4. Ðàn na ba la mật

Phát Bồ Ðề Tâm Luận

Phẩm 4: Ðàn na ba la mật

Bồ tát tu hạnh bố thí như thế nào? Bồ tát bố thí vì tự lợi, lợi tha, cả hai đều lợi. Bố thí như vậy thì có thể trang nghiệm đạo bồ đề.

Bồ tát vì muốn điều phục chúng sanh khiến rời khổ não mà thực hành bố thí. Người tu hạnh bố thí thì đối với tài vật của mình thường sanh lòng xả. Chúng sanh đến cầu xin thì khởi lòng tôn trọng, tưởng như cha mẹ, sư trưởng, thiện tri thức. Với người nghèo cùng hạ tiện thì khởi lòng thương xót, tưởng như đứa con ruột của mình. Bồ tát tuỳ theo nhu cầu của họ mà sanh lòng hoan hỷ, cung kính giúp đỡ họ. Ðây gọi là bồ tát ban đầu phát tâm tu tập bố thí.

Do tu tập bố thí nên thiện danh được lưu bố và sanh ra nơi nào thì cũng có tài bảo dư dật, đây gọi là tự lợi. Bồ tát có thể giúp cho chúng sanh sinh tâm thoả mãn rồi giáo hoá điều phục chúng sanh khiến không có lòng keo bẩn, đây gọi laø lợi tha. Do bồ tát đã tu vô tướng đại thí[44], giáo hoá chúng sanh khiến cùng lợi ích như mình, đây gọi là cả hai đều lợi. Do tu bố thí mà đạt được địa vị Chuyển luân thánh vương, nhiếp thọ được tất cả chúng sanh vô lượng, cho đến thành tựu pháp tạng vô tận của chư Phật, đây gọi là trang nghiêm đạo bồ đề.

Bố thí có ba phần: một là pháp thí, hai là vô uý thí, ba là tài vật thí.

Bồ tát dùng pháp thí thì trước phaûi khuyên người thọ giới, tu tâm xuất gia, phá các tà kiến bằng cách nói ra những điều sai lầm, khổ đau của sự chấp thường, chấp đoạn trong phạm trù bốn điên đảo[45], lại phân biệt khai thị nghĩa chân đế[46], khen ngợi công đức của sự tinh tấn, nói tội lỗi ghê gớm của sự phóng dật. Ðây gọi là pháp thí.

Nếu có chúng sanh sợ hãi nạn vua, sư tử, cọp, sói, nước lửa, trọâm cắp ... bồ tát thấy rồi, có thể vì họ cứu giúp thì gọi là vô uý thí.

Bồ tát không có lòng bỏn xẻn đối với tài vật thí, trên từ trân bảo, voi, ngựa, xe cộ, tơ lụa, lúa nếp, áo quần, ăn uống, dưới đến một nắm gạo, một tấc vải, dù ít, dù nhiều, cho theo nhu cầu, vừa ý người cầu xin, đây gọi là tài thí.[47]

Tài thí có 5 yếu tố:

1. Chí tâm cho.

2. Tin tâm cho.

3. Tuỳ lúc cho.

4. Tự tay cho.

5. Như pháp cho[48].

Có 5 việc không nên bố thí:

1. Tài vật phi lý không đem cho người vì là vật bất tịnh.

2. Rượu và thuốc độc không đem cho người vì làm thác loạn chúng sanh.

3. Lưới, bẫy, ná, rập không đem cho người vì làm khổ não chúng sanh.

4. Dao, gậy, cung tên không đem cho người vì làm thương hại chúng sanh.

5. Âm nhạc, nữ sắc không đem cho người vì phá hoại tịnh tâm của người.

Tóm yếu mà nói, vật không như pháp, làm naõo loạn chúng sanh không đem cho người. Ngoài ra, tất cả vật khác có theå giúp chúng sanh được an lạc, gọi là bố thí đúng như chánh pháp.

Người vui thích bố thí lại được thành tựu 5 việc mang lại tiếng tăm và lợi ích:

1. Thường được thân cận tất cả hiền thánh.

2. Tất cả chúng sanh ai cũng vui gặp.

3. Khi vào trong đại chúng, ai cũng tôn kính.

4. Danh tốt, tiếng lành được vang khắp mười phương.

5. Làm nhân duyên thượng diệu cho Vô thượng bồ đề.

Bồ tát bố thí như vậy gọi là có nhất thiết thí.

Nhất thiết thí là gì? Không phải đem nhiều tiền của cho người, mà là đem cả tấm lòng vậy. Người bố thí là người cầu tài đúng như pháp để bố thí, gọi là nhất thiết thí. Ðem tâm thanh tịnh không siểm khúc[49]mà bố thí, gọi là nhất thiết thí. Thấy kẻ nghèo cùng sanh lòng thương xót bố thí gọi là nhất thiết thí. Thấy người nguy khốn sanh lòng từ bi bố thí goïi là nhất thiết thí. Ở trong hoàn cảnh nghèo cùng ít của mà có thể làm việc bố thí gọi là nhất thiết thí. Ðem bảo vật quí trọng bố thí để khai mở tâm ý của người gọi là nhất thiết thí. Bố thí mà không phân biệt người trì giới hay huỷ giới, bậc phước điền hay phi phước điền, gọi là nhất thiết thí. Bố thí mà không cầu quả nhân thiên và các quả diệu thiện lạc khác, gọi là nhất thiết thí. Chí cầu Vô thượng đại bồ đề mà bố thí, gọi là nhất thiết thí. Phát tâm bố thí, trong lúc bố thí lòng hoan hỷ, sau khi bố thí không hối tiếc, gọi là nhất thiết thí.

Nếu dùng bông hoa bố thí thì đầy đủ hoa trái đà la ni, thất giác chi[50].

Nếu dùng hương thơm bố thí thì đầy đủ giới định tuệ xông ướp nơi thân.

Nếu dùng trái quả bố thí thì thành tựu đầy đủ quả vô lậu.

Nếu dùng thức ăn bố thí thì trọn vẹn sự sống lâu, biện tài, sắc đẹp, sức lực, an vui.

Nếu dùng y phục bố thí thì đầy đủ sắc thân thanh tịnh, trừ bỏ sự không biết hổ thẹn.

Nếu dùng đèn sáng bố thí thì đầy đủ Phật nhãn, thấu suốt đặc tánh của vạn pháp.

Nếu dùng voi, ngựa, xe cộ bố thí thì được quả vô thượng thừa, đầy đủ thần thông.

Nếu dùng chuỗi anh lạc bố thí thì đầy đủ 80 món đẹp tuỳ hình.

Nếu dùng trân bảo bố thí thì đầy đủ 32 tướng tốt của bậc đại nhân.

Nếu dùng gân sức[51]để làm việc hầu hạ, chịu sự sai bảo như là bố thí, thì thành tựu được 10 lực, 4 vô sở uý của Phật.

Tóm yếu mà nói, bố thí cho đến quốc thành thê tử, đầu mắt tay chân, toàn bộ thân mạng với tâm không hối tiếc, vì chứng Vô thượng bồ đề, hoá độ chúng sanh. Bồ tát ma ha tát tu hành bố thí thì chẳng thấy tài vật, kẻ cho, người nhận. Bởi vì bố thí bằng vô tướng như vậy nên gọi là đầy đủ đàn na ba la mật.