- Phần I: Hai nói chuyện: J. Krishnamurti và Giáo sư Jacob Needleman
- Phần II: Ba nói chuyện ở thành phố New York
- Phần III: Hai nói chuyện: J. Krishnamurti và Alain Naudé
- Phần IV: Hai nói chuyện: J. Krishnamurti và Swami Venkatesananda
- Phần V: Ba nói chuyện ở Madras
- Phần VI: Bốn đối thoại ở Madras
- Phần VII: Bảy nói chuyện ở Saanen, Switzerland
- Phần VIII: Năm đối thoại ở Saanen
- Phần IX: Hai nói chuyện tại Brockwood
- Phần X: Một bàn luận cùng một nhóm nhỏ tại Brockwood
- Phần XI: Nói chuyện giữa J. Krishnamurti và Giáo sư David Bohm
SỰ THỨC DẬY CỦA THÔNG MINH
[THE AWAKENING OF INTELLIGENCE]
Lời dịch: ÔNG KHÔNG - 2009
II
Ba nói chuyện ở thành phố New York
TRẢI NGHIỆM TÔN GIÁO. THIỀN ĐỊNH
Có một trải nghiệm tôn giáo? Tìm kiếm sự thật; ý nghĩa của sự tìm kiếm. “Một cái trí tôn giáo là gì?” “Chất lượng của cái trí không đang trải nghiệm là gì?” Kỷ luật; đạo đức; trật tự. Thiền định không là một tẩu thoát. Chức năng của hiểu biết và tự do khỏi cái đã được biết. “Thiền định là tìm ra liệu có một lãnh vực đã có sẵn không bị vấy bẩn bởi cái đã được biết.”
“Bước đầu tiên là bước cuối cùng.”
Những câu hỏi: Sự tương đồng của bẩn thỉu; trạng thái tỉnh thức; ý thức; tình yêu; thời gian tâm lý.
KRISHNAMURTI: Chúng ta đã nói rằng chúng ta sẽ cùng nhau nói chuyện về một vấn đề rất phức tạp, đó là: liệu có một trải nghiệm tôn giáo, và những hàm ý của thiền định là gì? Nếu người ta quan sát, khắp thế giới, có vẻ rằng con người luôn luôn đang tìm kiếm cái gì đó vượt khỏi chết riêng của anh ấy, vượt khỏi những vấn đề riêng của anh ấy, cái gì đó mà sẽ vĩnh cửu, trung thực và không thời gian. Anh ấy đã gọi nó là Thượng đế, anh ấy đã cho nó nhiều cái tên; và hầu hết chúng ta tin tưởng cái gì đó của loại này, mà không lần nào thực sự trải nghiệm nó.
Những tôn giáo khác nhau đã hứa hẹn rằng nếu bạn tin tưởng những hình thức nào đó của những nghi lễ, những giáo điều, những đấng cứu rỗi, bạn có lẽ, nếu bạn theo một loại sống nào đó, bắt gặp cái sự việc lạ thường này, bất kỳ cái tên nào mà người ta thích gán ghép cho nó. Và những người đã trực tiếp trải nghiệm nó, đã diễn giải nó tùy theo tình trạng bị quy định của họ, tùy theo niềm tin của họ, tùy theo những ảnh hưởng văn hóa và môi trường sống của họ.
Rõ ràng tôn giáo đã mất đi ý nghĩa của nó, bởi vì đã có những chiến tranh tôn giáo; tôn giáo không trả lời được những vấn đề của chúng ta, những tôn giáo đã tách rời những chủng tộc. Chúng đã tạo ra một loại ảnh hưởng văn minh nào đó, nhưng chúng đã không thay đổi con người một cách cơ bản. Khi người ta khởi đầu tìm hiểu liệu có một sự việc như trải nghiệm tôn giáo và trải nghiệm đó là gì, tại sao người ta gọi nó là “tôn giáo”, chắc chắn đầu tiên người ta phải có nhiều chân thật. Không phải sự chân thật tùy theo một nguyên tắc hay một niềm tin, hay một hình thức cam kết nào đó, nhưng thấy một cách chân thật những sự việc chính xác như chúng là, mà không có bất kỳ biến dạng, không chỉ phía bên ngoài, nhưng cũng còn cả phía bên trong: không bao giờ lừa dối chính mình. Bởi vì lừa dối rất dễ dàng nếu người ta khao khát một loại trải nghiệm nào đó, gọi nó là tôn giáo hay điều gì khác – nếu người ta thực hiện sự tìm kiếm và vân vân. Vậy thì chắc chắn bạn bị trói buộc trong một loại ảo tưởng nào đó.
Người ta phải tìm ra cho chính mình, nếu người ta có thể, trải nghiệm tôn giáo là gì. Người ta cần một ý thức vô cùng của khiêm tốn và chân thật, mà có nghĩa không bao giờ xin xỏ sự trải nghiệm, không bao giờ đòi hỏi cho chính mình một sự thật hay một thành tựu. Vì vậy người ta phải quan sát rất kỹ càng những ham muốn, những quyến luyến và những sợ hãi riêng của người ta và hiểu rõ chúng trọn vẹn, nếu người ta có thể, để cho cái trí không còn cách nào bị biến dạng, để cho sẽ không có ảo tưởng, không lừa dối. Và người ta cũng phải hỏi: trải nghiệm có nghĩa gì?
Tôi không biết liệu bạn đã tìm hiểu câu hỏi đó chưa. Hầu hết chúng ta bị nhàm chán bởi những trải nghiệm thông thường của hàng ngày. Chúng ta mệt mỏi bởi chúng và người ta càng hiểu biết, có trí năng nhiều bao nhiêu, người ta càng muốn sống chỉ trong hiện tại nhiều bấy nhiêu – bất kể điều đó có nghĩa gì – và sáng chế ra một triết lý của hiện tại. Từ ngữ trải nghiệm có nghĩa là đi qua, đi thẳng đến cuối cùng và kết thúc nó. Nhưng bất hạnh thay cho hầu hết chúng ta, mỗi trải nghiệm đều để lại một dấu vết, một kỷ niệm, dễ chịu hay khó chịu, và chúng ta chỉ muốn giữ lại những trải nghiệm dễ chịu. Khi chúng ta đang xin xỏ bất kỳ loại nào của trải nghiệm thăng hoa, tôn giáo hay tinh thần, trước hết chúng ta phải cố gắng tìm ra liệu có một trải nghiệm như thế, và cũng cả trải nghiệm có nghĩa gì. Nếu bạn trải nghiệm cái gì đó và bạn không thể công nhận nó, vậy thì trải nghiệm đó ngừng hiện diện. Một trong những ý nghĩa cốt lõi của trải nghiệm là sự công nhận. Và khi có sự công nhận, nó đã được biết rồi, nó đã được trải nghiệm rồi, ngược lại bạn không thể công nhận nó.
Vì vậy khi họ nói về trải nghiệm thăng hoa, tôn giáo hay tinh thần – từ ngữ đó đã bị sử dụng sai lầm – bạn phải biết nó rồi, mới có thể công nhận rằng bạn đang trải nghiệm cái gì đó khác hơn một trải nghiệm thông thường. Dường như hợp lý và đúng thực rằng cái trí phải có thể công nhận trải nghiệm, và sự công nhận hàm ý một cái gì đó bạn đã biết rồi, vì vậy nó không là mới mẻ.
Khi bạn muốn trải nghiệm trong lãnh vực tôn giáo, bạn muốn nó bởi vì bạn đã không giải quyết được những vấn đề của bạn, những lo âu, những thất vọng, những sợ hãi và những đau khổ hàng ngày của bạn, vì vậy bạn muốn cái gì đó nhiều hơn nữa. Trong đòi hỏi cho nhiều hơn nữa đó ẩn chứa sự lừa dối. Tôi nghĩ điều đó khá hợp lý và đúng thực. Không phải sự hợp lý đó luôn luôn đúng thực, nhưng khi người ta sử dụng hợp lý và lý luận một cách lành mạnh, thông minh, người ta biết những giới hạn của lý luận. Sự đòi hỏi cho những trải nghiệm căn bản nhiều hơn, sâu thẳm nhiều hơn, rộng rãi nhiều hơn chỉ dẫn đến một mở rộng thêm nữa con đường của cái đã được biết. Tôi nghĩ điều đó là rõ ràng, và tôi hy vọng chúng ta đang hiệp thông, đang chia sẻ lẫn nhau.
Vậy thì cũng trong sự tìm hiểu tôn giáo này người ta đang tìm kiếm để tìm ra sự thật là gì, liệu có một sự thật, liệu có một sự việc như một trạng thái của cái trí vượt khỏi thời gian. Lại nữa tìm kiếm ám chỉ một người tìm kiếm – phải vậy không? Và anh ấy đang tìm kiếm điều gì? Làm thế nào anh ấy sẽ biết rằng điều gì anh ấy đã tìm được trong sự tìm kiếm của anh ấy là sự thật? Lại nữa, nếu anh ấy tìm ra điều gì là sự thật – ít nhất điều gì anh ấy nghĩ là sự thật – điều đó lệ thuộc vào tình trạng bị quy định của anh ấy, vào những trải nghiệm quá khứ của anh ấy; vậy thì sự tìm kiếm chỉ trở thành một chiếu rọi hơn nữa của những hy vọng, những sợ hãi và những khao khát thuộc quá khứ riêng của anh ấy.
Một cái trí đang tìm hiểu – không đang tìm kiếm – phải hoàn toàn được tự do khỏi hai điều này, đó là, khỏi sự đòi hỏi cho trải nghiệm và sự tìm kiếm cho sự thật. Người ta có thể thấy tại sao, bởi vì khi bạn đang tìm kiếm, bạn tìm đến những người thầy khác nhau, đọc những quyển sách khác nhau, tham gia những nghi lễ khác nhau, tuân theo những vị đạo sư khác nhau và mọi chuyện như thế, giống như đi mua sắm mà chỉ nhìn nơi cửa sổ trưng bày. Một tìm kiếm như thế không có ý nghĩa gì cả.
Vì vậy khi bạn đang tìm hiểu vấn đề này, “Một cái trí tôn giáo là gì, và chất lượng của cái trí mà không còn đang trải nghiệm bất kỳ cái gì ra sao?” – bạn phải tìm ra liệu cái trí có thể được tự do khỏi những đòi hỏi cho trải nghiệm và có thể hoàn toàn kết thúc mọi tìm kiếm. Người ta phải tìm hiểu mà không có bất kỳ động cơ, không có bất kỳ mục đích, những sự kiện của thời gian và liệu có một trạng thái không thời gian. Muốn tìm hiểu điều đó có nghĩa là phải không có niềm tin nào cả, không bị cam kết đến bất kỳ tôn giáo, bất kỳ tổ chức tạm gọi là tinh thần nào, không tuân theo bất kỳ vị đạo sư nào, và vì vậy không có uy quyền – đặc biệt gồm cả uy quyền của người nói. Bởi vì bạn rất dễ dàng bị ảnh hưởng, bạn quá nhẹ dạ, mặc dù bạn có lẽ có học thức cao, có lẽ biết nhiều; nhưng bạn luôn luôn háo hức, luôn luôn muốn, và vì vậy nhẹ dạ.
Vì vậy một cái trí đang tìm hiểu vấn đề của tôn giáo là gì, phải hoàn toàn được tự do khỏi bất kỳ hình thức nào của niềm tin, bất kỳ hình thức nào của sợ hãi; bởi vì sợ hãi, như chúng ta đã giải thích vào một ngày trước, là một nhân tố gây biến dạng, đang tạo ra bạo lực và hung hăng. Vì vậy cái trí đang tìm hiểu chất lượng của trạng thái và chuyển động tôn giáo, phải được tự do khỏi điều này. Điều đó đòi hỏi chân thật lớn lao và một ý thức của khiêm tốn vô cùng.
Với hầu hết chúng ta, kiêu ngạo là một trong những cản trở chính. Bởi vì chúng ta nghĩ rằng chúng ta biết, bởi vì chúng ta đã đọc nhiều, bởi vì chúng ta đã cam kết chính chúng ta, đã thực hành hệ thống này hay hệ thống kia, đã tuân theo một vị đạo sư nào đó rao giảng triết lý của ông ấy, chúng ta nghĩ rằng chúng ta biết, ít nhất một chút xíu, và đó là sự bắt đầu của kiêu ngạo. Khi bạn đang tìm hiểu một vấn đề lạ thường như thế, phải có sự tự do của thực sự không biết một sự việc về nó. Bạn thực sự không biết, phải không? Bạn không biết sự thật là gì, Thượng đế là gì – nếu có một sự việc như thế – hay một cái trí tôn giáo thực sự là gì. Bạn đã đọc về nó, người ta đã nói về nó trong hàng thiên niên kỷ, đã dựng lên những tu viện, nhưng thực sự họ đang sống dựa vào hiểu biết của những người khác, trải nghiệm và tuyên truyền. Muốn tìm ra, chắc chắn người ta phải gạt đi hoàn toàn tất cả những điều đó, và vì vậy tìm hiểu tất cả điều này là một vấn đề rất nghiêm túc. Nếu bạn muốn đùa giỡn với nó, có mọi loại giải trí tạm gọi là tôn giáo, tinh thần, nhưng chúng không có giá trị gì cả đối với một cái trí nghiêm túc.
Muốn tìm hiểu một cái trí tôn giáo là gì, chúng ta phải được tự do khỏi tình trạng bị quy định của chúng ta, khỏi Thiên chúa giáo của chúng ta, khỏi Phật giáo của chúng ta, với tất cả sự truyền bá của hàng ngàn năm, để cho cái trí thực sự được tự do để quan sát. Điều đó rất khó khăn bởi vì chúng ta sợ ở một mình, đứng một mình. Chúng ta muốn an toàn, cả bên trong lẫn bên ngoài; vì vậy chúng ta lệ thuộc vào những con người, dù đó là vị giáo sĩ, hay vị lãnh đạo, hay vị đạo sư mà nói rằng: “Tôi đã trải nghiệm, đó là lý do tại sao tôi biết.” Người ta phải hoàn toàn đứng một mình – không phải cô lập. Có một khác nhau to tát giữa cô lập và hoàn toàn một mình, tổng thể. Cô lập là một trạng thái của cái trí trong đó sự liên hệ kết thúc, khi trong cuộc sống và hoạt động hàng ngày của bạn bạn đã thực sự dựng lên một bức tường quanh chính bạn, có ý thức hay không ý thức, để cho không bị tổn thương. Rõ ràng cô lập đó ngăn cản mọi hình thức của liên hệ. Cô đơn hàm ý một cái trí không lệ thuộc vào một người khác theo tâm lý, không quyến luyến vào bất kỳ người nào; mà không có nghĩa rằng không có tình yêu – tình yêu không là quyến luyến. Cô đơn hàm ý một cái trí mà sâu thẳm, phía bên trong không có bất kỳ ý thức của sợ hãi và vì vậy không có bất kỳ ý thức của xung đột.
Nếu bạn đi sâu như thế, vậy thì chúng ta có thể tiếp tục tìm ra kỷ luật có nghĩa gì. Với hầu hết chúng ta kỷ luật là một hình thức của luyện tập, của lặp lại; hoặc vượt qua một chướng ngại, hoặc kháng cự hay đè nén, kiểm soát, định hình, tuân phục – tất cả điều đó được hàm ý trong từ ngữ kỷ luật. Nghĩa gốc của từ ngữ đó là học hỏi; một cái trí sẵn lòng học hỏi – không phải tuân phục – phải tò mò, phải có nhiều hứng thú, và một cái trí mà đã biết rồi, không thể học hỏi. Vì vậy kỷ luật có nghĩa học hỏi tại sao người ta kiểm soát, tại sao người ta đè nén, tại sao có sợ hãi, tại sao người ta tuân phục, so sánh, và vì vậy ở trong xung đột. Chính học hỏi đó tạo ra trật tự; không phải trật tự tùy theo một thiết kế hay khuôn mẫu, nhưng trong chính sự tìm hiểu về hoang mang, vô trật tự, có trật tự. Hầu hết chúng ta hoang mang vì hàng tá lý do, mà chúng ta không cần tìm hiểu vào lúc này. Người ta phải học hỏi về sự hoang mang, cuộc sống vô trật tự mà người ta sống theo nó; không phải đem trật tự vào hoang mang, hay vào vô trật tự, nhưng học hỏi về nó. Vậy thì, khi bạn đang học hỏi, trật tự hiện diện.
Trật tự là một sự việc đang sống, không thuộc máy móc, và chắc chắn trật tự là đạo đức. Một cái trí bị hoang mang, đang tuân phục, đang bắt chước, không là trật tự – nó ở trong xung đột. Và một cái trí trong xung đột là vô trật tự và vì vậy một cái trí như thế không có đạo đức. Từ tìm hiểu điều này, từ học hỏi, trật tự hiện diện, và trật tự là đạo đức. Làm ơn hãy quan sát nó trong chính bạn, thấy rằng người ta bị vô trật tự làm sao đâu trong sống của người ta, quá hoang mang, quá máy móc. Trong tình trạng đó người ta tìm ra một cách sống, mà sẽ có trật tự và thông minh. Làm thế nào một cái trí hoang mang, tuân phục, bắt chước, có thể có bất kỳ loại trật tự nào, bất kỳ loại đạo đức nào? Luân lý xã hội, như bạn quan sát, là hoàn toàn vô luân lý; nó có lẽ được kính trọng, nhưng cái gì được kính trọng thông thường là vô trật tự.
Trật tự là cần thiết, bởi vì chỉ từ trật tự mới có thể có một hành động tổng thể và hành động là sự sống. Nhưng hành động của chúng ta mang lại vô trật tự; có hành động chính trị, hành động tôn giáo, hành động kinh doanh, hành động gia đình – chúng là những hành động phân chia. Và tự nhiên hành động như thế là mâu thuẫn. Bạn là một con người kinh doanh và ở nhà bạn là một người tử tế – ít ra bạn giả vờ như vậy; có mâu thuẫn và vì vậy có vô trật tự. Một cái trí trong vô trật tự không thể hiểu rõ đạo đức là gì. Và ngày nay, khi có sự buông thả của mọi loại, đạo đức và trật tự bị phủ nhận. Cái trí tôn giáo phải có trật tự này, không tùy thuộc vào một khuôn mẫu, hay một thiết kế được đặt ra bởi bạn hay người khác. Nhưng trật tự đó, ý thức của cư xử đúng đắn và chân thật đó, hiện diện chỉ khi nào bạn hiểu rõ vô trật tự, hoang mang, hỗn loạn mà người ta sống trong đó.
Bây giờ tất cả việc này phải được đặt nền tảng cho thiền định. Nếu bạn không đặt những nền tảng, vậy thì thiền định trở thành một tẩu thoát. Bạn có thể đùa giỡn vô tận với loại thiền định đó. Và đó là điều gì hầu hết mọi người đang làm – sống những cuộc sống tầm thường, hoang mang, hỗn loạn và trong một chừng mực nào đó tìm một ngõ ngách để tạo ra một cái trí yên lặng. Và có tất cả những người này mà hứa hẹn cho bạn một cái trí yên lặng, dù nó có lẽ có ý nghĩa như thế nào.
Vì vậy với một cái trí nghiêm túc – và nó là một việc rất nghiêm túc, không phải một trò chơi – người ta phải được tự do khỏi tất cả niềm tin, khỏi tất cả những cam kết, bởi vì người ta cam kết với tổng thể của sự sống, không phải với một mảnh của nó. Hầu hết chúng ta cam kết với cách mạng vật chất hay chính trị, hay với một hoạt động tôn giáo, với một loại sống tu viện, tôn giáo nào đó và vân vân. Đó là những cam kết gây phân chia. Chúng ta đang nói về tự do, để cho bạn có thể cam kết toàn thân tâm của bạn, toàn năng lượng, sức sống và đam mê của bạn cùng tổng thể của sự sống, không phải một phần của nó. Tiếp theo chúng ta có thể tiếp tục tìm ra thiền định có nghĩa gì.
Tôi không biết liệu bạn đã tìm hiểu điều này chưa. Có thể một số trong các bạn đã đùa giỡn với nó, đã cố gắng kiểm soát những tư tưởng của bạn, đã tuân theo những hệ thống khác nhau, nhưng đó không là thiền định. Người ta phải gạt bỏ những hệ thống mà người ta đã được trao tặng: Zen, thiền định thăng hoa, những loại hệ thống khác đã được mang đến đây từ Ấn độ và Châu á, trong đó con người bị trói buộc. Người ta phải tìm hiểu vấn đề của những hệ thống, những phương pháp này, và tôi hy vọng bạn sẽ theo sát; chúng ta đang cùng nhau chia sẻ vấn đề này.
Khi bạn có một hệ thống để tuân theo, điều gì xảy ra cho cái trí? Những hệ thống và những phương pháp ám chỉ điều gì – một vị đạo sư phải không? Tôi không biết tại sao họ tự gọi chính họ là những vị đạo sư – tôi không thể tìm ra một từ ngữ đủ mạnh mẽ để phủ nhận toàn thế giới của những vị đạo sư, của uy quyền của họ, bởi vì họ nghĩ rằng họ biết. Một con người mà nói rằng “Tôi biết”, một con người như thế không biết. Hay nếu một con người nói rằng, “Tôi đã trải nghiệm sự thật”, hãy tuyệt đối đừng tin cậy anh ấy. Đây là những người mà cống hiến những hệ thống. Một hệ thống hàm ý luyện tập, tuân theo, lặp lại, thay đổi “cái gì thực sự là” và vì vậy đang làm gia tăng xung đột của bạn. Những hệ thống làm cho cái trí máy móc, chúng không cho bạn tự do, chúng có lẽ hứa hẹn tự do ở khúc cuối, nhưng tự do là ở ngay khởi đầu, không phải ở khúc cuối. Muốn tìm hiểu sự thật của bất kỳ hệ thống nào, nếu bạn không có tự do tại ngay khởi đầu, vậy thì chắc chắn bạn kết thúc bằng một hệ thống và vì vậy bằng một cái trí không có khả năng của tinh tế, nhạy bén và nhạy cảm. Vậy là người ta có thể gạt bỏ trọn vẹn tất cả những hệ thống.
Điều gì quan trọng không là kiểm soát tư tưởng, nhưng hiểu rõ nó, hiểu rõ nguồn gốc, khởi đầu của tư tưởng, mà ở trong chính bạn. Đó là, bộ não lưu trữ những kỷ niệm – bạn có thể quan sát điều này cho chính bạn, bạn không phải đọc những quyển sách giải thích về nó. Nếu nó đã không lưu trữ những ký ức nó sẽ không có thể suy nghĩ gì cả. Ký ức đó là kết quả của trải nghiệm, của hiểu biết – những sự việc xảy ra của bạn, hay của cộng đồng, của gia đình, của chủng tộc và vân vân. Tư tưởng khởi nguồn từ kho lưu trữ của ký ức đó. Vì vậy tư tưởng không bao giờ tự do, nó luôn luôn cũ kỹ, không có một sự việc như là sự tự do của tư tưởng. Tư tưởng không bao giờ có thể được tự do trong chính nó, nó có thể nói về tự do, nhưng trong chính nó, nó là kết quả của những kỷ niệm, những trải nghiệm và hiểu biết thuộc quá khứ; vì vậy nó cũ kỹ. Tuy nhiên người ta phải có sự tích lũy của hiểu biết này, nếu không người ta không thể vận hành, người ta không thể nói chuyện với một người khác, không thể đi về nhà, và vân vân. Hiểu biết là cần thiết.
Trong thiền định người ta phải tìm ra liệu có một kết thúc cho hiểu biết và vì vậy tự do khỏi cái đã được biết. Nếu thiền định là một tiếp tục của hiểu biết, là tiếp tục của mọi thứ mà con người đã tích lũy, vậy thì không có tự do. Có tự do chỉ khi nào có một hiểu rõ về chức năng của hiểu biết và vì vậy tự do khỏi cái đã được biết.
Chúng ta đang tìm hiểu lãnh vực của hiểu biết, nơi nào có vận hành riêng của nó và nơi nào nó trở thành một cản trở cho sự tìm hiểu thêm nữa. Trong khi những tế bào não tiếp tục vận hành, chúng chỉ có thể vận hành trong lãnh vực của hiểu biết. Đó là công việc duy nhất bộ não có thể làm, vận hành trong lãnh vực của trải nghiệm, của hiểu biết trong lãnh vực của thời gian – mà là quá khứ. Thiền định là tìm ra liệu đã có sẵn một lãnh vực mà không bị vấy bẩn bởi cái đã được biết.
Nếu tôi thiền định và tiếp tục với điều gì tôi đã học hỏi rồi, với điều gì tôi đã biết rồi, vậy thì tôi đang sống trong quá khứ, trong lãnh vực của tình trạng bị quy định của tôi. Trong đó không có tự do. Tôi có lẽ trang trí cái nhà tù trong đó tôi sống, tôi có lẽ làm mọi loại những sự việc trong nhà tù đó, nhưng vẫn còn có một giới hạn, một rào chắn. Vì vậy cái trí phải tìm ra liệu những tế bào não, mà đã phát triển qua hàng thiên niên kỷ, có thể hoàn toàn yên lặng, và đáp trả đến một kích thước chúng không biết. Điều đó có nghĩa, liệu cái trí có thể hoàn toàn đứng yên hay không?
Đây đã là vấn đề của những con người tôn giáo qua những thế kỷ; họ nhận ra rằng bạn phải có một cái trí rất tĩnh lặng, bởi vì chỉ đến lúc đó bạn mới có thể thấy. Nếu bạn đang huyên thuyên, nếu cái trí của bạn đang liên tục chuyển động, đẩy đưa khắp mọi nơi, rõ ràng nó không thể thấy, nó không thể lắng nghe tổng thể. Vì vậy họ nói rằng, “Kiểm soát nó, nắm chặt nó, giam giữ nó trong một nhà tù”; họ đã không tìm được một phương cách để tạo ra một cái trí mà hoàn toàn và tuyệt đối tĩnh lặng. Họ nói rằng, “Đừng nhượng bộ bất kỳ ham muốn nào, đừng nhìn một người phụ nữ, đừng nhìn những quả đồi xinh xinh, cây cối và vẻ đẹp của quả đất, bởi vì nếu bạn làm như thế, nó có lẽ nhắc nhở bạn về một người phụ nữ, hay một người đàn ông. Vì vậy kiểm soát, giữ chặt, và tập trung.” Khi bạn làm tất cả việc đó, bạn ở trong xung đột, và vì vậy phải có nhiều kiểm soát thêm, nhiều chế ngự thêm. Điều này đã diễn tiến qua hàng thiên niên kỷ, bởi vì họ nhận ra rằng phải có một cái trí tĩnh lặng. Bây giờ, làm thế nào cái trí trở nên tĩnh lặng? – mà không có nỗ lực, không có kiểm soát, không cho nó một biên giới? Khoảnh khắc bạn hỏi “làm thế nào” bạn đang giới thiệu một hệ thống. Vì vậy không có “làm thế nào”.
Liệu cái trí có thể trở nên tĩnh lặng hay không? Tôi không biết bạn sẽ làm gì về nó khi bạn thấy cái vấn đề, khi bạn thấy sự cần thiết, sự thật của có được cái trí tinh tế, nhạy cảm này, mà tuyệt đối tĩnh lặng. Làm thế nào nó xảy ra? Đây là vấn đề của thiền định, bởi vì chỉ một cái trí như thế mới là một cái trí tôn giáo. Chỉ một cái trí như thế mới thấy được tổng thể của sự sống như một đơn vị, như một chuyển động nguyên khối, không bị phân chia. Vì vậy một cái trí như thế hành động tổng thể, không phân chia, bởi vì nó hành động từ tĩnh lặng trọn vẹn.
Nền tảng là một sống của liên hệ trọn vẹn, mà là sống trật tự và vì vậy có đạo đức, một sống đơn giản lạ thường phía bên trong, và vì vậy hoàn toàn mộc mạc – mộc mạc của sự đơn giản thăm thẳm, mà có nghĩa rằng cái trí không đang xung đột. Khi bạn đã đặt nền tảng đó, thật dễ dàng, không có bất kỳ nỗ lực nào – bởi vì khoảnh khắc bạn máy động sự nỗ lực liền có xung đột – bạn thấy sự thật của nó. Vì vậy nó là sự trực nhận của “cái gì là” mà tạo ra một thay đổi cơ bản.
Chỉ cái trí tĩnh lặng mới hiểu rõ rằng trong một cái trí tĩnh lặng có một chuyển động hoàn toàn khác hẳn, một kích thước khác hẳn, một chất lượng khác hẳn. Cái đó không bao giờ có thể diễn tả thành những từ ngữ, bởi vì nó không thể diễn tả được. Cái gì có thể diễn tả được là cái gì đến được điểm mấu chốt này, cái điểm khi bạn đã đặt nền tảng và đã thấy được sự cần thiết, sự thật, và vẻ đẹp của cái trí tĩnh lặng.
Với hầu hết chúng ta, vẻ đẹp ở trong cái gì đó, trong một tòa nhà, trong một đám mây, trong hình thể của một cái cây, trong một khuôn mặt đẹp. Vẻ đẹp là ở “bên ngoài đó”, hay vẻ đẹp là một chất lượng của cái trí mà không có hoạt động tự cho mình là trung tâm? Bởi vì giống như hân hoan, hiểu rõ vẻ đẹp là cốt lõi trong thiền định. Vẻ đẹp là thực sự từ bỏ trọn vẹn cái “tôi”, và đôi mắt mà đã từ bỏ cái “tôi” có thể thấy cây cối, vẻ đẹp của tất cả, sự diễm ảo của đám mây; điều đó xảy ra khi không có trung tâm như cái “tôi”. Nó xảy ra cho mỗi người chúng ta, phải không? – khi bạn thấy một hòn núi dễ thương, khi bạn bất chợt bắt gặp nó, nó kia kìa ! Mọi thứ đều đã bị gạt đi ngoại trừ sự hoành tráng của quả đồi đó, hòn núi đó, cái cây đó, thu hút bạn trọn vẹn.
Nó giống như một em bé với một đồ chơi – đồ chơi thu hút em bé, và khi món đồ chơi bị hư hỏng đứa bé quay trở lại trong bất kỳ điều gì cậu ấy đang làm, trong sự tinh nghịch và trong sự khóc lóc của cậu ấy. Cũng giống như vậy với chúng ta: khi bạn thấy hòn núi hay cái cây đơn chiếc trên một đỉnh đồi, nó thu hút bạn. Và chúng ta muốn được thu hút bởi một cái gì đó, bởi một ý tưởng, bởi một hoạt động, bởi một cam kết, bởi một niềm tin, hay chúng ta muốn được thu hút bởi một người khác; mà cũng giống như đứa trẻ với món đồ chơi.
Vì vậy vẻ đẹp có nghĩa nhạy cảm – một thân thể nhạy cảm, mà có nghĩa rằng ăn uống đúng đắn, cách sống đúng đắn, và bạn có tất cả những thứ này, nếu bạn đã thâm nhập khá sâu thẳm. Tôi hy vọng bạn sẽ, hay đang thực hiện nó ngay lúc này; vậy thì cái trí, một cách tự động và rõ ràng, không đang biết, sẽ trở nên tĩnh lặng. Bạn không thể làm cho cái trí tĩnh lặng, bởi vì bạn là người tạo ra sự phiền muộn, chính bạn bị bực bội, lo âu, hoang mang – làm thế nào bạn có thể làm cho cái trí tĩnh lặng được? Nhưng khi bạn hiểu rõ tĩnh lặng là gì, khi bạn hiểu rõ hoang mang là gì, đau khổ là gì, và liệu đau khổ có thể kết thúc, và khi bạn hiểu rõ vui thú, vậy thì từ đó một cái trí tĩnh lặng lạ thường hiện diện; bạn không phải tìm kiếm nó. Bạn phải bắt đầu tại khởi đầu và bước đầu tiên là bước cuối cùng, và đây là thiền định.
Người hỏi: Khi ông đặt ra sự tương đồng của hòn núi, những quả đồi, bầu trời đẹp đẽ – điều đó là sai lầm cho những con người này, đó không là sự tương đồng đối với họ – tương đồng là những bẩn thỉu.
Krishnamurti: Đúng, hãy hiểu như thế – tương đồng của những đường phố dơ bẩn ở New York, tương đồng của những điều kiện bần cùng, nghèo khổ, những khu nhà ổ chuột, những cuộc chiến tranh mà mỗi người chúng ta đã góp phần. Bạn không cảm thấy theo cách đó, bởi vì bạn đã tự tách rời, đã tự cô lập; vì vậy, không có sự liên hệ với người khác, bạn trở nên thoái hóa và cho phép sự thoái hóa lan tràn trong thế giới. Đó là lý do tại sao thoái hóa này, bẩn thỉu này, những cuộc chiến tranh này, căm hận này, không thể được kết thúc bởi một hệ thống chính trị hay tôn giáo, hay bất kỳ tổ chức nào khác. Bạn phải thay đổi. Bạn không thấy điều này hay sao? Bạn phải kết thúc trọn vẹn là cái gì bạn là. Không qua ý chí; – thiền định là làm trống không cái trí khỏi ý chí; lúc đó một hành động hoàn toàn khác hẳn xảy ra.
Người hỏi: Nếu người ta có đặc ân của trở nên tỉnh thức tổng thể, sau đó làm thế nào chúng ta có thể giúp đỡ những người bị quy định, mà có sự oán giận sâu kín trong họ?
Krishnamurti: Tại sao, nếu tôi được phép hỏi, bạn sử dụng từ ngữ đặc ân? Có cái gì thiêng liêng hay đặc ân về tỉnh thức? Đó là một việc tự nhiên, phải không, tỉnh thức? Nếu bạn tỉnh thức được tình trạng bị quy định riêng của bạn, sự lao dịch, sự bẩn thỉu, sự tồi tàn, chiến tranh, hận thù, nếu bạn tỉnh thức được tất cả điều đó, bạn sẽ thiết lập một liên hệ với người khác trọn vẹn, bạn có liên hệ với mọi con người khác trong thế giới. Bạn hiểu rõ điều này chứ? Nếu tôi liên hệ với người nào đó trọn vẹn, tổng thể – không phải như một ý tưởng hay một hình ảnh – vậy thì tôi liên hệ với mọi con người trên thế giới. Vậy thì tôi sẽ thấy tôi sẽ không gây tổn thương cho một người khác – họ đang gây tổn thương cho chính họ. Vậy thì hãy đi đi, giảng thuyết, nói chuyện về nó – không phải với ham muốn giúp đỡ người khác, bạn hiểu rõ chứ? – đó là sự việc khủng khiếp nhất khi nói, “Tôi muốn giúp đỡ một người khác”. Bạn là ai mà giúp đỡ một người khác? – kể cả người nói.
Thưa bạn, hãy nhìn, vẻ đẹp của cái cây hay bông hoa không muốn giúp đỡ bạn, nó ở đó; nó dành cho bạn để nhìn sự xấu xa hay vẻ đẹp, và nếu bạn không thể nhìn nó, vậy thì hãy tìm ra tại sao bạn đã trở nên dửng dưng quá, lãnh đạm quá, nông cạn quá và trống rỗng quá. Nếu bạn tìm ra điều đó, vậy thì bạn ở trong trạng thái nơi những dòng nước của sự sống trôi chảy, bạn không phải làm bất kỳ việc gì cả.
Người hỏi: Sự liên hệ giữa thấy chính xác những sự việc như chúng là và ý thức là gì?
Krishnamurti: Bạn chỉ biết được ý thức bởi nội dung của nó, và nội dung của nó là điều gì đang xảy ra trong thế giới, trong đó bạn là một bộ phận. Làm trống không tất cả nội dung đó không là không có ý thức, nhưng có một kích thước hoàn toàn khác hẳn. Bạn không thể giả thuyết về kích thước đó – hãy dành việc đó cho những nhà khoa học, những triết gia. Điều gì chúng ta có thể làm là tìm ra liệu có thể tháo gỡ cái trí bằng cách trở nên tỉnh thức, bằng cách trở nên chú ý tổng thể.
Người hỏi: Chính tôi không biết tình yêu là gì hay sự thật là gì, hay Thượng đế là gì, nhưng ông diễn tả nó như, “Tình yêu là Thượng đế”, thay vì “Tình yêu là tình yêu”. Ông có thể giải thích tại sao ông nói “Tình yêu là Thượng đế” hay không?
Krishnamurti: Tôi đã không nói tình yêu là Thượng đế.
Người hỏi: Tôi đọc một trong những quyển sách của ông . . .
Krishnamurti: Tôi xin lỗi, đừng đọc những quyển sách! (Tiếng cười) Từ ngữ đó đã được sử dụng quá nhiều, nó bị chất đầy bởi những thất vọng và hy vọng của con người. Bạn có Thượng đế của bạn, những người Cộng sản có những Thượng đế của họ. Vì vậy hãy tìm ra, nếu tôi được phép đề nghị, tình yêu là gì. Bạn chỉ có thể tìm ra tình yêu là gì, bằng cách biết nó không là gì. Không phải biết thuộc trí năng, nhưng thực tế trong cuộc sống gạt đi nó không là gì – ghen tuông, tham vọng và tham lam, tất cả phân chia xảy ra trong cuộc sống, tôi và bạn, chúng tôi và chúng nó, người da đen và người da trắng. Bất hạnh thay bạn sẽ không làm được việc đó bởi vì nó cần năng lượng, và năng lượng chỉ đến khi bạn quan sát cái gì là và không trốn chạy nó. Khi bạn thấy thực sự cái gì là, vậy thì trong thấy nó, bạn có năng lượng để vượt khỏi nó. Bạn không thể vượt khỏi nó nếu bạn cố gắng tẩu thoát khỏi nó, diễn giải nó, hay khuất phục nó. Chỉ quan sát thực sự cái gì là, vậy thì bạn có dư thừa năng lượng, vậy thì bạn có thể tìm ra tình yêu là gì. Tình yêu không là vui thú, và thực sự tìm ra nó, phía bên trong, cho chính bạn, bạn không biết điều đó có nghĩa gì hay sao? Nó có nghĩa rằng không có sợ hãi, không có quyến luyến, không có lệ thuộc, nhưng một liên hệ không phân chia.
Người hỏi: Ông có thể nói về vai trò của nghệ sĩ trong xã hội – anh ấy thực hiện một chức năng vượt khỏi sự riêng tư của anh ấy phải không?
Krishnamurti: Một nghệ sĩ là ai? Một ai đó vẽ một bức tranh, viết một bài thơ, mà muốn diễn tả chính anh ấy qua việc vẽ tranh hay qua việc viết một quyển sách hay một vở kịch. Tại sao chúng ta phân chia nghệ sĩ khỏi phần còn lại của chúng ta? – hay người trí thức khỏi phần còn lại của chúng ta? Chúng ta đã đặt người trí thức ở một mức độ, người nghệ sĩ có lẽ ở một mức độ cao hơn, và người khoa học ở mức độ còn cao hơn nữa. Và sau đó chúng ta nói, “Vai trò của họ trong xã hội là gì?” Câu hỏi không phải là, vai trò của họ là gì, nhưng vai trò của bạn trong xã hội là gì, bởi vì bạn đã tạo ra sự hỗn loạn này. Vai trò của bạn là gì? Hãy tìm ra, thưa bạn. Đó là, tìm ra tại sao bạn sống trong cái thế giới nghèo khó, căm hận và đau khổ này; rõ ràng nó không tác động đến bạn.
Hãy nhìn, bạn đã lắng nghe những buổi nói chuyện này, đã cùng chia sẻ một số những sự việc này, đã hiểu rõ, chúng ta hãy hy vọng, nhiều. Vậy thì bạn trở thành một trung tâm của liên hệ đúng đắn và vì vậy chính là trách nhiệm của bạn phải thay đổi cái xã hội hủy hoại, thoái hóa, kinh khủng này.
Người hỏi: Thưa ông, ông có thể trình bày về thời gian tâm lý được không?
Krishnamurti: Thời gian là tuổi già, thời gian là đau khổ, thời gian không chú ý. Có thời gian tuần tự theo đồng hồ. Thời gian đó phải tồn tại, ngược lại bạn sẽ không đón kịp chuyến xe buýt của bạn, nấu một bửa ăn, và mọi chuyện như thế. Nhưng có một loại thời gian khác mà chúng ta đã chấp nhận. Đó là, “Ngày mai tôi sẽ là, ngày mai tôi sẽ thay đổi, ngày mai tôi sẽ trở thành”; thuộc tâm lý chúng ta đã tạo ra thời gian – ngày mai. Có một ngày mai, thuộc tâm lý hay không? Chúng ta bị ngập tràn sự kinh hãi khi rất nghiêm túc đặt ra câu hỏi đó. Bởi vì chúng ta muốn ngày mai: “Tôi sẽ vui sướng gặp bạn vào ngày mai, ngày mai tôi sẽ hiểu rõ, cuộc sống của tôi sẽ khác hẳn vào ngày mai, ngày mai tôi sẽ nhận được sự khai sáng.” Vì vậy ngày mai trở thành sự việc quan trọng nhất trong cuộc sống của chúng ta. Bạn đã trải qua ái ân ngày hôm qua, tất cả những vui thú, tất cả những đau khổ – dù là bất kỳ việc gì – và bạn muốn nó vào ngày mai, bởi vì bạn muốn cùng vui thú đó được lặp lại.
Hãy đặt câu hỏi đó cho chính bạn và tìm ra sự thật của nó. “Có một ngày mai hay không?” ngoại trừ trong tư tưởng mà chiếu rọi vào ngày mai. Vì vậy ngày mai là sáng chế của tư tưởng như thời gian, và nếu không có ngày mai thuộc tâm lý, điều gì xảy ra trong sống ngày hôm nay? Vậy thì có một cách mạng kinh khủng, đúng chứ? Vậy thì toàn hành động của bạn trải qua một thay đổi cơ bản, phải vậy không? Vậy thì bạn là tổng thể trọn vẹn ngay lúc này, không đang chiếu rọi từ quá khứ, qua hiện tại, vào tương lai.
Điều đó có nghĩa sống, chết hàng ngày. Hãy thực hiện nó, và bạn sẽ tìm ra nó có nghĩa gì khi sống trọn vẹn ngày hôm nay. Đó không phải tình yêu là gì hay sao? Bạn không nói, “Tôi sẽ thương yêu ngày mai”, đúng chứ? Bạn thương yêu hoặc bạn không thương yêu. Tình yêu không có thời gian, chỉ đau khổ có thời gian – đau khổ là tư tưởng, giống như vui thú. Vì vậy người ta phải tìm ra cho chính mình thời gian là gì, và tìm ra liệu có một “không ngày mai”. Đó là sống, vậy là có một sự sống mà vĩnh hằng, bởi vì vĩnh hằng không có thời gian.
NEW YORK CITYNgày 25 tháng tư năm 1971