6. Thiền

KHÉO VẤN, KHÉOĐÁP
Nguyêntác:Good Question, Good Answer
Tácgiả:Tỳ khưu Shravasti Dhammika
Dịchgiả:Phạm Kim Khánh & Bình Anson

6.THIỀN

VẤN:Thiền là gì?

ĐÁP:Thiềnlà một sự nỗ lực có ý thức để làm thay đổi sự vậnhành của tâm. Tiếng Phạn Pāli cho chữ Thiền là "bhāvanā",nghĩa là "làm tăng trưởng" hay "phát triển".

VẤN:Thiền có quan trọng không?

ĐÁP:Vâng, thiền rất quan trọng. Cho dù chúng ta muốn tốt đẹpbao nhiêu, cũng khó mà thay đổi được tâm ý, nếu chúng takhông thể thay đổi những tham dục vốn đã tạo nên cáchhành xử của chúng ta. Ví dụ, một người có thể nhận rarằng mình hay nóng nảy với vợ, và anh ấy tự hứa "Từđây về sau, tôi sẽ không nóng nảy như thế". Nhưng mộtgiờ sau, anh ấy có thể la mắng vợ mình, đơn giản là vìanh ấy không tự tỉnh thức, sự nóng nảy đã phát khởimà anh không biết được. Hành thiền giúp phát triển sựtỉnh thức và năng lực cần thiết để chuyển hóa các thóiquen đã ăn sâu trong tâm ý.

VẤN:Tôi nghe nói rằng hành thiền có thể rất nguy hiểm. Ðiềunày có đúng không?

ĐÁP:Chúng ta cần có muối để sống. Nhưng nếu bạn ăn một kílô muối, nó sẽ giết bạn. Để sống trong thế giới hiệnđại, bạn cần có xe ô tô; nhưng nếu bạn không tuân theoluật giao thông, hay trong lúc lái xe, bạn lại say rượu, xeô tô trở thành cái máy nguy hiểm. Hành thiền cũng giốngnhư thế, nó cần thiết cho sự an lạc tinh thần, nhưng nếubạn thực hành một cách ngu xuẫn, nó sẽ tạo ra nhiều vấnđề. Một số người có vấn đề như buồn nản, sợ hãivô lý hay bị bệnh tâm thần, họ nghĩ rằng thiền là mộtphương cách điều trị tức thời cho những vấn đề củahọ. Họ bắt đầu hành thiền và đôi khi vấn đề của họtrở nên tồi tệ hơn. Nếu bạn có vấn đề như thế, bạnnên tìm sự giúp đỡ của một chuyên gia tâm lý; sau khi bạncảm thấy khá hơn, bạn mới nên hành thiền. Một số ngườikhác, khi hành thiền, lại cố gắng quá mức, thay vì hànhthiền từ từ từng bước một, họ lại thực hành với quánhiều năng lực, và chẳng bao lâu họ kiệt sức.

Nhưngcó lẽ phần lớn những vấn đề trong khi hành thiền xảyra là do loại "thiền kăng-ga-ru", hay "thiền chạy nhảy" (kangaroo­ đại thử ­ là một loài thú lớn có túi trước bụng,đặc biệt ở Úc, có thể nhảy xa bằng hai chân sau rất khỏe).Một số người đi đến một vị thầy để học thiền rồiáp dụng phương pháp thiền của vị ấy trong một thời gian;sau đó, họ đọc sách rồi quyết định thực hành theo sựchỉ dẫn trong sách; một tuần sau, có một thiền sư nổitiếng viếng thăm thành phố của họ và họ quyết địnhphối hợp một số lời dạy của vị ấy vào trong việc tuthiền của họ; và chẳng lâu sau đó, họ rơi vào tình trạnghoang mang, thất vọng. Chạy nhảy giống như con kăng-ga-ru,từ một phương pháp này sang một phương pháp nọ, là mộtviệc làm sai lầm.

Dùsao, nếu bạn không có vấn đề nghiêm trọng về bệnh tâmthần, và bạn hành thiền đúng chừng mực, hành thiền làmột trong những điều tốt nhất mà bạn có thể tự làmcho chính mình.

VẤN:Có mấy pháp hành thiền?

ĐÁP:Ðức Phật dạy nhiều pháp hành thiền khác nhau, mỗi phápđể đối trị một vấn đề đặc biệt, hay để phát triểnmột trạng thái tâm lý đặc biệt. Tuy nhiên, hai pháp thiềnphổ thông và hữu dụng nhất là quán niệm hơi thở (ānāpānasati) và quán từ bi (mettā bhāvanā).

VẤN:Làm thế nào để hành thiền quán niệm hơi thở?

ĐÁP:Bạn làm theo bốn bước đơn giản: chọn nơi chốn, giữ tưthế ngồi, theo dõi hơi thở, và đối phó những trở ngại.Trướchết, bạn tìm một nơi thích hợp, có thể một căn phòngkhông ồn ào và tại nơi đó, bạn không bị quấy rầy.

Thứhai, ngồi trong tư thế thoải mái. Tư thế tốt là ngồi vớichân xếp lại, dưới mông có kê một cái gối, lưng thẳng,hai bàn tay xếp lên nhau đặt trên bắp đùi, và mắt nhắmlại. Cách khác, bạn có thể ngồi trên ghế nhưng cần phảigiữ lưng cho thẳng.

Bướctiếp theo là phần thực hành. Trong lúc ngồi yên tịnh vớimắt nhắm lại, bạn tập trung vào sự chuyển động củahơi thở vào và hơi thở ra. Thực hiện điều này bằng cáchđếm hơi thở hay theo dõi sự phồng xẹp của bụng.

Trongkhi hành thiền, vài vấn đề và khó khăn có thể sinh khởi.Bạn có thể thấy ngứa ngáy khó chịu trên cơ thể hay đaunhức ở đầu gối. Nếu điều này xảy ra, hãy cố gắnggiữ cơ thể thư giản, không nhúc nhích, và tiếp tục đểtâm vào hơi thở. Có thể sẽ có nhiều ý nghĩ xuất hiệnở tâm bạn và làm xao lãng việc chú tâm vào hơi thở. Cáchduy nhất để xử lý vấn đề này là kiên nhẫn tiếp tụcđem tâm trở lại với hơi thở. Nếu bạn tiếp tục làm nhưthế, cuối cùng, các ý nghĩ kia sẽ yếu đi, việc định tâmcủa bạn sẽ mạnh hơn, và bạn sẽ có được những giâyphút đi sâu vào sự an lạc và thanh tịnh nội tâm.

VẤN:Tôi nên hành thiền bao lâu?

ĐÁP:Tốt nhất là hành thiền mỗi ngày 15 phút trong một tuầnlễ; rồi gia tăng thêm 5 phút mỗi tuần, cho đến khi bạncó thể hành thiền trong 45 phút. Sau vài tuần lễ hành thiềnđều đặn mỗi ngày như thế, bạn sẽ bắt đầu thấy việcđịnh tâm trở nên tốt hơn, những ý tưởng tán loạn sẽgiảm dần và bạn sẽ có những giây phút an hòa và tĩnh lặngthật sự.

VẤN:Còn thiền quán từ bi là sao? Phương cách thực hành như thếnào?

ĐÁP:Khi bạn quen thuộc với pháp thiền quán niệm hơi thở vàthực hành đều đặn rồi, bạn có thể bắt đầu hành thiềnquán từ bi. Pháp hành này nên được thực hiện hai hay balần mỗi tuần, sau khi bạn hành thiền quán niệm hơi thở.Trước tiên, bạn chú tâm vào chính mình và tự nói nhữnglời như:

"Xincho tôi được khỏe mạnh và hạnh phúc.
Xinchotôi được bình an và tĩnh lặng.
Xinchotôi thoát khỏi mọi hiểm nguy.
Xinchotâm tôi không còn sân hận.
Xinchotâm tôi tràn đầy tình thương.
Xinchotôi được khỏe mạnh và hạnh phúc".

Sauđó, bạn nghĩ đến những người khác, từng người một,từ người thân thương cho đến những người bạn bình thường,nghĩa là người mình không thương mà cũng không ghét, và cuốicùng là đến những người mà mình không ưa thích; ước nguyệncho họ an vui như bạn đã ước nguyện cho chính mình.

VẤN:Pháp hành thiền quán từ bi này có lợi ích gì?

ĐÁP:Nếu bạn thực hành thiền quán Từ bi này một cách đềuđặn và với thái độ đúng đắn, bạn sẽ thấy trong bạncó nhiều thay đổi tích cực. Bạn sẽ thấy mình có thểchấp nhận và tha thứ cho chính mình. Bạn sẽ thấy tình cảmdành cho người mình thương gia tăng thêm. Bạn sẽ thấy mìnhthân thiện hơn với người mà trước đây mình thờ ơ vàkhông quan tâm; và bạn sẽ nhận thấy những ác ý hay sânhận mà bạn đã có với người nào đó nay đã giảm đi,và cuối cùng sẽ tan biến. Thỉnh thoảng, nếu bạn biếtai đó đang lâm bệnh, buồn khổ hay gặp khó khăn, bạn cóthể nghĩ đến họ trong lúc hành thiền từ bi, và thườngthì bạn sẽ thấy tình cảnh của họ được cải thiện.

VẤN:Ðiều ấy có thể xảy ra như thế nào?

ĐÁP:Tâm ý, khi được phát triển đúng đắn, là một công cụrất hùng mạnh. Nếu chúng ta biết tập trung năng lực tinhthần và hướng nó đến người khác, nó có thể có ảnhhưởng đến họ. Chắc bạn đã có kinh nghiệm như thế. Cóthể bạn đang ở trong một phòng đông người và bạn cócảm giác rằng ai đó đang chú ý đến mình. Bạn xoay mộtvòng xem và biết chắc là ai đang nhìn chằm chằm vào mình.Ðiều này đã xảy ra khi bạn bắt được năng lực tinh thầncủa người khác. Thiền quán từ bi cũng giống như vậy. Chúngta hướng năng lực tích cực của tinh thần tới người khácvà dần dần sẽ chuyển hóa được họ.

VẤN:Tôi có cần một vị thầy hướng dẫn hành thiền không?

ĐÁP:Một vị thầy thì không tuyệt đối cần thiết, nhưng cóđược sự hướng dẫn cá nhân của một người có kinh nghiệmhành thiền thì chắc chắn có lợi ích. Tiếc thay, có mộtsố tu sĩ và cư sĩ tự xem mình là thiền sư, nhưng kỳ thực,họ không biết họ đang làm gì. Bạn hãy cố gắng tìm mộtvị thầy có danh tiếng đạo đức tốt, có nhân cách thăngbằng và trung thành với những lời Phật dạy.

VẤN:Tôi nghe nói rằng thiền định ngày nay được các chuyên giavề tâm thần và các nhà tâm lý học áp dụng rộng rãi. Ðiềuđó có đúng không?

ĐÁP:Vâng, đúng như thế. Ngày nay, thiền được chấp nhận nhưcó một ảnh hưởng cao cấp để trị liệu tâm thần, vàđược nhiều chuyên gia về sức khỏe tâm thần sử dụng,để giúp làm thư giản, vượt qua những ám ảnh và mang đếntỉnh thức cho chính mình. Sự hiểu biết thâm sâu của ÐứcPhật về tâm ý nhân loại đang giúp rất nhiều cho con ngườihôm nay cũng giống như đã từng giúp cho con người thời xưa.