- Chương một: Tôn Giáo của Chúng Ta Tào Động Tông
- Chương hai: Tự Viện, Tăng Lữ, Nghi Lễ
- Chương ba: Tông Chỉ, Giáo Nghĩa và Thánh Điển
- Chương bốn: Sinh Hoạt Tín Ngưỡng Của Đàn Tín Đồ
- Chương năm: Di Tích Của Lưỡng Tổ Đại Sư
- Chương sáu: Tư Liệu Tham Khảo
- Chương bảy: Tiểu Sử Tác Giả Đông Long Chơn
- Chương cuối: Lời Cuối Sách
Nguyên tác: Azuma Ryushin (Đông Long Chơn) - Việt dịch: Thích Như Điển
Chùa Viên Giác Hannover Đức Quốc và quý Phật Tử tại Mỹ Châu – Úc Châu ấn tống 2008
Tự Viện, Tăng Lữ, Nghi Lễ
III. Tự Viện, Tăng Lữ, Nghi Lễ
III.4 Tư Cách Của Tăng Lữ Và Pháp Y
III.4.1 Tu Hành Và Thời Hiện Đại
Dù thời gian cách thời Đức Thích Tôn hơn 2500 năm nhưng mục đích tu hành của người Tăng sĩ ngày nay vẫn như xưa, không có gì khác, song phương pháp hành trì vẫn là điều quan trọng của việc tu. Ngày nay hình thức sinh hoạt của người Tăng sĩ có nhiều thay đổi theo biến thiên lịch sử, nếu so sánh thời Kamakura của Thiền Sư Đạo Nguyên với thời Giang Hộ và bây giờ, khác nhau rất nhiều.
Hiện tại, ở Nhật tuy người tu sĩ cũng gọi là xuất gia nhưng thực tế hầu hết tu sĩ các Tông Phái, không riêng Tông Phái nào, đều để tóc, ăn mặn và kết hôn, nói khác hơn đời sống người Tăng sĩ đã bị thế tục hóa rồi. Ngôi chùa trở thành mái ấm gia đình, có vợ, có con cùng sinh sống và truyền thừa cho nhau. Giới luật xuất gia đã băng hoại, Tăng sĩ đã hòa tan vào xã hội, nếu không muốn nói là hổn tạp, không nghiêm khắc, khác với thời xưa nhiều lắm! Người tu sĩ chỉ cần ở chùa một thời gian ngắn là có thể trở thành Trụ Trì.
Người tăng sĩ của Tông Tào Động xuống tóc xuất gia, trở thành Tăng lữ và cuối cùng nhận trụ trì một ngôi chùa nào đó, là một quy luật cho đến nay vẫn như vậy, không có gì thay đổi. Vấn đề then chốt mà Giáo Đoàn đang đối đầu đó là người tu sĩ phải làm gì để gọi là xuất gia trước thực trạng đời sống xuất gia bị thế tục hóa.
Để hiểu được điều đó, trước tiên, chúng ta phải hiểu rõ thế nào là một tăng sĩ theo Tông Tào Động. Theo “Tào Động Tông Tông Hiến” thuộc “Tào Động Tông Tông Chế”, người tăng sĩ theo Tông Tào Động vừa là người xuất gia có Tăng tịch thuộc Tông Tào Động, vừa là người có tư cách như là một Giáo Sư, còn gọi là Chuẩn Giáo Sư. Nếu người nữ muốn trở thành người xuất gia, phải được tự tộc chấp nhận, hầu hết trở thành phối ngẫu của vị Trụ Trì, còn gọi là “Tự Đình Phụ Nhơn” (người vợ trong gia đình của chùa), vừa là người vợ, vừa như là một Chuẩn Giáo Sư, giúp đỡ cho vị Trụ Trì trên mọi phương diện hoạt động giáo hóa, có thể là giảng viên trong những hội nghiên cứu tu học của Tông Tào Động. Phân nữa các chùa thuộc Tông Tào Động đều có “Tự Đình Phụ Nhơn”, như một Chuẩn Giáo Sư, theo tư cách của Pháp Giai. Gia tộc của vị Trụ Trì không thuộc giai cấp Pháp Giai. Giai cấp của Giáo Sư gọi là Tăng Giai (theo Tông Tào Động, Giáo Sư Tăng lữ phân hạn quy định), cho nên Tăng lữ của Tông Tào Động đều mang hai tính chất là Pháp Giai và Tăng Giai.
III.4.2 Pháp Giai
Trước tiên, để trở thành một người Tăng sĩ, tự mình phải tìm một vị Thầy chánh thức để học hỏi. Vị Thầy chánh thức là người “hành giải tương ưng”, theo quan niệm của Phật Giáo, là nói và làm tương ứng với nhau. Thầy đồng ý và làm lễ xuống tóc lúc đó vị Thầy ấy là “Thọ Nghiệp Sư” và đệ tử được gọi là “Đồ Đệ” (học trò). Sau đó, người Tăng sĩ được ghi tên vào sổ Tăng Tịch ở Tông Vụ Sảnh thuộc Tông Tào Động với Pháp Giai (phẩm vị) là Sa Di hay Sa Di Ni hoặc đến bậc Thượng Tọa.
Sau khi xuất gia, người Tăng sĩ phải phát nguyện lập thân (lập đức) trong một đàn tràng nơi có một vị Thầy làm “Pháp Tràng Sư”, khi đó vị Tăng được gọi là Tọa Nguyên, hay Trưởng Lão theo Pháp Giai. Lập thân rồi, người Tăng sĩ thiết lập đàn tràng “Tự Pháp“ cung thỉnh vị Thầy của mình là Bổn Sư, lúc đó vị Tăng mới được gọi là Tọa Nguyên hay Trưởng Lão chánh thức. Cũng có trường hợp Thọ Nghiệp Sư, Pháp Tràng Sư, Bổn Sư là một vị, cũng có trường hợp ba vị Thầy khác nhau. Sau khi lãnh thọ Tự Pháp rồi (Việt Nam gọi là Pháp Tự), nếu y chỉ thêm vị Thầy nào nữa, cũng không thể có thêm Pháp Tự được. Có Pháp Tự rồi, người Tăng sĩ phải đi bái kiến tham học ở Lưỡng Đại Bổn Sơn và thực hành nghi lễ “Đoan Thế” một vị Trụ Trì. Ngoài ra, còn nghi thức thay đổi y áo nữa. Khi đó, người Tăng sĩ được tôn xưng phẩm vị Hòa Thượng, có thể Trụ Trì của một chùa nào đó. Trong thời gian làm Trụ Trì, được thâu nhận đệ tử, rồi làm lễ lập thân cho đệ tử của mình, gọi là “Kiến Pháp Tràng” và trở thành Pháp Giai của “Đại Hòa Thượng”.
III.4.3 Tăng Giai
Sau khi nhận Pháp Tự trở thành “Tam Đẳng Giáo Sư”, tốt nghiệp Trung Học Phổ Thông hay chuyên môn Tăng Đường (trường hợp Lưỡng Đại Bổn Sơn có những Tăng Đường,về sau có trường Ni cũng được hiểu chung là Tăng Đường), người Tăng sĩ phải học thêm một năm ở đây. Nếu chưa tốt nghiệp Trung Học Đệ Nhị Cấp, phải học xong chương trình chuyên môn Tăng Đường (giống như Phật Học Viện ở Việt Nam), chỉ mặc Cà Sa màu đen, ngay cả áo tràng cũng màu đen nữa.
Khi được tôn xưng phẩm vị Tăng Giai là Hòa Thượng, được gọi là “Nhị Đẳng Giáo Sư”, tốt nghiệp Phân Khoa Phật Học của Tông Lập Đoản Đại Học (Đại Học ngắn hạn trong Tông Phái) hoặc khoa chuyên tu của Tông Lập Cao Hiệu, được nhận Cà Sa, y choàng và hoại sắc y (không phải giữ nguyên màu, mà là màu giữa xanh và đen, màu mộc lan, màu trái thị v.v...), song áo vẫn màu đen.
Được lãnh thọ phẩm vị Đại Hòa Thượng, trở thành vị Kiến Pháp Tràng mới là Nhị Đẳng Giáo Sư, phụ tá cho Nhứt Đẳng Giáo Sư. Sau đó cứ thế tiếp tục theo tuần tự: Chánh Giáo Sư, Quyền Đại Giáo Sư, Đại Giáo Sư, Quyền Đại Giáo Sư, cho đến phẩm vị cao nhất, Đại Chánh Giáo, Quản Thủ Lưỡng Đại Bổn Sơn. Từ phẩm vị Quyền Đại Giáo Sư trở lên được gọi là Định Viên.
Nhị Đẳng Giáo Sư là người phải tốt nghiệp các trường Tông Lập Cao Hiệu (Trung Học Đệ Nhị Cấp, Khoa Chuyên Tu) rồi Tông Lập Đoản Kỳ (Đại Học Tông Lập Ngắn Hạn – Phật Khoa) rồi Tông Lập Đại Học (Phật Giáo Học Bộ, Tông Giáo Học Khoa) hoặc Tông Lập Đoản Kỳ Đại (Đại Học Ngắn Hạn – Phật Khoa) hoặc phải tốt nghiệp Đại Học Phổ Thông và ở trong chuyên môn Tăng Đường sáu tháng hoặc ở tại Bổn Sơn Tăng Đường trên ba tháng. Dù tốt nghiệp Tông Lập Đại Học (khoa chuyên tu) phải an cư đủ năm lần trong thời gian học và được ghi trong học lịch của mình. Cũng có thể Nhị Đẳng Giáo Sư là vị Tăng sĩ đã đang thực hiện lịch trình tu học như thế.
Nhứt Đẳng Giáo Sư là vị Thầy vừa tốt nghiệp học trình Tông Lập Đại Học Đại Học Viện (Tiến Sĩ khóa trình về Phật Giáo của Tông đó) vừa hoàn tất quá trình nghiên cứu tại Tăng Đường của Bổn Sơn, cũng có thể chỉ tốt nghiệp Tông Lập Đại Học (Phật Giáo Học Bộ và phân khoa Tôn Giáo) và đã trải qua thời gian tu học hơn một năm hay hai năm tại Tăng Đường của Bổn Sơn và nghiên cứu chuyên môn tại Tăng Đường (Phật Học Viện).
Sau khi tốt nghiệp Tông Lập Đại Học Đại Học Viện (Tiến Sĩ Phật Khoa), vị Tăng ấy phải có thời gian một năm học chuyên môn tại Tăng Đường hoặc trải qua trên sáu tháng hành trì tại Tăng Đường Bổn Sơn. Nếu tốt nghiệp Tông Lập Đoản Kỳ Đại Học Phân Khoa Phật Học phải có thời gian hơn hai năm lưu trú tại Tăng Đường của Bổn Sơn và hơn ba năm nghiên cứu chuyên môn nơi Tăng Đường.
Nhị Đẳng Giáo Sư phụ tá cho Nhứt Đẳng Giáo Sư, được quyền mặc áo màu đen của Nhứt Đẳng Giáo Sư. Riêng Ca Sa có nhiều màu khác nhau hoặc thuần một màu cũng được. Cà Sa giống như Ca Sa của vị Đại Tăng Chánh.
Tóm lại, nhìn hình thức Chùa Viện (cách thức của tự viện) và phong cách của vị Trụ Trì có thể biết là Đại Bổn Sơn, là Đại Giáo Chánh hoặc là Nhứt Đẳng Giáo Sư trở lên Đại Hòa Thượng tại địa phương. Thông thường Pháp Địa gồm các tự viện thông thường, ở đó chỉ có Nhị Đẳng Giáo Sư hoặc Hòa Thượng trở lên, còn Chuẩn Pháp Địa, nơi đó có từ Tam Đẳng Giáo Sư và Truyền Pháp trở lên.
Chánh Giáo Sư – vị Tăng trải qua quá trình tu học nghiên cứu tại Tăng Đường của Bổn Sơn và có học lịch nghiên cứu tu hành trên một năm tại Tăng Đường của Bổn Sơn hoặc là tốt nghiệp Cao Học Phật Giáo tại Viện Đại Học thuộc Tông Lập Đại Học, có quá trình tu tập trên ba tháng tại Tăng Đường của Bổn Sơn, hoặc là Tiến Sĩ Phật Học tại Phân Khoa Phật Học thuộc Viện Đại Học Tông Lập Đại Học, được mặc áo tràng và thừa nhận màu y. Vả lại, Tăng Giai (phẩm vị) Chánh Giáo Sư tương đương Pháp Giai (phẩm vị) Đại Hòa Thượng, có hơn ba năm làm việc như là giảng sư tại Tăng Đường, hoàn thành bổn phận tại Tăng Đường, hành trì nghiêm túc, ưu việt, sẽ trở thành Chuẩn Sư Gia thực thụ và nếu đương sự có đơn xin có thể trở thành Chánh Giáo Sư.
Quyền Đại Giáo Sư – vị Tăng trước tiên được hội đồng kiểm tra, sau đó bổ nhiệm là một Định Viên, lúc bấy giờ áo tràng và y chuyển sang màu hoàng ân (màu vàng). Trong thời đại nầy, cứ người đến 45 tuổi, được đắp Phế Ân Y (Ân Y có nghĩa là người đang mang Pháp Giai Đại Hòa Thượng, đắp y nầy vào những dịp đại lễ như làm giới sư của những giới đàn, làm giáo thọ, làm dẫn thỉnh sư.)
Trường hợp đặc biệt, Đại Hòa Thượng phải trên 45 tuổi, được thừa nhận qua sự thẩm tra của Tông Vụ Sảnh người có sự nghiệp công lao hoằng pháp lợi sanh. Cũng có trường hợp Chánh Giáo Sư không phải là Định Viên tuy nhiên phải là bậc đức độ có Tăng Giai từ Quyền Đại Giáo Sư trở lên, còn Chuẩn Sư Gia phải là người tại vị trên năm năm, đặc biệt có thời gian tu học trên ba năm và đã tốt nghiệp tại Tăng Đường, trở thành tư cách Sư Gia, bởi vì họ là người có trách nhiệm giáo dục Tăng sĩ đang tu hành, người hết lòng kiên trì với Tông Phong mình.
Đại Giáo Sư là những vị trên 60 tuổi, được quyền mặc áo Hoàng Ân, Quyền Đại Giáo Sư. Thật ra, trong Giáo Đoàn chỉ có 150 vị là Định Viên mà thôi. Vị Tăng nầy có Y màu Xích Tử Ân Y (y áo màu đỏ tím).
Quyền Đại Giáo Chánh là Quản Thủ Lưỡng Đại Bổn Sơn kế thừa sự nghiệp từ những vị Tiền Quản Thủ, mặc áo màu tím.
Tăng lữ của Tông Tào Động có phẩm vị Giáo Sư với nguyên tắc đại khái như trên đã trình bày, mà những quyết định của Tông Tào Động từ phần “Tào Động Tông Giáo Sư Tăng lữ Phân Hạn Quy Định” sau nầy có sửa đổi đôi chút.
III.4.4 Áo Tràng Và Cà Sa
Y phục của Tăng lữ gọi bình thường là pháp y, thông thường gọi chung là áo và Cà Sa (trong đó bao gồm cả tọa cụ).
III.4.4.1 Áo Tràng
Áo tràng còn gọi là Trực Chuyết. Người tu sĩ Ấn Độ có ba y: Hạ y mặc bên dưới, Phúc Kiên Y là y đắp trên vai và ngực và Tăng Kỳ Chi là Cà Sa quấn ở bên ngoài, Bởi vì có sự khác nhau giữa phong tục Trung Hoa và Ấn Độ, cho nên các quan của cung đình thời Ngụy đã điều chỉnh y của chư Tăng Ấn Độ thành một loại áo che kín vai ở nửa phần trên, gọi là Kiên Y để cúng dường Chư Tăng Trung Hoa, về sau áo nầy được chế thêm hai tay áo thật rộng và có áo Biển Sam (áo bên trong) và Quần Tử (cái củng) nữa. Tuy nhiên, trên dưới chia ra làm hai phần rõ ràng, có hình dạng như là một áo tràng bây giờ. Thiền Sư Đạo Nguyên cũng mặc quần áo như thế và bên trên có khoát Cà Sa. Song vì thấy bất tiện nên may chung thành một gọi là Koromo (áo choàng), còn gọi là Trực Chuyết (khâu thành một), như ngày nay chúng ta thấy. Song bây giờ vẫn còn có người giữ phong tục xưa mặc áo (Biển Sam) và quần (Quần Tử) gọi là mặc Koromo cổ như Tông Chơn Ngôn cổ và đồng thời có Tăng sĩ mặc theo Tông Tào Động nữa.
Koromo thường may bằng vải, gai sợi và nhiều loại khác nữa, có nhiều màu tùy theo phẩm vị: như màu đen, màu hoại sắc, màu nhiều sắc, màu áo vàng, màu áo tím đỏ v.v... như trước đã nói. Áo Tràng có màu tím từ thời nhà Đường ở Trung Hoa và thời Kamakura ở Nhật, bởi vì màu tím là màu y phục của Hoàng Đế và các quan tham chính được Vua ban. Ở Nhật, thời Nara, đặc biệt thời Bình An, Phật Giáo là quốc giáo, cho nên hầu hết các chùa viện đều của các quan, Tăng sĩ đôi khi có người là Tăng quan, đặc biệt y phục của Tăng sĩ lúc bấy giờ như các quan chức, thành ra Koromo có nhiều màu như: vàng, tím, nghệ, hoại sắc và những loại khác để dễ dàng phân biệt phẩm vị. Thấp nhất là màu áo tràng đen, còn áo gấm, áo tím dành cho những bậc phẩm vị cao. Thật không sai khi nói rằng đó là nguyên nhân hình thành những vấn đề ý nghĩa trong lịch sử. Chẳng biết y phục có cần thiết cho việc thể hiện quyền uy hay không nhưng Koromo nhiều màu ấy, trong ý nghĩa tôn giáo, có lẽ cần nên sửa đổi, nếu không muốn nói là không cần thiết, giống như người hầu hạ hai bên chẳng hạn.
Tăng sĩ chỉ mặc Koromo để tụng Kinh sáng, trưa và chiều hoặc tọa thiền hoặc lễ cầu siêu hoặc một số Phật sự quan trọng. Ngoài ra, mặc y phục đơn giản thôi. Thật ra, tùy quan niệm của mỗi người, việc mặc y phục bình thường hay lễ phục sao cho hợp lý là được rồi, có thể nói rằng không sao hiểu được, vì vấn đề y phục tùy thuộc vào nhiều quan niệm và lập trường khác nhau. Thật ra, với Tông Tào Động, điều tâm đắc nhất là y phục của người Tăng sĩ không lệ thuộc hình tướng màu sắc, cũng không lệ thuộc vào phẩm vị.
III.4.4.2 Cà Sa
Cà Sa, còn gọi là “giải thoát phục”, mục tiêu hướng đến của người Tăng sĩ Phật Giáo. Ngoài ra, nghĩa tiếng Phạn là “thị xỉ sắc” màu trái thị và màu răng, bởi vì y phục của người Tăng sĩ Phật Giáo được may từ những mảnh vải may y được nhặt từ những đống rác và những ngôi mộ, giặt sạch, nhuộm vàng bằng nước bùn hoặc nước vỏ cây. Sở dĩ đắp y bằng những mảnh vải như thế là để từ bỏ tâm tham đắm thế gian, tâm chấp trước thích hay không thích, xả bỏ những ước muốn trong đời sống tu hành, thế cho nên y nầy gọi là “giải thoát phục”.
Theo nguyên tắc, cà sa phải được may bằng vải, vải gai thô xấu, với màu hoại sắc hổn hợp từ năm màu xanh, vàng, đỏ, trắng và đen. Ngoài ra còn có những màu khác như: màu vàng, màu mộc lan, màu xanh đen, màu lam, màu vàng nghệ. Đôi khi cũng có cà sa màu hoa đào hay một số màu khác nhưng không thể tự ý quyết định sử dụng được.
Cà Sa có ba loại đó là:
An Đà Hội, y 5 điều mặc ở bên trong, lúc ở trong phòng một mình, khi làm việc, lúc đi du lịch v.v... Ở Nhật, chỉ còn danh từ mà thôi, thật sự là một mảnh y nhỏ choàng lên người .
Uất Đa La Tăng, y 7 điều cũng còn gọi là y nhập chúng, mặc trong những lúc ăn cơm, ngồi thiền, thuyết pháp và trong thời gian tu học.
Tăng Già Lê, y 9 điều, 11 điều, 13 điều, 15 điều, 17 điều, 19 điều, 21 điều và 25 điều, còn gọi là Đại Y. Đại Y dùng trong những thời gian như truyền giới, đi khất thực và đi ra ngoài.
Ngoài ra, còn có Phấn Tảo Y, theo như chữ nghĩa, là loại Cà Sa may bằng vải, nhuộm bằng bùn. Còn có Kim Lan Y, y làm bằng lá vàng, nguyên do Di Mẫu Đức Thích Tôn, Ma Ha Ba Xà Ba Đề cúng dường cho Đức Phật. Theo truyền thống Thiền Tông, Ngài Ma Ha Ca Diếp nhận y nầy, sau khi Đức Phật lâm chung và Phật pháp chánh thức truyền trao cho Ngài Ca Diếp. Bây giờ trong các lễ nghi, y trang nghiêm của chư Tăng cũng được gọi là Pháp Y, dù rằng vật liệu dùng bằng rẻo nhỏ khâu lại thành một tấm Cà Sa truyền thống.
Giữa hai Đại Bổn Sơn Tổng Trì Tự và Vĩnh Bình Tự, việc đắp y của chư Tăng cũng có nhiều vấn đề khác nhau, bởi tuân theo một số nguyên tắc hoặc là thông lệ nhất định có lịch sử lâu đời, tạo thành những nét riêng biệt của Lưỡng Đại Bổn Sơn. Như màu của áo tràng, màu cà sa cũng có nhiều khác biệt tùy theo phẩm vị Pháp Giai và Tăng Giai. Điều đáng nói là làm sao trong điều kiện nào đó có thể, nên từ bỏ vấn đề may và đắp y đẹp.
Bàn đến Cà Sa cũng nên bàn đến Tọa cụ. Tọa cụ thường làm bằng vải, có thể không cần thiết trong những nghi lễ riêng biệt trong gia đình; nhưng hầu như trong các lễ nghi khác, bắt buộc phải có và được mang theo với Cà Sa, giống màu của Cà Sa, để trong tay áo làm sao tay mình có thể lấy được.
Tăng sĩ (từ Pháp Giai Hòa Thượng trở lên) bên trong mặc quần, có nịt buộc chặt thắt lưng, bên trên mặc áo ngắn tay, bên ngoài mặc áo tràng, có thắt dây đai dưới bụng, đắp cà sa ngoài cùng. Bên trái để Tọa cụ, bên phải để Phất Tử, Như Ý, cái Hốt v.v..Trên tay cầm tràng hạt. Chân đi giày màu trắng hai mũi hướng về phía trước, bên trong mang vớ (loại của Nhật).
Nếu là vị Đại Hòa Thượng trở lên, trên đầu còn đội mũ nữa. Khi vào nhà xí, bắt buộc phải cởi Cà Sa (y) áo, cởi giày, chỉ mặc một bộ đồ ngắn tay bên trong mà thôi.
III.4.5 Cải Cách Y Phục Và Lạc Tử
Thời Minh Trị, y phục của Tăng Sĩ Nhật đơn giản nhiều, còn gọi cà sa hay y phục cải cách, với hình thức ngắn tay, gọn nhỏ. Tay áo cũng đơn giản. Trước ngực vị Tăng chỉ đeo một sợi dây choàng, đôi khi còn mặc âu phục nữa. Trên đầu đội mũ bình thường, không cần thiết đội mũ Tăng lữ, đeo tràng hạt trên tay hoặc trên ngực, chân mang vớ Nhật màu trắng. Trường hợp nầy hiện rất phổ thông gọi là y phục giản đơn, tương tự như người Nhật sửa đổi y phục truyền thống của họ gọi là Bị Phong, để mặc cho đơn giản, và cũng giống như những người đàn bà khi đi ra ngoài ăn mặc y phục cải cách từ chiếc áo truyền thống. Tào Động Tông cũng không ra ngoài lệ ấy.
III.4.6 Chế Tác Phục Y
Chế tác Phục Y hầu hết là bằng vải có màu đen hoặc màu trà, hoặc màu xám, là y mặc để làm việc, vì muốn rằng khi làm việc, y phục cần nhẹ nhàng. Trên dưới chia ra hai phần rõ ràng. Áo bên trên tay ngắn, còn quần thì dài và nữa phần bên trên mặc bó lại. Y phục nầy chế biến từ chiếc áo của người Nhật, dùng để mặc làm việc vì thế chỉ mặc trong chùa, không được phép mặc khi đi ra ngoài đường.