Chương Bốn: Thực Hành Tâm Bồ Đề

Trách nhiệm của Bồ tát

1. Đã phát tâm Bồ đề 
Con Phật phải tinh tấn 
Tu tập không biếng nhác 
Không lìa hạnh Bồ tát. 

2. Với công việc ngẫu hứng
Ta có thể nghĩ lại 
Rằng nên làm hay không
Mặc dù ta đã hứa 

3. Nhưng không thể buông bỏ
Điều Phật và Bồ tát 
Đã quán chiếu chiêm nghiệm 
Mà tôi đã thọ hành.

4. Tôi đã thề làm lợi 
Cho tất cả chúng sinh 
Mà không làm như hứa 
Như vậy tôi lừa dối 
Phận tôi sẽ ra sao? 

5. Kinh đã dạy rõ rằng
Ai định cho kẻ khác
Một vật dù nhỏ nhoi
Song rồi lại không cho
Sẽ đọa làm quỷ đói. 

6. Tôi đã mời chúng sinh 
Dự tiệc đại an lạc 
Rồi tôi lại dối gạt 
Đời tôi sẽ điêu linh! 

7. Người bỏ tâm Bồ đề 
Mà được quả giải thoát 
Là điều khó nghĩ bàn 
Chỉ chư Phật biết rõ.

8. Trong giới hạnh Bồ tát
Ai bỏ tâm Bồ đề
Làm chúng sinh bất lợi
Sẽ gặt quả báo ác. 

9. Ai trong một sát-na 
Cản trở người làm thiện 
Khiến hữu tình bị hại
Sẽ gặp quả báo ác
Thật vô cùng khủng khiếp. 

10. Phá an lạc một người 
Ta phải bị khốn khổ 
Huống chi phá an lạc 
Của vô số hữu tình
Ác báo không cùng tận.

11. Người phát tâm Bồ đề 
Nhưng hành động ngược lại
Sẽ trôi trong luân hồi
Khó trở thành Bồ tát.

12. Phải cung kính thực hành 
Những gì đã thệ nguyện 
Nếu tôi không tinh tấn 
Sẽ đọa chốn thấp hèn.

Giá trị của cuộc sống

13. Vô số Phật ra đời 
Mang lợi đến chúng sinh 
Nhưng tôi vì tội xưa 
Nên không được ân phước. 

14. Nếu tái phạm nghiệp cũ 
Chắc chắn không thoát khỏi
Số phận thật hẩm hiu 
Bệnh đau và tật nguyền 
Lăn lóc trong nẻo ác.

15. Làm sao có cơ hội
Được gặp Phật xuất thế 
Được duyên tu hành tốt
Thấm nhuần được Phật pháp 
Và thuận duyên tu hành? 

16. Mặc dù được khỏe mạnh 
Đủ ăn, không tổn thương 
Nhưng thân này tạm bợ
Đó chỉ là ảo ảnh.

17. Với cuộc sống hiện nay
Khó tái sinh thành người
Mà không được thân người 
Làm sao làm việc thiện? 

18. Có cơ hội làm thiện 
Mà bỏ qua không làm 
Liệu tôi làm được gì 
Khi thống khổ bức bách? 

19. Nếu không làm việc thiện 
Chỉ toàn làm việc ác 
Dù trải qua muôn kiếp 
Vẫn không biết cõi lành. 

20. Đức Thế tôn dạy rằng 
Thân người khó được thay 
Như rùa mù dưới biển 
Cổ ngoi lên trúng ngay
Vào lỗ ván phiêu bồng. 

21. Phạm tội nặng chốc lát 
Đã phải bị đọa đày
Vào địa ngục vô gián 
Vậy với tội muôn kiếp 
Làm sao sinh cõi lành? 

22. Chờ trả xong ác báo 
Cũng khó thoát địa ngục 
Bởi trong lúc trả nghiệp 
Lại gây thêm tội mới. 

23. Khi được thân con người
Là được cơ hội tốt
Cho công việc tu hành
Nếu bỏ cơ hội ấy
Thật không gì điên hơn.

24. Nếu đã biết như vậy 
Mà vẫn ngu si, lười
Khi thần chết gõ cửa 
Sẽ đau khổ dường bao. 

25. Lửa địa ngục hừng hực
Đốt thân tôi nhiều kiếp 
Và ngọn lửa ăn năn 
Càng hành hạ tâm can. 

26. Thật khó hiểu vì sao
Tôi có được thân người
Khi nhận biết điều này 
Thì rơi vào địa ngục!

Diệt trừ ái dục

27. Phải chăng các bùa chú 
Khiến tôi bị si mê 
Ai làm tôi mù lòa? 
Ma nào ẩn thân tôi?

28. Những kẻ thù tham sân 
Không tay chân mặt mũi 
Không dũng cảm thông minh 
Sao chúng sai sử tôi? 

29. Chúng ngự trị tâm tôi
Thường làm tôi tổn hại
Mà tôi không biết giận
Đó là nhẫn nhục sai
Quả thật là đáng trách. 

30-31. Trời, người dù hợp lại 
Nhất tề tấn công tôi 
Vẫn không thể đẩy tôi 
Vào địa ngục vô gián.

Nhưng phiền não ái dục 
Lại ném tôi vào đó
Nơi mà núi Tu Di 
Cũng cháy không còn tro. 

32. Bè lũ của ái dục 
Sống dai dẳng vô cùng
Vô thỉ đến vô chung. 
Kẻ thù trong đời tôi
Không sống lâu đến thế! 

33. Theo kẻ địch ngoài đời 
Chúng còn chia lợi lộc,
Ngược lại địch tham dục
Chỉ luôn tạo khổ đau
Cho người phục dịch nó. 

34. Kẻ thù dai dẳng ấy 
Là cội nguồn bất hạnh 
Nó ở ngay tâm tôi 
Tôi an nhiên sao được? 

35. Nó là kẻ cai tù
Kẻ hành quyết tội nhân
Nó ngự trị tâm tôi
An lạc làm sao được?

36-38. Ái dục chưa tận diệt
Tôi phải tinh tấn hơn!
Kẻ kiêu ngạo bị mắng
Liền nổi giận, trả thù
Khi hạ đối thủ xong
Mới an lòng yên ngủ.

Những chiến sĩ ra trận 
Tàn nhẫn diệt quân thù
Dù những kẻ địch ấy
Tự nhiên cũng phải chết. 

Họ phóng giáo, bắn tên
Không đào tẩu tháo lui 
Khi chiến thắng chưa đạt. 

39. Vậy thì chính tôi đây
Quyết tâm diệt ái dục
Tôi quyết chí không lùi
Dù đau đớn, thất vọng.

40. Con người vì mưu sinh
Phải chài lưới, làm ruộng
Phải cố chịu đói lạnh
Nay tôi vì chúng sinh
Sao lại tránh khổ cực
Không gánh vác nhọc nhằn? 

41-42. Dù tôi chưa giải thoát
Song đã nguyện cứu độ
Chúng sinh khắp mười phương
Vượt khỏi biển ái dục. 

Tôi chưa tự lượng sức
Mà lòng đã nguyện thề
Vậy tôi điên hay không? 
Dẫu vậy tôi vẫn quyết
Không ngừng diệt ái dục
Nơi chính bản thân mình. 

43. Như chiến sĩ hờn căm
Quyết chiến thắng tất cả
Tôi giữ một say mê
Diệt ái dục đến cùng. 

44. Thà tôi bị thiêu đốt 
Bị moi ruột, chặt đầu 
Nhưng quyết không khuất phục 
Giặc ái dục bạo tàn. 

45-46. Kẻ địch khi bị thua 
Rút lui, tìm nơi ẩn
Rồi khi phục hồi sức
Quay lại để phục thù. 

Nhưng ái dục thì không
Khi nó bị đánh bại
Nó chui vào trong tâm 
Vốn yếu hèn của tôi
Và lẩn trốn nơi đó.
Ái dục thật hèn hạ
Duy chỉ có Trí tuệ 
Mới tiêu diệt nó thôi. 

47. Nó không ở ngoại cảnh
Không nằm trong các căn
Không ở giữa các căn
Hoặc bất cứ nơi khác.

Vậy nó từ đâu đến?
Khiến cho đời đảo điên?
Nó chỉ là ảo ảnh!

Hỡi tâm của tôi ơi!
Không nên sợ ái dục
Hãy giải phóng nó đi
Hãy tu chứng Trí tuệ; 
Đừng để ái dục xô
Đẩy tôi vào địa ngục.