Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. [email protected]* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

Thiên niên kỷ mới với nhận thức mới

09/04/201317:19(Xem: 4501)
Thiên niên kỷ mới với nhận thức mới

 

white_lotus_10

Trong phong trào đổi mới khá rầm rộ hiện nay, người ta noí nhiều tới đổi mới cơ chế, đổi mới tổ chức, nhưng lại rất ít noí tới đổi mới nhận thức, đáng lý điều đó phải được chúng ta xem là sự đổi mới cơ bản . Bởi vì chỉ có nhận thức đúng đắn mới dẫn tới hành động thành công, ngay cả trong hành động đổi mới .

Vậy thì nhận thức mới đúng đắn về đổi mới phải như thế nào ? Tôi nhớ cách đây đã lâu, bạn tôi – GS Dương Thiệu Tống, có gửi tôi trích dẫn một bài thơ về đổi mới của cụ Phan Bội Châu, mà tôi cho là vẫn có giá trị thời sự đối với hiện nay .

Cụ gọi đổi mới là Tự tân, nghĩa là tự đổi mới, đổi mới trong bản thân mình, đổi mới từ trong ruột, chứ không phải đổi mới ngoài vỏ, đổi mới hình thức . Cụ viết :

"Mưa Âu gió Mỹ cuốn trời Nam

Mới gì hay, càng mới càng làm

Dù núi đổ sông trào ta chẳng quản

Nhưng đổi mới có hai đường khác hẳn

"Vỏ da"cùng "lòng ruột" khác nhau

"Vỏ da" ta có kể gì đâu

"Lòng ruột" phải trau dồi cho mới mẻ

Hô một tiếng "tự tân" vạn tuế !…"

Cụ Phan Bội Châu nói đổi mới trong lòng ruột, chứ không phải đổi mới ngoài vỏ da, nghĩa là đổi mới từ trong nhận thức của mình, chứ không phải là đổi mới hình thức bề ngoài, cho nên cụ nói :

Vỏ da ta có kể gì đâu

Lòng ruột phải trau dồi cho mới mẻ

Theo cụ Phan, đổi mới trong lòng ruột là đổi mới từ trong tâm . Cụ Phan gọi tâm là vị tướng chỉ huy trong cuộc sống . Cụ viết :

"Có tâm làm chủ gọi là lòng người…

Tướng mà hùng tráng quân mới phục tùng

Tướng phải ra công cầm quân cản giặc

Nào là loại giặc, phải biết đích danh

Những món tư tình , những loài tham dục

Nào ăn nào mặc, đeo đuổi bề ngoài

Tham sắc tham tài,tự tư tự lợi

Xác thịt làm hại mất hết tính người …"

Cũng vào thời bấy giờ , nhà văn Hoàng Đạo, một trong những cây bút có tiếng của nhóm "Tự lực văn đoàn" và là một trạng sư Âu hoá khá cấp tiến, đã phát biểu quan điểm của mình trong bài "Mười điều tâm niệm":"Âu hoá không phải là ăn vận cho đúng mốt ở Paris, nhảy đầm cho đúng điệu, nặn mũi cho lõ, pha thuốc vào mắt cho xanh . Âu hoá là phải tìm đến những điều cốt yếu của văn hoá Tây phương để áp dụng vào đời ta "

Nếu đọc kỹ đoạn văn hay đúng hơn là những câu thơ của cụ Phan về đổi mới, chúng ta sẽ thấy cụ có nói gì tới Âu hoá như nhà văn Hoàng Đạo đâu : Cụ chỉ nói, trong đổi mới, tâm phải dẫn đầu, tâm phải chỉ huy . Tâm phải nhận thức rõ tham sắc, tham tài là sai trái, là giặc, tự tư tự lợi là giặc, chạy theo cái ăn, cái mặc bề ngoài, mù quáng thỏa mãn yêu cầu của xác thịt, đến nỗi mất hết tính người là giặc …

Có gì là Âu Tây, Âu hoá trong những điều cụ Phan răn dạy đâu, mà đó chính là chỉ cho những bản sắc truyền thống của dân tộc Việt Nam mà thôi . Bản sắc đó đâu có phải là cái khăn xếp, bộ áo thụng đen , những lễ hội đông người tốn kém .Tôi không phản đối giá trị biểu trưng của lễ hội hay cái khăn xếp và bộ áo thụng đen dài, nhưng đó quyết không phải là tất cả yêu cầu"bản sắc dân tộc đậm đà", mà đó chỉ là hình thức, là vỏ da (xin dừng lại từ ngữ của cụ Phan) của bản sắc dân tộc Việt Nam mà thôi . Còn nội dung đích thực của bản sắc dân tộc phải là những chân giá trị đạo đức truyền thống, đã từng tạo ra những trang sử hào hùng nhất, vinh quang nhất của dân tộc Việt Nam, trong thời kỳ phong kiến cũng như cận đại và hiện đại .

Chính những chân giá trị đạo đức truyền thống đó đã tạo ra Hai Bà Trưng, Triệu Âu, Mai Thúc Loan, Phùng Hưng và bao nhiêu nhân vật anh hùng kiệt xuất khác, đã giúp dân tộc Việt Nam không bị đồng hoá, không đánh mất bản sắc dân tộc, mặc dù phải kinh qua 1000 năm bị phương Bắc thống trị .

Chính những chân giá trị đạo đức truyền thống đó đã giúp hai triều đại Phật giáo Lý và Trần không những giữ vững được nền độc lập dân tộc đang còn trứng nước, mà còn phát triển nước ta thành một nước Đại Việt hùng cường ở Đông Nam Á, hai lần đánh thắng quân Tống, ba lần đại phá quân Nguyên Mông…lúc bấy giờ đã xem như làm bá chủ một nửa thế giới từ Á sang Âu . Tướng Ô Mã Nhi, khi gặp Trần Khắc Chung dưới chân thành Thăng Long, đã nói :"Việt Nam chỉ là con bọ ngựa, còn Nguyên Mông là cỗ xe lớn, làm sao đây?"

Hãy hỏi những giá trị tinh thần và đạo đức truyền thống gì đã giúp Lê Lợi và Nguyễn Trãi đã đánh đuổi giặc Minh ra khỏi bờ cõi, giúp Nguyễn Huệ đại phá 20 vạn giặc Thanh ở ngoại thành Thăng Lon. Gần đây, hơn nữa chính những giá trị đạo đức và tinh thần truyền thống đó đã động viên nhân dân cả nước, triệu người như một, quyên tiền góp của giúp đỡ đồng bào bị lũ lụt ở miền Trung, với một lòng sốt sắng , một tình yêu thương được quốc tế ca ngợi hết lời . Cách đây vài tuần, một Việt kiều ở California (Mỹ) đem theo hàng trăm nghìn đô la của mình và bạn bè,ra tận các tỉnh miền Trung, trực tiếp thăm hỏi và giúp đỡ đồng bào bị nạn . Anh ta nói với tôi :"Các báo Mỹ đã tổng kết trong 6 nước bị thiên tai trầm trọng năm 1999, nước Việt Nam được xếp hàng đầu trong việc huy động có hiệu quả và nhanh nhất lực lượng toàn dân cưú giúp đồng bào bị thiên tai". Không rõ lời anh ta quá đáng hay không, nhưng trong giọng nói của anh biểu lộ một niềm tự hào rõ rệt, niềm tự hào là người Việt Nam trên đất Mỹ .

Vì vậy, chúng ta hiểu đổi mới là đổi mới trên cái nền tảng của những giá trị tinh thần và đạo đức truyền thống, chứ không phải đổi mới trên một con số không . Mọi sai lầm trong đổi mới nếu có, đều do tách rời cái nền tảng truyền thống đó .

Chất Phật trong quan điểm đổi mới của cụ Phan

Cụ Phan không bao giờ tự xưng mình là Phật tử hay nhà Phật học, nhưng cụ rất trân trọng đạo Phật . Trong cuốn sách nghiên cứu Dịch học của cụ, Phật đứng hàng đầu trong ba môn triết học của phương Đông, tức Phật học , Lão học và Dịch học . Cũng lạ, mặc dù cụ là tác giả cuốn "Khổng học đăng", nhưng cụ không xem Khổng học là môn triết học ngang bằng với Phật học, Lão học và Dịch học .

Tôi nói chất Phật trong quan điểm đổi mới của cụ Phan bởi lẽ, Phật giáo với quá trình hội nhập vào Việt Nam, kéo dài tới 2000 năm, đặc biệt là với hai triều đại Phật giáo Lý Trần là hai điểm son sáng chói về võ công như văn trị trong toàn bộ lịch sử phong kiến nước ta, thì bất cứ một người trí thức Việt nào, dù là Nho, Lão hay là Mác xít nữa, lại không có đôi chút chất Phật ở trong người mình .

Nói như Nguyễn Trãi :

"Bụt ấy là lòng , Bụt há cầu !…

Hay như Nguyễn Bỉnh Khiêm :

"Rượu đến gốc cây ta sẽ nhắm

Nhìn xem phú quý , tợ chiêm bao…"

Và ông Xuân Thủy, trong thời kỳ ký hiệp định Genève, cũng viết bài thơ cảm tác sau đây, sau một lần viếng thăm chùa Quán Sứ :

"Tôi tin có Phật ở trong lòng

Cõi lòng thanh tịnh tựa hư không

Toà sen phảng phất hương thơm ngát

A�t cả bùn nhơ, cả buị hồng…"

Trong quan điểm đổi mới của cụ Phan Bội Châu, mặc dù cụ không dùng từ ngữ Phật giáo, nhưng tư tưởng Phật giáo bộc lộ rất rõ nét .

Trước hết, cụ nói đổi mới phải làm từ trong ruột, trong lòng chứ không được ở ngoài da, nghĩa là trên hình thức … Hơn nữa, cụ còn nhấn mạnh, tâm phải là vị tướng, phải chỉ huy sự đổi mới . Nói như vậy có khác gì trong kinh Pháp Cú của đạo Phật, bài kệ đầu tiên mở đầu bằng câu "Ý dẫn đầu các pháp .Ý làm chủ, ý tạo tác…"Ý là một tên gọi khác của tâm . Nếu cụ nói"có tâm làm chủ, gọi là lòng người" thì tức là cụ muốn nói chủ trì mọi chuyện thiện hay ác thành hay bại, tốt hay xấu đều ở nơi tâm người, lòng người hay như kinh Pháp Cú là ở nơi ý hay ý thức .

Nguyễn Du khi kết thúc truyện Kiều, cũng không nói khác :

"Thiện căn ở tại lòng ta"

Gốc của điều thiện chính là ở lòng người . Lòng mà thiện thì tức khắc sẽ có lời nói thiện và việc làm thiện .

Cụ Phan nói tới chính tâm, một khái niệm có trong đạo Nho và trong đạo Phật . Vì trong cuốn "Đại học" Khổng Tử có nói :"Muốn chính tâm thì trước hết ý phải thành" (Dục chánh kỳ tâm giả, tiên thành kỳ ý) còn đạo Phật thì nói :

"Điều me,� cha, bà con

Không có thể làm được

Tâm hướng chánh làm được

Làm được tốt đẹp hơn

(Kinh Pháp Cú –kệ 43)

Về điểm cái nguy của tâm nghĩ bậy và cái lợi của tâm nghĩ đúng đắn, thì có thể nói Nho và Phật đều đồng nhất . Kệ 42 Kinh Pháp Cú cho rằng, cái tâm nghĩ bậy, nghĩ tà còn làm hại người hơn là kẻ thù nữa .

"Kẻ thù hại kẻ thù

Oan gia hại oan gia

Không bằng tâm niệm tà

Chính ta hại lại ta"

Thế nhưng, trong bài thơ của cụ Phan cho thấy cụ rất gần gũi với đạo Phật chính là tư tưởng vô ngã, vốn là một chủ thuyết hàng đầu của đạo Phật, mà cụ diễn đạt như sau :

Tham sắc tham tài, tự tư tự lợi

Xác thịt làm hại, mất hết tính người

Cụ không noí cả ba độc tham, sân, si như nhà Phật thường nói, nhưng cụ nói lên được món độc cơ bản, là tham . Vì chính lòng tham không được toại nguyện khiến người ta sân giận, và cũng lòng tham không được kềm chế, khiến người ta si cuồng . Một lần nữa, cụ Phan lại khẳng định, đổi mới không phải là đổi mới bề ngoài, trên hình thức, mà là đổi mới từ bên trong bản thân mình :

"Đánh được giặc tâm mới là danh tướng"

Mà giặc tâm chính là lòng tham tài, tham sắc, tự tư tự lợi, là cái ta đáng ghét mà đạo Phật dạy là không thật có, không tồn tại . Con người sở dĩ phạm tội ác và đau khổ chính là vì chạy theo cái "ta" hư vọng đó . Chính vì vậy, mà tôi nói cụ Phan mặc dù không tự xưng là Phật tử, nhưng Phật chất ở trong cụ .

(Tuần báo Giác Ngộ số 16 –5/2000)



---o0o---

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
20/03/2017(Xem: 9892)
Sau khi nhịp đập của con tim bị ngừng lại và cùng lúc 5 giác quan của toàn thân con người không còn biết cảm giác, gọi là Chết. Nhưng thức A-lại-da bên trong vẫn còn hằng chuyển liên tục và hoạt động một mình. Sự hoạt động đơn phương của nó y như lúc con người còn sống đang ngủ say.Thức A-lại-da hoạt động một mình, không có 5 giác quan của cơ thể bên ngoài cộng tác
16/03/2017(Xem: 8692)
Trong bài “Sức Mạnh Của Tâm” kỳ trước có nói đến Tâm là chủ tể. Đích thực, con người trên đời này làm nên vô số việc tốt, xấu, học hành, nên danh, nên nghiệp, mưu sinh sống đời hạnh phúc, khổ đau, cho đến tu tập phật pháp được giác ngộ thành Phật, thành Thánh, Nhân bản, v.v…đều do tâm chỉ đạo (nhất thiết duy tâm tạo). Qua đây cho ta thấy rằng; tâm là con người thật của con người, (động vật có linh giác, giác hồn thật siêu việt hơn tất cả các loài hữu tình khác trên trái đất này). Phi tâm ra, bản thân con người, chỉ là một khối thịt bất động.
16/03/2017(Xem: 9060)
Trong nghi thức Cầu Siêu của Phật Giáo Việt Nam, ở phần Quy Y Linh, có ba lời pháp ngữ: “Hương linh quy y PHẬT, đấng PHƯỚC TRÍ VẸN TOÀN – Hương linh quy y PHÁP, đạo THOÁT LY THAM DỤC – Hương linh quy y TĂNG, bậc TU HÀNH CAO TỘT” (chơn tâm – vô ngã). Ba lời pháp ngữ trên chính là ba điều kiện, ba phương tiện siêu xuất, có năng lực đưa hương linh (thân trung ấm) được siêu lên các cõi thiện tùy theo mức độ thiện nghiệp nhiều,
11/03/2017(Xem: 9243)
Do vì đặc thù, cho nên bảy hạng đệ tử Phật (Tỳ kheo Tăng, Tỳ kheo Ni, Sa di, Sa di ni, Thích xoa Ma na, Ưu Bà Tắt, Ưu Bà Di) từ trong thời Phật còn tại thế và hôm nay, ai cũng phải có tâm từ bi là một quy luật ắt phải có sau khi quay về Đạo Phật (Quy y tam bảo) trở thành Phật tử xuất gia. Được có tâm từ bi, là phải học và thực tập Phật Pháp. Dù là những oanh vũ nam, oanh vũ nữ trong tập thể GĐPT, đều phải học đạo lý từ bi và thực tập từ bi, được thấy ở những câu: em thương người và vật, em kính mến cha, mẹ và thuận thảo với anh chi, em.
22/12/2016(Xem: 28285)
Tất cả chúng ta đều biết rằng lời Phật dạy trong 45 năm, sau khi Ngài đắc đạo dưới cội cây Bồ Đề tại Gaya ở Ấn Độ, đã để lại cho chúng ta một gia tài tâm linh đồ sộ qua khẩu truyền cũng như bằng văn tự. Kể từ đó đến nay, con Người vĩ đại ấy và giáo lý thậm thâm vi diệu của Ngài đã vượt ra khỏi không gian của xứ Ấn và thời gian trải dài suốt 26 thế kỷ từ Á sang Âu, từ Âu sang Mỹ, từ Mỹ sang Úc, Phi Châu v.v… Như vậy đủ để cho chúng ta thấy rằng giáo lý ấy đã khế hợp với căn cơ của mọi người, dầu tu theo truyền thống Nam truyền hay Bắc truyền và ngay cả Kim Cang Thừa đi nữa cũng là những cổ xe đang chuyên chở mọi người đi đến con đường giải thoát của sanh tử luân hồi.
20/12/2016(Xem: 15407)
Đức Phật xuất hiện ở đời vì hạnh phúc chư thiên và loài người. Sau 49 năm thuyết pháp, độ sinh, ngài đã để lại cho chúng ta vô số pháp môn tu tập tùy theo căn cơ của mỗi người nhằm chuyển hóa nỗi khổ và niềm đau, mang lại hạnh phúc an vui, giải thoát, niết bàn. Chỉ xét riêng thánh quả Dự Lưu (Tu Đà Hườn), trong kinh điển Nikaya (Pali) Thế Tôn và ngài Xá Lợi Phất chỉ ra hơn năm cách[i] khác nhau tùy theo hoàn cảnh và sở trường của hành giả xuất gia cũng như tại gia để chứng đắc thánh quả đầu tiên này trong bốn thánh quả. Trong những cách này, cách dễ nhất, căn bản nhất, phổ quát nhất và hợp với đại đa số chúng đệ tử nhất
30/04/2016(Xem: 17347)
Pháp Thân tiếng Sanscrit là Dharmakaya, tiếng Nhật là Hosshimbutsu, tiếng Pháp là Corps d’essence. Đó là nói về Chơn Thân, Đạo Thể, thể của Pháp Tánh. Pháp Thân của Phật có 4 Đức: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh (4 Đức Ba La Mật). Nó không mắc vào tứ khổ (Sanh, Lão, Bệnh, Tử). Nó không lớn, không nhỏ, không trắng, không đen, không có Đạo, không vô Đạo, nó tự nhiên trường tồn, không thay đổi. Dầu Phật có ra đời hay không thì nó cũng như vậy mãi.
24/04/2016(Xem: 35298)
Qua mạng Amazon.com, tôi đặt mua cuốn sách tiếng Anh “In The Buddha’s Words” của Bhikkhu Bodhi ngay sau khi xuất bản năm 2005. Đọc sơ qua phần đầu rồi để đó. Mỗi lần đi đâu, tôi mang theo để đọc từ từ vài trang, trong lúc chờ đợi, trước khi đi ngủ. Cứ thế dần dần qua năm tháng. Rồi cũng không thẩm thấu được bao nhiêu.
04/03/2016(Xem: 16727)
Trong thời gian làm việc tại Thư viện Thành hội Phật giáo đặt tại chùa Vĩnh Nghiêm, quận 3, tôi gặp được cuốn Tôn Giáo Học So Sánh của Pháp sư Thánh Nghiêm biên soạn. Do muốn tìm hiểu về các tôn giáo trên thế giới đã lâu mà vẫn chưa tìm ra tài liệu, nay gặp được cuốn sách này tôi rất toại ý.
04/03/2016(Xem: 13453)
Đọc sách là niềm vui của tôi từ thời còn đi học cho đến nay, chưa bao giờ ngơi nghỉ. Nếu sách hay, tôi chỉ cần đọc trong một hay hai ngày là xong một quyển sách 500 đến 600 trang. Nếu sách khó, cần phải nhiều thời gian hơn thì mỗi lần tôi đọc một ít. Còn thế nào là sách dở? xin trả lời ngắn gọn là: Sách ấy không hợp với năng khiếu của mình. Dĩ nhiên khi một người viết sách, họ phải đem cái hay nhất, cái đặc biệt nhất của mình để giới thiệu đến các độc giả khắp nơi, cho nên không thể nói là dở được. Cuối cùng thì dở hay hay tùy theo đối tượng cho cả người viết lẫn người đọc, là tác giả muốn gì và độc giả muốn học hỏi được gì nơi tác phẩm ấy. Tôi đọc Đại Tạng Kinh có ngày đến 200 trang nhưng vẫn không thấy chán, mặc dầu chỉ có chữ và chữ, chứ không có một hình ảnh nào phụ họa đi kèm theo cả. Nhiều khi nhìn thấy trời tối mà lo cho những trang Kinh còn lỡ dở chưa đọc xong, phải vội gấp Kinh lại, đúng là một điều đáng tiếc. Vì biết đâu ngày mai đọc tiếp sẽ không còn những đoạn văn hay tiếp
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Most Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com
http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
[email protected]