TAM TẠNG THÁNH KINH PHẬT GIÁO
TẠNG KINH (NIKÀYA)
Thi Hóa
TRUNG BỘ KINH
( Majhima Nikàya )
Tập IV
Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU
Dịch sang tiếng Việt từ Tam Tạng Pàli
Chuyển thể Thơ :
Giới Lạc MAI LẠC HỒNG tự TUỆ NGHIÊM
( Huynh Trưởng Cấp Tấn - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )
Email : [email protected]
133. Kinh ĐẠI CA-CHIÊN-DIÊN NHẤT DẠ HIỀN GIẢ
(Mahàkaccànabhaddekaratta Sutta)
Như vậy, tôi nghe :
Một thời, Đức Thế Tôn Giác Giả
Trú Vương-Xá – Rá-Chá-Ga-Ha (Rajagaha)
Tại Tinh Xá Ta-Pô-Đa (Tapoda)
Lúc ấy, Tôn-giả tên Sa-Mít-Thì (Samiddhi)
Tảng sáng, đi đến nơi Tinh Xá
Ta-Pô-Đá, tắm rửa toàn thân
Kỳ rửa kỹ lưỡng tay chân,
Khi lên khỏi nước, để trần thân trên
Chỉ mặc lên một chiếc choàng tắm
Đứng hong khô và ngắm bình minh.
Bỗng nhiên xuất hiện thình lình
Thiên thần một vị thân hình nghiêm trang
Phát hào quang, dung sắc thù thắng
Chói sáng tận cả vùng nơi đây.
Đến gặp vị Tôn-giả này
Thi lễ rồi đứng bên ngài, thưa qua :
– “ Tỷ Kheo Sa-Mít-Thi có biết
Có thọ trì tổng & biệt thuyết trong
‘Nhất dạ Hiền-giả’ hay không ? ”.
– “ Nhất dạ Hiền-giả’ tôi không thọ trì
Chưa tường tri tổng thuyết, biệt thuyết.
Còn Hiền-giả có biết, thọ trì
Tổng thuyết, biệt thuyết mọi thì
‘Nhất dạ Hiền-giả’ diệu kỳ hay không ? ”.
– “ Này Tỷ Kheo ! Tôi không trì thọ
Về điều đó. Nhưng hỏi là ngài
Có thọ trì bài kệ đây
‘Nhất dạ Hiền-giả’ hằng ngày hay không ? ”.
– “ Này Hiền-giả ! Tôi không trì thọ
Bài kệ đó. Thế còn chính ngài
Có thọ trì bài kệ này ? ”.
– “ Này Tỷ Kheo ! Bài kệ đây mọi thì
Tôi không có thọ trì kệ đó
Nhưng Hiền-giả hãy cố học thông
Tổng thuyết và biệt thuyết trong
‘Nhất dạ Hiền-giả’, và mong là ngài
Hãy học ngay cho thật thuần thục
Tổng thuyết, biệt thuyết thực đủ đầy
‘Nhất dạ Hiền-giả’ Kinh này.
Vì điều đó liên hệ ngay đến điều
Là mục tiêu, căn bản Phạm hạnh ”.
Vị Chư Thiên chói ánh sáng này
Nói xong, lập tức biến ngay,
Sư Sa-Mít-Thí sáng ngày hôm sau
Đi đến Phật, bước vào hương thất
Đảnh lễ Phật, rồi ngồi một bên
Hướng Phật, Tôn-giả thưa lên
Câu chuyện đã gặp vị Thiên thần này
Đã nói chuyện đề tài tổng thuyết
Và biệt thuyết ‘Nhất dạ Hiền nhân’
Rồi thưa : “ Bạch đấng Xuất Trần !
Xin Ngài giảng giải về phần sâu xa
‘Nhất dạ Hiền-giả’ qua tổng thuyết
Và biệt thuyết, nghĩa lý sâu dày ”.
– “ Này Tỷ Kheo ! Hãy nghe đây !
Và suy nghiệm kỹ điều này, nhớ ghi ”.
Sa-Mít-Thi Tôn-giả vâng đáp,
Nghe Thế Tôn thuyết pháp uy nghi :
– “ Quá khứ không truy tìm gì
Tương lai chẳng ước vọng chi, xa vời !
Quá khứ đã đoạn tận rồi
Tương lai chưa đến – Chỉ thời hiện nay
Tuệ quán ấy chính là đây
Không động, không chuyển. Biết vầy, nên tu !
Nay làm nhiệt tâm, cần cù
Ai biết mai chết, giã từ nhân sinh ?
Không ai có thể điều đình
Với quân Thần Chết thì mình bó tay !
Hiện tại, nhiệt tâm trú vầy
Không hề mệt mỏi cả ngày lẫn đêm.
Nhất Dạ Hiền Giả xướng tên
An tịnh, trầm lặng, đứng trên mọi người ”.
Phật nói xong, từ nơi ngồi ấy
Liền đứng dậy, hương thất đi vào.
Khi Phật đi không bao lâu
Chúng Tăng nơi ấy cùng nhau luận bàn :
– “ Này Chư Hiền ! Đấng Toàn Giác Giả
Sau khi đã giảng tổng thuyết ra
Cách vắn tắt cho chúng ta
Rồi Ngài đứng dậy trở qua thất Ngài.
Không biết ai có thể giảng giải
Thật rộng rãi để Chúng nhớ ghi
‘Nhất dạ Hiền-giả’ pháp ni
Để Chúng y giáo hành trì chánh chân ? ”.
Trong Chúng Tăng có vị liền nghĩ :
– “ Ồ ! Có vị Tôn-giả tài ba
Ma-Ha Kách-Chá-Da-Na (Mahà Kaccayana)
Hay Ma-Ha Kách-Cha-Na – cũng là
Ngài Đại Ca-Chiên-Diên – đích thực
Đã được Đức Thế Tôn tán dương
Các đồng-phạm-hạnh các phương,
Những bậc có trí cũng thường ngợi ca
Ma-Ha Kách-Cha-Na ngài đó
Có thể có giải thích rộng xa
Phần tổng thuyết mà Phật Đà
Chỉ nói vắn tắt; chúng ta thực tình
Chưa hiểu rõ. Vậy mình đến cả
Hỏi Tôn-giả Đại Ca-Chiên-Diên
Về ý nghĩa thật thâm uyên ”.
Cùng đi đến Ca-Chiên-Diên ngài này
Nói với ngài những lời thăm hỏi
Cùng ngồi xuống và nói ôn hòa :
– “ Thưa Hiền-giả Kách-Cha-Na !
‘Nhất dạ Hiền-giả’ Phật Đà thuyết ra
Vắn tắt, mà không giải rộng rãi,
Nói xong Ngài đứng dậy về phòng.
Không biết ai giảng cho thông,
Nhưng chúng tôi biết là trong Tăng Đoàn
Chính Tôn-giả là hàng đệ tử
Được Thế Tôn Điều Ngự tán dương,
Phạm hạnh, trí giả cũng thường
Tán thán Tôn-giả tận tường khả tri.
Xin Tôn-giả từ bi giải thích,
Chúng tôi được lợi ích dài lâu ”.
– “ Chư Hiền ! Ví dụ như sau :
Một người cần đến, tìm cầu lõi cây
Đứng trước một thân cây thật lớn
Có lõi cây, liền đốn cây này
Bỏ rễ và bỏ thân cây,
Nghĩ rằng cần kiếm lõi cây quý này
Ở trong các nhánh cây và lá.
Việc làm chư Tôn-giả cũng vầy !
Các vị đứng trước mặt Ngài
Thế Tôn Đại Giác tràn đầy trí minh
Nhưng các vị tự mình vượt khỏi
Đức Thế Tôn, không hỏi Phật Đà,
Nghĩ rằng cần phải hỏi qua
Tôn-giả Kách-Chá-Da-Na điều này
Về ý nghĩa mà Ngài Thiện Thệ
Đã tổng thuyết giảng thế mà thôi !
Nhưng này Chư Hiền ! Mọi thời
Những gì cần biết Phật thời biết ngay,
Thấy những gì mà Ngài cần thấy,
Bậc có mắt, vô ngại Trí hiền,
Bậc Pháp-giả, bậc Phạm Thiên,
Bậc Tuyên-thuyết-giả dẫn liền mục tiêu
Bậc đem điều bất tử ban bố,
Bậc Pháp Chủ, Giác ngộ, Như Lai
Điều thắc mắc, nghi vấn này
Các Hiền-giả phải đến ngay Phật Đà
Hỏi Phật Đà về ý nghĩa đó
Khi đã có lời dạy sâu xa
Theo đó, thọ trì trải qua ”.
– “ Thưa Tôn-giả Kách-Cha-Na ! Đúng vầy
Chắc chắn Ngài Toàn Tri Giác Giả
Dạy như là Tôn-giả nói ra
Chúng tôi nên hỏi Phật Đà
Khi Ngài giảng giải, thiết tha thọ trì.
Nhưng Tôn-giả là vì Đệ nhất
Về Luận nghị, chân thật bất hư
Có thể giải thích như như
Một cách rộng rãi do từ kiến văn
Nên mong rằng Tôn-giả hoan hỷ
Giảng giải kỹ nếu không thấy phiền ”.
– “ Như vậy thì, này Chư Hiền !
Hãy nghe, suy nghiệm tinh chuyên điều này ”.
– “ Thưa vâng, chúng tôi đây nghe kỹ ”.
Sau đó vị Kách-Chá-Da-Na
Hay Ma-Ha Kách-Cha-Na
Nói rằng : “ Lời đấng Phật Đà nói ra
Thật vắn tắt, không qua giải kỹ
Sau đó đấng Toàn Trí rời đi :
– “ Quá khứ không truy tìm gì
Tương lai chẳng ước vọng chi, xa vời !
Quá khứ đã đoạn tận rồi
Tương lai chưa đến – Chỉ thời hiện nay
Tuệ quán ấy chính là đây
Không động, không chuyển. Biết vầy, nên tu !
Nay làm nhiệt tâm, cần cù
Ai biết mai chết, giã từ nhân sinh ?
Không ai có thể điều đình
Với quân Thần Chết thì mình bó tay !
Hiện tại, nhiệt tâm trú vầy
Không hề mệt mỏi cả ngày lẫn đêm.
Nhất Dạ Hiền Giả xướng tên
An tịnh, trầm lặng, đứng trên mọi người ”.
Này Chư Hiền ! Vậy thời tuần tự
* Sự truy tìm quá khứ là sao ?
Vị ấy suy nghĩ như sau :
‘Mắt tôi quá khứ trước sau như vầy,
Các sắc-pháp cũng tày như vậy,
Thức ở đấy bị dục & ái vây
Bị dục & ái trói chặt vầy
Vị ấy lại thấy lòng đầy hân hoan,
Vì hân hoan, truy tìm quá khứ.
Rồi tuần tự : tai, mũi, lưỡi, thân,
Và ý của tôi trong phần
Quá khứ là thế, pháp phân như vầy.
Thức ở đây bị dục và ái
Trói chặt lại, nên y tỏ ra
Hân hoan, tìm quá khứ mà !
Này Chư Hiền ! Thế nào là vị đây
* Không truy tìm ở ngay quá khứ ?
‘Mắt tôi thời quá khứ như vầy,
Các sắc-pháp là như vầy
Dục không trói chặt thức đây trong vòng,
Thức cũng không bị ái trói chặt,
Vị ấy tất không có hân hoan.
Vì trong ấy không hân hoan
Quá khứ vị ấy không màng truy ra’.
Tai, mũi và lưỡi, thân cùng ý
Của tôi trong quá khứ như vầy,
Các sắc, tiếng, hương… như vầy
Các vị, xúc, pháp… như vầy ở đây
Thức không bị cả hai : dục, ái
Trói chặt lại, nên không hân hoan,
Trong ấy không có hân hoan
Quá khứ vị ấy không màng truy ra,
Như vậy là không tìm quá khứ.
* Sao là sự ước vọng tương lai ?
‘Mong mắt tôi trong tương lai
Sẽ là như vậy. Sắc đây như vầy’.
Và vị này hướng tâm nắm lấy
Cái gì chưa được ấy – chẳng chầy
Vì duyên hướng tâm như vầy
Vị ấy hoan hỷ. Đoạn rày ước mong
Về tương lai, nên lòng ước vọng :
‘Tôi ước vọng rằng tai của tôi,
Mũi, lưỡi, thân, ý của tôi
Trong tương lai sẽ bày phơi như là
Sắc, thinh, hương, vị và xúc, pháp
Là như vậy. Giải đáp như vầy
Do tương lai ước vọng này
Vị ấy liền hướng tâm ngay tức thì
Muốn lấy được cái gì chưa được.
Vì duyên trước hướng tâm như vầy
Vị ấy hân hoan ở đây
Do hân hoan ấy, có ngay vấn đề
Ước vọng về tương lai như thế
Đây được kể ước vọng tương lai.
Sao không ước vọng tương lai ?
‘Mong mắt tôi trong tương lai như vầy
Sắc pháp là như vầy. Vị ấy
Không hướng tâm để lấy miệt mài
Cái gì chưa được, được ngay
Do duyên không hướng tâm đây, chẳng màng
Vị ấy không hân hoan trong đó
Nên không có ước vọng tương lai :
Mong rằng mũi, lưỡi và tai,
Thân, ý… của tớ tương lai như vầy
Tiếng, hương, vị, xúc này và pháp
Là như vậy. Với các điều này
Vị ấy không hướng tâm ngay
Lấy cho được cái vị này ước mong
Do duyên không hướng tâm như vậy
Nên vị ấy không hân hoan gì,
Do không hân hoan, nên chi
Vị ấy không ước vọng gì tương lai.
* Chư Hiền này ! Thế nào bị cuốn
Trong trạng huống hiện tại pháp vầy ?
Nếu mắt & các sắc-pháp này
Đều có trong hiện tại đây, cùng là
Thức thì bị dục và ái ấy
Trói chặt lại trong hiện tại này,
Vì dục & ái trói chặt vầy
Vị ấy hoan hỷ. Do đầy hân hoan
Vị ấy đang bị lôi cuốn mãi
Trong các pháp hiện tại như vầy.
Này chư Hiền-giả ! Nếu tai &
Các tiếng. Nếu mũi & hương đây, cùng là
Lưỡi & các vị ; thân và các xúc,
Ý & các pháp liên tục ở đây
Đều có trong hiện tại này
Và thức vị ấy bị ngay dục tình
Trói chặt mình trong hiện tại ấy
Thì như vậy là bị cuốn lôi
Trong pháp hiện tại tức thời.
* Thế nào không bị cuốn lôi mọi bề
Trong các pháp thuộc về hiện tại ?
Chư Hiền ! Nếu mắt ấy ở đây
Cùng các sắc pháp – cả hai
Đều có trong hiện tại đây rõ bày
Và thức của vị này bị dục
Cùng ái bị thằng thúc buộc ràng
Cũng trong hiện tại thời gian
Vì thức không bị buộc ràng vào trong
Dục và ái, nên không hoan hỷ
Do không có hoan hỷ, nên rồi
Vị ấy không bị cuốn lôi
Trong các pháp hiện tại thời hiển nhiên.
Này Chư Hiền ! Nếu lục căn đó
Mắt, tai nọ, mũi, lưỡi, ý, thân
Sánh chung cùng với lục trần
Sắc, thinh, hương, vị, xúc phần, pháp đây
Đều có mặt ở đây : hiện tại
Và thức của vị ấy trải sang
Không bị dục & ái buộc ràng
Trong hiện tại ấy. Thức càng thoát ra
Vì không bị dục và ái ấy
Trói chặt lại, nên không hân hoan
Do trong ấy không hân hoan
Không bị các pháp hiện đang lôi liền.
Này Chư Hiền ! Đó là trạng huống
Không bị cuốn trong pháp hiện nay.
Chư Hiền ! Phần tổng thuyết này
Đức Thế Tôn đã trình bày đại cương
Không giải thích tận tường, chu tất
Khiến Chư Hiền thắc mắc, còn nghi.
– “ Quá khứ không truy tìm gì
Tương lai chẳng ước vọng chi, xa vời !
Quá khứ đã đoạn tận rồi
Tương lai chưa đến – Chỉ thời hiện nay
Tuệ quán ấy chính là đây
Không động, không chuyển. Biết vầy, nên tu !
Nay làm nhiệt tâm, cần cù
Ai biết mai chết, giã từ nhân sinh ?
Không ai có thể điều đình
Với quân Thần Chết thì mình bó tay !
Hiện tại, nhiệt tâm trú vầy
Không hề mệt mỏi cả ngày lẫn đêm.
Nhất Dạ Hiền Giả xướng tên
An tịnh, trầm lặng, đứng trên mọi người ”.
Đó là lời Thế Tôn nói đó
Vắn tắt mà không có giảng ra
Một cách chi tiết, sâu xa.
Ý nghĩa đó tôi hiểu qua như vầy.
Chư Hiền nên đến ngay hương thất
Của Đức Phật, hỏi nghĩa cao sâu
Thế Tôn giải thích thế nào
Chư Hiền như vậy y vào, hành theo ”.
Các Tỷ Kheo nói trên hoan hỷ
Đồng tín thọ lời chỉ dẫn ra
Của Tôn-giả Kách-Cha-Na,
Từ giả, đến chỗ Phật Đà tịnh thanh
Trước Phật Đà, chí thành đảnh lễ
Rồi một bên Thiện Thệ ngồi vào
Thuật lại tự sự trước sau :
Do các Phích-Khú thỉnh cầu thiết tha
Nên Kách-Chá-Da-Na Tôn-giả
Đã thay Phật diễn tả rộng ra
Những chỗ mà đức Phật Đà
Chỉ nói vắn tắt, Tăng-Già chưa thông.
Đức Thế Tôn ôn tồn đáp trả :
– “ Các Tỷ Kheo ! Kách-Chá-Da-Na
Bậc Đại-trí-tuệ hiểu xa
Đệ nhất Luận-nghị, thật là viên thông
Nếu các ông hỏi Ta điều ấy
Ta giảng giải cũng giống như là
Ma-Ha Kách-Chá-Da-Na
Đã giải thích đó. Tăng-Già nghe xong
Phải hiểu thông ý nghĩa như vậy
Hãy như vậy tín thọ, hành trì ”.
Chư Tăng nghe đấng Từ Bi
Hoan hỷ tín thọ những gì đã nghe ./-
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D794358027.-%3B)