Thiền định và những lợi ích của thiền định

THIỀN ĐỊNH VÀ NHỮNG LỢI ÍCH CỦA THIỀN ĐỊNH
Tìm hiểu cái tâm của bạn

Cư Sĩ Andrew. J. Williams
Việt dịch: Hoa Chí

Hãy tưởng tượng là cả thế giới đều tập thiền. Ước gì tất cả mọi người đều có cơ hội hiểu được cái tâm của mình. Để hiểu rõ những phẩm chất tinh thần đẹp đẽ cần vun xới, nuôi dưỡng và hoàn thiện, cũng như những chướng ngại cần phải tẩy sạch và diệt trừ, và rồi thực hành các phương pháp thiền định vô giá mà Đức Phật đã chỉ dạy. Tôi tin rằng bạn đồng ý với tôi là tất cả mâu thuẫn và chiến tranh sẽ dừng lại và hoà bình và hiểu biết sẽ ngự trị trên thế gian này. Như Ngài Đạt La Lạt Ma đã nói: “Nếu mỗi đứa trẻ lên tám đều được học thiền thì chúng ta sẽ giảm thiểu bạo lực cho cả một thế hệ.”

Tất cả chúng ta đều muốn hoà bình và hạnh phúc, và muốn tránh mâu thuẫn và khổ đau. Nhưng chúng ta cần hiểu rõ những nguyên nhân của khổ đau và hạnh phúc, chấp nhận và chuyển hoá chúng. Chúng ta cũng cần hiểu những nguyên nhân của khổ đau để loại bỏ và nhổ sạch chúng. Bằng cách này chúng ta sẽ đạt được mục tiêu của mình.

Mọi thứ đều bắt đầu từ trong tâm bạn, nhất thiết duy tâm tạo. Chúng ta nghĩ gì thì sẽ trở thành như vậy. Suy nghĩ, hành xử và nói năng với tâm ô nhiễm thì sẽ mang đến những hậu quả tồi tệ. Khi ném một hòn sỏi vào một cái hồ, bạn tạo ra một con sóng lăn tăn lan khắp mặt hồ, tương tự như vậy suy nghĩ, lời nói và hành động cũng ảnh hưởng đến mọi thứ.

Bình an phải đến từ trong tâm hồn. trong tâm trí và rồi thể hiện ra bên ngoài thông qua hành động và lời nói. Chúng ta phải làm gương. Suy nghĩ, hành xử và nói năng với động cơ mang lại hoà hợp và hiểu biết thì sẽ tạo dựng hoà bình và hạnh phúc.

Phật pháp dạy cho ta rất rõ về đạo đức và con đường đưa đến hoà bình. Thiền định của Phật giáo đặt nền tảng trên đạo đức và giúp nảy nở lòng từ bi và trí tuệ. Nhưng chúng ta sống ngược với những lời dạy này nên hoà bình thật sự dựa trên sự từ bi và trí tuệ sẽ không bao giờ đạt được bởi một cá nhân hay tập thể nào.

Để cho tâm an thì trước hết phải sống có đạo đức và như vậy sẽ không khi nào cảm thấy có lỗi và nuối tiếc. Một cái tâm an lành sẽ dễ đi vào thiền định hơn, và nhờ đó giúp ta phát triển chánh kiến đúng đắn về bản chất của cái tâm và của thực tại. Khi tâm đã an định và sáng suốt thì bạn không còn lo lắng, bối rối nên sẽ nhận thức được sự vật rõ ràng hơn, và sẽ lựa chọn đúng đắn hơn điều nên làm và không nên làm trong cuộc sống của mình. Chúng ta sẽ có thể xử lý những thách thức và khó khăn một cách rõ ràng và hiệu quả hơn.

Để giúp chúng sanh với đủ loại tâm tính sao cho họ trở nên giác ngộ, Đức Phật đã dạy rất nhiều phương thức rèn luyện tinh thần. Đây là những thực hành nền tảng cho việc phát triển tâm từ, sự rộng lượng và chính trực, làm cơ sở cho đời sống tâm linh. Chính vì vậy có rất nhiều phương pháp thiền định giúp luyện tâm và mở rộng tâm lượng. Những phương pháp này bao gồm nhận biết hơi thở và thân, quan sát các cảm thọ và suy tưởng, đọc chú và cầu nguyện, quán tưởng, và cả những phương pháp đưa đến những trạng thái tinh thần rộng mở và thanh thoát vô biên (tâm tựa thái hư).

Chúng ta mỗi chúng sanh đều khác biệt nhau theo cách này hay cách khác, và đều có những tầng bậc, những hành trình tâm linh khác nhau trên con đường giác ngộ. Chính vì vậy, như lời dạy của Phật chúng ta phải được   hướng dẫn về một phương pháp cụ thể phù hợp với cá tính, nhu cầu của mình (trạch pháp) và hết lòng hành trì pháp tu đã chọn..

Những lợi ích của thiền định đã được biết đến một cách rộng rãi và việc hành thiền đã phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới. Chẳng hạn một số thể chế giáo dục như trường phổ thông và đại học đã cho học sinh tập thiền. Nhiều bác sĩ khuyến khích bệnh nhân hành thiền để việc chữa trị thêm phần hiệu quả. Đây chỉ là một số ví dụ cho thấy thiền định đã trở thành một phần của văn hoá nhân loại.

Như đã đề cập ở trên, thiền giúp bạn hiểu tâm mình hơn, cho phép bạn nhận thức rõ những trạng thái tinh thần có hại mà chúng ta cần buông xả và loại bỏ cũng như cái tâm nào có lợi để phát triển, nuôi dưỡng và hoàn thiện. Nó sẽ giúp cho bạn trở nên bình tĩnh, sáng suốt, hài lòng và cải thiện trí nhớ ngắn hạn và dài hạn của bạn. Thiền cũng giúp bạn giao tiếp với người khác và thiên nhiên một rõ ràng, an hoà và hiểu biết hơn. Hành thiền không chỉ giúp cho hành giả mà cho cả những loài hữu tình xung quanh.

Thiền định giúp bạn hiểu rõ bản chất thật của tâm mình, Nó mở ra thế giới tâm lý bên trong, xuyên qua những cảm quan bình thường và hời hợt ngăn không cho bạn thấy được thực tại. Nhờ hành thiền, bạn sẽ hiểu được cái ngã của mình và mọi sự vật hiện tượng, bởi vì nếu bạn hiểu tâm mình, bạn sẽ hiểu tất cả.

Không có thiền tập, bạn sẽ không hiểu được chân lý, bởi vì tâm sẽ mê mờ với vô vàn ý nghĩ và cảm xúc mông lung và ngày càng thêm nhiễm ô và rối rắm. Vì vậy mục đích của thiền là để giảm thiểu các trạng thái tâm đắm nhiễm và đi đến chỗ tẩy trừ chúng tận gốc.

Cũng giống như một thợ cắt cây chuyên nghiệp sẽ cẩn thận cắt đi từng nhánh cây, trước khi có thể bứng gốc đến từng cái rễ, như vậy cây sẽ không có cơ hội mọc trở lại. Chúng ta phải nhổ tận gốc những cái tâm ô nhiễm và nguy hiểm. sao cho đến tận cùng gốc rễ để hoàn toàn diệt trừ khả năng phát sinh trở lại của chúng.

Thiền định làm cho tâm bạn mạnh mẽ, minh mẫn và sắc sảo hơn, giúp bạn giải quyết vấn đề khéo léo hơn, cũng như nâng cao khả năng vận dụng sức mạnh nội tâm để thực hiện những thay đổi mạnh mẽ trong cuộc đời. Chúng ta sẽ trở nên khoẻ mạnh và  hạnh phúc hơn, bởi vì mối quan hệ tác động mật thiết giữa thể chất và tâm lý, tinh thân thông qua thiền định đã được chứng minh. Chỉ có thông qua thiền định bạn mới khai thác hết được sức tập trung vô hạn của tâm trí con người.

Nói chung, tôi nghĩ chúng ta nên thiền định càng nhiều càng tốt mặc dầu vậy không nên quá ít hay quá nhiều. Nếu quá ít thì bạn chậm tiến bộ, nếu quá nhiều sẽ có thể có hại. Nên nhớ con đường của Đức Phật là con đường trung đạo. 

Chúng ta nên thực tập mỗi ngày một lần, tuy nhiên tôi thấy hay nhất là một thời khoá ngắn vào buổi sáng (20 phút), một thời nữa vào buổi chiều. và rồi một thời nữa vào buổi tối. Dĩ nhiên bạn có thể thiền càng lâu càng tốt. Nếu có thêm giờ ban ngày thì thực hành thêm. Tốt nhất là giữ đúng lịch hành trì, đừng có trì hoãn hoặc bỏ buổi vì bận làm những việc khác. Phải cam kết, nhất quyết, dũng mãnh và thích thú tìm hiểu chính bản thân mình.

Ngồi yên một chỗ sao cho thật thoải mái, nhắm mắt, đưa tâm về thân, từ đầu xuống chân, thư giãn toàn thân.
Rồi đưa tâm về hơi thở. Thở vào thở ra, chỉ đơn giản theo dõi hơi thở. Khi vọng tưởng nổi lên hoặc bị phóng tâm thì cứ để nó đi qua mà không phải dùng áp lực và nhẹ nhàng mang tâm trở lại với hơi thở. Khi tâm trở nên ù lì hoặc dã dượi, chỉ cần tập trung lại rõ ràng hơn vào hơi thở. Như vậy cứ đưa tâm trở lại hơi thở thì đây sẽ là thuốc giải độc cho cái tâm bất an, loạn động hay mù mờ.

Một phương pháp thiền tập khác là thiền tâm từ. Cũng như vậy, bạn ngồi yên tĩnh và thoải mái rồi nhắm mắt. Dành một khoảng thời gian cần thiết để hâm nóng và phát ra cái tâm từ đầy thương yêu ấm áp.

Rải tâm từ cho chính bạn trước, cho gia đình, người thân, bạn bè và rồi người mà bạn ghét, rồi đến những người không quen biết, cho tất cả chúng sanh không hạn lượng, xuyên qua không gian vô tận, mong muốn rằng tất cả chúng ta đều được hạnh phúc, không khổ đau, có đủ từ tâm và tình thương yêu thật sự.  

Cùng với những buổi thiền đã ấn định thời gian,  bạn có thể “thiền vài phút” (giống như tô mì nấu trong 2-3 phút, haha). Nếu có vài phút rãnh rỗi, dù đang đi đứng nằm ngồi, bạn chỉ cần tập trung vào hơi thở. Hoặc ai đang lái xe thì “thiền đợi đèn đỏ”. Nếu bạn đang lái xe và dừng lại ở đèn đỏ thì thay vì mong ngóng cho đèn chuyển sang màu xanh, bạn hãy thư giãn đầu óc bằng cách tập trung vào hơi thở.

Nếu bạn giữ cho đầu óc tỉnh táo không dao động, không có tâm tham lam hay si mê chen vào và tỉnh thức trong giây phút hiện tại thì bạn đang thiền tập dù đang làm bất kỳ việc gì. Việc thực hành không tuỳ thuộc vào hình thức bên ngoài mà là sự trải nghiệm của tâm. Khi tâm đang sáng suốt và định tĩnh, nó sẽ không đi lạc. Không chỉ bạn cảm thấy an lạc mà những người khác cũng cảm thấy an lành khi ở bên bạn. Hãy thực hành như vậy, phải để tâm luôn minh mẫn và an định và đừng chạy theo ngoại cảnh biến đổi bên ngoài. Không được để tâm buông lung theo cảnh trần. Đó là thiền.