Phẩm thứ mười bốn: Phá "Hợp"

PHẨM THỨ MƯỜI BỐN: PHÁ "HỢP"

"Kiến" "sở kiến" "kẻ kiến"

Ba thứ này khác chỗ

Ba pháp khác như thế

Chẳng lúc nào hợp được

Khác biệt nên có hợp

Ba thứ "kiến" chẳng khác

Vì tướng khác chẳng thành

Ba kiến làm sao hợp?

Khác, vì khác có khác

Khác, lìa khác chẳng khác

Nếu từ sở nhân ra

Pháp chẳng khác với nhân

Trong khác, chẳng tướng khác

Trong chẳng khác, cũng không

Vì chẳng có tướng khác

Cái này chẳng khác kia

Pháp đồng chẳng tự hợp

Pháp khác cũng chẳng hợp

Kẻ hợp với lúc hợp

Pháp hợp đều chẳng có

Giải thích. "Kiến" là nhãn căn, "sở kiến" là sắc trần, "kẻ kiến" là ta, chỗ của ba thứ khác nhau. Nói khác chỗ là: Nhãn căn ở trong thân, sắc trần ở ngoài thân, còn "tôi" hoặc nói ở trong thân hoặc nói ở khắp nơi, cho nên chẳng thể hợp (hợp chẳng được). Tự thể của các pháp chẳng thể hợp, như ngón tay chẳng thể hợp với ngón tay, mỗi pháp cách biệt ở mỗi nơi, cũng chẳng thể hợp, nên "pháp hợp" bất khả đắc. "Pháp hợp" đã bất khả đắc, thì "kẻ hợp" "lúc hợp" đều bất khả đắc.