PHẬT PHÁPVẤN ĐÁP
BìnhAnsonbiên dịch
NhàXuấtBản Tôn Giáo PL. 2550 – DL. 2006
-4-
Đời sốngcư sĩ
RobertBogoda
PhậtPhápkhông phải là sách tiểu thuyết để đọc rồi quênđi. Phật Pháp có liên quan đến đời sống một đời sốngthực, một đời sống mà bạn và tôi trải qua hằng ngày.Giá trị của đời sống này sẽ gia tăng đáng kể khi PhậtPháp được diễn dịch ra hành động, và thấm nhập vào tínhtình của chúng ta qua các nỗ lực thường xuyên, qua các thựctập mỗi ngày.
Mụcđích tối hậu của Phật Pháp là đưa đến Niết bàn, vượtthoát khỏi mọi hoạn khổ, phiền não. Mục đích trước mắtlà giúp ta hiểu rõ và giải quyết các vấn đề mà ta phảiđối phó trong đời sống hằng ngày, giúp ta trở thành nhữngcon người sống an lạc, thảnh thơi và thăng bằng, sống hòahợp với môi trường chung quanh và những người đồng loại.Tuy thế, sự thăng bằng này cũng không dễ thực hiện, nhấtlà trong thế giới ngày nay với nhiều giá trị ảo tưởngvà các thành kiến hư ngụy.
Kháchẳn với các giá trị tương đối và có khi là giả tạo trong thời đại của chúng ta, lời dạy của Ðức Phậtlà một sự khải hiện các giá trị chân thật và tuyệt đối.Chân Pháp đó cần phải được mỗi người tự thể nghiệm.Phật giáo dạy về sự tư duy rõ ràng, sự tự chế, và nuôidưỡng tâm ý như là các phương tiện để thấu đạt ChânPháp. Người cư sĩ nào biết xây dựng cuộc sống hằng ngàytrên căn bản vững chắc của tri thức giải thoát với cáclý tưởng rõ ràng thì người ấy được bảo đảm các tiếnbộ và thành công trong đời sống tại gia của mình.
Dođó, Phật Pháp là các hướng dẫn trong đời sống hằng ngàycủa ta, và các nguyên tắc căn bản của đạo Phật có nhữnggiá trị thực tiễn trong nghệ thuật sống trên đời. Ngườicư sĩ tại gia, trong khi phải dấn thân vào xã hội vì cưumang các trách nhiệm trong đời sống, sẽ không bao giờ quênmục đích tối hậu của họ là Niết bàn giải thoát. Ngườiấy lúc nào cũng nên xem rằng đời sống của mình chỉ làmột bãi tập, để sửa soạn tiến đến thực chứng mụcđích tối hậu ấy.
KinhÐại hạnh phúc (Mahāmangala sutta) có nói rằng, các phướchạnh thật sự của đời sống là có được "một tâm ýcó định hướng đúng" (atta-samma-panidhi). Có nghĩa là ta phảinhận thức đúng đắn vị trí của mình trong thế gian, cóquyết định đúng đắn về mục tiêu, và tìm một con đườngđúng đắn để tiến đến mục tiêu đó.
Ngườian lạc và thăng bằng là người có một mục đích cao thượngtrong đời sống, có một đường lối tốt để đi theo, vàcó một triết lý sống đơn giản nhưng đầy ý nghĩa đểdẫn đường. "Triết lý" ở đây là một ước vọng hướngthiện để thông hiểu bản tính và tương lai của con ngườitrong vũ trụ. Không có triết lý như vậy thì đời sống trởnên tẻ nhạt, buồn chán, vô ích, và vô nghĩa. Triết lý đógiúp con người sống hài hòa với thế giới và đồng loại,trong một tiến trình thăng hoa dựa theo các tri thức chân chánh.
Trongđạo Phật, tâm ý bao trùm vật chất. Một nét đặc thù củatâm ý là "ý định" (hay "tác ý"). Ðể sử dụng tốt cuộcđời và nghiệp kế thừa của mình, ta phải biết chọn mộtmục tiêu hướng thượng và thực tiễn trong đời sống, vàtạo ra một kế hoạch để đi đến đó. Chúng ta sẽ trởnên những gì mà ta mong muốn sẽ được như thế.
Khita càng thông hiểu bản thân qua hành trì tự quán sát vàtự phân tích ta sẽ càng có nhiều khả năng để tự cảitiến và phát triển. Thêm vào đó, ta nên tự hỏi rằng mìnhsẽ tiến và tiến đến cấp độ nào trong việc tu tâm, đểmình trở nên độ lượng, an bình, tự tại, dịu dàng, thôngcảm, chân thật, hiền lành, chất phác, cẩn thận, tinh tấn,cần mẫn, nhẫn nại, bao dung, và khôn khéo. Ðó là các đứctính cao quý của một Phật tử biết sống hợp thời. Ta phảicố gắng tự cải thiện mỗi khi có cơ hội mỗi ngày mộtít. Ta nên hiểu rằng mỗi khi mình thực hiện một hành độnghướng thiện, dần dần nó được huân tập thành một thóiquen tốt. Từ các thói quen tốt đó, chúng sẽ thấm nhậptạo thành các đặc tính cao thượng cho bản thân.
Chánhniệm là một sự tỉnh giác quan trọng. Chánh niệm là nhìnsự vật một cách khách quan, lột bỏ mọi ưa ghét, thànhkiến và thiên vị. Ðây là cách nhìn mọi sự vật theo bảnthể chân thật của chúng các sự kiện lột trần. Khảnăng làm được điều này đánh dấu sự trưởng thành trongPhật Pháp. Nguyên tắc quán sát vô tư phải được áp dụngrốt ráo trong các tư duy hằng ngày. Từ đó, sự suy tư củata sẽ được rõ ràng, trong sáng hơn, và ta sẽ sống hướngthiện hơn, làm giảm thiểu các ảnh hưởng xấu xa tác độngvào mình, từ các phương tiện truyền thông quảng cáo tiêuthụ vật chất. Kết quả là ta có được các tăng trưởngvề những quan hệ tốt giữa con người với con người.
Vìvậy, một Phật tử có nhân cách thăng bằng là người phảibiết tự chủ, tự quyết định, tự tạo ra các ý kiến vàkết luận khi phải đối phó với các khó khăn trong cuộcsống, dựa vào các nguyên tắc cơ bản của Phật Pháp. Ngườiấy có một tri thức và luân lý dũng mãnh. Người ấy sẵnsàng đứng một mình, theo đuổi một con đường sống củamình, cho dù người khác có thể hiểu lầm và dị nghị.
Dĩnhiên là người Phật tử ấy phải biết đón nhận các ýkiến đóng góp và cố vấn của người khác bởi vì việcthu nhận các ý kiến xây dựng từ những người có kiếnthức và kinh nghiệm thì không phương hại gì đến sự tựdo chọn lựa của mình nhưng cuối cùng rồi thì phải tựmình có những quyết định cho đời mình.
Thấyđược quan hệ giữa lòng tham dục và sự khổ đau, chúngta phải luôn luôn gìn giữ một mức độ xả ly, thoát khỏicác ràng buộc quá đáng của thế tục. Chúng ta phải biếtđiều chỉnh đời sống của mình trong kỷ cương của nămgiới luật cư sĩ (ngũ giới). Từ đó, ta bảo vệ đượcsự an lành của ta, trong hiện tại và tương lai, qua cách sốngthuận hòa với các quy luật phổ quát của Phật Pháp đượcáp dụng vào đời sống tinh thần và đạo đức của mình.Phát triển đặc tính luân lý và đạo đức (sīla - trì giới)này là một điều kiện tiên quyết để huân tập tâm ý vàtừ đó, làm nền tảng tạo trí tuệ (pañña) cần thiết đểthực chứng Niết bàn.
Ðờisống là vô thường, lúc nào cũng có nhiều thay đổi. Cáctai họa hoặc những việc bất ưng ý có thể sẽ xảy ra chota, và khi đó, ta phải biết trực diện chúng một cách bìnhthản và thăng bằng. Nếu làm được như thế thì chứng tỏta đã có sự hiểu biết chân chính, biết nhìn rõ ràng sựkiện xảy ra theo luật nhân quả, do nhân duyên hợp thành,và biết rằng chính ta là người gieo nhân và chịu trách nhiệmgặt quả nếu không trong đời sống này thì cũng là từnhiều kiếp trước. Ta sẽ vượt qua các nỗi sợ hãi và loâu thái quá, không có cơ sở và không có luận lý, bởi vìta biết chế ngự các cảm tính của mình. Từ đó, nhữngngộ nhận, những bất công trong đời, những u sầu vì tưởngrằng mình bị đối xử tàn tệ sẽ được ta thông hiểurõ ràng và đón nhận nhẹ nhàng hơn, vì ta đã hiểu đượccặp nguyên lý nghiệp quả và tái sinh.
Cònmột lý do nữa để người Phật tử gìn giữ tác phong đạođức của mình. Người ấy có uy lực bắt nguồn từ cácnguồn lực vô hình khác đó là kho tích trữ các hành độngtoàn thiện, các đức tính của tự thân, các hạnh phúc cóđược trong lúc tập hành thiền, tất cả các nguồn lựcnày hoàn toàn độc lập đối với của cải vật chất. Nhưthế, người ấy là chủ nhân của một tâm ý tự lực vàtự túc.
Ngườiấy biết sống đơn giản, không có nhiều nhu cầu. Của cảivật chất đối với người ấy chỉ là những đầy tớ,không phải là những chủ nhân ông. Người ấy hoàn toàn tựdo, không bị lệ thuộc vào sự sai khiến của các sự vậtbên ngoài. Người ấy nhận thức được rằng các sự vậtthấy được thì chỉ là tạm bợ và thay đổi luôn. Tóm lại,người ấy có được một tâm ý bình thản, chừng mực, vàtri túc. Tri túc, như lời Phật dạy, là một nguồn tài sảnlớn nhất, là một trong bốn nguồn hạnh phúc:
Khôngbệnh là Lợi tối thượng
Tritúc là Của tối thượng
Thànhtín là Bạn tối thượng
Niếtbàn là Lạc tối thượng (Pháp cú, 204).
Khiđã thông hiểu như thế, người Phật tử đó sẽ học đượccách thích nghi với những hoàn cảnh đổi thay mà không baogiờ sầu khổ than van hay buồn rầu cay đắng.
Nếuta có chánh tín (saddhā), nghĩa là có niềm tin nơi Phật Phápdựa trên sự hiểu biết, ta phải cố gắng thực hành. MỗiPhật tử chân chính phải thực hành liên tục bốn điềutinh tấn tứ chánh cần vốn là chi thứ sáu của BátChánh Đạo. Ðó là tinh tấn vượt qua và tinh tấn ngăn chậncác pháp bất thiện như là các ý tưởng sân hận, tinh tấnphát triển và tinh tấn nuôi dưỡng các pháp thiện trong tâmý như là các ý tưởng từ bi. Các tâm ý này chẳng nhữngsẽ bảo vệ bản thân ta, mà từ đó cũng sẽ giúp đem anvui đến cho những người chung quanh ta.
Taphải tập có thói quen suy xét về các tư tưởng và hành độngcủa chính mình để xem chúng có chân thật hay không, bởivì chân thật với chính mình là một con đường chắc chắnđưa đến tâm ý toàn thiện. Thêm vào đó, chúng ta phải biếtdành thì giờ mỗi ngày để tĩnh lặng tự quán soi, hay hànhthiền, để ôn lại các việc làm trong ngày, và để suy xétxem ta có đi ngược lại với các nguyên tắc căn bản mà ÐấngTừ Phụ của chúng ta đã từng khuyên dạy, để sám hốivà tránh phạm các lỗi lầm đó trong tương lai.
Mỗingày, ta cũng nên đọc một đoạn kinh từ các bài giảng củỪức Phật. Thói quen hữu ích này giúp chúng ta phát triểntâm ý thiện, làm giảm các mối u sầu, phiền muộn, và giúpđưa đời sống của ta đi vào con đường chân chính.
Quacác cách thức nêu trên, là những cư sĩ đệ tử của ÐứcPhật, chúng ta sẽ luôn tăng trưởng trong ánh sáng nhiệm mầucủa Chánh Pháp, luôn luôn uốn nắn nhân cách của mình, rènluyện tâm thức, huân tập các cảm tính, và tăng cường ýchí dũng mãnh để tạo những lợi ích phước báu lâu dàicho bản thân và cho người khác.
(BìnhAnson lược dịch)