17. Nghiên cứu của người Nhật về niên đại của Đức Phật - Thích Thiện Quý dịch

--- o0o ---

NGHIÊN CỨU CỦA NGƯỜI NHẬT VỀ
NIÊN ĐẠI CỦA ĐỨC PHẬT

Giáo sư Hajime Nakamura
Thích Thiện Quý dịch

Các vấn đề về "Phật lịch" và niên đại của Đức Phật đã được các học giả Nhật Bản đề cập trên nhiều quan điểm khác nhau. Thậm chí trong các giới tu sĩ Phật Giáo cũng đã có những quan điểm bất đồng.⁴⁰Điển hình như các nước Phật Giáo Nam tông cùng thống nhất tổ chức lễ tưởng niệm "Ngày Nhập Niết-bàn của Đức Phật lần thứ 2500" vào năm 1956 Tây lịch.⁴¹ Ở Tích Lan, Miến Điện, Ấn Độ, Thái Lan và một số nước Phật Giáo Nam tông khác, hầu hết những buổi lễ tưởng niệm ấy đều được sự ủng hộ và giúp đỡ của chính phủ và những thành viên trong Giáo Hội.

Tuy nhiên, trong các nước Phật Giáo Bắc tông, đã có những quan điểm bất đồng nảy sanh. Phần lớn các học giả phương Tây đã bác bỏ truyền thuyết của Tích Lan, một trong những truyền thống cho rằng niên đại mà Đức Phật Nhập Niết-bàn là năm 544 trước Tây lịch, được thể hiện qua cách lựa chọn năm 1965 làm năm tưởng niệm Đức Phật Nhập Niết-bàn lần thứ 2500. Truyền thống này không thể truy nguyên (tức không thể có mặt) trước tiền thế kỷ thứ XI.⁴²Nó cũng không phù hợp với bảng niên đại của các vị Vua nước Ma-kiệt-đà. Sự tuyên bố của các nước Nam tông về tính chính thống trong niên đại của Phật chủ yếu là dựa trên truyền thuyết rằng các Thầy Tỳ-kheo đã đưa ra một nguyên tắc là phải "điểm vào một chấm" trong Luật tạng mỗi khi kết thúc một mùa An Cư Kiết Hạ hàng năm. Tin tưởng rằng truyền thống "chấm vào một điểm" không hề bị gián đoạn từ trước đến giờ, họ cho rằng bảng niên đại dựa trên số lượng của các dấu chấm trong các Luật tạng thì không thể nào sai được.

Tuy nhiên, cũng có sự nghi ngờ, vì cũng đã có một truyền thuyết tương tự do Sanghabhara, người đã đặt chân đến đất nước Trung Hoa vào năm 489 Tây lịch, đề xướng. Ngài cũng tuyên bố rằng các Thầy Tỳ-kheo tại Ấn Độ trước đó cũng đã điểm một chấm vào trong Luật tạng của họ vào mỗi lần An Cư Kiết Hạ, nhưng có điều là Ngài đã đếm được tất cả 975 chấm. Số lượng dấu chấm này cho ta kết luận rằng Đức Phật vô dư niết-bàn vào năm 486 trước Tây lịch và năm Đản sanh của Đức Phật là năm 566 trước Tây lịch. ⁴³Theo giáo sư Pachow, "sự ghi nhận dấu chấm" nhằm để chứng tỏ rằng niên đại mà Đức Phật Nhập Niết-bàn vào khoảng năm 483 Tây lịch. Điều đó phù hợp với cách tính của W. Geiger, dựa trên nền tảng của những bảng ký sự niên đại bằng tiếng Pali.⁴⁴

Về phương diện của bảng niên đại cổ xưa, truyền thuyết của Sanghabhadra có phần đáng tin tưởng hơn những truyền thuyết của các nước Phật Giáo Nam tông. Do vậy dưới sự lãnh đạo sau này của học giả Nhật, Junjirò Takakusu (người đã chấp nhận theo truyền thuyết của Sanghabhadra), nhiều tu sĩ Nhật Bản đã cùng nhau tổ chức lễ tưởng niệm ngày Niết-bàn của Đức Phật lần thứ 2500 vào năm 1932 Tây lịch. Tuy nhiên, các tông phái như Tịnh Độ (J‡do), J‡do–Shin và Nhật Liên tông (Nichiren) đã không chính thức hợp tác với họ, bởi vì những vị sáng lập ra những tông phái này như Hònen, Shinran và Nichiren lại chấp nhận vào học thuyết cho rằng năm vô dư niết-bàn của Đức Phật là 949 trước Tây lịch. Đó là niên đại được Fo-lin (Horin) đề ra. ⁴⁵Cần nói thêm rằng, ngày nay, có quá ít người, thậm chí chỉ vài tín đồ của các tông phái này tin vào học thuyết ấy.

Cố học giả Hakuji Ui đã xác định lại niên đại của Đức Phật là năm 466 – 386 trước Tây lịch, vốn dựa trên các truyền thuyết của các ấn bản Kinh điển Phật Giáo bằng ngôn ngữ Trung Hoa, Tây Tạng và Sanskrit, điển hình như Samayabheda-uparacana-cakra. Bởi vì niên đại của vua A-dục, sự bắt đầu cho những nghiên cứu về bảng niên đại, phải được thay đổi trong quan niệm của sự nghiên cứu gần đây. H. Nakamura đề nghị rằng bảng niên đại của H. Ui phải được thay đổi là 463 –383 trước Tây lịch, dựa trên những quan điểm chính mà ông đã nghiên cứu. ⁴⁶

"Khi chúng ta cân nhắc rằng có một chứng cứ có đầy đủ khả năng để chứng tỏ rằng Đức Phật là người đương thời với vua Tần-bà-sa-la và vua A-xà-thế, những người rất có khả năng sống vào thế kỷ thứ 5 và thứ 6 trước Tây lịch. Như vậy, sau đó ít nhất chúng ta có lý khi nói rằng các giả thuyết đáng tin cậy nhất là đặt cuộc đời đức Phật vào giai đoạn này." ⁴⁷

Kanakura⁴⁸phát triển quan điểm của cố giáo sư Jacobi, người đã cho rằng năm nhập Niết-bàn của Đức Phât là năm 484 trước Tây lịch, nhằm để ủng hộ truyền thuyết của các nước Phật Giáo Nam tông. Mizuno lại nghi ngờ tính xác thật của truyền thuyết của các nước Phật Giáo Bắc tông cho rằng vua A-dục xuất hiện khoảng 100 năm sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, và chấp nhận vào truyền thống của các nước Phật Giáo Nam tông. ⁴⁹ Đại biểu của các Phật tử Nhật bản đã tham gia vào lễ tưởng niệm lần thứ 2500 ngày Đức Phật nhập Niết-bàn được tổ chức tại các nước Phật giáo Nam tông vào năm 1956 sau Tây lịch. Họ đã tổ chức ngày lễ tưởng niệm lần thứ 2500 khác vào năm 1959 dưới sự bảo trợ của chính phủ Nhật Bản nhằm để đẩy mạnh tình hữu nghị với các nước Phật giáo châu Á. Tuy nhiên điều này không có nghĩa là Nhật Bản đã chấp nhận bảng niên đại của Tích Lan. ⁵⁰

41.Tài liệu thảo luận về ngày Nhập Niết Bàn của Đức Phật do Keishò Tsukamoto chọn lọc và khảo cứu, Shùkyo Kenkyù, 33,4 (Nr. 163) (tháng Ba – 1960), trang, 59 – 93.

42.So sánh. Maurice Winternitz. Lịch Sử Văn Học Ấn Độ (A History of Indian Literature), quyển thứ 2, nhà xuất bản của trường Đại học Calcutta, 1933, trang 597.

43.H. Ui, Indo Tetsugaku Kenkyù, quyển thứ 2, Tokyo, kòshisha, 1926, trang 1- 112. Ông đã mạnh dạn đưa ra sự mâu thuẩn về các truyền thuyết của những nứơc Phật Giáo phương Nam, và đồng thời giới thiệu rằng truyền thuyết của các nứơc Phật Giáo phương Bắc đã được nhiều bộ phái Phật giáo, cả Đại thừa lẫn Tiểu thừa, chấp nhận.

44.W. Pachow, "Nghiên cứu về sự ghi nhận dấu chấm" (A Study of the Dotted Record), đăng trong Tạp chí Xã hội Đông phương của Mỹ (Journal of the American Oriental Society), 85, 3 (1965), trang 342 – 349.

45.Cao tăng Trung Hoa (572-640 Tây lịch)

46.H. Nakamura, "Niên đại của triều đại Mauryan," (The Date of the Mauryan), trong Tòhògaku 10 (1955), trang 1f; cũng được đăng trong Kodaishi, Lịch Sử Cổ Đại A? Độ, (Ancient History of India). Tokyo, Shunjùsha, 1966, quyển thứ 2 trang 409-437.

47.M. Wintermitz, sách đã dẫn., II, trang 598.

48.E. Kanakura, Indo Kodai Seishinshi, trang 339f.: H. Jacobi, Buddhas und Mahàvìras Nirvàna und die politische Entwicklung Magadhas zu Jener Zeit, Berlin, 1930 (Sitzungsberichte der preuBischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, 26).

49.K. Mizuno, Có phải Phật Giáo đã bị phân hoá thành nhiều bộ phái khác nhau trong suốt thời đại của vua A-dục," Indogaku Bukkyògaku Kenkyù / Tạp chí Phật học và A? Độ học (Journal of Indian and Buddhist Studies),6 (1958), trang 395 f. Truyền thuyết của các nước phương Bắc về niên đại của vua A Dục cũng bị Kakue Miyaj phủ nhận; indogaku Bukkyògaku Kenkyù / Tạp chí Phật học và A? Độ học (Journal of Indian and Buddhist Studies),8 (1960), trang 311f. Những quan điểm có thể đưa đến sự tranh luận về niên đại của Đức Phật đã được Keishò Tsukamoto tóm lược, Indogaku Bukkyògaku Kenkyù / Tạp chí Phật học và A? Độ học (Journal of Indian and Buddhist Studies), 8 (1960), trang598f.

50.T. Hayashiya (Bukkyò oyobi Bukkyòshi no Kenkyù [nghiên cứu Phật giáo và lịch sử Phật giáo], Tokyo Kikuya Shoten, 1948, trang 1-92) đã phát biểu quan điểm của ông về niên đại vô dư niết-bàn của Đức Phật là năm 587 trứơc Tây lịch.