29. Đại Kinh Ví Dụ Lõi Cây

( Majjhima  Nikàya )

Chuyển thể Thơ :

Giới Lạc  MAI LẠC HỒNG  tự TUỆ NGHIÊM

 ( Huynh Trưởng Cấp Tấn  - GĐPTVN tại Hoa Kỳ )

Email : [email protected]

29. Đại Kinh VÍ DỤ LÕI CÂY

(Mahàsàropama sutta)

Như vậy, tôi nghe :

          Một thời nọ, Thế Tôn Giác Giả

          Trú Vương Xá – Rá-Chá-Ga-Ha  (1)

              Trên núi Ghít-Chá-Ku-Ta  (2)

       Hay núi Linh Thứu, không xa kinh kỳ

          Lúc ấy, khi Đê-Va-Đát-Tá(3)

          Tức là gã Đề-Bà-Đạt-Đa

              Từ bỏ Chúng Tăng tịnh hòa

    ___________________________

x(1) : Thành Vương Xá – Rajagaha , thủ phủ nước Ma-Kiệt-Đà

    ( Magadha ) của vua Bimbisara ( Tần-Bà-Sa-La ).

(2) : Núi Gijjhakuta – Linh Sơn hay Linh Thứu hay Kỳ-Xà-Quật . 

( ) : Devadatta – Đề-Bà-Đạt-Đa , một trong bảy vị vương-tử giòng

    Thích Ca rủ nhau xuất gia theo Đức Phật khi Ngài trở về thành

    Kapilavatthu (Ca-Tỳ-La-Vệ) lần đầu tiên sau khi chứng đạt đạo

    quả Chánh Đẳng Chánh Giác .    Có thuyết nói ông là anh ruột

    của Tôn-giả  Ananda , tức là con của Thân Vương  Sukodana

   (Bạch Phạn Vương – em ruột vua Tịnh Phạn). Có thuyết nói ông

   là anh ruột công chúa Yasodhara ( Da-Du-Đà-La ) , tức là con

   vua Thiện Giác. Sau khi xuất gia, ông rất tinh tấn tu hành vàđã

   chứng được thần thông phàm .    Nhưng cũng từđóông trưởng

   dưỡng lòng ngã mạn và nuôi  mộng  lãnh  đạo Tăng Đoàn thay

   Phật . Ông đến đề nghị Phật nên nhường  địa vị  lãnh đạo Tăng

Đoàn cho ông , bị Phật quở trách nặng nề  nên ông trở nên oán

   thù Đức Phật  và nhiều lần  mưu toan  ám hại Ngài , nhưng đều

   bất thành . Giờ phút sắp lìa đời, ông hối hận và sai đệ tử khiêng

ông về Kỳ Viên Tinh Xá đểông đảnh lễ sám hối Phật, nhưng địa

   cầu có thể  chứa đụng cả  sơn hàđại địa , tứ hải bao la , nhưng 

   không thể chứa đựng được  tội lỗi của ông  nên đất nứt ra , rút

ông vào lòng đất .       

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –440  

       Không theo lời dạy Phật Đà , ra đi.

          Nhân việc này, Toàn Tri Đại Giác

          Cho gọi các Tỷ Kheo, dạy rằng :

         – “ Ởđây, này Tỷ Kheo Tăng !

       Có Thiện-nam-tử lòng hằng kính tin

          Nên xuất gia, gia đình từ bỏ

          Sống độc cư, không có gia đình.

              Nhủ thầm : ‘Biển khổ linh đinh

       Ta bị chìm đắm trong sinh, chết, già,

          Và trải qua bệnh, ưu, não, khổ,

          Bị chìm đắm đau khổ, sầu, bi,  

Đau khổ chi phối mọi thì

       Nhưng rất có thể có hy vọng vầy :

          Toàn bộ khổ-uẩn này chấm dứt’.

          Rồi vịấy lập tức xuất gia

              Sau khi vịấy xuất gia

       Thọ dụng lợi dưỡng, đàn-na cúng dường

          Được kính nhường, được nhiều danh vọng

          Tâm vọng động, vịấy hân hoan

              Hoan hỷ, mãn nguyện vô vàn

       Rồi sinh kiêu mạn, khinh càn người ta

          Khen mình và chê người, lên tiếng :

       “ Ta lợi dưỡng, vinh hiển như vầy

              Được kính, danh vọng như vầy

       Các Tỷ Kheo khác không tày với ta

Ít uy quyền, người ta ít biết ”.

          Rồi vịấy mãi miết mê say

              Tham đắm, phóng dật đêm ngày.

       Do sống phóng dật, vị này khổđau .

          Ví dụ vào chuyện đầy triền phược :

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –441  

          Có một người muốn được lõi cây

              Tìm cầu cho được lõi cây,

       Đến trước cây lớn thẳng ngay, nhiều cành

          Người ấy quan sát nhanh cây, lá

          Bỏ lõi cây, bỏ cả giác cây

              Bỏ vỏ trong, vỏ ngoài cây

       Chặt lấy cành lá, người này mang đi

          Người ấy tưởng đó thì là lõi

          Không biết giác, biết loại vỏ cây

              Không biết cành và lá cây

       Nên vác cành lá mang ngay về nhà,

          Người này không đạt qua mục đích

          Mà y đã yêu thích, tìm cầu

              Không thành tựu lõi cây nào.

    * Cũng vậy, Thiện-nam-tử nào vì tin

Đã xuất gia, gia đình từ bỏ

          Sống độc cư, không có gia đình

              Nhưng do lợi dưỡng phát sinh

       Được sự tôn kính, danh mình càng cao

          Nên mắc vào chê người, tự đắc

          Rồi phóng dật vì mãi đắm say

              Do phóng dật, đau khổ đầy.

       Tỷ Kheo ấy được gọi ngay là người 

         ‘Nắm cành lá’ của đời phạm hạnh.

          Do vậy, chính vịấy đã dừng.

Chư Tỷ Kheo ! Ởđây từng

       Có Thiện-nam-tử kính vưng Pháp mầu

          Lòng tin sâu, muốn mau từ bỏ

          Sống độc cư, không có gia đình.

              Nhủ thầm : ‘Biển khổ linh đinh

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –442  

       Ta bị chìm đắm trong sinh, chết, già,

          Và trải qua bệnh, ưu, não, khổ,

          Bị chìm đắm đau khổ, sầu, bi,  

Đau khổ chi phối mọi thì

       Nhưng rất có thể có hy vọng vầy :

          Toàn bộ khổ-uẩn này chấm dứt’.

          Rồi vịấy lập tức xuất gia

              Sau khi vịấy xuất gia

       Thọ dụng lợi dưỡng, đàn-na cúng dường

          Được kính nhường, được nhiều danh vọng.

          Tâm không động, vịấy ung dung

              Hoan hỷ, mãn nguyện vô cùng

       Không tham đắm, phóng dật cùng mê say

          Do sống không mê say, phóng dật

          Được hoàn tất giới đức thảnh thơi

              Thành tựu giới đức đó thời

       Vịấy tự mãn, chê người tự khen :

       “ Ta là người bao phen hướng tới

          Nghiêm trì giới, thiện pháp thực hành        

              Các Tỷ Kheo khác chẳng lành

       Phá giới, ác pháp thường hành chẳng phân”.

          Do thành tựu về phần giới đức

          Nên vịấy lập tức thành ra

              Tham đắm, phóng dật, mê sa.

       Do sống phóng dật, thật là khổđau.

Chư Tỷ Kheo ! Ví dầu người nọ

          Muốn lõi cây, chịu khó tìm cầu

              Đến trước một cây lớn cao

       Bỏ lõi, bỏ giác, lấy mau vỏ ngoài

          Cả vỏ trong chẳng hoài để lấy

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –443  

          Chặt vỏ ngoài rồi lấy mang đi

              Tưởng đó là lõi, chẳng nghi.

       Một người có mắt tức thì thấy qua

          Bèn nói là : ‘Người này thật sự

          Không biết gì về thứ mình mong

              Không biết giác cây, vỏ trong

       Không màng cành lá, lấy xong vỏ ngoài’.

          Cũng như thế, hãy coi một vị

          Thiện-nam-tử  quyết chí xuất gia

              Do không phóng dật, mê sa

       Thành tựu giới đức, an hòa thảnh thơi

          Nhưng khen mình, chê người, tự mãn

          Chê người khác phá giới, ác hành.

              Rồi do giới đức tựu thành

       Trở thành phóng dật, tham danh, mê lầm.

          Do phóng dật, tự tầm đau khổ

          Gọi vịđó nắm lấy vỏ ngoài

              Phạm hạnh thanh tịnh sáng soi

       Do đó, vịấy dừng hoài ởđây.

       * Các Tỷ Kheo ! Như vầy hiện tượng :

          Thiện-nam-tử trưởng dưỡng lòng tin

              Xuất gia, từ bỏ gia đình

       Do sự suy nghĩ tận tình thâm sâu

          Muốn thoát khỏi khổđau chi phối

          Tin rằng mọi khổ uẩn diệt tiêu.

              Xuất gia xong, lợi dưỡng nhiều

       Danh vọng, tôn kính, mọi điều đạt ngay.

          Nhưng vị này không vì lợi dưỡng

          Mà có hướng khen mình chê người,

              Thành tựu giới đức sáng ngời

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –444  

       Do không phóng dật, mọi thời cố công

          Vịấy vui, nhưng không tự mãn

          Không phóng dật, thanh thản an lành

              Thành tựu thiền định tịnh thanh

       Nhưng do thiền định tựu thành, dễ ngươi

          Nên khen mình chê người, tự nhủ :

         ‘Ta cóđủ thiền định, nhất tâm

              Các Tỷ Kheo khác phân tâm

       Không có thiền định thuộc tầm như ta’.

          Nên thành ra đắm tham, phóng dật

          Do phóng dật,đau khổ đến ngay.

Chư Tỷ Kheo ! Ví dụ này :

       Một người tìm kiếm lõi cây nhiều ngày

          Nhưng khi tìm được cây cao lớn

          Có lõi cây ở chốn rừng dày,

              Bỏ qua lõi cây, giác cây

       Bỏ qua tất cả, lấy rày vỏ trong.

          Cũng như vậy, với lòng tin mạnh 

          Vị Tỷ Kheo xa lánh bụi trần

              Xuất gia hành đạo chánh chân

       Thành tựu giới đức cùng phần thiền-na  (1).

          Do trải qua tựu thành thiền định

          Nên phóng dật, tham dính mê say

              Vì sống phóng dật như vầy

       Vịấy đau khổ luôn dày tâm thân,

          Gọi là người nắm phần mỏng mảnh

          Vỏ trong của phạm-hạnh mà thôi,

              Vịấy dừng lại đây rồi !

    _________________________

(1) : Jhàna : được phiên âm là Thiền-na (Thiền-định), người Tàu

        dịch là Tư-duy-tu  hay  Tịnh-lự  hay  Định-huệ-đẳng-trì .

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –445  

    * Này Tỷ Kheo Chúng ! Nay thời nêu ra  

          Trường hợp là Tỷ Kheo vị nọ

          Thành tựu, có giới đức tịnh thanh

              Thành tựu thiền định an lành

       Do không phóng dật, tham danh lụy phiền

          Vịấy liền tựu thành tri kiến

          Do thành tựu tri kiến như vầy

              Vịấy tự mãn, vui thay

       Khen mình càng lắm, càng hay chê người :

         ‘Ta sống vầy đồng thời thấy, biết

          Các vị khác không thấy, biết gì’.

              Vịấy do tri kiến ni

       Trở thành phóng dật, mê si phủ đầy.

          Do phóng dật, vị này đau khổ

          Giống như chỗ người tìm lõi cây

              Người này bỏ qua lõi cây

       Chỉ chặt và lấy giác cây mang về.

          Tỷ Kheo này thuộc về hình ảnh

          Nắm giác cây phạm hạnh mà thôi,

              Vịấy dừng lại đây rồi !

    * Lại nữa, trường hợp này thời nêu ra :

           Có Tỷ Kheo trải qua nỗ lực

           Thành tựu được giới đức tịnh thanh

               Thành tựu thiền định an lành

       Do không phóng dật, tham danh lụy phiền

          Vịấy liền tựu thành tri kiến

          Do thành tựu tri kiến, hân hoan

              Nhưng không tự mãn, kiêu căng

       Không vì tri kiến mình đang tựu thành

          Mà khen mình chê người, chấp chặt,

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –446  

          Không trở thành phóng dật, đắm say

              Do không phóng dật mê say

       Tỷ Kheo vịấy đạt ngay hoàn toàn

          Thành tựu ‘phi thời gian giải thoát’

        ( Không thể cóđiều khác xảy ngay :

              Là chính vị Tỷ Kheo đây

      ‘Phi thời gian giải thoát’ này bỏđi ).

Chư Tỷ Kheo ! Điều ni được ví

          Như một người quyết chí tìm cầu

              Lõi cây quý ; vào rừng sâu

       Đến trước cây lớn thẳng cao, nhiều cành

          Người ấy quan sát nhanh, biết rõ

          Cây này có lõi cây mình cần

              Người ấy mé nhánh dần dần

       Rồi đốn hạ, đẻo vào thân cây này

          Cuối cùng thì thấy ngay được lõi

          Và biết chắc là lõi cây cần.

              Một người có mắt nói rằng :

    “ Người này biết rõ là phần lõi cây

          Biết giác, vỏ trong & ngoài, cành lá,

          Người ấy đãđạt mục đích ngay !”

              Cũng vậy, chư Tỷ Kheo này !

       Một thiện-nam-tử như vầy xuất gia

          Lòng tin mạnh, cửa nhà từ bỏ

          Sống độc cư, không có gia đình.

              Nhủ thầm : “ Căn cội vô minh

       Ta bị chìm đắm trong sinh, chết, già

          Bệnh, sầu, bi, khổ vàưu, não

          Bị chi phối chao đảo đắm chìm

              Bởi khổđau tự cổ kim,

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –447  

       Nhưng rất có thể truy tìm nguyên nhân

          Để dứt dần toàn bộ khổ uẩn ”.

          Với lý luận suy nghĩ như vầy,

              Sau khi xuất gia, vị này

       Được sự lợi dưỡng đủ đầy, nổi danh

          Được tôn trọng, kính thành cung dưỡng

          Nhưng không vì lợi dưỡng, nổi danh

              Mà vui, tự mãn phát sinh

       Vì vậy không có khen mình chê ai

          Nên vị này không mê, phóng dật.

          Không phóng dật, giới đức tựu thành,

              Thành tựu thiền định tịnh thanh

       Thành tựu tri kiến an lành, sáng trong

          Vịấy không vìđạt tri kiến

          Có biểu hiện khen mình chê người

              Không mê, phóng dật dể duôi

       Do không phóng dật, không lùi gian nan

          Thành tựu ‘phi thời gian giải thoát’.

          Và như vậy, này các Tỷ Kheo !

              Phạm hạnh không phải nương theo

       Lợi ích, lợi dưỡng, dính đeo danh nào,

          Không phải chú tâm vào lợi ích

          Thành tựu về giới đức, thiền-na

              Không vì tri kiến sâu xa.

       Này Tỷ Kheo Chúng ! Phải là nhất tâm

Đạt được ‘tâm giải thoát bất động’

          Là mục đích, kỳ vọng đạt thành

              Của chân phạm-hạnh tịnh thanh,

       Lõi cây, phạm hạnh này thành mục tiêu ”.

Trung Bộ (Tập 1)Đại K. 29 : VÍ DỤ LÕI CÂY  *MLH  –448  

          Nghe những điều Thế Tôn thuyết giảng

          Thật vi diệu, viên mãn hoàn toàn

              Chư Tỷ Kheo trong đạo tràng

       Hoan hỷ, tín thọ lời vàng Thế Tôn ./-

Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật  ( 3 L )

*

*   *

(  Chấm dứt  Kinh số 29  :  Đại Kinh VÍ DỤ LÕI CÂY  –

MAHÀSÀROPAMA  Sutta )