Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. quangduc@quangduc.com* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

Bài thơ Xuân Vãn của Vua Trần Nhân Tông (1258 – 1308)

23/01/201215:04(Xem: 8945)
Bài thơ Xuân Vãn của Vua Trần Nhân Tông (1258 – 1308)
BÀI THƠ XUÂN VÃN
của Vua Trần Nhân Tông (1258 – 1308).
Tâm Thường Định dịch

Ngài là một vị vua anh minh lỗi lạc, một nhà văn hóa lớn, một thi sĩuyên thâm, một thiền sư đắc đạo, và hơn hết Ngài là một vị Sư Tổ Thiền Việt Nam. Ngài sáng lập dòng Thiền Trúc Lâm Uyên Tử lúc ngài 41 tuổi saukhi nhường ngôi lại cho con là Vua Trần Anh Tông (1276-1320). Trong những thi phẩm của Ngài, thơ xuân chiếm một phần rất lớn. Một trong những bài thơ đó là bài “Xuân Vãn”. Có lẽ Ngài chỉ mượn cảnh mùa xuân để diễn đạt sự chứng ngộ của Ngài. Mà sự chứng ngộ của riêng Ngài thì làm sao kẻ phàm phu tục tử như chúng ta có thể thấu triệt được. Bài thơ như sau:

XUÂN VÃN
Niên thiếu hà tằng liễu sắc không,
Nhất xuân tâm sự bách hoa trung.
Như kim khám phá Đông hoàng diện,
Thiền bản, bồ đoàn khán trụy hồng.

(Dịchnghĩa: Khi còn trẻ (chúng ta/ nhà Vua) chưa từng hiểu rõ “sắc” với “không” / Mỗi khi xuân đến vẫn xao xuyến/ gửi lòng trong trăm hoa / Ngày nay đã khám phá/ nhận diện được bộ mặt của Chúa xuân / Ngồi trên nệm cỏ/ bồ đoàn nhà thiền ngắm cảnh hoa hồng rụng). Bài thơ này đã có nhiều người dịch, ví dụ:

Xuân Muộn
Tuổi trẻ chưa tường không với sắc,
Lòng xuân mãi vướng với trăm hoa;
Nay đà hiểu hết được lẽ thật,
Bình thản ngồi trông bóng xuân qua.
(Phan Thành Khương dịch)

Xuân Muộn
Tuổi trẻ chưa tường lẽ sắc không,
Xuân sang, hoa nở, rộn tơ lòng.
Chúa xuân nay đã thành quen mặt,
Nệm cỏ ngồi Thiền ngó rụng hồng.
(Trích từ bài của Nguyễn Công Lý)

Nhưng có lẽ chúng tôi thích nhất là lối dịch rất thoát của Ôn Trúc Lâm.

CUỐI XUÂN
Thuở bé chưa từng rõ sắc không,
Xuân về hoa nở rộn trong lòng.
Chúa Xuân nay bị ta khám phá,
Thiền bản, bồ đoàn, ngắm cánh hồng.
(Hòa thượng Trúc Lâm dịch - Trích từ bài của thầy Thích Thông Huệ)

Riêng cá nhân chúng tôi, thì cũng định dịch ra như sau:

XUÂN QUA
Tuổi trẻ chưa tường tỏ sắc không
Tâm xuân vừa đến trăm hoa lòng
Bây chừ hiểu rỏ thềm chân lý
An nhiên tĩnh tọa cánh hồng rơi.

Đọc qua, đọc lại vẫn chưa diễn đạt những gì Sư Tổ muốn nói, rồi lại đổi thành:

XUÂN RÃI
Tuổi trẻ chưa tường tỏ sắc không
Tâm xuân vừa đến trăm hoa lòng
Chúa Xuân hiện hữu thừa chân lý
Giường Thiền tĩnh toạ thấy hồng rơi. (Tâm Thường Định dịch)

Bài thơ này được cư sĩ Nguyên Giác dịch ra tiếng Anh là:

The Late Spring
When I were young, I did not understand the existence and the emptiness.
Now the spring flowers bloom, and I am blissful to see clearly the face of the spring.
From the Zen bed, sitting on a grass mat, I keep watching the falling roses.

Rồi chúng tôi theo gót anh cũng mạo muội dịch ra tiếng Anh như sau:

Spring Perspective
The young don’t understand existence or emptiness
Their inner spring arrives and hundreds of flowers start to bloom
A clear understanding and realization of the true path arises
Sitting and reflecting on the falling of the rose petals. (Phe Bach translated)

Nhưng cũng chưa hài lòng lắm, nên dịch lại là:

The Inner Spring
When I was young, I didn't quite understand existence or emptiness
The spring comes and I am still excited as hundreds of flowers start blooming
Now, realizing the inner spring is always here; it is the true path
Sitting on the Zen mat acknowledging the falling of the rose petals. (Phe Bach translated)

Nóitóm lại, chúng ta không thể thấu triệt được những gì đã chứng ngộ, là trí tuệ bát nhã, là tinh thần Bồ tát Đại thừa của vị Thiền Sư đắc đạo. Hay như Thầy Thông Huệ nhấn mạnh:“Thuở bé chưa từng rõ sắc không / Xuân về hoa nở rộn trong lòng”: Thuở bé là lúc còn non tuổi đời, cũng là khi còn ấu thơ về đạo lý. Nhân một ngày xuân đi dạo trong vườn thượng uyển, Thái Tử thấy trăm hoa đua nở tỏa hương ngào ngạt. Chưa thấu hiểu lý Bát Nhã, chưa rõ thể tánh không của các pháp, Thái Tử ngỡ thân tâm cảnh đều thật có. Ý thức chấp ngã chấp pháp mạnh mẽ, nhất là trong điều kiện thuận lợi về vật chất, Ngài làm sao tránh khỏi rộn ràng xao xuyến khi thấy cảnh xuân về? Mà cá nhân chúng tôi, ở tuổi Tam thập nhi lập, thì làm sao dịch cho hay được. Mình bị giới hạn những cái gì mình đang là. Cho nên, mặt dù tất cả chúng ta có ý nghĩ tốt, nhưng dịch những bài thơthiền đã được chứng ngộ như vậy thì chúng ta chưa đạt được, nên chúng ta hãy để nguyên như vậy:

XUÂN VÃN
Niên thiếu hà tằng liễu sắc không,
Nhất xuân tâm sự bách hoa trung.
Như kim khám phá Đông hoàng diện,
Thiền bản, bồ đoàn khán trụy hồng.

Sacramento, cuối Đông 2011.

Tham Khảo:

1. NguyễnCông Lý, Trần Nhân Tông với cảm hứng mùa xuân. /D_1-2_2-219_4-21123_15-2/tran-nhan-tong-voi-cam-hung-mua-xuan.html
2. Nguyễn Lang, Việt Nam Phật Giáo Sử Luận, I-II-III, Nhà Xuất Bản Văn Học, Hà Nội. 2000.
3. PhanTấn Hải, Trần Nhân Tông - Đức Vua Sáng Tổ Một Dòng Thiền, Nguyên Giác dịch và bình. Hoa Vô Ưu /D_1-2_2-128_4-4096_5-15_6-4_17-58_14-2_15-2/tran-nhan-tong-duc-vua-sang-to-mot-dong-thien.html
4. PhanThành Khương, Mùa Xuân, Lại (*) Đọc Thơ Xuân Của Hoàng Đế Trần Nhân Tông (1258 – 1308). Văn Chương Việt. http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=17424
5. ThíchThông Huệ, Bài thơ XUÂN VÃN của Điều Ngự Giác Hoàng - Trần Nhân Tông. Hoa Vô Ưu /D_1-2_2-220_4-7160_5-75_6-2_17-134_14-1_15-2/bai-tho-xuan-van-cua-dieu-ngu-giac-hoang-tran-nhan-tong.html


PHÁP LỮ HỒI SINH
Kính tặng Thầy Đạo Chí

Về đây lữ khách đường xa
Tụ bên Tuệ Giác la đà kệ kinh
Thênh thang pháp lữ hồi sinh
Thuyền từ bến trọ phù sinh kiếp người.

CHƯA ĐẾN CHƯA ĐI
Kính tặng Thầy Thích Đạo Quảng

Giọt nắng long lanh, bình minh êm ả
Hạt mưa lung linh, lòng sao bâng khuâng
Giọt nắng long lanh, nhiệm mầu tượng đá
Thầy về hay đi, hạt mưa lung linh.

Sacramento, CA - Đầu tháng 4, 2010

Như Đóa Vô Thường
Tặng chị Nguyên Lợi

Như đóa vô thường đời mộng ảo
Thiền môn sen nở thoát hương đưa
Thuần Tín trao dồi giới định huệ
Phật môn vô ngã chơn tánh xưa.

Khoe Bach
http://phebach.blogspot.com
Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
19/05/2023(Xem: 1528)
Kính đa tạ Cổ Đức có thơ chỉ dạy BÁM VÍU (1) Luôn khuyên điều cốt lõi Phật Pháp thôi Toàn bộ Tập đế ( Tham ái) tạo có mặt trên đời Cuối cùng BUÔNG lại là rốt ráo cứu cánh !
19/05/2023(Xem: 1810)
Chúng ta đừng nên trụ vào các niệm tham, sân, si, mạn, nghi. Nếu chúng ta có các tâm niệm trên thì phải nhanh chóng hàng phục chúng, chuyển hóa chúng để tâm mình không còn trụ ở một niệm nào cả. Hàng phục, chuyển hóa được những tâm niệm chúng sinh ấy gọi là vô trú. Thế giới này là thế giới của ngũ uẩn, cuộc sống này là cuộc sống của ngũ uẩn. Do bị phiền não và vô minh nên tâm bị ngũ uẩn chi phối, dẫn dắt tạo ra những thế giới đầy những lẽ vô thường, bất an. Sự sống của các thân ngũ uẩn là sự sống của tham, sân, si; khi tham sân si có mặt thì thân ngũ uẩn vô thường sẽ có mặt, ngược lại khi tham sân si được đoạn diệt thì thân ngũ uẩn vô thường này cũng sẽ được chấm dứt.
19/05/2023(Xem: 1743)
Thơ là cõi mênh mông, thi nhân là người gởi hồn vào cõi mênh mông đó. Để đi vào hồn của thi nhân một cách trọn vẹn là điều không phải dễ. Có người đã nói: “Tu sĩ phải có tâm hồn nghệ sĩ thì mới sâu sắc phong phú.” Vốn có tâm hồn nhạy cảm, tác giả của tuyển tập thơ đã khéo vận dụng phân chia thời gian qua nhiều phân đoạn, nhiều góc nhìn để tâm hồn được trang trải, được hòa quyện theo từng cung bậc của cảm xúc. Chỉ một từ KHI, mà tác giả đã khéo phân chia trên 30 cung bậc khác nhau như: những khi, đến khi, có khi, nhiều khi..v.v…, để tâm hồn nương vào đó mà cảm nhận giải bày từng trạng thái của tâm.
15/05/2023(Xem: 3588)
Chưa thuận duyên … mỗi tháng đến chùa Thầy thọ bát! Nhủ lòng…. tại gia tự thọ giới theo luật trang nghiêm, Được trang nhà từ bi Online khoá lễ… xiết bao nỗi ân triêm, Kính đa tạ Thượng tọa Trụ trì, kính dâng lời quý ngưỡng !
12/05/2023(Xem: 2461)
Trân quý thay! sứ mệnh cao cả trong việc hoằng pháp! Căn bản, cốt lõi Đạo Phật được duy trì Sẵn sàng thắp lên ngọn đuốc từ bi Mang tặng người hoa trái Tuệ Giác thật bình đẳng
11/05/2023(Xem: 1391)
Trong Chánh Điện Tổ Đình VIÊN GIÁC, Hannover - Đức quốc. ĐANG thưa chuyện Phật sự gì đó với đại chúng trước giờ Thiền Tọa và Công Phu Khuya "trì tụng Thần Chú THỦ LĂNG NGHIÊM" Kính cám ơn Đạo Hữu Chúc Phước, nhiếp ảnh gia những Phật sự và các Đại Lễ của Tổ Đình Chùa VIÊN GIÁC cùng "facebook" lưu lại những hình ảnh thân thương này!
11/05/2023(Xem: 1945)
Kính đa tạ Giảng Sư, Nhờ suy ngẫm những công án Thiền thấm thía (1) Nguyên nhân đích thực của khổ…rõ ràng Bất cứ thứ gì bám víu, cần buông đi dần Kiếp nhân sinh sẽ an lạc hơn …. Khi sống đúng tốt theo Bát Chánh Đạo!
07/05/2023(Xem: 1549)
Sầu muộn mênh mang... chảy lững lờ, Đêm như thơ thẩn... giữa vườn mơ, Bỗng trăng ra khỏi... vầng mây tối, Thoáng chợt hiện lên... mấy vần thơ.
07/05/2023(Xem: 2658)
Thật là một phước duyên khi sưu tập lại các bài học quý giá từ các tông môn trong cẩm nang mà tôi đã ghi chép từ nhiều năm trước và bây giờ được phân loại lại theo nhóm (Tịnh độ tông, Thiền tông, Mật tông và nhất là giáo lý căn bản của Phật Giáo nguyên thủy từ các bộ Nikaya).
07/05/2023(Xem: 1627)
Chí tâm đảnh lễ Đức Chuẩn Đề Bồ Tát! Lịch Việt năm nay nhuần tháng hai có chút khác Lễ vía Chuẩn Đề, lễ Vesak cách nhau đôi ngày Nhưng người chuyên trì niệm Đà La Ni của Ngài (1) Luôn trong tâm nhớ nghĩ kính ngưỡng …. Vì hiệu quả giáo pháp bí mật này là phần thưởng
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Senior Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com ; http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
quangduc@quangduc.com , tvquangduc@bigpond.com
KHÁCH VIẾNG THĂM
110,220,567