THE WISDOM WITHIN
Teaching and Poetry of
the Vietnamese Zen Master
Tue Trung Thuong Si (1230-1291)
Translated and Commented by Nguyen Giac
Thien Tri Thuc Publications California 9010
ZEN CONVERSATION (ĐỐI CƠ)
Zen Conversation | Đối Cơ (Trả lời người hỏi) |
1. One day, Master Tue Trung had free time; his students stood in rank and listened. Then a monk said, “Dear Master, I am concerned about the great matter of birth and death. Impermanence is swift; and I still don’t know where my body came from and where it will go to.” Master said, “The two wheels take turns rising high in the sky; however, the ocean has no concern about the bubbles forming.” The monk said, “What is the Way?” |
1. Một hôm Thầy (Tuệ Trung) rảnh rang, môn đệ theo thứ tự đứng hầu. Khi đó có vị Tăng hỏi: - Bạch Thượng Sĩ, tôi vì việc lớn sanh tử, vô thường nhanh chóng, chưa biết thân này, sanh từ đâu lại, sau khi chết đi về đâu? Thầy đáp: Giữa trời dù có đôi vành chuyển Biển cả ngại gì hòn bọt sanh. Lại hỏi: - Thế nào là đạo? Thầy đáp: - Đạo không ở trong câu hỏi, câu hỏi không ở trong đạo. |
The monk asked again, “The old sages said, ‘No-mind is the Way.’ Is that right?” Master said, “No-mind is not the Way. There is neither the Way nor the Mind.” Master then continued, “When someone says that no-mind is the Way, does that mean that all the trees and grass are the Way? If someone says that no-mind is not the Way, then he needs not to say anything about existence and emptiness. Listen to my poem here. Originally, neither the Mind nor the Way. The monk suddenly understood, then bowed and moved back. |
Lại hỏi: - Cổ đức nói: “Không tâm là đạo” phải chăng? Thầy đáp: - Không tâm chẳng phải đạo, không đạo cũng không tâm. Thầy tiếp: - Nếu người bảo: “không tâm là đạo” thì tất cả cỏ cây đều là đạo sao? Nếu lại nói “không tâm chẳng phải đạo” thì đâu cần nói có, không. Nghe tôi nói kệ: Vốn không tâm không đạo Vị Tăng bỗng nhiên nhận ra ý chỉ, lễ bái lui ra. |
2. Another monk asked, “Dear Master, what is the core meaning of Buddhism?” Master replied, “The sea turtle watches constantly with its insectival eyes, despite the waves are pounding on its head. The eagle flies high upon the wind, though its intestine is small as those of ants and earthworms.” Monk asked, “If so, this learner’s got in.” Monk asked again, “What is the pure dharma body?” Monk asked, “So how could we realize that?” |
2. Vị khác hỏi: - Bạch Thượng Sĩ, thế nào là đại ý Phật pháp? Thầy đáp: Đầu trạnh vỗ sóng mắt sâu bọ Cánh bằng lướt gió ruột kiến trùng. Lại hỏi: - Thế ấy thì học nhân được chỗ vào. Thầy nói: Gãi ngứa không phải người khác ngứa Đói ăn chính thật là ông ăn. Lại hỏi: - Thế nào là pháp thân thanh tịnh? Thầy đáp: Ra vào trong nước đái trâu Chui rúc trong đống phân ngựa. Lại nói: - Thế ấy thì chứng nhập đi vậy. Thầy bảo: - Không niệm nhơ nhớp là thân thanh tịnh. Nghe tôi nói kệ: Xưa nay không dơ sạch Dơ sạch thảy tên suông. Pháp thân không ngăn ngại Nào sạch lại nào dơ. |
3. Then monk asked, “Patriarch Qui Son said, ‘After I die, I will take rebirth as a buffalo at the foot of the mountain.’ What did that mean?” Master said, “The red sticky rice pecks the remaining parrot bird grains. The green maple tree perches on a phoenix branch.” Monk asked again, “One day, the Prince Siddhartha entered a shrine of a god. The god appreared and prostrated before the Prince. What was that?” |
3. Lại hỏi: - Tổ Qui Sơn nói: “sau trăm năm, lão tăng đến dưới núi làm con trâu”, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: Nếp đỏ mổ thừa hạt anh võ, Ngô đồng biếc đậu cành phượng hoàng. Lại hỏi: |
4. A monk asked, “One day, Nam Tuyen said he was selling his body. What did that mean?” Master said, “You should look at him before he said he was selling his body. What did that mean?” The monk had no words to say. Master shouted, and told the monk to leave the hall. |
4. Có vị hỏi: - Ngài Nam Tuyền bán mình, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: - Chính lúc chưa bán mạng, ý chỉ thế nào? Vị Tăng lặng câm. Thầy nạt đuổi ra. |
5. A monk asked, “When the Venerable Thuy Lao came to see Ma To and ask about the intention of the Patriarch who had come from India, Thuy Lao received a kick from Ma To and fell to the ground. Thuy Lao arose, got a sudden great awakening, applauded by clapping hands, and laughed loudly, ‘Ha ha! Ha ha!’ What did that mean?” Master said, “A stomp from a large elephant. How could a donkey stand it?” Monk asked again, “Thuy Lao later taught his students, saying, ‘Since I received a kick from Ma To, I have laughed out loud unstoppably.’ What did that mean?” Master said, “The lion’s roar is different from the howls of a jackal.” Monk asked again, “I don’t understand.” Master said a poem, “A stomp made a monk fall. Who should explain that? Arising and laughing. Who got more suffering? You should understand the meaning of ‘coming from the West.’ A young horse is munching grass.” The monk bowed and moved back. |
5. Có vị hỏi: - Hòa thượng Thủy Lạo mới đến tham vấn Mã Tổ, hỏi về “ý Tổ sư từ Ấn Độ sang”. Mã Tổ đạp một đạp té nhào. Thủy Lạo đứng dậy liền đại ngộ, vỗ tay cười to: Hả! Hả! Là ý thế nào? Thầy đáp: Cái đạp của voi lớn. Không phải lừa chịu nổi. Lại hỏi: - Sau này Thủy Lạo dạy chúng, nói: “từ khi ăn cái đạp của Mã Tổ đến ngày nay cười mãi chẳng thôi”, lại là sao? Thầy đáp: - Tiếng gầm rống của sư tử thật, đâu phải tiếng kêu rú của dã can. Lại thưa: - Tôi không hiểu. Thầy dùng kệ chỉ dạy: Một đạp ngã nhào Ai hay tìm xét. Đứng dậy cười to Lại sanh buồn thảm. Cần hiểu Tây sang Ngựa tơ ăn cỏ. Vị Tăng lễ bái, lui ra. |
6. A monk asked, “The old sages said, ‘See that green bamboo forest; all them is dharma body.’ Is that true?” Master said, “Yesterday, the novice monk ate bamboo shoots next to a creek. Isn’t that your dharma body today?” Monk asked again, “The old sages said, ‘See that yellow flower garden; all them is prajna.’ What did that mean?” |
6. Dịch: Có vị hỏi: - Kính bạch Thượng Sĩ: “Xanh xanh trúc biếc thảy là pháp thân”, phải chăng? Thầy đáp: Hôm qua Sa-di ăn măng bờ suối Nào khác ngày nay Pháp thân của ông. Lại hỏi: - “Hoa vàng rợp rợp đều là Bát-nhã”, ý thế nào? Thầy đáp: Hoa đào đâu phải cội bồ-đề Sao lại Linh Vân được nhập đạo? |
7. Monk asked again, “One day, while three itinerant monks were walking, they saw a tiger on the trail. All the monks stepped aside to walk onward. How was at that time?” Master said, “The flowing wind doesn’t mind about the dense flower bushes. The falling moon doesn’t fret over the deep ravines.” Monk asked again, “Qui Tong said, ‘As big as a cat.’ What did he mean?” Master said, “Those words said from the mouth – not the monk who met the tiger.” Monk asked again, “Tri Kien said, ‘As big as a dog.’ What did he mean?” Master said, “This guy seized the opportunity, sweeping all things. But, still sorry.” Monk asked again, “Dear Master, how would you react?” Master said, “The dog.” Monk asked again, “Nam Tuyen said, ‘That is a tiger.’ What did he mean?” Master said, “The heel did not touch the ground.” |
7. Lại hỏi: - Có ba Thiền sư đi hành cước, trên đường gặp một con cọp, mỗi vị tránh một bên đi qua, khi ấy là thế nào? Thầy đáp: Gió thổi ngại gì đám hoa rậm, Trăng rơi nào quản đáy khe sâu. Lại hỏi: - Qui Tông nói: “lớn như con mèo”, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: - Miệng nói chẳng phải mình gặp. Lại hỏi: - Trí Kiên nói: “lớn bằng con chó”, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: - Lão này dùng được thời cơ, gom hết quét sạch. Nhưng lại đáng tiếc! Lại hỏi: - Thầy thì thế nào? Thầy đáp: - Con chó. Lại hỏi: - Nam Tuyền nói: “đây là con cọp”, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: - Gót chân không chấm đất. |
8. A monk asked, “Ven. Huong Nghiem was knowledgeable about the three baskets of scripture; however, the awakening thing did not become visible. Why?” Master said, “Truong Phong held the bamboo staff.” Monk asked again, “How about the story ‘Upon hearing a peeble striking a bamboo tree, the monk suddenly lost all knowledge.’ What did that mean?” Monk asked again, “What is the dharma body?” Monk asked again, “Dharma body and physical body – are they the same or different?” |
8. Có vị hỏi: - Ngài Hương Nghiêm thông ba tạng kinh, vì sao việc ấy chẳng hiện tiền? Thầy đáp: - Trường Phòng cầm gậy tre. Lại hỏi: - “Chọi trúc quên sở tri”, ý nghĩa thế nào? Thầy đáp: - Lão chài mất thoi cửi vàng. Lại hỏi: - Thế nào là Pháp thân? Thầy đáp: Bên ao thấy hai cái Dưới trăng vui ba người. Lại hỏi: - Pháp thân cùng sắc thân là đồng hay khác? Thầy đáp: Gươm mang hiệu Long tuyền Ngọc xưng tên hổ phách. |
9. A monk asked, “Buddha said, ‘During forty nine years after enlightenment, I have not said a single word.’ So, where did the twelve divisions of scripture come from?” Master said, “After evaporating from a box, the fragance wants to get back in. Once the bottle is open, the precious medication wants to cure illness.” Monk asked again, “What does the saying ‘Buddha within yourself’ mean?” Monk asked again, “How could I understand?” |
9. Có vị hỏi: - Thế Tôn nói: “Suốt bốn mươi chín năm, ta chưa từng nói một chữ.” Vậy mười hai phần giáo từ đâu mà được? Thầy đáp: Hơi xông khỏi hộp mong về lại, Thuốc báu mở bình muốn bệnh tiêu. Lại hỏi: - Thế nào là Phật của chính mình? Thầy đáp: Chẳng đến rượu bồ đào Khó gặp người đập hũ. Lại hỏi: - Làm sao lý hội? Thầy đáp: Nhà lớn một đêm ngủ Sông dài chung đò qua. |
Monk asked again, “What is the mind of the ancient Buddha?” Master said, “Saying that there is no beauty in the city, one doesn’t know that there is a lady of great beauty in a stately home.” Monk asked again, “The old sages said, ‘Being mind, being Buddha.”’ Why doesn’t Buddha appear now?” Monk asked again, “The old sages said, ‘Could not use mind to know, could not use consciousness to understand.’ What did that mean?” |
Lại hỏi: - Thế nào là tâm cổ Phật? Thầy đáp: Trọn nói khắp thành không quốc sắc Đâu hay cửa tía có thuyền quyên. Lại hỏi: - Cổ nhân nói “tức tâm tức Phật” vì sao Phật không hiện tiền? Thầy đáp: Phanh trai tìm ngọc dù khó gặp Mổ cá cầu châu uổng công thôi. Lại hỏi: - “Không thể dùng trí biết, không thể dùng thức hiểu” thì thế nào? Thầy đáp: Người gỗ vào biển hát vô sanh Gái đá xuyên mây thổi tất lật. |
Monk asked again, “Thus, that is neither consciousness nor mind?”
Master said, “Though not seeing the horses, Khong Nhan recognized the one that could gallop fast to chase the wind. Though not watching the swords, Tiet Chuc told apart the one that could cut through a feather flying in the air.” Monk asked again , “’When you see a form, recognize the mind.’ What did that mean?” |
Lại hỏi: - Thế ấy thì không hiểu cũng không biết? Thầy đáp: Khổng Nhân chưa đến, truy phong biết Tiết Chúc chẳng nhờ, tiệt vũ hay. Lại hỏi: - “Thấy sắc liền biết tâm”, ý chỉ thế nào? Thầy đáp: Vào nước lõa thể nên cởi khố Chớ học Hàm Đan quên ngọc đào. |
10. Monk asked, “Dear Master, what is your family tradition?” Master said, “Leisurely, throwing wild fruits and asking monkeys for help; lazily, fishing at a creek and getting cranes to compete.” Monk asked again, “The Patriarch’s intention and the Buddha’s teaching: are they the same or not?” Monk asked, “Bodhi and suffering: are they the same or not?” Monk asked again, “What is the karma of birth and death?” |
10. Xin hỏi: - Thế nào là gia phong của Thượng Sĩ? Thầy đáp: Nhàn ném trái rừng kêu vượn tiếp Lười câu cá suối khiến hạc tranh. Lại hỏi: - Tổ ý cùng giáo ý là đồng hay khác? Thầy đáp: Sóng, nước tên tuy khác Búp, nở một đóa hoa. Lại hỏi: - Bồ-đề, phiền não đồng khác thế nào? Thầy đáp: Vị muối trong nước Trong sắc màu keo. Lại hỏi: - Thế nào là nghiệp sanh tử? Thầy đáp: Sương thu lấm tấm phủ hoa lau Đêm tuyết tung tăng trời trăng sáng. |
Monk asked, “Maitreya did not practice concentration and wisdom; why would he surely become a Buddha?” Master said, “When the right season comes, flowers on cherry trees turn red; however, it may not be springtime, when daisies on flower beds become yellow.” Monk asked again, “So, how about sitting Zen and practicing concentration?” Monk asked again, “So, how about neither sitting Zen nor practicing concentration?” |
Lại hỏi: - Ngài Dật-đa (Di-lặc) không tu định tuệ, vì sao thành Phật không nghi? Thầy đáp: Đào đỏ trên cây đúng thời tiết, Cúc vàng bên dậu nào phải xuân. Lại hỏi: - Tọa thiền tập định thì thế nào? Thầy đáp: - Vua chúa xuống xe chọi ếch nhái. Lại hỏi: - Chẳng tọa thiền tập định thì thế nào? Thầy đáp: - Thuyền Phạm Lãi sông hồ vui thú. |
11. A monk asked, “The old sages said, ‘If you want to step on the unborn way, you need to know the root and source.’ What are root and source?” Master said, “Searching for source, you could not see a root. Seizing a root, you could not find a source.” Monk asked again, “The sutra says, ‘Emptiness is form; form is emptiness.’ What is that meaning?” |
11. Có vị hỏi: - Muốn đạt đường vô sanh, cần phải biết cội nguồn. Thế nào là cội nguồn? Thầy đáp: Tầm nguồn chẳng có cội Bám cội cũng không nguồn. Lại hỏi: - Trong kinh nói: “không tức là sắc, sắc tức là không”, ý chỉ thế nào? Thầy im lặng giây lâu, hỏi: - Hiểu chăng? Thưa: - Chẳng hiểu. Thầy hỏi: - Ông có sắc thân không? Thưa: - Có. Thầy bảo: - Sao nói sắc tức là không? |
Master continued, “Do you see whether emptiness has an appearance?” Monk said, “No.” Master said, “So, why do you say that emptiness is form?” Monk asked again, “Finally, how are they?” Master said, “Listen to my poem here. |
Thầy hỏi tiếp: - Ông thấy không (hư không) có tướng mạo chăng? Thưa: - Không. Thầy bảo: - Sao nói không tức là sắc? Lại hỏi: - Rốt cuộc thế nào? Thầy đáp: Sắc vốn không không Không vốn không sắc. Vị Tăng lễ tạ. Thầy bảo: - Nghe tôi nói kệ: Sắc tức là không, không là sắc, Ba đời Như Lai phương tiện đặt. Không vốn không sắc, sắc không không Thể tánh sáng ngời không được mất. Hét! |