhiến cho hchng đạo qulà hu. Li khiến cho chng tiu qulà sơ; hi tiu hướng đại là trung; thký làm Pht là hu. Li khiến trng các ăn lành là sơ; khiến cho thun thc gi là trung; làm cho gii thoát là hu. Li “Thếgii tt-đàn" là sơ; “vì người đối tr‘tt-đàn’" là trung; “Ðnht nghĩa tt-đàn” là hu. Nhưvy, sơ, trung, hu đâu không hp lý, hp căn cơ. Văn, nghĩa đều nhm mc đích chbày tnh hnh đểthành tu tnh qu, do đó gi là chơn thin.)

II. THNG DIU DO TAÂM

Chia làm ba:

- Ðược nghe Chánh pháp.

- Nghe ri tin ưa.

- Khó bmà bđược.

1) Ðược nghe Chánh pháp:

Người cưsĩ, con ca người cưsĩ, hoc các người sanh trong hhàng khác nghe pháp.

2) Nghe ri tin ưa:

Vy nghe Chánh pháp, bèn sanh tin ưa. Do tâm tin ưa mà nghĩ: Ta hin nay sng trong gia đình, vcon trói buc, không tu phm hnh được hoàn toàn. Ta nay nên co brâu tóc, mc cà-sa, vì lòng tin tbgia đình, sng đời sng không gia đình.

3) Khó bmà bđược:

Tin tài thân quyến là nhng thquyến luyến nht trong thếgian, mt lúc bhết, cho nên gi xut gia là cái vic ca đại trượng phu.

Vào thi gian nào đó, vy tbtt ctài sn ln nh, thân thuc ni ngoi, co brâu tóc, mc áo cà-sa, bgia đình, sng cuc sng không gia đình.

III. THNG DIU CA BA-LA-Ð-MC-XOA

Chia làm hai:

- Thuyết minh vcăn bn thin gii.

- Thuyết minh xa lìa các điu ác.

1) Căn bn thin gii:

Vy cùng người xut gia, đồng tbđồtrang sc tt đẹp, cùng các T-kheo đồng gigii không sát sanh. Buông bđao trượng, luôn luôn có tâm tàm quý, dùng lòng tnghĩđến chúng sanh, y là không sát sanh. Vy xbtrm cp, cho thì ly, không cho thì không ly. Tâm ca hthanh tnh, không có ý trm cp, y là không trm cp. Vy bhnh bt tnh, dâm dc, tu phm hnh, cn tinh tn, không đắm ái dc, sng trong sch thanh tnh; y là bhnh bt tnh dâm dc. Vy bnói vng ng, đối vi người nói đúng stht, không di trá, y là không nói láo. Vy bnói hai lưỡi, nghe li nói nơi đây không truyn đến nơi kia, nghe li nói bên kia không truyn đến bên này. Không gây chia rgia người này vi người kia. Nếu có nhng người ly bit, vy khéo làm cho hòa hip. Hòa hip thân ái, thường khiến cho hoan h. Nói li hòa hp, nói đúng lúc, y là không nói hai lưỡi. Xa lìa li thô ác, li cc cn, li đem li khnão cho người, khiến sanh gin hn không ưa vui. Ðon trnhng li thô ác nhưvy, nói li nhu nhuyến không sanh oán hi, hay làm điu li ích, mi người ưa vui thích nghe vy nói. Thường nói li lành có ích, y là không nói li thô ác. Xa lìa li nói không li ích, nói đúng thi, nói tht, có li ích, nói đúng pháp, đúng lut, chm dt stranh cãi, cn thì nói, nói đúng thi, y là lìa li nói không li ích. Vy không ung rượu, xa chphóng dt. Không say đắm hoa hương anh lc. Không ngi nm giường cao rng ln. Không ăn phi thi, chăn mt ba. Không cm vàng bc by báu. Không ly vnhvhu, không nuôi nô t, voi, nga, xe c, gà, chó, heo, dê, nhà ca rung vườn, cht cha tt ccác vt y. Vy tbtt ccác vic gian ln bng cân và đo lường. Không chếto vt ác, không sng bng nghbuôn. Vy tbvic làm thương tn người khác, không sát hi, trói buc h. Vy không bc đot tin tài ca người khác, không áp bc hphi làm vic cho mình. Vy tbkhông lường gt, di trá làm phát sanh kin tng, tránh ln hiếp người khác. Vy tbcác vic bt thin nhưvy. Vy làm vic gì cũng đúng lúc, không đúng lúc không làm. Vy sng biết đủ, ăn va đủno, biết tlượng khi ăn. Vy bng lòng vi tm y che thân, đi đâu cũng mang theo y bát nhưcon chim bay đến đâu cũng mang theo hai cánh. T-kheo cũng vy, đi đến chnào cũng mang theo y bát.

(Nơi đây ba gii sát, đạo, dâm là độc lp. Gii không vng ngchia làm bn, đều thuyết minh “chvà hành” hai điu thin. Không ung rượu... sáu gii chlit kê gii tướng, không cưới vnh, vhu... lược nêu nét chính ca oai nghi. Ngoài ra nhưtrong lut có thuyết minh đầy đủ.)

2) Xa lìa các điu ác:

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, nhn món ăn ca tín thí, nhưng vn tìm cu tích cha nhiu tài sn khác, nhưy phc thc phm, hương vvà các vt va ý. Sa-môn Thích tphi xa lánh nhng svic không tri túc y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng vn cha ct các ht ging, trng cây ci. Sa-môn Thích tkhông làm nhng vic nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng vn to các điu kin đểtìm cu nhng vt quý làm li dưỡng, nhưngà voi, giường cao rng, các loi chăn nm trang sc vvi loè lot, vi nhng tm da nhiu màu. Sa-môn Thích tkhông làm nhng vic nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng vn làm các phương tin đểtrang sc thân thcho đẹp, nhưxoa du thơm vào thân, tm ra bng nước thơm, dùng hương thơm xoa thân, xc du thơm trên đầu; mang nhng vòng hoa; nhum y phc màu thiên thanh, trang đim trên đầu trên mt vi nhiu hình thc; ct tơvào tay, cm gy, cm đao kiếm, che lng bng lông con công, ly ngc quý gn vào qut, soi gương trang đim, dép da thêu nhiu màu sc, mc y phc toàn màu trng. Sa-môn Thích tphi tránh xa tt cnhng vic trang sc nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng vn chơi đểgii trí, nhưcác loi c, loi bc, hoc chơi tám cách, hoc chơi mười cách; hoaëc gõ khánh bng đá... Sa-môn Thích tphi tránh xa nhng vic chơi bi nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng chnói nhng vic làm trngi đạo pháp, nhưnói chuyn vvua, chúa, vgic giã, vxe nga, chiến đấu, vđại thn, chuyn đi xa, ra vào vườn, chuyn nm ngi, chuyn ăn ung, chuyn đàn bà, y phc, chuyn xóm làng, chuyn quc độ, chuyn nhân gian, chuyn đi bin. Sa-môn Thích tphi tbkhông nói vnhng vic làm trngi đạo nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, to các phương tin dùng li hoa mđểnnh hót, hin tướng chê bai, hy báng, dùng li cu li. Sa-môn Thích tnên tbli sng tà mng nnh hót nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, thường tranh cãi ln nhau, hoc trong vườn, hoc nơi ao tm, hoc nơi nhà ging nói:

- Tôi biết pháp lut nhưvy, thy không biết. Thy đến vi tà đạo, tôi đến vi chánh đạo. Ly li trước chép ra sau, ly li sau chép ra trước. Tôi nhn được, thy không thnhn, tôi hơn thy. Vic cn hi mi nên hi.

Sa-môn Thích tnên tbtt c, tránh snhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, vn to các phương tin đểlàm môi gii nhưlàm thông tin cho vua, cho đại thn ca vua, cho Bà-la-môn, cưsĩ, nhưlà: tchnày đến chkia, hoc tchkia vchnày; mang tin ca người này đến cho người kia; đưa tin ca người kia đến cho người này, thành động hay dy bo người khác làm. Sa-môn Thích tphi tbnhng vic nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng vn làm nhng vic tranh đấu nhau đểmua vui, nhưđấu bn cung, đấu kiếm, đấu gy, đấu gà chi, đấu dê đen, đấu dê đực, đấu nai, đấu voi, đấu nga, đấu lc đà, đấu bò, đấu bò rng, đấu trai, đấu gái, đấu đồng nam, đấu đồng n. Sa-môn Thích thãy tbnhng vic mua vui bng cách đấu tranh nhưvy.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng li làm nhng vic trngi đạo pháp, sinh hot tà mng, nhưxem tướng tt xu ca trai gái và các loi súc sanh đểcu li dưỡng. Sa-môn Thích tphi tbtt cnhng vic làm chướng ngi đạo pháp y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, sinh hot tà mng bng nhng vic chướng ngi đạo pháp nhưmi thnh sai khiến quthn, làm nhiu cách yếm đảo... Sa-môn Thích tphi tbtt cnhng vic làm chướng ngi đạo pháp y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí; mà làm nhng vic chướng ngi đạo pháp, sinh hot tà mng; hoc đọc chú làm cho người bnh; hoc đọc ác thut; hoc tng thin chú; hoc trbnh đau lưng; hoc làm cho ra mhôi; hoc châm cu trbnh, trbnh mũi, bnh hb. Sa-môn Thích tphi tbtt cnhng vic làm chướng ngi đạo pháp y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, mà làm nhng vic chướng ngi đạo pháp, sinh hot bng tà mng, nhưđiu chếthuc thang, trbnh cho người, hoc là ma, hoc là x, trbnh nan y, trbnh n. Sa-môn Thích tphi lìa btt cnhng vic làm chướng ngi đạo pháp y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, mà vn làm nhng vic chướng ngi đạo pháp, sinh hot bng tà mng, nhưđọc chú la, đọc chú cho đi li được bình an, đọc chú cho chiến sĩra trn, đọc chú chim, chú chi tiết, vbùa, đọc chú, chú an trú nhà ca, đọc chú gii trla đốt, chut cn vt dng. Hoc tng các thsách đoán mng, hoc xem tướng tay, tướng tai, hoc tng nhng li tri người cu xin. Hoc tng nhng âm thanh riêng bit ca thú chim. Sa-môn Thích tphi tbtt cnhng vic làm chướng ngi đạo pháp y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, nhưng sinh hot tà mng, nhưxem thiên văn thi tiết, hoc đoán scó mưa, được trúng mùa, bmt mùa, có bnh, không có bnh, gp tai nn shãi hay bình an, có động đất, có sao chi xut hin, có nht thc, không có nht thc, có nguyt thc, không có nguyt thc, có tinh thc, hay không có tinh thc. Ðoán nguyt thc, nht thc, tinh thc, đưa ti kết qutt, kết quxu. Sa-môn Thích tphi tbcnhng pháp tà mng y.

Nhưmt sSa-môn, Bà-la-môn khác, ăn món ăn ca tín thí, mà làm nhng vic chướng ngi đạo, sinh hot tà mng, nhưnói: Nước này sthng, nước kia thua; nước kia thng, nước này thua. Phe này thng, phe kia thua; phe kia thng, phe này thua. Ðoán tt cvic lành dtt xu nhưvy. Sa-môn Thích tphi tbtt cnhng chướng ngi đạo pháp y.

(Trong đây gm có 17 đon. Hoc gi là không nhàm chán, không biết đủ; hoc gi là pháp li dưỡng, cho đến hoc gi là tà mng chướng đạo; đều là vic làm ca mt scác Sa-môn, Bà-la-môn khác, mà Sa-môn Thích tkhông làm. Nếu Sa-môn Thích tcũng làm nhưvy thì bnhà đến chùa làm gì? Vì không làm các điu trên là căn bn chính yếu thun cho vn đềgii thoát. Cho nên gi là Ba-la-đề-mc-xoa, cũng gi là tăng thượng gii hc.)

IV. THNG DIU CA THIN GII

Thin gii cũng gi là Ðnh côïng gii. Ðnh côïng gii này bao gm cđịnh ca cõi dc, nhưng đây chnói vđịnh căn bn cho nên có khác.

Văn chia làm 4 phn:

- Nhgii nhiếp các căn.

- Tiết chếcơthăn ung va đủ.

- Tinh tn tu các nim x.

- Trbhn 5 trin cái.

1) Nhgii nhiếp các căn:

Vy trong nếp sng này, tu tp Thánh gii. Bên trong tâm không chp trước gì c, nên tâm an lc. Bên ngoài mt vy tuy thy sc nhưng không nm gitướng, nên không bsc lôi kéo. Nhãn căn đã kiên c, tch nhiên mà tr, không còn tham dc không còn lo bun. Kiên trì gii phm, không chy theo các ác bt thin pháp. Khéo htrì được nhãn căn, thì nhĩ, t, thit, thân, ý cũng li nhưvy. Ði vi sáu căn khi tiếp xúc vi sáu trn, khéo htrì điu phc, khiến vng tâm đình ch, ging nhưvoi nga xe qua li gia ngã tưđường trên mt đất bng phng. Người khéo léo điu khin xe nga, tay trái cm cương, tay phi cm roi. Người y đã khéo hc hgii và điu phc lut đi đường, không hvi phm. T-kheo cũng nhưvy, sáu căn tiếp xúc vi sáu trn phi khéo hc htrì, điu phc và phi được givng lut định, mt cách sáng sut.

(Gii pháp trên là miêu tđường đi ca bc Thánh. Tt cThánh nhơn đều ly gii này làm căn bn; đều y vào gii này mà được gii thoát. Khi mt người mi thgii, Vô tác lut nghi được phát sanh ngay, tc Vô lu sc pháp, cùng vi Thánh nhơn đồng thnên gi là Thánh gii. Y vào gii này tu tp thì ba nghip ca thân và bn nghip ca ming được thanh tnh, tâm được an lc, lc tc không thcướp gia bo ca ta được, nên gi là kiên c. Khi lc căn tiếp xúc vi sáu trn gi là lc nhp. Htrì là gii, điu phc là định, givng là tu. Ngã tưđường bng phng dcho bn Thánh đếlà con đường xut thế. Cm cương givng nga dcho “chthin”, cm roi gic nga tiến ti dcho “hành thin.”)

2) Tiết chếcơthăn ung va đủ:

Vy có Thánh gii nhưvy, thì sđược Thánh nhãn căn. Vy ăn biết va đủ, không tham lam mùi v, ăn vi mc đích nuôi cơth, không cng cao kiêu mn... Vy tphòng hthân th, không cho phát sanh các đau kh, bnh hon, đểtu tnh hnh. Nhđó, vy dit trđau khcũ, không cho phát sanh nhng đau khmi, các khkhông còn tăng gim vi vy na. Vy đủsc nên vô s, làm cho thân được an lc. Ví nhưngười nam nnào đó, trên thân bvết thương đau đớn, hly thuc xc lên làm cho vết thương được lành. T-kheo cũng nhưvy, biết đủtrong vic ăn ung, làm cho thân an n.

(Tt cchúng sanh đều nhăn ung mà sng. Không ăn thì không thtn ti được, mà tham đắm vic ăn li là tăng thêm gc kh. Thếnên Pht chếgii không ăn phi thi, chăn đúng thi. Li cn phi biết ăn va đủ, nhưđã nêu rõ trong pháp tu hnh đầu-đà, ăn mt ba, ăn va đủno, đểnuôi sng thân th, ít ham mun, không lăng xăn nhiu vic, có thếmi tan n được. Tùy duyên sng qua ngày, nên các khtiêu dit. Không to các nghip nên skhmi không phát sanh, gily gia phong người tu hành, kiên tâm không thay đổi, nên không có tăng gim. Tâm thanh tnh nên có sc, không mong cu nên vô s, đói khát nhưvết thương, ăn ung nhưthuc cha, làm sao sanh tham đắm được!?)

3) Tinh tn tu các nim x:

Nhưcó người ly mbôi vào xe, vì mun xe chuyn động, vn ti tài vt đến chtheo ý mình. T-kheo khi ăn biết va đủđểnuôi thân th, cũng nhưvy. T-kheo có Thánh gii pháp nhưvy, được Thánh hóa các căn đối vi săn ung, biết dng li khi va đủ. Ðu đêm cui đêm, vy tinh tn tnh giác. Gia ban ngày, khi đi, khi ngi vy luôn luôn nht tâm, chánh nim trcác trin cái. Vào lúc đầu đêm, khi đi, khi ngi, vy thường nht tâm chánh nim trcác trin cái. Vào lúc gia đêm, vy nm nghiêng vphía bên phi, hai chân gác lên nhau, nghĩđến lúc thc dy, đặt tưtưởng vào ánh sáng, tâm không lon động. Ðến cui đêm vy thc dy tưduy, khi đi, khi ngi, thường nht tâm chánh nim, trcác trin cái. T-kheo có Thánh gii nhưvy đạt được Thánh htrì các căn, ăn biết va đủ. Ðu đêm cui đêm tinh tn giác ng, luôn luôn nht tâm chánh nim không tán lon.

Thếnào là T-kheo chánh nim không tán lon?

T-kheo phi nhưthếnày: Vy quán sát ni thân, thân nim x(thân là chnim), tinh tn không biếng nhác, chánh nim không tán lon, điu phc được xan tham và ưu não trong thếgian. Vy quán ngoi thân, thân nim x, tinh tn không biếng nhác, chánh nim không tán lon, điu phc được xan tham và ưu não trong thếgian. Vy quán ni ngoi thân, thân nim x, tinh tn không biếng nhác, Chánh nim không tán lon điu phc xan tham và ưu não trong thếgian. Vy nim th, nim tâm, nim pháp cũng nhưvy. Ðó gi là T-kheo nim không tán lon.

Thếnào gi là T-kheo nht tâm?

Vy khi đi kinh hành, khi đi vào, đi ra, khi nhìn ngó hai bên, khi co dui tay, khi cúi xung nga lên, khi mang y bát, khi ăn ung, khi đi đại tiu tin, khi nm ngđều tnh giác. Vy khi ngi, khi đứng, khi nói, khi yên lng, tt cmi hành động luôn luôn nht tâm. Ðó là T-kheo nht tâm. Dnhưcó người cùng đi vi nhiu người, hoc đi trước, hoc đi gia, hoc đi sau, đều được an lc, không có gì shãi. T-kheo cũng nhưvy. Khi đi kinh hành vào ra... cho đến khi im lng, luôn luôn nht tâm, T-kheo có Thánh gii nhưvy, thành tu Thánh gii căn, khi ăn biết va đủ, đầu đêm cui đêm tinh tn tnh giác, luôn luôn nht tâm không tán lon.

(Ðon kinh văn này trước ví d, sau nói pháp. Bôi du vào xe là đểxe vn ti được. Vì mc đích thành đạo nên mi ăn các món ăn. Nếu ta chbiết có vô slà an lc, mà đêm ngày không tinh tn cn cu giác ngthì khác nào h, nai trong núi rng vng. Thếnên cn phi nht tâm nim không tán lon. Ðó là quán Tnim x, trong bn oai nghi, đã thành mt chui dài sut thi gian 12 thi, không gián đon, mi được gi là không dng tâm tp lon. Ý nghĩa ca Tnim x, nay slược nói. Thnht Thân nim x. Thhai, Thnim x. Thba, Tâm nim x. Thtư, Pháp nim x. Y cvào nim xnày, tu đạo xut thế, chính là ca ngõ ti yếu ca Pht pháp. Không nhng 37 phm trđạo trong tng giáo ly Tnim xlàm đầu, mà Thông, Bit, Viên giáo không có giáo nào là không y vào đây đểhành đạo. Thếnên khi Pht sp nhp Niết-bàn, đểtrli câu hi cui cùng ca Tôn giA-nan, Ngài dy các T-kheo: Hành đạo thì y cTnim x, sng ‘tr’ thì y cvào Ba-la-đề-mc-xoa. Thếnên nếu không lên đàn thgii thì không thcôïng trú, không tu Tnim xthì cui cùng không thtiến ti được.)

Trí GiÐi sưging rõ pháp môn này thành bn cun, chbày cho hành gitrong bn giáo vphương tin tu hành. Nếu ai mun biết rõ, cn phi đọc cho k, đây chtrình bày nhng nét chính đểđáp ng cho người mi hc. Nếu không có trí tunim xthì tt cpháp hành đều không phi là Pht pháp, không phi người hành đạo, co đầu vô ích, khác nào kchăn trâu thuê. Nhng người y mc cà-sa vô ích, khác nào phướng treo đầu sào. Nhng người y tuy mang bát cm tích trượng khác nào bbnh, đi xin ăn. Tuy đọc kinh đin, nhưngười mù tng phú. Tuy siêng năng lbái khác nào chày giã go. Tuy hcgng làm, cũng nhưvic làm ca người huyn thut, không có kết qugì. Tuy xbthân mng, tài vt, chđược gi là bthí, không phi là Ba-la-mt. Tuy có trì gii đâu thoát khi gii cm th. Tuy có ta thin khác nào nhưgc cây. Tuy hmun tri gii nhưng chlàm cho trí tuđiên cung. Thếnên hmãi bên bnày, không qua được bên bkia, không hàng phc được ái kiến, không phá được chp tướng, không nhp vào đạo phm, không vào được địa vHin Thánh.

Nếu có trí tuTnim xthì mi có thphá tà hin chánh, thành tu đạo quxut thếca Ba tha, đưa đến thành tu Vô thượng B-đề.

Gii thích Tnim xnày thông qua bn ý:

- Tnim xtheo Tam tng.

- Tnim xtheo Thông giáo.

- Tnim xtheo Bit giáo.

- Tnim xtheo Viên giáo.

Danh nghĩa ca Tng, Thông, Bit, Viên trong văn đã ghi đầy đủ, đây khi phin dn li na.

1) Gii thích Tnim xquán theo Tam tng

Tlà smc, nim là tu, xlà cnh gii. Scó khai ra có hp li. Nếu người mê vtâm nng, thì Pht vì hmà nói năm un, là hp vi sc đểkhai tâm. Nếu người mê sc nng, Pht vì hnói 12 x, là hp vi tâm đểkhai sc. Nếu người mê ctâm và sc, Pht vì hmà nói 18 gii, là khai ctâm và sc. Nay đềcp đến con s4. Người ta đối vi năm m sanh ra bn đảo ln như: Ði vi sc sanh ra tnh đảo. Ði vi thsanh ta lc đảo. Ði vi tưởng và hành sanh ra ngã đảo. Ði vi tâm thc sanh ra thường đảo. Ðtrbn đảo nên nói bn nim xvy.

Thân nim x: Tt ccác pháp đều gi là thân. Tkgi là ni thân, quyến thuc và người khác gi là ngoi thân. Quán sát cta và người gi là ni ngoi thân. Nim không tán lon là quán sát ngay thân ta, sanh ra tnghip bt tnh ca đời trước. Do đời trước ta không ssanh t, không nhàm chán sràng buc, không ham chung sgii thoát, không mong cu Niết-bàn. Ta đối bn Thánh đếkhông chút nào ham thích, trng cái nghip điên đảo, nghip ct vào thc, đầu thai vào thai m, thì có năm thbt tnh:

a) Sanh xbt tnh: Mười tháng trong thai cùng vi phân uế, ri nương vào chnhp nhúa mà chui ra.

b) Chng tbt tnh: Ly tinh cha huyết mlàm th.

c) Tướng bt tnh: Tđầu đến chân đều là vt nhơbn.

d) Tánh bt tnh: Căn bn tnơi uếnghip sanh ra, nương nơi uếvt ln lên, tánh cht nó là nhưvy, không ththay đổi được. Trong thân có 36 vt. Phn bên trong có 12 gi là tánh bt tnh (da, da ngoài, máu, tht, gân, mch máu, xương, ty, mnước, mmiếng, não, hoành cách mô). Bên ngoài có 12 gi là tướng bt tnh (tóc, lông, móng, răng, ghèn, nước mt, nước miếng, đàm, phân, nước tiu, dơbn, mhôi). Bên gia có 12 gm ctánh và tướng (gan, rut, mt, ddày, lá lách, thn, tim, phi, sanh tng, thc tng, đàm đỏ, đàm trng).

e) Cu cánh bt tnh: Khi nghip báo đời này chm dt, nhưcây hưmc, đại tiu bt tnh, chy tràn ra ngoài. Thân sanh ra giòi b, chúng ăn li tht ca ta, da tht hết ri, chcòn xương trng. Thân ta nhưvy, thân người khác cũng nhưvy. Quán sát nhưvy thì không thngay trên thân ta và thân người, sanh ra nhn thc điên đảo cho là tnh được. Cho nên tâm không tán lon, do tâm không tán lon thì ta có thđiu phc được xan tham ưu não. Lược nêu hai món nhân khtrong ba cõi. Hai món này có thbao quát tt cphin não, Kiến, Tưhoc. Ðiu phc, có ý nghĩa là ly trí tuquán sát tu tp, bt đầu ttướng riêng, phân tích rõ ràng cn kri đến tướng chung. Quán thân bt tnh, th, tâm, pháp đều bt tnh. Cho đến quán pháp vô ngã, thân, th, tâm cũng vô ngã. Do tuquán này có công năng làm cho các ác pháp chưa sanh thì không sanh, các ác pháp đã sanh bdit hết. Các thin pháp chưa sanh được sanh, các thin pháp đã sanh được tăng trưởng. Ðây gi là Tchánh cn. Bn món định sanh gi là tNhưý túc. Năm thin căn sanh gi là năm căn. Phá năm phin não gi là năm lc. Phân bit công dng ca đạo là Tht giác chi. An n tu hành trong Chánh pháp gi là Bát chánh đạo. Năm m được thin hu lu gi là Noãn pháp. Tđây hàng phc mê hoc trong ba cõi, tiến vào Ðnh v, Nhn v, Thếđệnht v, phát chơn Vô lu tri qua 16 tâm được thy du đạo. Tiến đến chín vô ngi, chín gii thoát, thành vô hc đạo. Tt cnhng pháp trên đều y vào nim xđểhành trì mà được điu phc thành tu.

Thnim x: Lãnh np gi là th. Duyên vào bên trong là ni th, duyên ra bên ngoài là ngoi th. Ccăn thgi là ni ngoi th. Ti mt căn có thun th, nghch th, không thun không nghch th. Ði vi thun cnh thì sanh lc th; đối vi nghch cnh thì sanh khth; đối vi không thun, không nghch cnh thì sanh bt kh, bt lc th; cũng gi là xth. Sáu căn ca 18 th: Căn, trn, năng, ship li có 36 th. Kết hp ba đời có 108 th. Các thđều là kh, lc thlà Hoi khvì lc bphá hoi thì kh. Khthlà Khkh, vì ngay tính cht ca nó là kh. Xthlà Hành kh, vì thay đổi thì sanh ra kh. Phi hp riêng nhưđây, thì chung cho cba đều có ba kh.

Tâm nim x: Là Tâm vương, lit kê ra nhưtrên, có ni tâm, ngoi tâm, ni ngoi tâm. Tâm vương không dng mt ch, tánh nó di đổi. Tâm này hoc thô, hoc tế, hoc trong, hoc ngoài đều vô thường, thay đoåi tng sát-na. Hơi thra tuy còn, khó giđược hơi thvào.

Pháp nim x: Lit kê nhưtrước, nhưng có ni pháp, ngoi pháp, ni ngoi pháp. Li có pháp thin, pháp ác, pháp vô ký. Người đời da vào pháp đểlp ra cái ta, nhưta làm thin, ta làm ác, ta làm vic vô ký, nếu y vào Tâm vương mà cho là đã có ngã thì nhiếp vào trong tâm nim x. Nếu y vào Tâm smà cho là có ngã thì trthTâm strong năm Biến hành ra, bn Tâm scòn li là Bit cnh Tâm s, thin, ác, Bt định, cho đến Bt tương ưng hành... đều thuc vào pháp nim x. Trong tt ccác pháp này, mun tìm cu ngã thì không thđược.

Nếu pháp thin là ngã, thì ác pháp đâu phi là ngã. Nếu pháp ác là ngã, thì thin pháp lra không có ngã; hay nếu pháp ác là ngã, thì ti sao làm ác li thi mình? Nếu pháp Vô ký là ngã, thì pháp vô ký không thsanh ra nghip, làm sao có nhân đểto ra ngã? Nó chđược gi là “nhân đẳng khi”, tc là nhvào Vô ký này khi thin, khi ác, thin ác còn chng phi là ngã, nhân đẳng khơûi làm sao được gi là ngã? Tđó chúng ta biết rng tt cđều vô ngã, chHành un (m), cho nên Khếkinhcó chép: Khi lên chcó pháp khi, dit chcó pháp dit, không có ngã,nhơn, chúng sanh, thmng. m, pháp, khi dit đều là điên đảo. Ðiên đảo chcho thân kiến, biên kiến, là năm m ô uế. Vô ký cũng là năm m ô uế. Vô ký duyên vào qubáo hin ti khi lên nên đều là vô ngã. Tuy Tâm vương Tâm scùng khi lên mt lúc, nhưng tác dng có mnh có yếu. Nếu Tâm vương mnh thì thuc vTâm nim x; nếu Tâm smnh thì thuc vPháp nim x. Nhưvy tt cpháp thin, ác, trong, ngoài, tìm ngã rõ tht không thđược. Nên gi là Pháp nim x.

Tu bn pháp nim xnày có ba loi không đồng nhau:

1) Tánh nim x, thành tugii thoát, phá tt ctrí ca ngoi đạo.

2) Cng nim x, thành câu gii thoát, đối phá thn thông ca ngoi đạo.

3) Duyên nim x, thành vô ngi gii thoát, đối phá V-đà ca Bà-la-môn.

Li có ba hng người không đồng nhau:

1) Thanh văn, y vào Tđếquán, Khđếlà ca đầu tiên, tu bn nim xnày, đon Kiến, Tưhoc. Chng bn đạo qu.

2) Duyên giác, Ðc giác, y vào 12 nhân duyên quán Tp đếlàm ca đầu, tu bn nim xnày, trí tusc bén, phá tan tp khí, chng quBích-chi Pht.

3) B-tát, phát Thong thnguyn, quán Ðo đếlàm môn đầu, y vào Lc độ, tu Tnim xnày, tri qua ba đại A-tăng-kkiếp, hàng phc phin não, đồng thi làm vic li sanh, cơduyên đầy đủ, tri qua 34 tâm, đon trkiết s, đon hết chánh khí, tp khí, thành đạo Vô thượng. Ta nên biết rng pháp quán Tnim xlà con đường chung cho cBa tha, cũng va phân bit rõ tà và chánh. Nếu hành giđắc Tnim xthì tt cpháp tu đều chánh. Nếu hành gikhông đắc Tnim xthì tt ccác pháp tu đều là tà. Người tu hành đời nay, không biết rõ ý này, dù tu thin đến bao nhiêu đi na cũng chđược nhơn thiên, tsiêng năng khó nhc, mà chng được phn nào ca Pht pháp c. Ðau xót nhưvy làm sao không nói! Li na, chúng ta nên biết rng ý chính ca ba tng Thánh giáo là chán ghét sanh t, ưa chung Niết-bàn.

Thnht: Phi rõ nhân duyên chính và chi pháp nhân duyên, tc là trong Tđế, vô minh, hành, ái, th, hu thuc vTp đế. Thc, danh sc, lc nhp, xúc, th, sanh, lão tlà Khđế. Biết khđon tuyt tp là Ðo đế. Không còn tp thì không có khlà Dit đế. Biết rõ đây là vô minh, lão tthì phá được chthuyết tà nhân duyên, phá được chthuyết nói rng các pháp không do nhân duyên sanh, các chthuyết điên đảo ca người ngoài. Không còn tin theo nhng tưtưởng tà ngy, hp hòi, mà tin sâu và hiu rõ pháp chánh nhân duyên.

Thhai: Cn phi phát tâm chơn chánh, cnh giác ngn la vô thường thiêu đốt thếgian. Nht tâm tìm cách đểra khi, không biếng nhác trong sát-na nào c, tu tp thin tu, nhưcha la cháy đầu.

Thba: Cn phi khéo tu định tu, vì nó là con đường xut thế. Lon tâm trong Dc gii nhưđèn trước gió, chiếu soi các vt không rõ ràng. Nếu ta có định không tunhưtrong ti không ththy. Thếnên cn phi tu chai pháp định và tu.

Thtư: Cn phi biết phá pháp; quán sát khp các nhân duyên sanh dit đểphá tt ccác pháp ái kiến, hý lun.

Thnăm: Cn phi biết Thông và Tc. Biết tt ccác pháp ái kiến đều có cái lý ca Ðo đếvà Dit đếgi là Thông; đều có Kh, Tp gi là Tc.

Thsáu: Cn phi khéo tu Ðo phm, tu theo Tnim x, hoc Bit hoc Tng, cho đến ba Gii thoát môn.

Thby: Cn phi khéo tu các trđạo, tc Ngũđình tâm quán, côïng nim, duyên nim, sáu pháp thin thm quán, tc là tám loi nim (nim Pht, nim Pháp, nim Tăng, nim Gii, nim X, nim Thin, nim Hơi th, nim Schết). Cu tưởng (sình, hư, huyết, m, máu, , trùng ăn, tan rã, xương trng, đốt cháy). Mười tưởng (vô thường, kh, vô ngã, thc, bt tnh, tt cthếgian không thưa thích, tưởng schết, tưởng bt tnh, đon tưởng lìa tưởng). Tám bi x:

1) Trong có tướng sc, bên ngoài quán sc.

2) Trong không tướng sc, ngoài quán sc.

3) Xbtnh thân tác chng.

4) Xbhưkhông.

5) Xbthc x.

6) Xbchkhông dùng.

7) XbPhi hu tưởng Phi vô tưởng.

8) XbDit thtưởng.

Tám thng x:

1) Trong có sc tướng, ngoài quán sát sc, hoc tt, hoc xu, đó gi là thng tri, thng kiến.

2) Trong có tướng sc ngoài quán nhiu sc.

3) Trong không tướng sc, ngoài quán có sc.

4) Trong không có tướng sc, ngoài có nhiu sc.

5) Chxanh hơn.

6) Chvàng hơn.

7) Chđỏhơn.

8) Chtrng hơn.

Mười nht thiết x... (Xanh, vàng, đỏ, trng, đất, nước, la, gió, không, thc).

Thtám: Cn phi biết thv, không sanh tăng thượng mn, thành vTăng biết snhc, biết xu h, chiếu sáng ctrong ngoài, khéo biết tà chánh, đâu là Pht pháp, đâu chng phi là Pht pháp, phá tà ngoi đạo.

Thchín: Phi an nhiên và nhn chu trước hai loi gic mnh và yếu. Bên ngoài, thì quyến thuc là gic yếu mm; ác pháp gi là uế, xưng là mnh bo, nếu không nhn chu thì sbchúng làm hi. Bên trong phi nhn chu tt c, đểchng đắc các thin, nếu chp trước thì sanh lòng mm yếu, tt bgic yếu mm làm hi ngay; bhoàn cnh xung quanh bc bách chính là gic mnh bo vy.

Thmười: Cn phi tbcác pháp ái. Nếu phát hin ra bên ngoài, hay n du bên trong, tt ccác thin pháp thun vi đạo, nhưng tâm không ái trước, thì đó mi là ý chính yếu.

2) Thuyết minh Tnim xtheo Thông giáo

Tánh nim x, Cng nim x, Duyên nim xnhưđã đềcp trước, chthy lý sanh dit, phát ra chơn, đon kiết slà bn cách thô thin có vkhô khan; hay thuyeát minh vvô sanh TThánh đếtc smà chơn, quán thô tếnhưnhau, đều nhưhuyn hóa. Ðó là bn cách xo diu tinh anh. Theo đây thì vô sanh quán tulà nim. Cnh gii Vô thượng đểquán là x. Quán ni thân, ngoi thân, ni ngoi thân, tt csc pháp hoc thô hoc tếđều là huyn hóa, gi là thân nim x. Th, tâm, pháp đều là tánh kh. Tánh khvn không, chúng nhưhuyn hóa, gi là th, tâm, pháp nim x.

Chúng có 3 loi: Tánh tnim x, Cng tnim x, Duyên tnim x, không ging nhau nhưđã thuyết minh. Ba hng người đều ly bn tánh đểsuy nghim, phá thường, lc, ngã, tnh, điên đảo đểchng ngVô sanh. Hàng Nhtha đon tuyt nhưtro tàn, cùng vi Tnim xtheo Tam tng thì đồng, chcó thiên lch vchng chơn. Duy có ca vào khác nhau chtng thhay chi tiết, tinh tếhay thô phù mà thôi. B-tát đã thy lý không, cũng thy lý bt không, nên ln lượt bước vào Bit, Viên.

3) Thuyết minh Tnim xtheo Bit giáo

Hành gitín ngưỡng trung đạo Pht tánh, lý này khó hiu rõ, nên phi gilp phương tin. Hành giy vào Trí tusanh dit đểtu Tnim x, thành bc ngoi phàm Thp tín. Hành giy vào Trí tuvô sanh, tu Tnim x, thành bc ni phàm Thp tr. Hành giy vào Vô lượng tu, tu Tnim x, thành bc Thp hnh. Hành giy vào tương tVô tác tu, tu Tnim x, thành bc Thp Hi hướng. Nếu vy bước vào Sơđịa phá tng phn vô minh, chng tng phn Trung đạo, mi chính là Vô tác tht tu, tu chng Tnim x.

Nay đứng vmt “giáo” mà nói thì vô lượng quán tulà nim, cnh gii vô lượng được quán là x. Trong tng vđều có; Tánh nim x, Cng nim x, Duyên nim x. Nếu đối trriêng bit thì: Bc Thp trtu tánh nim xquán, bc Thp hnh tu cng nim xquán, bc Thp Hi hướng tu duyên nim xquaùn. Ðến Sơđịa ba phn nim xquán trên đều thành tu riêng: Tánh nim xhin bày là Pháp thân. Côïng nim xhin bày là đại Bát-nhã. Duyên nim xhin bày là Gii thoát.

Sđiu phc được chúng sanh gi là gii thoát. Ðây cũng là ly tánh nim xlà Bát-nhã; Cng nim xlà Gii thoát; Duyên nim xlà Pháp thân; không còn qua li lên xung gi là đại Niết-bàn. Ðược sc gii thoát, th, tưởng, hành, thc gii thoát. Ðy đủbn đức thường, lc, ngã, tnh, phá hết bn đảo ca phàm phu ngoi đạo và bn đảo ca Nhtha.

4) Thuyết minh Tnim xtheo Viên giáo

S4 là skhông thnghĩbàn, mt tc vô lượng, vô lượng tc mt. Nht nht đều là pháp gii ba đế, thu nhiếp đầy đủtt ccác pháp, ngoài pháp gii không có pháp nào c. Ngay ti mt nim xcùng ba nim xkia, không hai không khác. Tt ccác pháp đều hướng vTnim x, shướng vđúng nhưvy. Nim là quán tu, xlà cnh gii. Trí năng quán chiếu mà thường tch nên gi là nim. Cnh gii squán tch mà thường chiếu nên gi là x. Cnh tch, trí cũng tch, trí chiếu cnh cũng chiếu. Mt tướng vô tướng, vô tướng mt tướng, tc là tht tướng. Tht tướng chính là Nht đế, cũng gi là hưkhông Pht tánh, cũng gi là Ði bát Niết-bàn. Cnh trí nhưvy, không hai không khác, cnh nhưnhưtc trí nhưnhư. Trí tc là cnh. Thuyết trí và trí xđều gi là Bát-nhã, nói ngược li, thuyết xvà xtrí đều là sđế. Cnh chng phi cnh mà nói cnh, trí chng phi trí mà gi là trí, cũng gi là tâm tch tam-mui, cũng gi là sc tch tam-mui, cũng gi là minh tâm tam-mui, cũng gi là minh sc tam-mui. Sc và Tâm không hai, không hai mà hai, vì hóa độchúng sanh, nên ginói có hai vy. Quán tunày chquán tâm chúng sanh trong mt nim vô minh, tâm này là pháp tánh, là nhân duyên phát sanh, tc là không, tc là gi, tc là trung, mt tâm mà là ba tâm, ba tâm mà là mt tâm. Quán này cũng gi là Nht thiết chng trí. Cnh này cũng gi là Nht viên đế. Mt đếđủba đế, ba đếtrong mt đế. ChưPht vì mt đại snhân duyên này nên xut hin đời. Quán mt nim này trong tâm đầy đủsc trong mười gii gi là thân, thtrong mười gii gi là th. Thc trong mười gii gi là tâm, tưởng, hành trong mười gii gi laø pháp. Sc trong pháp tánh: Mt sc bao hàm tt cth, tt cthtrong mt th. Mt tâm bao gm tt ctâm, tt ctâm trong mt tâm. Mt pháp tưởng hành bao gm tt cpháp, tt cpháp trong mt pháp. Dùng tánh trí tu, quán sc tánh ca mười gii gi là quán. Thu trit trong sc, không cu không tnh gi là x. Dùng tánh trí tuquán thtrong mười gii gi là quán. Thu trit trong thkhông phi kh, không phi lc gi là x. Dùng tánh trí tu, quán tánh ca tâm trong mười gii gi là quán. Thu trit tánh ca tâm chng phi tánh thường chng phi tánh vô thường gi là x. Dùng tánh trí tu, quán tánh pháp trong mười gii gi là quán. Thu trit tánh các pháp không phi ngã, không phi vô ngã, gi là x. Hp cchthđối tượng thì gi là quán tánh nim x. Nếu quán sc trong mười gii, chng phi nhơ, chng phi sch song song chiếu vào Nhđế, thì nhơvà sch tánh chúng không hai. Tánh không hai đó tc là tht tánh. Cho đến quán pháp trong mười gii, chng phi ngã chng phi vô ngã, song song chiếu vào Nhđế, ngã cùng vô ngã tánh nó không hai. Tánh không hai là tht tánh, đó gi là Cng nim xquán. Quán thân, th, tâm, pháp vô duyên tbi, vô duyên, vô nim này, nhưđá nam châm hút st, vng lng mà thường chiếu. Tuy vô nim bt động nhưng mà vn dng đại tche khp cmười gii chúng sanh, bng vào tbi thnguyn rng ln không cùng tn, đó gi là Duyên nim xquán. Trong mt tâm ba loi nim xđầy đủ. Quán tánh trí tuca thân, th, tâm, pháp, gi là Tánh nim x. Ðnh tuquân bình, có khnăng htrđại đạo, gi là Cng nim x. Có được tbi là Duyên nim x. Mt tánh nim x, tt ctánh đều nim x, cng nim x, duyên nim xcũng vy. Ðây là nghĩa lý ca Viên giáo. Tu Tnim xtheo ba loi Thông, Bit, Viên đều có mười ý chính tên ging nhau, ý nghĩa khác nhau. Cn phi nghiên cu thêm.

Chánh nim xkhông tán lon... Tng giáo nhưđã lược nói trước. Thông giáo thì ly vô sanh quán tulàm không tán lon. Thu trit tham ái nhưhưkhông, không thnm bt được, đểđiu phc. Bit giáo ly thlp ca tam quán làm không tán lon, đểđiu phc vô lượng tham ái ca đồng cưthếgian, phương tin thếgian và qubáo thếgian. Viên giáo ly vô túc quán tulàm không tán lon. Thu trit tính cht ca tham ưu, tc là tht tánh. Ban đầu tdanh tđiu phc, tiến đến cu cánh điu phc, đó mi là tht nghĩa ca Tnim x.

Ðc NhưLai có di hun, khiến cho các T-kheo y vào nim xđểhành đạo chính là đim này vy. Thếnên trong đây, chnói Thân nim xtinh tn không biếng nhác. Th, Tâm, Pháp cũng nhưvy, không nói thng là bt tnh, kh... Chính vì người tu hành trong bn giáo đều cùng chp nhn. Nếu hiu được ý này thì đối vi năm trin cái, Tthin, Ngũthông, Tam minh... tt cpháp môn đều có thgii thích bn cách. Hãy suy nghĩ! Hãy suy nghĩ!

5) Bhn 5 trin cái.

Chia làm ba:

- Thuyết minh chtrú x.

- Thuyết minh các phương tin tr5 trin cái.

- Thuyết minh trhn 5 trin cái.

1) Thuyết minh chtrú x:

Vy ưa thích chA-lan-nhã nhàn tnh, dưới gc cây, hang núi đá, bãi đất trng, cnh đống phân, gia nghĩa địa, bên bnước...

(A-lan-nhã dch là trng vng, không n ào. Tt ccác địa đim này, đều cách xa sttp n ào nên có thtn tu.)

2) Thuyết minh các phương tin tr5 trin cái:

Vy sau khi đi kht thc v, sau khi ăn xong, ra chân, xếp đặt y bát, ngi kiết già, lưng thng, chánh ý, đặt nim trước mt.

(Kht thc nuôi thân thì không còn mong cu. Ngi kiết già thì tâm dnhp định. Lưng thng thì thân không bnh hon, chánh ý thì ý không tà đảo. Ðt nim trước mt thì không sanh hôn trm tán lon.)

3) Thuyết minh trhn 5 trin cái:

Phn này chia làm ba:

- Nói rõ vvic chê trách, trb5 trin cái.

- Ví dlàm sáng tvic tr5 trin cái.

- Thuyết minh đủvcác pháp đon trhn
5 trin cái.

a) Thuyết minh chê trách, trb5 trin cái:

Vy đon trxan tham, tâm không câu hu vi nó. Vy đon trsân gin, không có oán ghét, tâm trnơi không sân, thanh tnh không gin, thường có lòng tmn. Vy tbthùy miên, không câu hu vi nó, buc tưtưởng nơi ánh sáng, nim không tán lon. Vy trbtro hi, không câu hu vi nó, tâm trm lng, lòng sch không hi tiếc. Vy trbnghi ng, đối vi thin pháp xác định rõ hướng đi.

(Xan tham là đối vi cnh ngũdc ái luyến không b. Sân gin là đối vi cnh nghch li ý mình sanh ra tc ti bc bi. Thùy miên là trng thái tâm mmt không phân bit rõ, các căn dã dượi, không chđộng hot động. Tro hi là ba nghip tán động, ưu su bun bc chuyn đã qua. Nghi là đối vi Sưtrưởng, giáo pháp, bn thân, tâm chưa tin tưởng, còn do d. Năm pháp này ngăn che định tukhông cho phát mnên gi là cái. Nếu nói riêng tng phn, thì tham là che trí tuvà li làm trí tubtăm ti. Sân là định cái, chính là cây gai ca thin định. Hôn trm, là tucái, tánh nó không chđộng. Tro hi là định cái, không thduyên vào mt cnh. Nghi là đủcđịnh tucái, không có chánh tín. Tóm li, tt ctrin cái đều chướng ngi cho định tu.)

b) Ví dlàm sáng tvic trnăm trin cái:

Ví nhưcó người nô l, được người chcho được tdo, an n thoát khi cnh nô l. Người y tnghĩ: Ta trước đây là nô l, nay an n thoát khi cnh nô l, đã được tti, không còn lthuc người khác. Người này nhvy được hoan h, tâm được an lc. Ví nhưcó người mượn tin ca người khác kinh doanh các nghnghip. Sau đó, hđược phát đạt vli tc, trđược ncho người còn có tin dư, đủđểnuôi dưỡng vcon. Người y tnghĩ: Ta trước đây vay mượn tin đểkinh doanh, nay được phát đạt có li tc, đã trncho người, li có tin dư, đủđểnuôi vcon. Nay ta được thoi mái, không còn thua ai na. Người này nhđó được vui v, tâm được an lc.

Ví nhưcó người bbnh lâu ngày, sau khi hết bnh, ăn ung trli bình thường, thân thkhe mnh. Người y tsuy nghĩ: Ta trước đây có bnh, nay được hết bnh, ăn ung bình thường, thân thkhe mnh. Nhđó, người này được vui v, an lc.

Ví nhưcó người bgiam lâu ngày trong ngc, người y được bình an ra khi ngc, suy nghĩ: Ta trước đây bnht trong ngc, nay ta được ra khi, không còn gì shãi. Người này nhđó được hoan h, tâm được an lc.

Ví nhưcó người mang nhiu tin ca, đi qua vùng hoang vng, không gp trm cướp, được bình an đi qua. Người y tnghĩ: Ta trước đây đã mang nhiu bo vt, đi qua vùng hoang vng, nay không còn shãi. Nhđó, người y được hoan h, tâm được an lc.

(Tham dc nhưnô l, bngười sai khiến. Sân hn nhưmc n, qubáo ác phi trkhông ngng. Hôn trm, thùy miên nhưbnh trm trng lâu ngày không dy được. Tro hi nhưlao ngc, ttro hi sanh ra hi hn, thi hn to thành trin cái, không thoát ra được. Nghi nhưvùng hoang vng, tâm nhiu do d.)

c) Thuyết minh đủvcác pháp đon trnhng trin cái:

T-kheo còn năm trin cái thì không thtu tp thin định. Nếu không có sc đắc thin định thì không thđon trtrin cái.

T-kheo còn năm trin cái cũng nhưvy. Nhưbnô l, nhưbmc n, nhưbnh lâu ngày, nhưbgiam trong ngc, nhưđi qua vùng hoang vng. Vy tthy mình chưa đon trđược các trin cái, làm cho tâm, bnhim ô, trí tukhông sáng sut. Vy lin tbdc, bpháp ác bt thin, vi đủtm, tđược hlc, chng và trú Sơthin. Toàn thân vy được thm nhun vi hlc, sung mãn tràn đầy vi hlc, không chnào trên người không sung mãn. Nhưngười khác dùng bt tm nhmn cho vào thau đểtm, ly nước nhi bt y, làm cho cc bt y được tm ướt vi nước, thm ttrong ra ngoài vi nước, nhưng bt không chy thành git. T-kheo chng Sơthin cũng nhưvy, hlc toàn thân, không chnào trên thân không có hlc. Ðó là trng thái đầu tiên ngay trên thân này chng được lc. Ti sao vy? Do không phóng dt, tinh tn không biếng nhác, chánh nim không tán lon. Thân tâm vy an trú trong an lc trm lng.

Vy xtm t, trong tâm sanh tín, trú tâm mt ch, không còn tm t, tâm định hlc, nhp và trú Nhthin. Vy dùng tâm định hlc, thm ướt toàn thân sung mãn tràn đầy vi hlc, không chnào không sung mãn. Nhưdòng nước trên đỉnh núi, tttrên núi chy xung, không phi tÐông, Tây, Nam, Bc hay ttrên tri chy xung. Ngay trong ao, nước trong mát, tchy ra, tràn đầy cao, không chnào không tràn đầy. T-kheo chng và trú Nhthin cũng nhưvy, tâm do hlc sanh, sung mãn tràn đầy vi hlc. Ðây là trng thái thhai tthân chng đắc hlc.

Vy xhtâm, trú nim nơi lc thân cm thkhoái lc mà các bc Thánh gi là “hnim khoái lc”. Vy chng và trú Thin thba, không có hthm nhun toàn thân an lc. Không chnào trên thân không được thm nhun san lc y. Nhưhoa sen trng, sen hng, sen xanh, tuy sanh ra tđất trong ao nước, nhưng chưa ra khi nước, rcng hoa lá đều thm nhun nước. Toàn cây hoa được nước thm nhun, T-kheo trú nơi Thin thba cũng nhưvy, ly htrú lc, thm nhun toàn thân, không chnào không thm nhun diu lc, không có hy. Ðó là T-kheo chng Thin thba, tthân chng được khoái lc y, thành tu và an trú trong chtti.

Vy xkhlc, dit ưu h, đã cm thtrước. Không khkhông lc, ginim thanh tnh, chng và trú Thin thtư. Vy thân tâm thanh tnh, sung mãn tràn đầy, không chnào trên thân tâm không được sung mãn vi thanh tnh y.

Nhưngười nam nnào đó, sau khi tm ra sch sche kín khp thân thbng mt tm y mi, trng tinh sch s, không chnào trên thân không được che kín bi tm y. T-kheo trú Thin thtưcũng vy. Tâm vy thanh tnh sung mãn khp thân, không chnào không có sung mãn.

Vy chng và trú Thin thtư, tâm không lay động. Không mi mt, không tương ng vi khát ái, sân gin, an trú nơi trng thái bt động.

Nhưtrong mt phòng kín, trong ngoài đều được trét kín vi đất bùn, khép kín ca không cho tiếng động lt vào, không cho gió bi lt vào. Trong phòng thp mt ngn đèn, không cho người, phi nhơn, gió, chim, qut làm cho lay động. Ngn đèn đứng yên, hướng thng lên bên trên, không có nghiêng ngã, đứng yên mà chiếu sáng. T-kheo trú Thin thtưcũng nhưvy. Không có lay động, tâm không mi mt không tương ng vi khát ái và sân gin, đã trú địa vbt động.

Ðây là Thin thtư, ngay thân này được an trú trong an lc. Ti sao? Do vy không phóng dt, tinh tn không lười biếng, chánh nim không tán lon, ưa thích chtch lng.

(Trước đây tuy nói vy đon trxan tham nhưng tht ra chưa đon trvĩnh vin các trin cái, mà chchê trách chúng và hướng tâm đến thin pháp, đồng thi dùng sc giác quán đểxbái dc, pháp bt thin đểnhp vào Sơthin, cho đến tun tvào Tthin mi được chng đắc shoan han lc, tâm không tro cvng động, chính là đon trhết hi trin cái. Không còn gii đãi là đon trhết miên trin cái. Không tương ưng vi khát ái sân nhuếđon trhết tham trin cái và sân nhuếcái. Trú địa vbt động là trhết nghi trin cái. Phòng kín trong ngoài đều trét hết, dcho không tro hi. Ðóng ca không cho âm thanh lt vào, dcho không gii đãi. Không gió bi, dcho không tham sân. Ðèn cháy sáng, dcho không nghi ng, ánh sáng cháy thng đứng, không cong quo, chiếu sáng, dcho định tuquân bình, có khnăng phát ra ba minh và lc thông. Li na, không có người, dcho không tham, không có phi nhơn, dcho không sân, không có gió, dcho không tro c, không có chim, dcho không thùy miên. Không cong quo, dcho không si. Cách tu bn pháp thin này, chép đầy đủtrong kinh lun, và các pháp môn theo thtca thin Ba-la-mt. Người có chí hc cn phi tnghiên cu ly. Ðon chánh văn này tc nhân gii sanh ra định, cũng gi là tăng thượng tâm hc.)

V. THUYT MINH THNG DIU CA VÔ LU GII

Vô lu gii cũng gi là Ðo cng gii. Ðo cng là chung cvic ly nim xlàm phương tin đạo. Ðây chly sphát khi chơn Vô lu.

Văn chia làm hai:

- Thnht là Ngũthông.

- Thhai là Tam minh.

Chkhác gi là Tam minh, Lc thông. Côïng li chcó sáu pháp. Bi vì Túc mng, Thiên nhãn, Lu tn có công đức thù thng nên gi là minh. Nay chia riêng Thn túc ra làm ba, gm Thiên nhĩ, Tha tâm, cng thành năm thông. Xếp riêng Túc mng, Thiên nhãn, Lu tn làm Tam minh. Tuy phân ra và hp li không đồng, đều là sáu thn thông c. Sáu loi này đều là thn thông. Kinh Anh lcchép: Thn là thiên tánh, thông là hutánh, trí tutnhiên, chiếu soi tt ckhông có gì ngăn ngi.

1) Thuyết minh vNgũthông:

Vy thành tu được định, tâm thanh tnh, không có cu uế, được điu phc mt cách nhu nhuyến, an trú chbt động. Vy tthân mình - nếu mun, vy có thhóa ra mt thân khác, đầy đủchi tiết, các căn không thiếu sót, vy quán sát li thân này. Thân sc cht này do tđại hp thành, do sc cht hóa hin nên có, sc thân tđại này khác vi thân tđại được biến hóa ra kia. Ttrong sc thân tđại này khi ra ý mun hóa ra thân kia vi đầy đủcác chi tiết ca thân căn. Nhưcó người rút con dao trong bao đựng dao ra. Người y tnghĩ: Ðây là bao, đây là dao, dao khác, bao khác. Ttrong bao này dao được rút ra.

Nhưcó người nhìn rn ttrong ng bò ra, người y tnghĩ: Ðây là ng, đây là rn, ng khác, rn khác. Ttrong ng này rn bò ra.

Nhưcó người ly áo ttrong rương ra, người y tsuy nghĩ: Ðây là rương, đây là áo, rương khác áo khác. Áo đây ly ttrong rương ra.

T-kheo cũng nhưvy, đây là thng pháp, đây là thng pháp đầu tiên ca vT-kheo. Ti sao vy? Do không phóng dt, tinh tn không biếng nhác, chánh nim không tán lon, ưa thích chtch lng.

Vy vi tâm định tĩnh, thanh tnh tiến đến an trú vào địa vbt động. Vnày tsc thân tđại ca mình, phát khi ý mun hóa ra mt thân khác vi đầy đủcác căn và tt cchi tiết, vnày suy nghĩ: Sc thân ta đây, do tđại hp thành, thân kia do biến hóa mà có. Sc thân tđại ca ta, khác vi sc thân tđại do ta biến hóa. Tâm này hot động ti thân này, y cvào thân này, btrói buc vào thân này.

Ví nhưviên ngc kim cương lưu ly khéo gt giũa làm cho sáng mt, trong sut không có tì vết gì c. Nếu ta dùng si dây màu vàng hay xanh, hay đỏxqua nó. Người có mt sáng đểnó lên bàn tay nhìn ngm: Ðây là viên ngc, đây là si ch, viên ngc khác, si chkhác, viên ngc bxâu bi si dây. T-kheo cũng nhưvy, tsc thân tđại này, sanh ra ý tưởng, mun hóa ra mt thân khác, đầy đủcác căn vi tt cû chi tiết; Vnày tnghĩ: Thân này do tđại hp thành. Hóa thân kia tthân này mà có; Sc thân tđại này khác, sc thân tđại do biến hóa ra kia khác. Tâm này hot động ti thân này, y cvào thân này, btrói buc vào thân này. Ðây là thng pháp thhai vT-kheo chng được. Nhvào đâu? Do không phóng dt, tinh tn không biếng nhác, chánh nim không tán lon, ưa thích tch lng. Vy vi tâm định tĩnh, thanh tnh tiến đến an trú vào địa vbt động. Vy nht tâm tu tp thn thông trí chng. Vy có thlàm nhiu cách biến hóa, tmt thân hin ra vô sthân, tvô sthân thu trli còn mt thân. Vy, tnhiên có thbay ngang qua hưkhông, xuyên qua đá, xuyên qua vách. Không có gì ngăn ngi c, nhưđi trong hưkhông. Vy, đi trên hưkhông nhưchim bay, độn thvà tri lên tđất, nhưđang bơi li trong nước. Vy có thđi qua đám khói, la, la cháy ln. Tay vy có thrvà chm mt tri, mt trăng, và tthân có thbay lên cõi Phm thiên.

Nhưcó người thgm, khéo nhi đất sét cho nhuyn theo ý mun. Người y mun làm vic gì, có thlàm theo ý mun, nhng vt dng có ích.

Nhưngười thmc, vi tay nghgii, có thđẽo gt các loi gtheo ý mun, đểthành nhng vt có thsdng được.

Nhưngười thngà khéo léo, giũa chm ngà theo ý mình, đểthành các đồvt bng ngà có thsdng được.

Nhưngười thkim hoàn, khéo làm nhng vt dng bng vàng theo ý thích, đểthành đồhu dng.

T-kheo cũng nhưvy, vi tâm định tĩnh, thanh tnh, đạt đến chbt động, có thlàm bt cvic gì theo ý mun, cho đến có thtthân bay đến cõi Phm thiên. Ðó là thng pháp thba vT-kheo chng được.

Vy vi tâm định tĩnh, thanh tnh, cho đến trú vào địa vbt động, nht tâm tu tp, chng Thiên nhĩtrí. Vy vi Thiên nhĩthanh tnh, vượt xa hơn ltai người thường, nghe được chai loi âm thanh ca người và phi nhơn. Nhưtrong thành vách ca thành phthuc đất nước kia có tòa ging đường cao rng to ln, có người vi ltai thính đang ngi trong y. Người đó không cn phi lng tai mà có thnghe tt cmi âm thanh (trong ging đường). T-kheo cũng nhưvy, vi định tâm nên Thiên nhĩthanh tnh, nghe được ctiếng người, tiếng phi nhơn và các loi âm thanh. Ðây là thng pháp thtưmà vT-kheo chng được.

Vy vi tâm định tĩnh thanh tnh, tiến đến địa vbt động. Vy nht tâm tu tp, chng Tha tâm trí; Vy biết rõ tâm ca các chúng sanh, có dc, không có dc, có cu, không có cu, có si, không có si, tâm rng ln, tâm nhhp, tâm đại hành, tâm không đại hành, tâm định tĩnh, tâm lon động, tâm còn trin phược, tâm gii thoát, tâm tăng thượng, tâm không tăng thượng. Bng vào tâm ca mình, vy biết rõ tt ccác loi tâm kia ca chúng sanh.

Nhưngười trai hay gái thích ngm nhìn mt mình, ly gương soi, thy rõ hết mt. T-kheo cũng nhưvy. Vi định tâm thanh tnh nên biết tt ctâm nim ca chúng sanh bên ngoài. Ðây là thng pháp thnăm.

(Ban đầu khi tâm, hóa ra mt thân khác, ri đưa ra ba ví dliên tiếp nhưdao ttrong bao rút ra... Nhng ví dnày nêu ra các sbiến hóa đều ttâm phát sanh. Sau đó quán sát li thân được biến hóa ra kia, tbiến hóa mà có. Tâm dnhưsi dây, thân dnhưviên ngc. Thân tâm không thay đổi, nhưng tthân này hóa ra mt thân khác, quan hmt thiết không ri nhau. Hai sbiến hóa này là tin phương tin ca thn thông trí chng. Sau đó phô bày thn thông trí chng. Trí chng nghĩa là: Thn thông chng được do chánh trí xut thế, không đồng vi qubáo ca chưthiên, không đồng vi phàm phu ngoi đạo đạt được thn thông do tu hành trên cơskiến và ái.

Ví dvbn loi thkhéo, đều nêu lên vn đềtùy ý năng thành. Gcng hơn bùn, ngà cng hơn g, vàng cng hơn ngà, nhưng vi kthut tay nghca người th, chúng ta đều biến thành đồvt sdng được. Hung chi tâm pháp trùm chưkhông. vi Thánh đạo vi diu, mà li không thnhưý tti hay sao? Ðến Thiên nhĩtrí, Tha tâm trí, đều nhưvăn đây có thhiu được.)

2) Thuyết minh vTam minh:

Vy vi tâm định tĩnh thanh tnh dn tâm đến chbt động, tu tp tt cđểchng Túc mng trí, có thnhli vô sđời trước vi tt ccác svic. Vy nhli mt đời, mười đời, trăm đời, ngàn đời, vô străm ngàn đời. Vào cui cùng ca kiếp thiêu, quc độkia được khai sanh, ta sanh ra nước đó, tên nhưvy, thuc giòng hnhưvy, chng tc nhưvy, ăn ung nhưvy, tui thnhưvy, đời sng nhưvy, tui thchm dt nhưvy, chu khvui nhưvy. Ta tchy sau khi chết, sanh đến chkia, sanh tnhưvy, ln lượt ta sanh đến chnày, hình sc tướng mo nhưthếnày, tt cvô ssvic nhưvy, vy đều nhrõ. Nhưcó người tlàng xóm ca mình đi đến đất nước khác. Ti nước kia, người y hoc đi, hoc đứng, hoc nói năng, hoc im lng. Ln lượt nhưvy, người y trvnước cũ, không cn vn dng trí nhnhiu, vy có thnhli tt cnhng vic mình đã làm các nước đã đi qua. Ta đi tnước này đến nước kia. Ti nước kia, ta đi, đứng, nói năng, im lng, nhưvy. Ti nước kia đến nước khác, ta đi, đứng, nói năng, im lng nhưvy. Ln lượt nhưvy, ta trvnước mình.

T-kheo cũng nhưvy, vi tâm định tĩnh thanh tnh, dn tâm đến chbt động, tâm chng Túc mng trí. Vy có thnhtt ccác svic ca chính mình trong vô străm ngàn kiếp trước. Ðây là T-kheo chng đắc minh thnht, đon trvô minh, minh sanh, ti tăm đã hết, pháp sáng sut còn li. Ðây là T-kheo thành tu Túc mng trí chng minh. Nhđâu? Do vy không phóng dâït, tinh tn không lười nhác, chánh tâm không tán lon, ưa thích chtch lng.

(Túc mng trí, được gi là minh thnht, biết rõ vquá kh. Do trdit được vô minh, minh được phát sanh. Vô minh là phin não Kiến hoc và Tưhoc ngăn che stch lng. Nay đon dit vô minh, thì minh tsanh. Nghĩa là ta chtrcác pháp cu uế, không cn phi tìm kiếm minh. Không còn bóng ti thì ánh sáng còn li, ánh sáng đã có thì không bmt. Nhưvàng đã được tinh luyn, lc thành vàng ròng thì không thtrli thành vàng qung được.)

Vy vi tâm định tĩnh thanh tnh, dn tâm đến chbt động. Vy nht tâm tu tp, chng được trí tu, thy chúng sanh sanh chnày, chết chkia, hình dáng đẹp, xu, sanh ttrong các đường thin, ác, ksang trng người bn tin, đều tnhân duyên nghip báo do chúng to ra, vy đều biết rõ. Nhưngười này to ác hnh vthân, ác hnh vkhu, ác hnh vý, vi tà kiến phbáng các bc Thánh. Do qubáo ca tà kiến nên đọa địa ngc, ngqu, súc sanh. Nhưchúng sanh này thân làm thin, chánh kiến không phbáng các bc Thánh, tu tp chánh nghip, sau khi thân này chết được sanh cõi tri hay cõi người. Vy vi Thiên nhãn thanh tnh nhưvy, thy chúng sanh chết chnày sanh chkia, tùy theo nghip nhân chúng đã to, vy đều biết rõ hết. Nhưgia khong đất trng bng phng, chngã tưđường, có mt tòa nhà cao ln, có mt người vi mt sáng đứng trên lu tòa nhà y, thy mi người đi tÐông sang Tây, tTây sang Ðông, tNam sang Bc, tBc sang Nam. VT-kheo cũng nhưvy, vi tâm định tĩnh thanh tnh... bình thn bt động, chng trí tuthy các chúng sanh, sanh chnày chết chkia. Vy vi Thiên nhãn thanh tnh, thy chúng sanh chết đây sanh kia, sanh đây chết kia, tùy theo nhân duyên nghip báo chúng đã to, vy đều biết rõ hết. Ðây là vT-kheo đã chng đắc được minh thhai. Vy trvô minh, minh sanh, ti tăm hết, ánh sáng hin hin. Ðây là trí chng minh, thy rõ chúng sanh chết chnày, sanh qua chkia. Nhđâu vy? Do vy không phóng dt, tinh tn không biếng nhác, chánh tâm không tán lon, ưa thích tch lng.

(Minh thhai là Thiên nhãn minh, biết vic tương lai mt cách rõ ràng. Thy rõ cba đời. Vì tương lai khó thy mà thy trước được, nên nêu ra chthù thng đó, chng vquá khlà Túc mng, chng vhin ti là Lu tn.)

Vy vi tâm định tĩnh, thanh tnh, đưa đến bt động, vy nht tâm tu tp, chng trí Vô lu. Vy nhưtht biết KhThánh đế, Tp, Dit, Ðo Thánh đế. Vy nhưtht biết hu lu, stp khi ca hu lu, sđon dit ca hu lu và nhưtht biết con đường đưa đến dit tn hu lu, tc Ðo Thánh đế. Vy nhnhn thc nhưvy, thy rõ nhưvy, tâm được gii thoát khi dc lu, vô minh lu, đã được trí tugii thoát. Vy biết: Sanh tca ta đã hết, phm hnh đã thành, vic phi làm đã làm, không còn btái sanh na.

Nhưtrong hnước trong sut, có g, đá, cá, rùa và các loài thy tc đang bơi li trong nước đó. Mt người có mt sáng đứng nhìn k, thy rõ đây là g, đây là đá, đây là cá, đây là rùa, đây là loài thy tc đang bơi li.

T-kheo cũng nhưvy, vi tâm định tĩnh thanh tnh, bình thn bt động, chng đắc trí Vô lu. Cho đến không còn tái sanh na. Ðây là T-kheo chng đắc minh thba. Vy đon trvô minh, minh sanh, bóng ti tan hết, ánh sáng còn li đầy đủ. Ðó là Vô lu trí minh. Do đâu? Vy nhkhông phóng dt, siêng năng không biếng nhác, chánh nim không tán lon, ưa chtch lng.

(Minh thba là trí vô lu, hiu biết sáng sut trong hin ti. Ði vi pháp trong ba đời, không còn sanh ra na. Bi vì ngay nơi schng đắc này, đã đon hết ba đời các pháp không còn cơhi phát sanh, nên gi là sáng sut hin ti. KhThánh đế, ba cõi đều kh, chc chn và xác tht nhưvy, chcó bc Thánh mi liu tri nên gi là Thánh đế. Tp là nguyên nhân ca kh. Tn là dit hết kh. Ðo là con đường tt yếu đểthoát khi kh. Tt cbn đếđều chơn tht. Không hưdi nên gi là Thánh đế. Hu lu là quca kh, lu tp là nhân ca kh, lu tn là dit ca kh, con đường đưa đến lu tn là con đường tt yếu đểgii thoát. Tóm li, phn đầu nói rõ vkiến đạo, phn sau nói rõ vtu đạo. Hoc phn đầu nói rõ vDc gii, phn sau nói rõ vSc và Vô sc gii. Chánh trí được gi là tri. Tunhãn được gi là kiến. Tưhoc Dc gii được gi là dc lu. Tưhoc Sc gii và Vô sc gii gi là hu lu. Kiến hoc trong ba cõi gi là vô minh lu.)

Gii thoát gm: Kiến đạo 16 tâm, tu đạo 18 tâm, thuc Căn bn trí. Chng đắc trí gii thoát, tc Hu đắc trí. Sanh tca ta đã hết, tc là vĩnh vin không còn qubáo, nên gi là không còn sanh. Phm hnh đã thành tc đầy đủtrí đức và đon đức, nên gi là ng cúng. Vic phi làm đã làm xong, tc là dit hết lu hoc đạt đến thun chơn, nên gi là vô hc. Không còn ththân sau, tc ct đứt phin não, nên gi là sát tc.

Li na, sanh tca ta đã hết tc trn đầy trí tuvKhđế, phm hnh đã thành, tc trí tutròn đầy vÐo đế. Vic cn phi làm đã làm xong, tc trí tutràn đầy vDit đế. Không còn tái sanh tc trí
tutròn đầy vTp đế. Nước trong sut dcho tâm định; g, đá, cá, rùa dcho đời sng hin ti; mt pháp dcho trí tu. Tuy có mt sáng nhưng nước không trong sut thì không thphân bit rõ cây, đá, cá, rùa, nhưcó tumà không định. Ngược li tuy nước trong sut nhưng mt không sáng tthì cũng không phân bit được cây, đá, cá, rùa. Nhưđịnh mà không tu.

Nay định và tuđầy đủliu tri Sanh không và Pháp không. Không khi ra tưtưởng điên đảo đối vi pháp sanh dit, đó là Vô lu trí minh.

Năm đon văn này thuyết minh vn đềnhân định phát tu, cũng gi là tăng thượng tuhc. Các đối tượng Thin định, Ngũthông vn còn thuc định hc. Trong này đều gi là trí chng, nên nhiếp vào tuhc. Sau mi đon thuyết minh vThin định, Sáu thông, Ba minh, đều kết lun bng câu: Do không phóng dt... đều nhm mc đích nêu rõ mt cách sâu sc vvic trì gii không phóng dt là căn bn ca Thánh đạo. Tnim xlà ca chính đểđi vào Bát Chánh đạo. Hnh đầu đà là pháp xut ly hơn hết.)

Nay tôi đã y cvào Tam tng thuyết minh sơlược nhưtrên, hơn ba ln xem li, thy tm va ý. Li na, các pháp môn trong Tam tng này hoc chuyn nhp trc tiếp mt cách vi diu hoc tiến tu theo thtcũng là vi diu. Người đọc nên suy nghĩcho k, chnên khinh thường xem qua loa.

Kin-độtrì gii ca Ði, Tiu lược gii thích.

TRÙNG TRỊ TỲ-NI SỰ NGHĨA TẬP YẾU HẾT QUYỂN THỨ MƯỜI CHÍN

(Dịch xong Ngày 04 tháng 07 năm Mậu Thìn - 1984)


LỜI CUỐI SÁCH

(Li bt)

Than ôi! Lut hc không được xương minh hc hi đã lâu ngày. Nếu không rõ Lut thì làm sao rõ Giáo, không rõ Giáo thì làm sao hiu Tông. Người gii thì bqua, người kém thì không hiu kp. Hung li cái tri kiến theo thếtc đã thm vào xương ty, nên hnghe nói đến Chánh pháp ca NhưLai thì shãi coi xa vi nhưsông Thiên hà, đâu còn chu đểmt đến 500 cun gm li Pht dy, làm quy chay lo cho đời ư?

Tôi hthn đối vi môn hành trì còn sơsót, cô phca Pht, cho nên tlâu ngm ming, không dám bàn đến vic nên hưca người đương thi. Nhưmt tia sáng qua khnày, ngưỡng nhPht Tgiúp mca cho thì cũng có thgi đây là kdn dt cho người ct bước. Hoc có ai bt chước theo ý tôi mà dc chí hành trì, thì hsđược an n đạt đến chthanh tnh, chc chn không nghi.

HẾT



1Diu huyn: là Diu pháp liên hoa kinh huyn nghĩa, 20 quyn, Tu– Trí Khi thuyết, tr. 681, Ði 33n1716.

2Thích thiêm: Xem cht. 20, Trùng trq. 11 (bn Vit).

3Ða trì: B-tát địa trì kinh, 10 quyn, Bc Lương – Ðàm-vô-sm dch, tr. 1107, Ði 24n1500.

4Ði lun: Ði trí độlun, 100 quyn, B-tát Long Thto, Hu Tn - Cưu-ma-la-thp dch, tr. 57, Ði 25n1509.


--- o0o ---

Trình bày: Nhị Tường

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Most Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com
http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
quangduc@quangduc.com