Chương 17: Chức năng của cái trí

Khi bạn quan sát cái trí riêng của bạn, bạn đang quan sát không chỉ những tầng tạm gọi là ý thức bên ngoài của cái trí mà cũng còn đang quan sát tầng ý thức bên trong; bạn đang thấy cái trí thực sự làm gì, đúng chứ? Đó là cách duy nhất bạn có thể tìm hiểu. Đừng áp đặt nó nên làm gì, nó nên suy nghĩ hay hành động như thế nào và vân vân; nó chỉ là những câu phát biểu. Đó là, nếu bạn nói cái trí nên làm điều này hay không nên làm điều kia, vậy thì bạn kết thúc tất cả những tìm hiểu hay tất cả những suy nghĩ; hay, nếu bạn trích dẫn vài uy quyền tối cao, vậy thì bạn cũng ngừng suy nghĩ, phải không? Nếu bạn trích dẫn Phật, Chúa Giê-su hay X,Y,Z, có một kết thúc đối với tất cả theo đuổi, tất cả suy nghĩ và tất cả tìm hiểu. Vì vậy người ta phải cảnh giác những điều đó. Bạn phải gạt đi tất cả những ranh mãnh này của cái trí nếu bạn muốn cùng tôi thâm nhập vào vấn đề của cái ngã này.

Chức năng của cái trí là gì? Muốn tìm ra điều đó, bạn phải biết cái trí thực sự đang làm gì? Cái trí của bạn làm gì? Tất cả nó là một qui trình của suy nghĩ, phải không? Nếu không, cái trí không hiện diện ở đó. Nếu cái trí không đang suy nghĩ, tầng bên ngoài hay tầng bên trong, không có ý thức. Chúng ta phải tìm ra cái trí mà chúng ta sử dụng trong sống hàng ngày của chúng ta là gì, và cũng cái trí mà hầu hết chúng ta không nhận biết được, ảnh hưởng ra sao đối với những vấn đề của chúng ta. Chúng ta phải nhìn ngắm cái trí như nó là, và không phải như nó nên là.

Bây giờ cái trí khi nó đang vận hành là gì? Thật ra nó là một qui trình của cô lập, phải không? Theo căn bản, đó là điều gì qui trình của suy nghĩ là. Nó đang suy nghĩ trong một hình thức cô lập, tuy nhiên vẫn đang duy trì tập thể. Khi bạn quan sát suy nghĩ riêng của bạn, bạn sẽ thấy nó là một qui trình tách rời, cô lập. Bạn đang suy nghĩ tùy theo những phản ứng của bạn, những phản ứng của ký ức của bạn, của trải nghiệm của bạn, của hiểu biết của bạn, của niềm tin của bạn. Bạn đang phản ứng với tất cả việc đó, phải không? Nếu tôi nói rằng phải có một cách mạng cơ bản, ngay tức khắc bạn phản ứng. Bạn sẽ phản đối từ ngữ ‘cách mạng’ đó, nếu bạn có những đầu tư tốt lành, thuộc tinh thần hay hướng khác. Vì vậy phản ứng của bạn tùy thuộc vào hiểu biết của bạn, vào niềm tin của bạn, vào trải nghiệm của bạn. Đó là một sự kiện hiển nhiên. Có vô số hình thức của phản ứng. Bạn nói rằng ‘Tôi phải có tình huynh đệ’, ‘Tôi phải hợp tác’, ‘Tôi phải thân thiện’, ‘Tôi phải tử tế’, và vân vân. Đây là cái gì? Đây là tất cả những phản ứng; nhưng phản ứng cơ bản của suy nghĩ là một qui trình của cô lập. Bạn đang nhìn ngắm qui trình của cái trí riêng của bạn, mỗi người của các bạn, mà có nghĩa đang nhìn ngắm hành động, niềm tin, hiểu biết, trải nghiệm riêng của bạn. Tất cả điều này trao tặng sự an toàn, đúng chứ? Chúng trao tặng sự an toàn, trao tặng sức mạnh cho qui trình của suy nghĩ. Qui trình đó chỉ củng cố cái tôi, cái trí, cái ngã – dù bạn gọi nó là cái ngã tối thượng hay cái ngã thấp hèn. Tất cả những tôn giáo của chúng ta, tất cả những luật lệ xã hội của chúng ta, tất cả những luật pháp của chúng ta đều dành cho sự ủng hộ của cá thể, cái tôi cá thể, hành động tách rời; và đối nghịch với điều đó có chính thể độc tài. Nếu bạn tìm hiểu vào sâu tầng ý thức bên trong, ở đó cũng cùng qui trình đang vận hành. Ở đó, chúng ta là ‘tập thể’ bị ảnh hưởng bởi môi trường sống, bởi khí hậu, bởi xã hội, bởi người cha, người mẹ, người ông. Lại nữa, ở đó là sự ham muốn để khẳng định, để thống trị như một cá thể, như ‘cái tôi’.

Chức năng của cái trí, như chúng ta biết nó và như chúng ta đang vận hành hàng ngày, không là một qui trình của cô lập hay sao? Bạn không đang tìm kiếm sự cứu rỗi thuộc cá thể hay sao? Bạn sẽ là người nào đó trong tương lai; hay trong ngay cuộc đời này bạn sẽ là một người vĩ đại, một người viết văn nổi tiếng. Toàn khuynh hướng của chúng ta là được tách rời. Liệu cái trí có thể làm bất kỳ điều gì khác ngoài điều đó ra? Liệu cái trí có thể không suy nghĩ một cách tách rời, một cách phân chia, một cách khép kín? Điều đó không thể xảy ra được. Thế là chúng ta tôn thờ cái trí; cái trí là quan trọng cực kỳ. Bạn không biết à? Khoảnh khắc bạn hơi hơi khôn ngoan, hơi hơi tỉnh táo, và có một chút ít hiểu biết lẫn thông tin được tích lũy; bạn trở thành quan trọng biết chừng nào trong xã hội. Bạn biết, cách bạn tôn sùng những người trí thức, những luật sư, những giáo sư, những diễn giả, những người viết văn vĩ đại, những người thông thái và những học giả! Bạn đã vun đắp mảnh trí năng và cái trí.

Chức năng của cái trí là tách rời; ngược lại cái trí của bạn không hiện diện ở đó. Bởi vì đã vun đắp qui trình này được hàng thế kỷ, chúng ta phát giác rằng chúng ta không thể đồng-hợp tác; chúng ta chỉ có thể được thôi thúc, ép buộc, xô đẩy bởi uy quyền, sợ hãi, hoặc thuộc kinh tế hoặc thuộc tôn giáo. Nếu đó là tình trạng thực sự, không chỉ tầng ý thức bên ngoài nhưng còn cả những tầng sâu thẳm bên trong, trong những động cơ của chúng ta, trong những ý định của chúng ta, những theo đuổi của chúng ta, làm thế nào có thể có được đồng-hợp tác? Làm thế nào có thể có được thông minh đang tập họp cùng nhau để thực hiện việc gì đó? Bởi vì điều đó hầu như không thể xảy ra được, những tôn giáo và những đảng phái xã hội có tổ chức ép buộc cá thể tuân phục những hình thức nào đó của kỷ luật. Vậy là kỷ luật trở thành rất quan trọng nếu chúng ta muốn tập họp cùng nhau, để cùng nhau làm mọi sự việc.

Nếu chúng ta không hiểu rõ làm thế nào để vượt khỏi sự suy nghĩ tách rời này, qui trình của nhấn mạnh vào ‘cái tôi’ và ‘cái của tôi’ này, dù trong hình thức tập thể hay trong hình thức cá thể, chúng ta sẽ không có hòa bình; chúng ta sẽ có xung đột và những chiến tranh liên tục. Vấn đề của chúng ta là làm thế nào để sáng tạo một kết thúc cho qui trình cô lập của suy nghĩ. Liệu suy nghĩ có khi nào có thể triệt tiêu ‘cái tôi’, suy nghĩ là qui trình của từ ngữ hóa và của phản ứng? Suy nghĩ không là gì cả ngoại trừ phản ứng; tư tưởng không là sáng tạo. Liệu suy nghĩ như thế có thể tự-kết thúc chính nó? Đó là điều gì chúng ta đang cố gắng tìm ra. Khi tôi suy nghĩ theo những hướng này: ‘Tôi phải kỷ luật’, ‘Tôi phải suy nghĩ đúng đắn hơn’, ‘Tôi phải là điều này hay điều kia’, suy nghĩ đang tự-ép buộc chính nó, đang tự-thúc đẩy chính nó, đang tự-kỷ luật chính nó để là điều gì đó hay để không là điều gì đó. Đó không là một qui trình của cô lập hay sao? Vì vậy nó không là thông minh hòa hợp đó mà vận hành như một tổng thể, mà từ đó một mình nó, có thể có được đồng-hợp tác.

Làm thế nào bạn đến được sự kết thúc của suy nghĩ? Hay nói khác hơn, làm thế nào suy nghĩ, mà bị cô lập, tách rời và từng phần, sẽ đến được một kết thúc? Làm thế nào bạn khởi sự nó? Điều tạm gọi là kỷ luật của bạn sẽ triệt tiêu nó? Chắc chắn bạn đã không thành công suốt những năm tháng dài lâu này, ngược lại bạn sẽ không có mặt ở đây. Làm ơn hãy tìm hiểu qui trình của kỷ luật này, mà chính xác là một qui trình của suy nghĩ, mà trong đó có sự khuất phục, sự kiềm chế, sự kiểm soát, sự thống trị – tất cả đang gây ảnh hưởng tầng ý thức phía bên trong, mà tự-khẳng định chính nó sau đó khi bạn lớn lên. Bởi vì đã cố gắng trong thời gian thật lâu dài mà không có kết quả, đúng là bạn đã phát hiện rằng chắc chắn kỷ luật không là qui trình của triệt tiêu cái tôi. Cái tôi không thể bị triệt tiêu qua kỷ luật, bởi vì kỷ luật là một qui trình của củng cố cái tôi. Tuy nhiên tất cả những tôn giáo của bạn lại ủng hộ nó; tất cả những thiền định của bạn, những khẳng định của bạn đều được đặt nền tảng trên điều này. Liệu hiểu biết sẽ triệt tiêu cái tôi? Liệu niềm tin sẽ triệt tiêu nó? Nói cách khác, liệu bất kỳ việc gì mà hiện nay chúng ta đang thực hiện, bất kỳ những hoạt động nào mà hiện nay chúng ta đang bị ràng buộc với mục đích để nắm được gốc rễ của cái tôi, liệu tất cả những việc đó sẽ thành công? Liệu tất cả việc này không là một phí phạm cơ bản trong một qui trình của suy nghĩ mà là một qui trình của cô lập, của phản ứng, hay sao? Bạn làm gì khi từ cơ bản, sâu thẳm bạn nhận ra rằng suy nghĩ không thể tự-kết thúc được chính nó? Điều gì xảy ra? Hãy theo dõi về chính bạn. Khi bạn hoàn toàn nhận biết được sự kiện này, điều gì xảy ra? Bạn hiểu rõ rằng bất kỳ phản ứng nào đều bị quy định và rằng, qua tình trạng bị quy định, không thể có tự do hoặc tại khởi đầu hoặc tại kết thúc – và luôn luôn tự do tại khởi đầu chứ không phải tại kết thúc.

Khi bạn nhận ra rằng, bất kỳ phản ứng nào đều là một hình thức của bị quy định, và vì vậy cho sự tiếp tục đến cái tôi trong những phương cách khác nhau, điều gì thực sự xảy ra? Bạn phải rất minh bạch trong nghi vấn này. Niềm tin, hiểu biết, kỷ luật, trải nghiệm, toàn qui trình của đạt được một kết quả hay một kết thúc, sự tham vọng, đang trở thành cái gì đó trong đời sống này hay trong một đời sống tương lai – tất cả việc này là một qui trình của cô lập, một qui trình tạo ra hủy diệt, đau khổ, mà từ đó không có sự tẩu thoát qua ‘hành động tập thể’, dù bạn có lẽ bị đe dọa bởi những trại tập trung nhiều đến chừng nào và mọi việc còn lại. Bạn nhận biết được sự kiện đó? Điều gì là trạng thái của cái trí mà nói, ‘Nó là như thế’, ‘Đó là vấn đề của tôi’, ‘Chính xác đó là nơi tôi là’, ‘Tôi thấy hiểu biết và kỷ luật có thể làm gì, tham vọng làm gì’? Chắc chắn, nếu bạn thấy tất cả điều đó, đã có sẵn rồi một tiến hành khác hẳn đang vận hành.

Chúng ta thấy những phương cách của mảnh trí năng nhưng chúng ta không thấy phương cách của tình yêu. Phương cách của tình yêu không tìm được qua mảnh trí năng. Trí năng, cùng tất cả những phân chia của nó, cùng tất cả những ham muốn, những tham vọng, những theo đuổi của nó, phải đến được một kết thúc cho tình yêu hiện diện. Bạn không biết rằng, khi bạn thương yêu, bạn đồng-hợp tác, bạn không đang suy nghĩ về chính bạn, hay sao? Đó là hình thức tột đỉnh của thông minh – không phải khi bạn thương yêu như một thực thể cao quý hơn hay khi bạn ở trong một vị trí tốt lành, mà không là gì cả ngoại trừ sự sợ hãi. Khi quyền lợi được bảo đảm vĩnh viễn của bạn ở đó, không thể có tình yêu; chỉ có qui trình của sự trục lợi, được sinh ra từ sự sợ hãi. Vậy là tình yêu chỉ có thể hiện diện chừng nào cái trí không còn ở đó. Vì vậy, bạn phải hiểu rõ toàn qui trình của cái trí, chức năng của cái trí.