III. Kệ Kiến Tánh Đoạn 8

NghĩaNiết-bàn tức là Pháp tánh của chư Phật, chẳng sanh chẳngdiệt, nên nói Niết-bàn không đi không đến, gọi là Phápthân Như Lai thường trụ, trong suốt rỗng lặng, không dấuvết, không tạo tác, không uống ăn, không tóc da.

NgàiChân Nguyên nói trắng ra hết, không giấu giếm gì cả. NóiNiết-bàn là Pháp tánh của chư Phật, Niết-bàn không đếnđi gọi là Pháp thân Như Lai thường trụ không dấu vết,không tạo tác, không ăn uống, không tóc da v.v... Nghe nói khôngăn uống, không tóc da, có người sẽ nghĩ rằng tu chứng đượcPháp thân chắc buồn lắm, chắc hết ăn hết mặc. Vì sắcthân có hình tướng thì ăn ngon mặc đẹp, còn Pháp thân khônghình tướng, không tóc da, không miệng lưỡi lấy gì ăn mặc? Vậy theo quan niệm thế gian chứng được Pháp thân thì buồnlắm. Nhưng chúng ta phải xét lại, tất cả những thứ chúngta đang thụ hưởng là thật hay tạm bợ ? Như ăn ngon, lúcmới ăn thì có cảm giác thơm ngon, nhưng khi trả nó ra thìthúi rùm ai cũng muốn lánh xa, như vậy có ngon thật, có giátrị thật không? Thân này cũng thế, bây giờ còn trẻ thìtóc xanh da mướt, đến khi già nua thì tóc bạc da nhăn, đâucòn đẹp đẽ gì ! Như vậy, cái thân có tóc có da hiện giờcủa chúng ta hưởng thụ đủ mọi thứ sung sướng là tạmbợ không thật, nếu chúng ta sống được với Pháp thân màở đây ngài Chân Nguyên nói không ăn uống, không tóc da, nhưngtrùm khắp và ứng hiện diệu dụng không lường thì quí giávô cùng mà chúng ta lại quên.

ThânNhư Lai tức là Pháp thân, rỗng lặng, linh thông, chân khôngtự tại, chẳng phải từ máu thịt, xương tủy làm thành.Nên biết, Phật tánh tròn đồng thái hư, không thiếu khôngdư, chân không diệu hữu, không sanh không diệt, không đi khôngđến, chẳng phải quá khứ, hiện tại, vị lai, ba đời đềubình đẳng, một thể rỗng rang, suốt tột xưa nay, vẫn hằngnhư vậy. Vì thế gọi đó là thường trụ chẳng đổi.

ThânNhư Lai là thể thanh tịnh không tướng mạo, nên không phảido máu thịt xương tủy làm thành, không do vật chất làm thànhnên rỗng lặng linh thông, chân không tự tại. Ngài nói thế,mới nghe qua chúng ta thấy quá lạ lùng, nhưng lại là sựthật. Tôi dẫn chuyện thực tế cho dễ hiểu, khi tâm chúngta dấy niệm lăng xăng thì lúc đó cảm thấy căng đầu khóchịu, vậy lúc đó khổ hay vui ? Còn những khi tâm thanh tịnhtrong sáng, không có một niệm dấy động thì thảnh thơi nhẹnhàng, lúc đó vui hay khổ ? - Khi tâm thanh tịnh thì rỗng rangnhẹ nhàng, khi tâm rối rắm thì căng đầu khó chịu, đólà hai hiện tượng trái ngược nhau của Pháp thân và Hóathân. Pháp thân thì do tâm thanh tịnh, thể nhập với cái thểtrong sáng, cho nên thảnh thơi an lạc. Còn Hóa thân thì do nghiệptạo thành, mà niệm lăng xăng là gốc tạo nghiệp của Hóathân hay thân sanh diệt. Cho nên nhìn nội tâm mình thì biếtrõ lúc nào khổ lúc nào an lạc, rất thực tế chớ khôngphải chuyện tưởng tượng xa xôi. Vậy thì niệm khởi lăngxăng là cái nhân tạo nghiệp để thọ thân đi trong sanh tửkhổ đau. Tất cả niệm lăng xăng lóng lặng, chỉ còn cáibiết thanh tịnh trong sáng hiện tiền, đó là cái nhân thểhiện Niết-bàn an lạc. Chúng ta nhìn cái nhân thì biết ngaycái quả, hay nhìn cái quả biết ngay cái nhân. Cho nên nhìngương mặt người nào vui tươi thoải mái thì chúng ta biếtđó là cái quả của cái nhân thanh tịnh an lạc ở nội tâm.Vì vậy nên nói khi chứng được Pháp thân thì được an lạctự tại không còn đau khổ nữa.

Ðếnđây Ngài nói thể chân thật đó là chân không mà diệu hữu,chân không là chân thật rỗng lặng, diệu hữu là có nhữngdiệu dụng nhiệm mầu, hay nói khác đi cái thể rỗng lặngmà tùy duyên ứng hiện ra tất cả, thể rỗng lặng thì khôngcó những niệm sanh diệt gọi là chân không, diệu dụng nhiệmmầu ứng hiện tất cả gọi là diệu hữu. Cái thể đó khôngkẹt trong vòng đối đãi, ba đời bình đẳng, suốt tột xưanay, hằng như vậy, nên nói là thường trụ chẳng đổi, Ngườiđạt đến chỗ này mới thật sự giải thoát.

Chânthân của Như Lai vốn không sắc tướng, tùy thuận chúng sanhmà thị hiện sắc tướng. Pháp thân Như Lai vốn không cóNiết-bàn, tùy thuận chúng sanh mà thị hiện Niết-bàn. Việcứng duyên đã xong thì bỏ thân hoa đốm trong không, như conve lột xác, như con rắn lột da, quay về căn mệnh, trở lạicội nguồn, lặng lẽ không tiếng tăm, mé chân thật trongtrẻo tròn đầy, rành rành soi khắp, đối ngay trước mắt,ẩn hiện cùng bày, sắc không chẳng hai.

Ngàinói chân thân Phật vốn không có sắc tướng, mà Phật thịhiện sắc tướng để làm lợi ích cho chúng sanh, Pháp thânPhật thì không có Niết-bàn mà Phật thị hiện tám mươituổi nhập Niết-bàn. Ðoạn này ngài Chân Nguyên đưa ra haihình ảnh hơi khó hiểu. Nói rằng: Việc ứng duyên đã xongthì bỏ thân hoa đốm trong hư không, như con ve lột xác, nhưcon rắn lột da. Nghĩa là việc ứng duyên của đức Phậtđã xong, Ngài xả bỏ Ứng Hóa thân nhập Niết-bàn, tức làtrở về với cái thể chân thật. Giống như các lượn sónglặng xuống trở thành một với mặt biển thênh thang, ởđây Ngài ví dụ như con ve lột xác, như con rắn lột da nghehơi khó hiểu. Vì con ve lột xác thì nó đổi qua hình tướngkhác, con rắn lột da này rồi có da kia, vẫn còn mang sắctướng tạm bợ, chớ không trở về thể chân thật. Chỗnày có thể nói Phật bỏ Ứng thân như bỏ những lượn sóngtrên mặt biển để trở về mặt biển thênh thang yên lặng,sóng lặng thì mặt biển yên, mặt biển yên thì không hai,mà sóng nổi dậy thì nhiều. Sóng dụ cho Ứng Hóa thân, mặtbiển dụ cho Pháp thân, nếu nói như con ve con rắn thì hơikẹt. Bỏ Ứng thân thì trở về căn mệnh tức là cội nguồncủa sự sống, tức là nguồn gốc chân thật của chính mình.Tới chỗ này thì ẩn hiện không hai, sắc không không hai,vượt tất cả sự đối đãi.

Dovì quần sanh ở mười phương thế giới, trên trời dướiđất, hình loại đều khác, ngôn ngữ chẳng đồng mà NhưLai đại bi dùng thần lực hóa thân, tùy loại thị hiện,tùy hình tướng, tùy ngôn ngữ, tùy âm thanh của chúng, mởrộng phương tiện để thuyết pháp giáo hóa, khiến cho họsáng tỏ bản tánh, mỗi loài đều được giải thoát.

Ðoạn này nói rằng sở dĩ đức Phật thị hiện ra đời,đi tu thành Phật, thuyết pháp độ sanh là vì lòng đại biNgài hóa hiện, tùy loài chúng sanh mà độ, chủ yếu đểhọ nhận ra bản tâm bản tánh của mình. Ý này trong kinh PhápHoa cũng có nói: Chư Phật ra đời vì một đại sự nhân duyênlà khai thị cho chúng sanh ngộ nhập Phật tri kiến. Ðó làmục đích chung của tất cả chư Phật.

Thậtlà thân Như Lai thì trong suốt rỗng lặng. Nên nói, chẳngthấy có không tức thấy chân thân Phật. Ðối với chân thânPhật thì trọn chẳng thể được. Chỉ cái tin tức ấy, bađời chư Phật nói chẳng kịp, nhiều đời Tổ sư truyềnchẳng đến. Ðã nói chẳng kịp, lại truyền chẳng đến,thì Thích Ca, Di Lặc cũng là tên suông. Thích Ca, Di Lặc đãlà tên suông, gọi cái gì là chủ ? Gọi cái gì là khách ?Gọi cái gì là tông ? Gọi cái gì là chỉ ? Gọi cái gì làsanh tử? Gọi cái gì là Niết-bàn ? Gọi cái gì là xưa ?Gọi cái gì là nay ? Ðã không sanh lại không diệt, trướckhông xưa, sau không nay, sạch trọi trơn, bày trơ trơ, trongtrẻo rỗng lặng, tròn đồng với thái hư, thân vốn là Phật,vẫn hằng như vậy.

ThânNhư Lai thì trong suốt rỗng lặng, nên nói chẳng thấy cókhông thì chân thân Phật hiện tiền. Chúng ta tu nếu khôngkhởi niệm chấp có chấp không, chấp phải chấp quấy, chấphơn chấp thua thì ông Phật thật nơi mình hiện ra. Nếu chúngta nhìn người khởi niệm phân biệt hơn thua, phải quấy,có không thì Phật thật nơi mình ẩn mất, chừng nào lặnghết những niệm phân biệt đó thì Phật hiện. Tu Thiền làgì ? Là lặng tâm phân biệt đối đãi để Phật chân thậtnơi mình hiện. Ðó là gốc của sự tu. Ðoạn này nói nghehơi khó hiểu. Nói rằng: Nên nói chẳng thấy có không tứcthấy chân thân Phật.Nói như vậy thì cái nhà chúng tathấy có, khoảng hư không trống chúng ta thấy không. Bây giờchúng ta không muốn thấy có thấy không nhắm mắt lại làthấy chân thân Phật phải không ? - Thấy tối mịt chớ khôngthấy chân thân Phật đâu ! Ðây nói chẳng thấy có khônglà chẳng chấp có chẳng chấp không, chấp cái này là thậtcó chấp cái kia là thật không; chấp có chấp không là đạidiện cho tất cả cái chấp hai bên. Khi xưa Huệ Minh nói vớiLục Tổ là ông đến để cầu pháp chớ không phải cầuy bát. Lục Tổ hỏi: "Không nghĩ thiện không nghĩ ác, cáigì là bản lai diện mục của Thượng toạ Minh ?". Ngay đóHuệ Minh ngộ. Không nghĩ thiện không nghĩ ác là không khởiniệm thấy có thấy không chớ gì ? Ngay đó bản lai diệnmục hay chân thân Phật của Thượng tọa Minh hiện tiền.Dễ như trở bàn tay ! Song, nếu tìm kiếm thì khó trăm phần,trèo non lội biển tìm cũng không ra. Dễ thì dễ như trởbàn tay, chỉ đừng mắc kẹt hai bên có không, thiện ác thìchân thân Phật hiện sờ sờ. Vậy chúng ta có chịu buôngcái chấp có chấp không không ? Vì không chịu buông nên thantu khó quá ! Chuyện này là chuyện trong khả năng của mình,mình làm được. Thử hỏi chấp có chấp không nghĩ thiệnnghĩ ác là ai chấp ai nghĩ ? - Mình chấp mình nghĩ. Bây giờmình có quyền dừng, không chấp không nghĩ nữa, tại sao khôngchịu làm lại than khó ? Xét kỹ coi Phật dạy làm việc nàycó vượt ngoài sức mình không ? Cái gì ngoài sức mình, mìnhvói không tới mới khó, việc làm trong khả năng trong quyềnhạn của mình thì đâu có khó. Thế nên nói tu thành Phậtdễ như trở bàn tay. Phật dạy làm như thế là thành Phậtmà không chịu làm, vậy mà đòi thành Phật !

Tấtcả những thú vui của thiên hạ đều nằm trong đối đãihơn thua được mất, nó rất hấp dẫn làm cho con người thíchthú say mê. Như người thích bóng đá là theo dõi đội nàoăn đội nào thua, say mê đến quên ăn bỏ ngủ. Nếu khôngthích hơn thua là ăn ngủ bình thường, vì đó chỉ là tròchơi, ăn hay thua rồi cũng vậy thôi đâu có gì quan trọng.Tại đặt hơn thua là quan trọng nên mới khổ, người thuađã khổ, mà người hơn cũng khổ, còn người theo dõi hơnthua cũng khổ lây. Ở đời có lắm người tự trói mình vàonhững chuyện hơn thua vô lý. Như đi đường gặp hai ngườiđánh lộn, đứng lại xem coi ai hơn ai thua, chắc chắn làmột người hơn một người thua, người thua đã khổ, ngườihơn có sướng gì ? Ðánh lộn thì kẻ u đầu người sứttrán, có ai tránh khỏi họa khổ. Thế mà hơn thua làm cho ngườitrong cuộc và người ngoài cuộc đều thích thú. Phật dạychúng ta xả bỏ hơn thua thì được an ổn thảnh thơi. Nhưvậy chỉ cần bỏ hai niệm hơn thua đối đãi thì chân thânPhật hiện tiền. Thế mà chúng ta không chịu bỏ, không dínhbên này cũng kẹt bên kia, nên làm phàm phu mãi, lỗi đó tạiai ? Tại mình biết mà không chịu bỏ. Việc mình làm đượcmà không chịu làm là do mình. Do đó tôi bắt mỗi đêm phảisám hối cho hết lỗi.

Ởđây ngài Chân Nguyên nói Phật Thích Ca, Phật Di Lặc chỉlà giả danh của thân ứng hóa, còn Pháp thân thì tự nó khôngcó tên. Pháp thân chư Phật với Pháp thân của chúng sanh thìđồng một thể trong sáng hằng giác tri, chỉ khác là chúngsanh mê thì quên, giác thì nhớ là Phật. Còn tên Phật ThíchCa hay Phật Di Lặc là tên khác của cái thể. Cái thể khôngkhác thì ai chủ, ai khách, cái gì là sanh tử cái gì là Niết-bàn? Nó không bị thời gian chi phối thì đâu có trước sau xưanay.

ThânPhật như vậy, thân ta cũng như vậy, ngay khi độ chúng sanhmà dứt trừ tưởng độ, xoay lại tâm vô vi hướng đếnđường Niết-bàn, bốn đại vốn không, năm uẩn chẳng phảicó, một tánh tròn sáng, còn mãi với trời đất, bản tánhtrong lặng, ngang bằng với Phật, rốt ráo viên dung, đồngvào một thể.

Phậtcó cái thể chân thật, chúng ta cũng có cái thể chân thật,Phật thành Phật là Ngài ngộ được cái thể chân thật nơiNgài, chúng ta thì chưa ngộ. Nếu chúng ta ngộ được thểchân thật nơi chúng ta thì sẽ ngang bằng với Phật, khôngkhác không hơn không kém. Phật là bậc Vô thượng Giác; Vôthượng là không trên, nhưng ai ngộ tới đó thì cũng bằngNgài, chớ không phải Ngài là tối thượng. Vì vậy mà ởđây nói rất rõ, ai cũng có thể tánh rốt ráo ngang bằngvới Phật, không ai kém, chỉ có biết trở về và không trởvề mà thôi.

Pháptánh Như Lai không một vật,

Ứngđộ quần sanh việc cả trăm.

Nếungộ chân không, luôn đối mặt,

NhưLai thường trụ ở Linh Sơn.

Âm:

Pháptánh Như Lai vô nhất vật,

Ứngđộ quần sanh hữu bách ban.

Nhượcngộ chân không hằng địch diện,

Nhưlai thường trụ tại Linh Sơn.

Khiếnngười người xuất gia theo Phật, lý nên chọn bạn tìm thầy,nếu không thầy bạn, lấy gì tiếp dẫn ? Xem kinh mà mê mờlý thì luống tự nhọc nhằn, đếm chữ tìm hàng thì chẳngrõ tông chỉ. Chẳng rõ tông chỉ thì chẳng cùng tột vănlý, chẳng cùng tột văn lý thì đâu thể giải thoát !

Ngàinói người xuất gia học đạo nên chọn bạn tìm thầy, nếutu mà không có thầy sáng bạn lành thì ai hướng dẫn nhắcnhở mình tu, đó là điều rất quan trọng. Chúng ta đi tu làbỏ hết những cái vui thế gian để tìm đạo tu hành hay nói cách khác là đi tìm chân lý. Muốn tìm chân lý thì phảicó thầy sáng bạn lành, nghĩa là vị thầy phải sáng đạomới hướng dẫn dạy bảo chúng ta tu, ở đây ngài Chân Nguyêngọi là tiếp dẫn. Như vậy người tu mà không thầy hướngdẫn, tự xem kinh thì không hiểu lý kinh, cứ mò mẫm trênvăn tự chữ nghĩa thì không bao giờ rõ tông chỉ thấu suốtlý đạo, không đạt lý đạo thì làm sao giải thoát ? Ðâylà điều thiết yếu vô cùng, cho nên chúng ta phải chọn bậcthầy sáng để hướng dẫn mình tu đúng chánh pháp, phảichọn bạn lành để trợ duyên tốt cho đường tu mình đượcthăng tiến. Khi tu chúng ta đọc kinh để ứng dụng lời Phậtdạy tu hành, nếu không hiểu lại không có thầy giản trạchcho thông, thì làm sao thấu suốt được nghĩa lý sâu xa củaPhật pháp ? Như tôi ngày xưa đọc kinh Kim Cang, đến đoạnngài Tu-bồ-đề hỏi Phật làm sao an trụ tâm, làm sao hàngphục tâm. Phật dạy muốn hàng phục tâm thì phải độ tấtcả chúng sanh từ loài hữu sắc vô sắc, hữu tưởng vô tưởng,cho đến phi hữu tưởng phi vô tưởng vào vô dư y Niết-bàn.Tôi lắc đầu tự than Phật bảo độ chừng năm bảy chụcngười thì khả dĩ làm được, còn bảo độ hết tất cảcác loài trên vào vô dư y Niết-bàn, thì không biết chừngnào mình độ được, chừng nào mới hàng phục được tâm.Vì nếu như loài hữu sắc thì chẳng phải hạn cuộc nơicon người mà cả con bò, con chó, con heo, con trâu v.v... nhưvậy chừng nào độ hết ? Nếu không độ hết thì chưa hàngphục tâm, mà không hàng phục tâm thì coi như chưa tu. Vậylàm sao tu theo lời Phật dạy trong kinh ? Như thế kinh Ðạithừa chỉ để trên trang thờ, không thể ứng dụng được.Khi chuyển qua tu Thiền, tôi mới thông đoạn kinh này. Tâmchúng ta có hàng trăm ý nghĩ tốt xấu lẫn lộn, thế nênmỗi một ý nghĩ dấy lên là một chúng sanh, nghĩ về ngườihay vật đó là chúng sanh hữu sắc, nghĩ về những thứ khônghình tướng như điện hoặc hư không đó là chúng sanh vôsắc. Nghĩ đến con người có tưởng là chúng sanh có tưởng,nghĩ buông hết vọng tưởng, rồi buông hết những tâm tưởngđó là chúng sanh vô tưởng. Những ý nghĩ của chúng ta dấylên không ngoài hữu sắc vô sắc, hữu tưởng vô tưởng v.v...Phật dạy chúng ta muốn hàng phục tâm là độ tất cả chúngsanh vào vô dư y Niết-bàn, mà không thấy có chúng sanh đượcdiệt độ. Nghĩa là tâm chúng ta dấy lên những ý niệm tabiết nó là vọng niệm, thì nó lặng mất không còn tăm dạngđó là đưa chúng sanh vào vô dư y Niết-bàn và hàng phụcđược tâm. Như vậy, Phật dạy quá rõ ràng không có gì lạhết, chỉ cần chúng ta hiểu được lý kinh thì biết ứngdụng tu. Nếu không hiểu lý kinh, chỉ hiểu theo chữ nghĩathì làm sao tu ? Không tu được thì làm sao giác ngộ giảithoát ? Sau đây Ngài dẫn thêm mấy bài kệ để cho chúng tarõ thêm ý này:

Họcđạo không tông chỉ,

Thấynhiều chẳng bằng mù.

Tìmsáng chẳng biết báu,

Luốngnhọc tròng mắt mình.

Âm:

Họcđạo vô tông chỉ,

Ðakiến bất như manh.

Tầmquang bất thức bảo,

Ðồlao tự nhãn tình.

Cửakhông chẳng chịu ra,

Quángu chui cửa sổ.

Giấycũ trăm năm dùi,

Baogiờ được ra khỏi.

Âm:

Khôngmôn bất khẳng xuất,

Ðầusong dã thái si.

Báchniên tán cổ chỉ,

Hànhật xuất đầu thì ?

VịBổn sư xoay đầu ngó lại. Ngài nói tiếp:

-Phật tuy chẳng Thánh vẫn hay phóng quang.

Lạimột hôm, Bổn sư ngồi trong cửa sổ xem kinh, vì tuổi giàsợ cảm nên lấy giấy dán kín cửa sổ cho khỏi gió, cócon ong chui đầu vào tấm giấy tìm lối ra, Ngài trông thấythế liền nói:

-Thế giới thênh thang mà chẳng chịu ra, dùi đầu vào giấycũ biết năm nào ra được ?

Ngàiliền nói bài kệ:

Cửakhông chẳng chịu ra, quá ngu chui cửa sổ.Ý muốn nói thể chân không rỗng rang mà không chịu hội nhập,cứ vùi đầu vào cửa sổ tức vùi đầu vào giấy để xemkinh.

Giấycũ trăm năm dùi, ngày nào được ra khỏi.Vị thầy đang xem kinh, mà kinh thì viết trên giấy, Ngài lợidụng con ong chui vào giấy nói bài kệ trên. Vị Bổn sư nghequa để kinh xuống hỏi:

-Ngươi đi hành cước gặp người nào, ta trước sau nghe ngươinói lời dị thường?

Ngàithưa:

-Con nhờ ơn Hòa thượng Bá Trượng chỉ dạy được chỗ thôidứt, nay muốn đáp lại đức từ bi. (tức là muốn đáp ơnThầy)

Bổnsư bèn nhóm chúng, thỉnh Ngài nói pháp. Ngài lên tòa nêu caotông phong của Bá Trượng:

-Linh quang riêng chiếu vượt khỏi căn trần, bày hiện chơnthường chẳng câu nệ văn tự. Tâm tánh không nhiễm vốntự viên thành, chỉ lìa vọng duyên tức như như Phật.

Bổnsư nghe câu này liền cảm ngộ. Như vậy là ngài Thần Tánđã đền ơn vị Bổn sư của mình.

Quabài kệ và câu chuyện ngài Thần Tán, chúng ta thấy rằngnếu không nhận ra được yếu chỉ của đạo, dù có đọchết kinh sách vẫn không đi tới đâu, ví như con ong chui đầuvào giấy mà không bay qua được khỏi cửa sổ để ra ngoàivới bầu trời thênh thang rộng lớn.

Ngườinay học đạo chẳng rõ chân,

Chỉbởi từ lâu nhận thức thần.

Vôlượng kiếp rồi gốc sanh tử,

Kẻsi gọi đó bổn lai nhân.

Họcđạo chi nhân bất thức chân,

Chỉvị tùng tiền nhận thức thần.

Vôlượng kiếp lai sanh tử chủng,

Sinhân hoán tác bổn lai nhân.

Dođó người tu phải nhận ra cái chân thật của chính mìnhlà cốt yếu.

Cópháp có tâm còn vọng thức,

Khôngcầu không được chứng chân như.

Chânvọng hai đầu đều phá sạch,

Mộtluồng sáng lạnh rực thái hư.

Hữupháp hữu tâm tồn vọng thức,

Vôcầu vô đắc chứng chân như.

Chânvọng lưỡng đầu câu đả phá,

Nhấtđạo hàn quang thước thái hư.

Chonên kinh Bát-nhã nói: "Không trí cũng không đắc; do vì khôngchỗ được". Nếu trí vô phân biệt thì làm hại cái thấycó thấy không. Trí vô phân biệt thì trọn chẳng thể được.Tại sao không thể dùng trí đoạn trí? Chẳng thể dùng kiếmlại chặt kiếm.

Hộirằng:

Kiếmtự hại kiếm, kiếm kiếm hại nhau, tức kiếm cũng chẳngthể được. Trí tự hại trí, trí trí hại nhau, tức trícũng chẳng thể được. Mẹ con đều mất, cũng lại như thế.

Chonên kinh Bát-nhã nói: "Không trí cũng không đắc; do vì khôngchỗ được".Ðoạn này Ngài dẫn kinh Bát-nhã "Vô trí diệc vô đắc" nghĩalà không trí cũng không được. Tại sao nói không trí cũngkhông được; do vì không chỗ được. Ví dụ trong túi chúngta sẵn tiền, nếu cần mua thứ gì chúng ta đưa tay vào túilấy tiền ra trả. Như vậy nói tôi được tiền có đúngkhông ? Nếu mình đi đường lượm được tiền hoặc có aiđem đến cho thì nói được là đúng. Cũng thế, trí tuệBát-nhã hay Căn bản trí nơi mỗi người sẵn có, chẳng phảitừ bên ngoài được, nên nói không trí cũng không đắc. Nếucòn thấy có trí có đắc tức còn năng còn sở, năng là người,sở là cảnh thì chưa đạt tới chỗ cứu cánh.

Nếutrí vô phân biệt thì làm hại cái thấy có thấy không.Chúng ta có hai thứ trí, trí phân biệt và trí vô phân biệt.Trí phân biệt là trí thế gian, phân biệt cái này đẹp cáikia xấu, trí vô phân biệt là biết rõ mà không có niệm phânchia đẹp xấu, hơn thua, trí này không chấp nhận trí phânbiệt có không đẹp xấu, nên nói trí vô phân biệt làm hạicái thấy có không.

Trívô phân biệt thì trọn chẳng thể được.Trí vô phân biệt thì không còn cái được, vì còn có đượclà còn năng còn sở. Còn năng sở là còn đối đãi, mà tríBát-nhã thì vượt ngoài đối đãi nên kinh nói vô trí diệcvô đắc.

Tạisao không thể dùng trí đoạn trí ?Câu này đặt nghi vấn tại sao không thể dùng trí vô phânbiệt để đoạn trí phân biệt ?

Chẳngthể dùng kiếm lại chặt kiếm.Câu này trả lời là không thể dùng kiếm để chặt kiếm.Trí là tượng trưng cho cây kiếm, trí không thể đoạn trícũng như kiếm không thể tự chặt cây kiếm. Như vậy muốnđoạn trí phân biệt có không tốt xấu, chỉ cần biết nólà hư vọng giả dối thì nó lặng xuống chớ không cần dứttrừ hay dẹp bỏ. Mọi người ai cũng có trí vô phân biệt,buông trí phân biệt hay dở tốt xấu là trí vô phân biệthiện tiền. Vô phân biệt mà rõ ràng thường biết, trí nàyai cũng có cả, tại chúng ta quên nó, mãi chạy theo trí phânbiệt nên khổ cả đời.

Hộirằng: Kiếm tự hại kiếm, kiếm kiếm hại nhau, tức kiếmcũng chẳng thể được. Trí tự hại trí, trí trí hại nhau,tức trí cũng chẳng thể được. Mẹ con đều mất, cũng lạinhư thế.Ðây giảithích rằng: Kiếm tự hại kiếm thì chẳng còn cây kiếm,trí tự hại trí cũng không thể được. Vì không thể dùngtrí này dẹp trí kia, tu đến chỗ này không còn dùng trí đểdẹp trí mà cái trí dụng lặng thì trí thể hiện tiền. Tríthể dụ cho mẹ, trí dụng tạm gọi là con, dụng hết thìthể không còn tên gọi, vì vậy nói "mẹ con đều mất". Nhưkhi chúng ta tu Thiền, vận dụng trí giác để biết vọng tưởnghư dối. Vậy vọng tưởng là hư dối, trí biết vọng tưởnglà cái gì ? Nó là cái dụng của trí. Dùng cái dụng củatrí để biết vọng tưởng không theo, khi vọng tưởng hếtthì cái dụng của trí cũng không còn. Như chúng ta dùng câykiếm để dẹp giặc, giặc yên rồi chúng ta không còn cầmkiếm ra giữa thiên hạ múa lăng xăng mà giặc hết thì binhkhí chống giặc cũng cất vô kho. Cũng vậy, khi vọng tưởnghết thì cái dụng của trí cũng hết. Cái dụng hết thì cáidanh thể cũng không còn. Như nhân gió mà mặt biển dậy sóng,khi sóng dấy lên chúng ta nhìn thấy cả trăm ngàn lượn sóng,mỗi lượn sóng khác nhau, và có hai từ ngữ mặt biển vàsóng rõ ràng. Khi gió dừng sóng lặng hết, thì từ ngữ sóngkhông còn. Từ ngữ sóng không còn thì từ ngữ mặt biểnđối với từ ngữ sóng cũng không có, nhưng thể của mặtbiển trước sau như một, song vì có sóng nên chúng ta tạmphân biệt đây là sóng nhấp nhô, kia là mặt biển thênh thang.Nếu nói mặt biển là sóng thì chúng ta lầm tưởng mặt biểncó từng lượn như sóng, nhưng mặt biển thênh thang đâu cótừng lượn như sóng. Thế nên không thể nói mặt biển làsóng. Nếu nói sóng khác với mặt biển cũng không được,vì sóng lặng rồi thì chỉ còn mặt biển.Mặtbiển bấy giờ không còn đối với sóng, chỉ là một mặtbiển lặng lẽ thênh thang mà thôi. Cũng vậy khi trí dụnglặng thì trí thể cũng không còn tên gọi. Mất là mất cáitên gọi chớ không phải mất cái thể. Nếu nói khi trí dụngbiết vọng lặng rồi không còn gì hết là sai lầm.

Ðâylà chỗ nói rằng chỉ thẳng rốt ráo, chân như thật tế,hướng thượng vô niệm, thành Phật làm Tổ, chỉ ngại kẹtnơi tên nhơ. Sao vậy ? Vì chẳng lìa tâm có.

Ðâylà chỗ mà chư Tổ chỉ thẳng để cho chúng ta nhận ra chânnhư thật tế và biết rõ chỗ hướng thượng để đạt đếnvô niệm, nhưng chỉ ngại chúng ta kẹt nơi tên nhơ, vì kẹttên nhơ là chẳng lìa tâm có. Tại sao gọi là tên nhơ ? Theoquan niệm người đời thì những tên gọi ở thế gian nhưtên xoài, tên ổi... là tênnhơ, còn những tên như Bồ-tát,Như Lai...là sạch. Nhưng theo nhà Thiền thì kẹt vào từ ngữ đốiđãi là kẹt vào tên nhơ. Như trước tôi có nóitrídụng hết thì tên trí thể cũng không còn, nếu còntênthể, tên dụng cũng còn tên nhơ, dù đó là một từ ngữđẹp. Vì còn kẹt vào danh từ đối đãi thì chưa nhận đượcchân lý. Hơn nữa cái tên là do người ta tưởng tượng đặtra chớ không phải là lẽ thật. Như có người mang tên Bạch,chúng ta tưởng người đó da trắng, nhưng khi gặp mặt thìngười đó da vàng. Lại có người được thầy đặt tênlà Trí Tuệ, mới nghe chúng ta tưởng người đó thông minhlắm, nhưng khi tiếp xúc chúng ta thấy người ấy ngu ngơ quáchừng. Ða sốchúngtathườngmắckẹt ở cái tên nên khi gặp sự thật thì chán chường. Dođó người tu đến chỗ cứu cánh thì không kẹt ở từ ngữmà chỉ nhận ra cái thể thật để sống, đó là điều quantrọng.

Nếutình phàm Thánh hết, năng sở đều lặng, một niệm chẳngsanh, thẳng đến địa vị Như Lai trong lặng nhiệm mầu, biểngiác lặng lẽ, là đất Cực-lạc vậy.

Ðoạnnày nói nếu không còn niệm phàm Thánh thì năng sở cũng không,niệm sanh diệt hết thì thẳng đến địa vị Như Lai, biểngiác trong lặng nhiệm mầu, là đất Cực-lạc. Cực-lạc nàykhông phải cõi Cực-lạc ở phương Tây của đức Phật ADi Ðà mà là tâm không còn một niệm đối đãi phàm Thánh,không một niệm sanh diệt. Cõi Cực-lạc ở phương Tây thìđất toàn bằng vàng, hàng cây bằng ngọc, lưu ly, xa cừ,mã não. Người ở cõi đó sáng đi hái hoa dạo chơi một vònggiáp mười phương cõi Phật, trưa trở về ăn cơm. Cái vuicủa cõi đó là cái vui của người giàu, vì có ăn ngon mặcđẹp, du lịch... rất hợp với sở thích của người thếgian, cái vui này còn trong vòng năng sở, nghĩa là có khổ vàmong hết khổ để được vui. Ví dụ như có người gánh mộtgánh đất nặng qua nội viện Ni, đang gánh nặng có ngườikhác gánh giùm, đưa gánh cho người ta xong vai mình nhẹ nhõmlà cười liền. Ðó là qua cái khổ rồi được cái vui. Lại,trong gia đình chúng ta có người đi xa vắng khiến ngườitrong nhà nhớ thương. Bỗng dưng người thân không báo trướcmà trở về, mọi người rất vui mừng. Qua sự chia ly buồnkhổ có sự gặp gỡ vui mừng, là cái vui còn trong vòng đốiđãi. Cực-lạc mà ngài Chân Nguyên nói ở đây là Cực-lạcvượt ra ngoài sự đối đãi khổ vui. Theo cái nhìn của đứcPhật thì tất cả cái vui trên thế gian là cái vui trá hìnhcủa sự đau khổ, chớ không phải cái vui chân thật. Cáivui chân thật là khi tâm chúng ta thanh tịnh không còn niệmđối đãi sanh diệt. Như chúng ta ngồi một giờ ngắm núi,ngắm hồ, ngắm mấy cây thông mà không có một niệm loángthoáng. Vậy một giờ đó có vui không ? Vui, cái vui đó khônglộ vẻ hí hửng hay cười xòa mà nó rất nhẹ nhàng thanhtịnh. Ðó là niềm vui chân thật khi tâm mình hoàn toàn vắngbóng vọng niệm. Vui như thế thì đi đâu ở đâu chúng tacũng an nhàn tự tại. Sở dĩ chúng ta khổ là vì tâm thườngnghĩ đến sự được mất hơn thua; khi chúng ta nghĩ đượcmà bị mất thì khổ, nếu được như ý thì vui; nghĩ đếnsự thành công mà bị thất bại thì khổ, nếu thành côngtheo sự sắp đặt tính toán của mình thì vui; khổ vui thaynhau ngự trị, tâm mình không lúc nào an ổn. Khi tâm chúngta không còn vọng niệm được mất hơn thua dấy khởi, chừngđó mới có cái vui chân thật. Trong giáo lý Phật chia ra thọkhổ, thọ lạc, thọ không khổ không lạc và đức Phật cũngkết luận là tất cả thọ đều là khổ. Tại sao ? Vì tấtcả thọ đều bị vô thường chi phối, cho nên cái vui cũngkhông lâu dài và hết vui rồi khổ, hết khổ lại vui. Nhưvậy chúng ta tu tìm Cực-lạc ở đâu ? Người tu Tịnh độtìm Cực-lạc ở phương Tây, còn người tu Thiền tìm Cực-lạcở tự tâm mình. Tâm mình hết niệm sanh diệt là Cực-lạchiện tiền chớ không ở đâu xa. Nó ở trong tầm tay củamỗi người và mỗi chúng ta có đủ khả năng tự tạo chomình một thế giới Cực-lạc ở giữa cõi Ta bà này. Phảikhẳng định như vậy, chúng ta mới mạnh dạn dứt khoát buôngxả vọng tưởng. Có ý chí mạnh mẽ, cương quyết tu trongmột thời gian là có kết quả tốt, còn nếu thả trôi quangày thì tu không tới đâu hết. Tổ Qui Sơn có dạy: Phảiphát chí cho quyết liệt, mở lòng rỗng rang thì việc làmnhất định thành công. Thế nên, người tu theo đạo Phậtlà người phải có ý chí quyết liệt, dù cho việc khó khănthế mấy cũng làm cho kỳ được chớ không chịu thua.

NênCổ đức nói: Trên chẳng thấy có chư Phật, dưới chẳngthấy có chúng sanh, ngoài chẳng thấy có núi sông, đất đai,trong chẳng thấy có cái thấy nghe hiểu biết tốt xấu, dàingắn, nhồi thành một mảnh, mỗi mỗi đưa ra, trọn khôngcái thấy khác.

Vìcòn niệm đối đãi nên thấy trên là Phật dưới là chúngsanh, đây là tốt kia là xấu, là dài ngắn v.v... Như vậylà lúc nào chúng ta cũng sống trong đối đãi. Thế nên cácbậc Cổ đức bảo buông hết đối đãi, nhồi thành mộtmảnh, chỉ còn thể thanh tịnh thì trọn không có cái thấyhai thấy khác nữa.

Lýấy vi diệu, sâu xa không gì trên, học giả tri âm thì cóthể thông suốt. Chỉ Phật với Phật mới hay xét tột, thậttướng các pháp đến chỗ rốt ráo, thì văn tự cũng chẳngthể được, ngôn ngữ cũng chẳng thể được, thức phápcũng chẳng thể được, đối đãi cũng chẳng thể được,bặt đường cơ quan nguy hiểm, cùng tột trí phân biệt bénnhạy, Bát-nhã cũng chẳng thể được, tịch chiếu cũng chẳngthể được, bèn chẳng phải vô sự sanh sự, liền là cócành vin cành.

Lýsâu xa vi diệu chỉ có người nào nhận được mới là thôngsuốt, chỉ Phật với Phật mới xét tột lý này, đến chỗrốt ráo thì tất cả đều chẳng được, không phải từnơi vô sự sanh sự, có cành để vin cành. Bởi vì đến chỗnày đối đãi trong ngoài đều dứt sạch nên nói là vô sự,nếu ở chỗ vô sự mà sanh hữu sự là có cành để vin cành.Vậy thế nào là vô sự ? Là khi chúng ta đi đứng nằm ngồi,thấy tất cả người vật, làm tất cả chuyện mà tâm khôngmột niệm dính mắc đó là vô sự. Như chúng ta đang đẩymột xe đất là hữu sự hay vô sự ? - Vô sự không phảikhông làm gì hết, mà vô sự là làm tất cả việc mà khôngdính mắc. Chúng ta thử sống một ngày vô sự xem có nhẹnhàng thảnh thơi không ? Một ngày tâm chúng ta không dính mắcvới cái gì hết thì mặt có nhăn nhó, có nặng đầu bóptrán không ? Nếu một ngày mà tâm chúng ta dính mắc với nhiềuviệc thì tâm lúc vui lúc buồn, lúc thích thú vui cười, lúcchán nản nhăn nhó, đó là chúng ta đã bị những việc đượcmất hơn thua bên ngoài chi phối. Một ngày mà không dính mắcnhững thứ đó thì một ngày nhẹ nhàng thảnh thơi. Như vậylúc tâm chúng ta bặt hết niệm đối đãi, nếu có ngườihỏi là phàm hay là Thánh thì nói sao ? - Lúc tâm bặt hếtniệm đối đãi, nói phàm cũng trật, nói Thánh cũng khôngđúng luôn. Còn nói phàm nói Thánh là còn phân biệt đốiđãi, là còn khổ. Thế nên, tôi phải nói đi nói lại choquí vị thấm nhuần lý này; vì lý này thật vi diệu khó nói,gượng mà nói chớ không phải là cái có thể nói để chongười hiểu được. Lý này nếu không tu thì không làm saomà nhận ra, chỉ nói trên danh tự cho vui chớ không thể thấybiết được. Cho nên ở đây nói cùng tột trí phân biệtbén nhạy, Bát-nhã cũng chẳng thể được, tịch chiếu cũngchẳng thể được, bèn chẳng phải vô sự sanh sự, liềnlà có cành vin cành.Tới chỗ này không còn cái gì đểdính mắc thì đâu gọi có cành vin cành; vì có cành cây mớiđưa tay nắm bắt, nếu không có cành cây thì nắm bắt cáigì ?

Ðếnnhư ba đời chư Phật, chánh pháp lưu hành, lần lượt truyềntrao cho nhau: chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật,chẳng lập văn tự.

Bađời chư Phật đem chánh pháp lưu hành ở đời, lần lượttruyền trao chỉ thẳng cho người nhận ra tánh Phật của mình.Như vậy mục đích duy nhất của chư Phật là chỉ cho ngườiKiến tánh thành Phật. Nhưng kiến tánh là gì ? Là nhận ranơi mình có thể chân thật vượt ngoài đối đãi phân biệthơn thua, phải quấy tốt xấu v.v... cái thể đó tạm đặttên là Phật tánh, Chân như, Bồ-đề, Niết-bàn v.v... chớkhông có tên thật, cho nên Lục Tổ nói: Ta có một vật khôngđầu không đuôi không tên không họ, đố các ông là vậtgì ? Ngài Thần Hội đứng ra thưa: Là bản nguyên của chưPhật, là Phật tánh của Thần Hội. Tổ quở: Ta đã nói khôngtên không họ mà ông còn nói bản nguyên Phật tánh, như vậylà ông đã lấy tranh che đầu. Nghĩa là cái thể thật màcòn có tên là bị che khuất. Ðọc qua đoạn này chúng ta mớithấy cái hay vi diệu của người xưa, các Ngài sống đượcrồi chỉ cho chúng ta, nếu khéo nhận thì chúng ta với Phậtkhông còn xa cách. Nếu mong cầu Phật thọ ký, hoặc đếnrước thì rất xa Phật.

Naylập văn tự là mở thông một lối để tiếp dẫn cho ngườihậu học. Niết-bàn không có hai lối, phương tiện thì cónhiều cửa. Do đó Phật nói Tiểu thừa, Ðại thừa, kinh cóđốn giáo, tiệm giáo. Nên biết, ngàn kinh muôn kinh chỉ làmột kinh, ngàn pháp muôn pháp chỉ là một pháp, ngàn lờimuôn lời chỉ là một lời, ngàn câu muôn câu chỉ là mộtcâu, ngàn thể muôn thể chỉ là một thể, ngàn tôngmuôntông chỉ là một tông, ngàn phái muôn phái chỉ là một phái,ngàn nguồn muôn nguồn chỉ là một nguồn.

Ngàinói thể chân thật không dùng văn tự nói đến được, nhưngvì tiếp dẫn người sau nên tạm lập phương tiện, chia chẻnào là đại thừa tiểu thừa, đốn giáo tiệm giáo. Nhưngbao nhiêu kinh điển, bao nhiêu tông phái rốt cuộc cũng đồngmột nguồn gốc, chớ không có khác.

Nếuthông suốt nguồn linh, thì rõ một chẳng phải một; thấusuốt chánh pháp thì gọi là đắc pháp. Huyền chỉ của Bát-nhã,lấy không chỗ được mà tự được, tạm vì giáo hóa chúngsanh mà nêu bày tên "đắc pháp" và để lời dặn dò: - Bậctông sư đời sau hãy ngầm xem hàng môn đồ, lựa chọn trongcác đệ tử, ai là người có đức hạnh, giống trí mầmlinh, thật tâm xuất gia, kính nhận và vâng theo lời dạy,ngộ sâu lý tánh, hiếu thuận chân tu, được người như thế,có thể trao tâm ấn.

Ngàinói người thấu suốt nguồn linh và rõ được chỗ một khôngphải một. Vì một là từ ngữ đối đãi thế gian dùng, nhưmột rồi hai. Còn cái này một mà không có hai cho nên nóimột không phải một. Ai thấu suốt được chỗ đó thì tạmgọi là đắc pháp ngộ đạo. Huyền chỉ Bát-nhã thì khôngthể được, nhưng vì giáo hóa chúng sanh nếu nói không thểđược thì chúng sanh không biết để tu, cho nên khi ngộ đạogọi là đắc pháp và để lời dặn dò các bậc thầy saunày phải ngầm chọn lựa người đệ tử đức hạnh thậttâm xuất gia, kính nhận và vâng theo lời dạy tu hành, ngộsâu lý tánh, được người như thế mới trao truyền tâm ấn.Như vậy chọn một người đệ tử để truyền tâm ấn khôngphải là chuyện dễ, nên những người lôi thôi ngạo mạnkém trí kém đức không xứng đáng để truyền trao.

Thấycùng thầy bằng,

Gầnthầy bảy phần.

Ðượcngười như thế,

Mớiđáng truyền trao.

Âm:

Kiếndữ sư tề,

Ásư thất phần.

Ðắcnhư thị nhân,

Nãikhả truyền thọ.

Quađoạn này chúng ta mới thấy cách truyền tâm ấn của Phậtgiáo khác với cách truyền tâm ấn của ngoại đạo. Trongnhà Thiền truyền tâm ấn là truyền cho người đã sống đượcvới thể rỗng lặng như thái hư. Hơn nữa truyền mà khôngcó truyền, vì thể đó ai cũng sẵn có và chữ "ấn" cũnggiả lập tên chớ không có thật. Sau này từ ngữ truyềntâm ấn của nhà Thiền bị lạm dụng quá đáng, mới vô chùachưa hiểu đạo gì cả thì được ông thầy truyền tâm ấn,nhưng vị thầy chưa sáng đạo thì làm sao dám truyền và truyềncái gì cho học trò ? Chúng ta phải hiểu cho kỹ chữ ấn làin, như chúng ta có một con dấu, lấy con dấu đó thoa mựcđóng vào tờ giấy, trên mặt con dấu có chữ gì thì nó hiệnrõ lên tờ giấy chữ ấy, giống hệt không khác chút nàocả. Cũng vậy vị thầy tu ngộ đạo, tức là có con mắttuệ nhìn thấy người học trò cũng ngộ như mình mới thừanhận hay ấn chứng cho người học trò đã ngộ như mình.Như thế mới gọi là truyền tâm ấn. Trường hợp Tổ HuệKhả trình với Tổ Bồ-đề-đạt-ma: "Con bặt hết các duyên".Tổ bảo: "Coi chừng rơi vào không". Huệ Khả thưa rằng: "Rõràng thường biết làm sao rơi vào không ?". Tổ bảo: "Ôngnhư thế ta cũng như thế, chư Phật cũng như thế".

Ðólà truyền tâm ấn, người học trò trình cái thấy của mình,vị thầy thừa nhận cái thấy của người học trò là đúng,chớ không truyền cái gì cho người trò cả.

Vìvậy trong kinh Pháp Bảo Ðàn, Tỳ-kheo Pháp Hải thưa hỏi LụcTổ rằng: "Chư Phật ứng ra đời số được bao nhiêu ?".Lục Tổ Huệ Năng chỉ dạy Tỳ-kheo Pháp Hải: "Chư Phậtứng ra đời số như cát sông Hằng, danh tướng không cùng,khó thể tínhkể.NayđembảyđứcPhậtTôngsưlàmthủytổchúngta".Do đó, ba đời chư Phật, pháp ấn như thế, đến cuối cùngnơi hải ấn thì thầm trao đèn tâm, bốn mắt nhìn nhau, imlặng ấn chứng.

"Bốnmắt nhìn nhau im lặng ấn chứng" nghĩa là khi thầy nhìn trò,trò cảm thông được cái chỗ thầy muốn chỉ nhìn lại thầyvà thầy cảm thông nhìn lại trò, đó là bốn mắt nhìn nhauim lặng ấn chứng.

Dođược như thế mà nhiều đời Tổ sư bốn mắt nhìn nhau,im lặng ấn chứng. Do được như thế nên Truyền Ðăng NgữLục ghi: Ðại sư Ðạt-ma ngầm nói lời dặn dò Tổ HuệKhả rằng: "Xưa đức Thích Ca Như Lai đem chánh pháp nhãn tạng,Niết-bàn diệu tâm phó chúc cho Tổ Ca-diếp, lưu truyền mấymươi đời, đến tôn giả Bát-nhã-đa-la truyền trao cho ta.Nguyên ta đã được pháp ấn ở Tây Thiên, vâng theo bậc trênđến truyền bá tâm tông nơi Ðông độ, nên đạp cành lauqua biển đến đây. Thấy ngươi một lòng tinh thành, có khítượng đại thừa nên truyền tâm ấn cho ngươi. Ngươi hãynối chí thuật lại việc này, thể nhận tâm ta mà bền vữnghộ trì chớ để cho đoạn dứt.

Ðoạnnày nhắc lại việc Tổ Bồ-đề-đạt-ma dặn dò Tổ HuệKhả. Từ xưa Phật đem chánh pháp nhãn tạng trao cho Tổ Ca-diếp,lưu truyền mãi đến Tổ Bát-nhã-đa-la và truyền đến TổBồ-đề-đạt-ma, Tổ Bát-nhã-đa-la dặn Tổ Bồ-đề-đạt-masang Trung Hoa để truyền bá tâm tông. Do đó mà Tổ Bồ-đề-đạt-mavượt biển sang Trung Hoa gặp Tổ Huệ Khả, Tổ Ðạt-ma nóirằng vì thấy Tổ Huệ Khả một lòng tin thành, có khí tượngđại thừa nên truyền tâm ấn cho và dặn dò không nên đểđoạn dứt.

Lạitrao cho ngươi một chiếc ca sa pháp phục, với bốn quyểnkinh Lăng Già để làm pháp tín, che chở cho Thiền tông pháttriển. Trong thì truyền pháp ấn để khế hợp tâm chứng,ngoài trao ca sa để định tông chỉ, tránh cho người đờisau khắt khe, sanh nhiều nghi ngờ, bảo rằng: - Ta vốn là ngườiphương Tây, ngươi là kẻ ở phương Nam, từ đâu mà đượcpháp ? Lấy gì làm bằng chứng truyền trao tâm ấn cho ngươi? Chính y bát, kinh pháp dùng để tiêu biểu mở mang giáo pháp,rộng độ chúng sanh. Sau khi ta diệt độ, khoảng hai trăm năm,y nên dừng chẳng truyền nữa.

Ðoạnnày kể lại việc Tổ Bồ-đề-đạt-ma truyền tâm ấn choTổ Huệ Khả; Tổ truyền bốn quyển kinh Lăng Già và y casa để làm chứng tín cho người sau tin. Tổ Ðạt-ma là ngườiẤn Ðộ, Tổ Huệ Khả là người Trung Hoa nên phải có nhữngvật này làm chứng tín để cho người sau tin tưởng là TổHuệ Khả thật sự được Tổ Bồ-đề-đạt-ma truyền tâmấn để việc truyền bá đạo pháp được lâu dài. NhưngTổ cũng dặn dò là sau hai trăm năm không được truyền ybát nữa. Tại sao vậy ? Vì sau hai trăm năm người hiểu đạocũng khá nhiều, nên không cần truyền y bát, vì y bát là đầumối của sự tranh giành. Ví dụ trong Thiền Viện có mộttrăm Tăng Ni và Phật tử đông đảo, nếu có người nào đótu sáng đạo đến trình với tôi, tôi thấy phù hợp vớiyếu chỉ của Phật Tổ thì tôi tin và chấp nhận. Tuy tôikhông truyền y bát mà mọi người cũng thầm nhận ngườiđó là người đáng tin cậy. Ngày xưa các Tổ một thầytruyềncho một trò, bây giờ một thầy mà rất nhiều trò, giả sửcó năm bảy người cùng ngộ, vậy truyền y bát cho ngườinào ? Nếu truyền y bát cho một người thì những người kiasẽ ra sao ? Cho nên chỉ cần tuyên bố một câu là đủ chongười sau tin tưởng. Nhưng bây giờ vẫn có người bắt chướctruyền y bát lăng xăng, điều đó không thích hợp với hoàncảnh hiện tại.

Lúcnày pháp đã khắp giáp mọi nơi, người hiểu đạo thì nhiều,người hành thì ít, người nói lý thì nhiều, người thônglý thì ít, ngầm hợp thầm chứng có hơn ngàn muôn người,ngươi hãy xiển dương chớ khinh ngườichưangộ, một niệm hồi cơ liền đồng với sẵn được.

Nhưtrên Tổ đã dặn không nên truyền y nữa vì sau này cơ duyêntruyền bá rộng rãi, người ngộ rất nhiều. Như trong pháphội của Mã Tổ có tới tám mươi hai vị thiện tri thứcngộ đạo, nếu truyền y bát lấy đâu truyền cho đủ ? Song,lại cũng có những pháp hội rất nhiều người đến thamvấn học đạo, nhưng người hành thì ít mà người nói lýthì nhiều. Cho nên sang đời Tống các Tổ bèn nảy sanh raThiền thoại đầu, người tham Thiền chết sống với câuthoại đầu, tham cho đến khi ngộ đạo, không cần bàn luậnlý lẽ cao siêu. Như vậy Thiền thoại đầu có từ khi ngườihọc Thiền nghiêng về mặt lý thuyết suông hơn là thực hành.Tuy nhiên, trường hợp của chúng ta ngày nay thì khác, Thiềntông mới được khôi phục, người học Thiền cần phảithông lý rồi mới thực hành. Cho nên tôi mới đem kinh luậnra giảng giải cho quí vị hiểu. Do đó người học đạo vàtruyền đạo phải nắm vững chỗ này để ứng dụng cho đúngvới hoàn cảnh. Kế đến Tổ khuyên là không nên khinh ngườichưa ngộ, vì một khi họ chịu quay đầu lại họ cũng nhậnra cái thể sẵn có. Tôi thường ví dụ một vị trưởng giảcó nhiều ngọc quí, khi sắp chết ông chia cho mỗi ngườicon một viên, những người con lớn khôn hơn lấy ra xài nêntrở thành giàu có. Những người con nhỏ dại chôn cất khôngdám đem ra xài nên nghèo thiếu. Vậy mấy người anh có dámkhinh em mình nghèo không ? Mai kia đào lên nó cũng giàu nhưmình làm sao dám khinh ? Nếu những vật mình có mà ngườikhông có thì mới xem thường và cho rằng mình hơn họ. Cònmình và người đều có, họ còn cất, mình lấy ra xài trước,như vậy mình chỉ hơn họ ở chỗ xài trước thôi, chớ khôngphải hơn thật sự. Cũng vậy mình và người đều sẵn cóPhật tánh, vậy người đã ngộ đâu dám khinh người chưangộ? Cho nên trong kinh Pháp Hoa đức Phật đưa ra một hìnhảnh hết sức là chân thành và gần gũi để cho chúng ta noitheo, đó là Bồ-tát Thường Bất Khinh đi đâu, gặp ngườinào cũng lễ bái và nói: "Tôi không dám khinh các Ngài, vìcác Ngài đều sẽ thành Phật". Chúng ta lầm tưởng cho rằngNgài tu hạnh nhẫn nhục, nhưng thật sự là Ngài nhắc chochúng ta nhớ khả năng thành Phật đang có sẵn nơi mình. Tómlại, nhà Thiền nói một niệm hồi cơ liền đồng với cáisẵn được, kinh đưa ra hình ảnh Bồ-tát Thường Bất Khinh,như vậy kinh và Thiền đâu có khác !

Ngheta nói kệ:

Tavốn đến xứ này,

Truyềnpháp cứu mê tình.

Mộthoa nở năm cánh,

Kếtquả tự nhiên thành.

Ngôbổn lai tư độ,

Truyềnpháp cứu mê tình.

Nhấthoa khai ngũ diệp,

Kếtquả tự nhiên thành.

Kệchứng cớ xưa:

Ca-diếpban sơ y bát truyền,

Baođời Bát-nhã nhận dòng Thiền.

Ða-latrao đèn truyền ta đó,

Tagởi sáng thừa con làm duyên.

Âm:Trưngcổ kệ

Ca-diếpsơ ưng y bát truyền,

Nguyênlưu Bát-nhã kỷ kinh niên.

Ða-laphục bả đăng truyền ngã,

Ngãyết dư quang thác tiếp duyên.

Kệtruyền kinh:

Bốnquyển Lăng Già trao lại con,

NhưLai tâm địa pháp mãi thơm.

Chúngsanh dùng đó vì khai thị,

Khiếnhọ chóng liền tỏ ngộ sâu.

Âm:

Truyềnkinh kệ

Thọtử Lăng Già tứ quyển kinh,

NhưLai tâm địa pháp môn liêm.

Chúngsanh dụng thử vi khai thị,

Linhbỉ xâm sâm diệu ngộ thâm.

Lạinói:

Ðạtđạo lớn chừ quá lượng,

Thôngtâm Phật chừ khó lường.

Chẳngcùng phàm Thánh chung nhà,(1)

Vượtlên gọi đó là tổ.

Âm:

Ðạtđại đạo hề quá lượng,

ThôngPhật tầm hề xuất độ.

Bấtdữ phàm Thánh đồng miên,

Siêunhiên danh vi viết Tổ.

Xemkinh Pháp Bảo Ðàn Giảng Giải thì đoạn này có sai khác.

Nênbiết, trí lực của Phật Tổ rất rộng sâu, vận dụng cơthần ẩn hiện khó lường, thường tự đối diện trướcmắt, không sắc viên dung, ra đời độ sanh, ứng khắp mọinơi, diệt và chẳng diệt thảy là phương tiện, tượng giáohiển dương, Phật Phật đều như vậy.

NgàiChân Nguyên nói rằng: Trí lực của Phật Tổ rất rộng sâu,các Ngài ẩn hiện khó lường, việc ra đời độ sanh củaPhật ứng hiện khắp mọi nơi, diệt và chẳng diệt củaPhật Tổ thảy đều là phương tiện và đó là "tượng giáohiển dương". Tượng là hình ảnh biểu trưng chỉ cho y bát,giáo là kinh điển, chư Phật đều dùng phương tiện đó đểxiển dương Phật pháp.

Từtrước, Phật Phật Tổ Tổ, đời đời tiếp nối nhau đềucùng chung bốn mắt nhìn nhau, thầm trao tâm ấn, như thế màđược, ta cũng như thế mà được, chư huynh đệ thiện trithức cũng như thế mà được, cho đến hữu tình, vô tìnhthảy đều cũng như thế mà được. Tỏ ngộ pháp tánh vốnrỗng lặng, chỉ trí chứng biết, nói năng chẳng kịp, tâmấn như như, xưa nay một lý, người thấu suốt đồng nhưvậy. Trong Ngũ Ðăng Hội Nguyên, ngàn muôn Tổ sư đều dùngbốn mắt nhìn nhau, thầm trao tâm ấn mà truyền y thừa tiếplàm Tổ, mồi đèn tiếp lửa, nối Tổ truyền tông. Chínhkinh Lăng Già là tâm ấn của Như Lai hiển lộ ở quyển hai.Bốn mắt nhìn nhau, Sơ Tổ Ðạt-ma vượt biển đem đến.Người học về sau có nghi ngờ, hãy quán rõ thật chứng.

Ngàinói Phật Tổ từ trước cho đến sau, đời đời tiếp nốiđều nhìn nhau mà ngộ được truyền tâm ấn. Tất cả mọingười nếu ai ngộ đạo cũng được truyền tâm ấn như thế.Tuy nhiên tỏ ngộ Pháp tánh rỗng lặng thì chỉ có trí chứngbiết, chỗ đó ngôn ngữ chẳng nói đến được, tâm ấnvốn là như như, xưa nay chỉ có một lý, người thấu suốtthì đồng như nhau không khác. Ngài dẫn Ngũ Ðăng Hội Nguyênnói rằng Tổ sư đều dùng bốn mắt nhìn nhau thầm trao tâmấn, truyền y bát để kế thừa Tổ vị, chính kinh Lăng Giàlà tâm ấn của Như Lai, nó hiển lộ ở quyển hai. Bốn mắtnhìn nhau là do Sơ Tổ Ðạt-ma từ Ấn Ðộ vượt biển đemtruyền sang Trung Hoa. Ngài đã dẫn chứng nguồn gốc của sựtruyền thừa rõ ràng như vậy, nếu người sau có nghi ngờnên lấy sự thật chứng mà quán xét thì rõ ràng hơn.

ChânNguyên kính vâng theo, mở mang tâm tông của Phật. Kinh nói:"Chẳng phải bậc Ðại Thánh vô cớ mà mở ra giáo pháp, bởicó duyên từ xưa mới có thể tỏ ngộ tông chỉ. Ai là ngườihội được tâm tông, thật chính là con Phật, mồi đèn nốipháp, tiếp độ quần sanh, diệu tâm Niết-bàn, đại ấn vôtướng".

Ðâylà lời nói tha thiết xuất phát từ tấm lòng chân thành củangài Chân Nguyên, Ngài kính vâng theo những gì mà người xưađã dạy, đã làm để mở mang Phật tâm tông. Tông là tôngchỉ, mà tông chỉ của Thiền là tâm, cho nên nói là truyềnPhật tâm tông. Người tu Thiền là trở về bản tâm củamình, ngộ ngay nơi tâm, không tìm kiếm cái gì ngoài tâm. Aingộ được tâm là con của Phật, mồi đèn chánh pháp đểtiếp độ quần sanh, đó gọi là diệu tâmNiết-bàn đại ấn, là cái ấn lớn không tướng mạo.