Edwin Arnold và Thi phẩm Ánh sáng Á Châu

SIR EDWIN ARNOLD

VÀ THI PHẨM "ÁNH SÁNG Á CHÂU"
Thích Nguyên Tạng

Có thể nói ngay rằng đại đa số giới trí thức ở phương Tây tìm đến với Phật giáo là nhờ đọc qua thi phẩm bất hủ "Ánh sáng Á châu" (The Light of Asia, xuất bản lần đầu tiên vào năm 1879) của đại thi hào người Anh Sir Edwin Arnold. Đây là một bản trường ca gần năm nghìn câu thơ , phô diễn về cuộc đời tu tập và hành đạo của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.

Ngay sau khi xuất hiện trên thi đàn Âu châu, tác phẩm "Ánh sáng Á châu" hay sự “Xuất Thế Vĩ Đại” (The Light of Asia or The Great Renunciation) của Sir Edwin Arnold  đã lập tức chinh phục người đọc và đã được các nhà phê bình văn học Tây phương hết lời khen ngợi đây là một tác phẩm văn chương trác việt của Anh quốc vào cuối thế kỷ thứ 19. Tác phẩm đã lập tức thịnh hành tại Anh quốc và được chuyển ngữ ra nhiều thứ tiếng trên thế giới (bản dịch Việt ngữ tựa đề là "Ánh sáng Á châu", dịch từ bản tiếng Pháp, do nhà Phật học, cư sĩ Đoàn Trung Còn phiên dịch và Phật học Tùng Thư xuất bản lần đầu tiên năm 1965).

Sir Edwin Arnold, sinh ngày 10 tháng 06 năm 1832 trong một gia đình quý tộc tại Grevessend, Anh quốc. Ông là con trai thứ hai của Thẩm phán Robert Coles Arnold.. Ông trải qua thời tiểu và trung học ở các trường dành cho con cháu giới hoàng tộc và theo học Đại học Oxford, là nơi đào tạo trí thức cho giới thượng lưu ở Âu Châu thời bấy giờ. Tại Oxford Uni, ông đã được trao giải thưởng Newdigate cho tập thơ đầu tay của mình.

Sau khi tốt nghiệp đại học, ông được cử đến làm hiệu trưởng trường Cao đẳng Sanskrit thuộc chính quyền thực dân Anh ở Poona, Bombay, Ấn Độ (1856 - 1861). Sau 5 năm phục vụ trong lĩnh vực giáo dục tại Ấn Độ, ông trở về Luân Đôn và trở thành phái viên cho tờ Daily Telegraph vào năm 1861, và kể từ đó ông làm việc cho tờ báo này đến cuối đời mình. Nhân danh tờ nhật báo này, Chủ bút Edwin Arnold đã kết hợp với tờ Newyork Herald, sắp xếp chuyến viếng thăm của Hiệp sĩ H. M. Stanley (nhà báo, nhà thám hiểm) đến châu Phi. Trong chuyến viếng thăm này, ông Stanley đã đặt tên cho một hòn núi ở phía Đông Bắc nước Congo. Ông Arnold cũng được công nhận là người đầu tiên có ý tưởng về việc phóng một con đường xe lửa trên toàn lục địa châu Phi.

Thi sĩ Edwin Arnold kết hôn ba lần, người vợ đầu tiên của ông là Katherine Elizabeth Biddulph, người đã qua đời vào năm 1864 ở Luân Đôn. Sau đó, ông kết hôn với Jennie Channing ở Boston, đã qua đời năm 1889. Những năm cuối đời, ông sống một vài năm ở Nhật Bản, nơi ông đã cưới người vợ thứ ba, bà Tama Kurokawa, một phụ nữ Nhật Bản, (một trong sáu người con của ông là tiểu thuyết gia nổi tiếng Edwin Arnold Lester). Giống như các nhà báo cùng thời ông, Lafcadio Hearne và Rudyard Kipling, ông Arnold quan tâm sâu sắc đến con người và nền văn hóa của họ, những nơi mà ông có quyền sống và viết với sự đồng cảm và nhạy cảm của ông đối với vùng đất ấy. Trong cuộc đời làm công tác giáo dục và văn hóa của mình, ông đã được hoàng gia Anh và nước Ấn Độ trao tặng nhiều huy chương cao quí. Ông cũng được các hoàng đế ở Nhật Bản, Ba Tư, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ trao tặng nhiều huy chương vì có công trong việc khôi phục lại nền văn hóa cổ đại.

Trong thời gian làm việc tại Ấn Độ, ông đã để tâm nghiên cứu và học hỏi những tôn giáo lớn ở châu Á, đặc biệt trong đó có đạo Phật. Ông đã nghiên cứu rất kỹ về cuộc đời và sự nghiệp truyền bá Chánh pháp của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, và cuối cùng ông đã chuyển những ý tưởng đó trở thành thơ ca.

Kết quả, thi phẩm "Ánh sáng Á châu" đã ra đời. Ngoài tác phẩm độc đáo này, những cuốn sách chính của ông là "Ánh sáng thế giới", in năm 1891 ; "Những bài hát của người Ấn Độ", in năm 1875 ; "Biển và đất liền", in năm 1891 ; và hai cuốn sách cuối cùng của ông là nghiên cứu về đời sống và văn hóa của người Nhật Bản. Ông Edwin Arnold đã cống hiến sức lực của mình cho sự nghiệp văn hóa của thế giới cho đến ngày qua đời, ông mất vào ngày 24 tháng 3 năm 1904 tại Anh quốc, thọ thế 72 tuổi.

* Tầm ảnh hưởng của "Ánh Sáng Á Châu" trong đời sống tinh thần của người phương Tây.

Nếu Phật tử ở nước Pháp thích đạo Phật qua giáo lý nguyên thủy, thì ngược lại tín đồ tại Vươn quốc Anh thích đạo Phật qua tầm vóc anh hùng của chính Đức Phật Thích Ca, người khai sáng ra đạo Phật. Sự khâm phục này được tìm thấy qua sự biểu lộ tột độ của họ khi tác phẩm "Ánh sáng Á châu" ra đời. Đây là một bản trường ca về Đức Phật, nó nói lên tiếng nói chung của Phật tử Anh về đấng Cha lành.

Tác phẩm này được viết trong một văn phong thuộc trường phái lãng mạn của thời nữ hoàng Victoria ; tuy vậy tác phẩm vẫn giữ được phẩm chất đạo đức rốt ráo của một người anh hùng theo cái nhìn của người Anh : tính ly dục, kết hợp với từ bi, trí tuệ, chân thật và nhẫn nại. Phẩm chất đặc thù tuyệt đối của Đức Phật đã làm tăng thêm sự cảm nhận rằng Ngài giống như là một đối thủ của Ấn Độ giáo, vì một người đã can đảm đi ngược lại với mọi tục lệ, tập quán lâu đời của Ấn Độ giáo. Hơn thế nữa, sự xuất hiện của Đức Phật qua tác phẩm của Arnold lại trùng khớp với thời kỳ phản đối Ky-tô giáo tại Anh, đây là một nguyên nhân tạo ra sự quyết định trở về với đạo Phật của người Anh và Phật giáo đã có một chỗ đứng vững chắc trong nền văn hóa của dân tộc Anh.

Vào năm 1890, ông Allan Bennet (1872-1923) nhờ đọc tác phẩm "Ánh sáng Á châu" mà lập tức quy y theo Phật giáo. Sau đó (1902), ông đã đến Tích Lan để xuất gia tu học. Ông là một trong những người có công lớn trong việc phát triển Phật giáo tại Anh trong giai đoạn đầu. Năm 1905, ông R. T. Jackson cũng giác ngộ nhờ đọc qua tác phẩm độc đáo này, và ông đã kết hợp với một người bạn mở một nhà phát hành sách Phật giáo ở gần công viên Regent, thủ đô Luân Đôn, để phổ biến giáo lý ; và hai cư sĩ này cũng thường xuyên tổ chức các buổi thuyết giảng về giáo lý đạo Phật tại nhà sách của mình. Năm 1910, ông Frederic Fletcher cũng trở về với Phật giáo cũng qua tác phẩm này, ông Frederic đã đến Tích Lan xuất gia tu học và về sau có nhiều đóng góp đáng kể đối với Phật giáo tại nước nhà.

Trong khi đó tại Hoa Kỳ, đại tá Henry Olcott nhận được quyển "Ánh sáng Á châu" do bà Fannie Marie Adelaide (vợ của tác giả-Sir Edwin Arnold) gởi tặng. Ông Olcott
(người về sau có công khôi phục Phật giáo Tích Lan và được xem là người có ý tưởng đầu tiên về lá cờ Phật giáo thế giới) sau khi đọc xong tác phẩm và đã quyết định cho tái bản ngay tại Boston (đến nay tại Mỹ đã có hơn tám mươi lần tái bản cuốn sách này và có hơn một triệu bản được phát hành rộng rãi trên khắp nước Mỹ) với một lời dự đoán về tác phẩm có một không hai này : "Quyển sách sẽ tạo ra một sự kinh ngạc lớn lao cho mọi giới và những câu hỏi tò mò sẽ nảy sinh trong tâm trí của các Ky-tô hữu nói chung".

Sau khi quyển sách xuất bản, ông F. B. Sanborn đã viết trong phần điểm sách trên tờ Republican như sau : "Tính giá trị thơ ca của tác phẩm rất lớn, nhưng nó có một giá trị khác lớn hơn là nó đã được phô bày trong một tinh thần cảm thông của chân lý, hầu truyền cảm hứng lòng nhân từ của Á châu cho thế giới..." Ngay cả Oliver W. Holmes đã hăng hái một cách điên cuồng đến nỗi viết một mạch hai mươi sáu trang trên tờ International Review để nói lên cảm nghĩ của ông về tập thơ này, ông viết : "Tác phẩm cao quí đến nỗi nó không có cái khác để có thể so sánh". Với số lượng phát hành khổng lồ như thế, tác phẩm "Ánh sáng Á châu" được phổ biến khắp Hoa Kỳ đã minh chứng tài nghệ thơ ca của Arnold.

Sự khởi đầu của Arnold cũng giống như các học giả PG khác như Spencer Hardy, Samuel Beal và Max Muller, nhưng ông ta đã thành công hơn nhiều, bởi vì ông ta đã viết một câu chuyện chứ không phải là một luận án hay một bản chú giải. Đức Phật trong tác phẩm của ông là một sự tổng hòa của một phần người anh hùng lãng mạn,  một phần của con người bình thường và một phần khác là một bậc thánh siêu phàm giữa trường đời. Từ một hoàng tử Gautama lịch lãm, ưu tư về những cải cách xã hội, rồi trở thành đạo sĩ Gautama khổ hạnh và cuối cùng là trở thành Đức Thích Tôn Gautama, giáo chủ của Đạo Phật.

Trong đó, nói cách riêng của Arnold, ông đã cố gắng 'bởi môi trường của một người hâm mộ Phật giáo tưởng tượng để miêu tả cuộc sống và tính cách và chỉ ra triết lý mà anh hùng cao quý và cải cách, hoàng tử Gautama của Ấn Độ, người sáng lập của Phật giáo "

Cùng lúc viết cuốn "Ánh sáng Á châu", ông Arnold còn cho phát hành một tập sách về tư tưởng Phật giáo mà ngày nay các học giả phương Tây rất ưa thích. Ông đã chuyển thành thơ các giáo lý cơ bản về nghiệp, về Tứ diệu đế, Bát chánh đạo... ; đồng thời, ông cùng với học giả Max Muller và nhiều học giả khác nghiên cứu và truyền bá về giáo lý Niết Bàn.

Ngoài việc viết sách báo và diễn thuyết, ông Arnold trước sau vẫn là một người quan tâm đến sự phát triển của Chánh pháp ở phương Tây, ông từng khẳng định rằng : "Tôi vẫn thường nói và sẽ nói mãi và nói mãi, rằng Phật giáo và nền khoa học hiện đại tồn tại trong một mối quan hệ tri thức chặt chẽ" (" I have often said, and shall say again and again, that between Buddhism and modern science there exists a close intellectual bond").

Thi sĩ Edwin Arnold là đồng sáng lập viên  Hiệp Hội Maha Bodhi ở Ấn Độ cùng với Pháp sư Dharmapala (người Tích Lan, người có công phục hưng PG Ấn Độ) và đại tá Olcott để bảo vệ Phật tích PG tại quê hương PG. Ông Edwin Arnold rất đau lòng khi thấy những thánh tích Phật giáo tại Ấn Độ bị lãng quên và bị sử dụng sai mục đích. Ông đã viết nhiều bài báo đăng trên tờ Daily Telegraph để kêu gọi thế giới quan tâm đến sự hủy diệt này.

Ánh sáng Á châu xưa nay vẫn được xem là một tác phẩm hàng đầu có công trong việc truyền bá Phật giáo ở thế giới phương Tây, và nó sẽ tiếp tục tỏa sáng như một ngọn hải đăng soi đường cho chúng sanh trên khắp thế giới, ngõ hầu giúp họ tìm đến được bến bờ yên vui, và đó cũng là mục đích chính khi ông Arnold bắt tay thực hiện tác phẩm này. Điều này đã được ông đề cập trong phần kết luận của thi phẩm Ánh Sáng Á Châu như sau:

“Kể từ thành đạo Bồ đề

Bốn mươi chín tuế chợ quê giảng truyền

Thuyết bằng ngôn ngữ các miền

Chỉ cho mọi lối dứt phiền đắc an

Ánh minh Ấn Độ rọi lan

Á châu rồi lại khắp tràn năm châu

Gió lành bủa cả hoàn cầu

Sức linh phước huệ đổi sầu hóa vui”.

(theo bản dịch của Đoàn Trung Còn, Sđd)

(Theo tài liệu "Biographical Sketch of Sir Edwin Arnold", Buddhist Society, May, 1997 và Phật Giáo Khắp Thế Giới, Melbourne, Australia, 2001).

*

*

*
***