Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. quangduc@quangduc.com* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

V. Phẩm Phân biệt tuỳ miên

11/11/201018:01(Xem: 11297)
V. Phẩm Phân biệt tuỳ miên

V. PHẨMPHÂN BIỆT TÙY MIÊN

Nguyênnhân cảm sinh ra thế giới mê vọng có gần và có xa. Nguyênnhân gần là nghiệp như đã nói ở phẩm trên, còn nguyênnhân xa chính là tùy miênđược nói trong phẩm tùy miênnày.

Phẩmtùy miên gồm có 69 bài tụng. Tùy miênlà tên khác củaphiềnnãohay hoặc. Luận Câu-xá 20 nói: Tùy miên có bốnnghĩa: vi tế, tùy tăng, tùy tục, tùy phược.

Khicăn bổn phiền não hiện tiền vẫn khó biết rõ hành tướngcủa nó nên gọi là vi tế. Nó làm tăng thêm sự hônám trầm trệ đối với cảnh nó duyên và những tâm tươngưng với nó nên gọi là tùy tăng. Nó thường theo dõihữu tình gây ra các tội lỗi nên gọi là tùy tục.Nó thường hiện khởi trói buộc, không muốn, nó vẫn sanh,cố ngăn, nó vẫn khởi nên gọi là tùy phược.

Phẩmnày nói rộng về mười thứ tùy miên là tham, sân, si..., cũngnói đến mười thứ triền phược, sáu thứ cấu nhiễm...,Nhưng mười thứ tùy miên có sức mạnh hơn, thường theo dõiloài hữu tình làm tăng thêm sự hôn ám, trầm trệ, nên nêunó làm tên phẩm.

Toànphẩm chia ra làm hai phần chính:

1.Thể tánh tùy miên (Hoặc).
2.Ðoạn trừ tùy miên.

Xemđồ biểu dưới đây về bố cục phẩm tùy miên.

ÐỒBIỂU VỀ BỐ CỤC PHẨM TÙY MIÊN


TÙYMIÊNHOẶCTHỂCĂNBẢN HOẶC
CHIMẠT HOẶCCănbản Hoặc
Cácmôn Phân biệtƯớcsố tăng thêm
Nóivề kiến tư đoạn
Nóiriêng 5 kiến
Nóivề 4 đảo chấp
Nóivề 7, 9 mạn
Biếnhành phi biến hành.

Lậuvô lậu duyên
2thứ tùy tăng
2tánh phân biệt
Cănphi căn
Hoặchay trói và lìa trói
Hoặclìa tăng
Thứlớp khởi hoặc

3lậu, 4 lưu, 4 ách, 4 thủNêuthể
Giảithích tên
Cáckiết
Triềncấu
5triền cái
Nóivề các kiết sử
Phânbiệt triềi cấu
CÁCPHIỀN NÃO KHÁC
DỨTHOẶC4NGUYÊN NHÂN ĐỌAN
HOẶC4 THỨ ĐỐI TRỊ,
ĐOẠNHOẶC CHỨNG TỊCH DIỆT
9ĐỌAN BIẾN TRI
Ðoạn1. TỰ THỂ CỦA HOẶC

*TIẾT 1. CĂN BẢN HOẶC

Nhữngphiền não chiêu cảm quả báo mê vọng đau khổ là phiềnnão căn bản, hoặc gọi làbản hoặc: những phiềnnão tùy tùng phiền não căn bản khởi lên gọi là phiền nãochi mạt, hoặc gọi là tùy hoặc. Bản hoặc hay tùy hoặcđều thuộc loại phiền não căn bản, vì nó là gốc sanh racác loại phiền não khác.

Bảnhoặc có sáu thứ là tham, sân, si,mạn, nghi, ác kiến. Nếuchia ác kiến ra làm năm thứ là thân kiến, biên kiến, tàkiến, kiến thủ, giới cấm thủ, thì sẽ có mười căn bảnhoặc. Trong đó, nghilà tánh do dự lưng chừng, khôngnhận định rõ sự lý nhân quả về mặt mê cũng cũng nhưmặt ngộ. Thân kiếntiếng Phạn gọi là tác-ca-da-kiến,gồm ngã kiến và ngã sở kiến. Ðối với thân thể do nămuẩn hòa hiệp tạo thành, không nhận thức rõ như vậy, lạilầm chấp trong đó có một thực thể trường tồn duy nhấtchủ tể, đó gọi là ngã kiến. Ðối với những sựvật sở hữu của thân, chúng cũng toàn là giả hữu như huyễn,chẳng có tự tha gì cả, thế mà nhận lầm chúng có thậtvà thuộc về ta, đó gọi là ngã sở kiến.

Biênkiến, đã chấp có thật ngã, tất sẽ chấp sau khi chết,ngã sẽ tồn tại hoặc tiêu ma, chấp lệch lạc một bên nhưvậy gọi là biên kiến.

Tàkiến, tất cả sự thấy biết sai lệch điên đảo, đềulà tà kiến, song lối phủ nhận nhân quả chính đáng và chấpnhận nhân quả tà vạy là nặng hơn hết, tà kiến ở đâychỉ co sự phủ nhận nhân qủa ấy.

Kiếnthủ kiến,tức chấp chặt ba thứ thân kiến, biên kiến,tà kiến trên kia cho là đúng, kiến thủ kiến là đầu mốicủa sự tranh chấp, tranh đấu.

Giớicấm thủ có hai loại:

a.Không phải nhân chấp là nhân, tức chấp trì những cấm giớità vạy, như giới trâu, giới chó, cho khổ hạnh là nhân đểsanh lên cõi trời...

b.Khôngphải đạo chấp là đạo, tức tin những đạo lý không đưađến sự giải thoát, như tin tắm nước sông Hằng sẽ rửasạch phiền lụy; như Phật dạy, giới là viễn nhân đưađến Niết-bàn, định, huệ mới là cận nhân của Niết-bàn, không tin định, huê.

Kiếncónghĩa là suy tìm, so tính, lấy tâm sở huệ làm thể. Khi tâmsở huệ suy tìm đúng đắn thì gọi là chánh kiến, khi nósuy tìm sai lầm thì gọi là tà kiến.

Trongnăm ác kiến này, có ba thứ làm tự thể cho bốn món điênđảo kiến, đó là thân kiến làm tự thể cho điên đảovô ngã chấp là ngã. Biên kiến làm tự thể cho điên đảovô thường chấp là thường. Kiến thủ kiến làm tự thểcho điên đảo khổ chấp là vui, bất tịnh chấp là tịnh.

Mạntrongsáu bản hoặc nếu chia ra thì có bảy thứ:

1.Mạn,có tâm cao mạn so sánh, đối với người thua mình, tự chomình hơn; đối với người bằng mình, tự cho mình bằng.

2.Quámạn, có tâm cao mạn. Ðối với người bằng mình lạicho mình hơn; đối với người hơn mình lại cho mình bằng.

3.Mạnquá mạn, có tâm cao mạn, đối với người hơn mình lạicho mình hơn.

4.Ngãmạn, có tâm chấp ngã, ngã sở rồi sanh ra cao mạn, dươngdương tự đắc, dù không công nhiên so sánh hơn thua với người.

5.Tăngthượng mạn, chưa học, chưa tu, chưa chứng lại tự chođã học, đã tu, đã chứng.

6.Tàmạn, có tâm cao mạn. Tự thị về những kiến giải vàcách tu tập tà vạy mà khinh khi lấn lướt người khác.

7.Tyliệt mạn, có tâm cao mạn, mình thua người nhiều, lạitự cho là chỉ thua chút ít, không chịu phục tùng ngườihơn; hoặc tự mãn với chút ít học thức, đạo đức màkhông cầu tiến.

Trongmười bản hoặc, năm thứ tham, sân, si, mạn, nghi gọi lànăm độn sử, vì tánh nó trì độn, có căn rễ sâu dày khótrừ. Còn năm thứ ác kiến gọi là năm lợi sử, vì tánhnó mãnh lợi, không có căn rễ sâu dày, đễ đoạn trừ. Haithứ độn sử và lợi sử này chia lại thành mê lý hoặcvà mê sự hoặc. Mê lý là mê làm về đạo lý nhân quả,vô thường,vô ngã, tức đạo lý Tứ Diệu đế; mê sự làmê lầm tham đắm về sự tướng sắc thanh của vũ tr? vạnvật.

Mêlý hoặc cũng gọi là kiến hoặc, có hai nghĩa:

1.Hoặcđược đoạn trừ khi thấy rõ chân lý Tứ đế.
2.Kiến là suy lường, hoặc này do suy lường mà có.

Mêsự hoặc cũng gọi là tư hoặc, tu hoặc,có hai nghĩa:

1.Hoặcchỉ được đoạn trừ bởi tư duy tu tập lý Tứ đế, chứkhông phải chỉ thấy mà trừ được.
2.Hoặc do tư duy tham đắm thế gian mà có ra.

Xembiểu đồ:


BẢNHOẶC5ĐỘN SỬTham
Sân
Si
Mạn
Mêsự hoặc
Tuhoặc
Tưhoặc
NghiMêlý hoặc
Kiếnhoặc
5LỢI SỬThânkiến
Biênkiến
Tàkiến
Kiếnthủ
Giớicấm thủ
Trênđây, mê lý hoặc tức gọi là kiến hoặc, chia ra có 88 sử.Mê sự hoặc tức gọi là tư hoặc, chia ra 81 bậc (phẩm) giảithích như sau:

1.Mê lý hoặchay kiến hơặc có 88 sử, là căn cứ vào đasố phiền não ở cõi Dục, Sắc và Vô sắc mà quy định.Khi mê lý Tứ đế ở cõi Dục thì sẽ khởi ra 32 sử; mêlý Tứ đế ở cõi Sắc thì khởi ra 28 sử; mê lý Tứ đếở cõi Vô sắc thì khởi ra 28 sử.

32sử ở cõi Dục là mê lý Khổ đế khởi lên 10 sử (5 độnsử và năm lợi sử) mê lý Tập đế khởi 7 sử (trong 10 sửtrừ thân kiến, biên kiến, giới cấm thủ), mê lý Diệt đếkhởi lên 7 sử (như Tập đế), mê lý Ðạo đế khởi lên8 sử (tức trong 10 sử trừ Thân kiến, biên kiến).

28sử ở cõi Sắc và Vô sắc là trong số 32 sử của cõi Dục,ở cõi Sắc trừ thêm 4 phiền não sân do mê lý Tứ đế nêncòn lại 28 sử. Ở cõi Vô sắc cũng vậy.

Cộngchung tất cả ba cõi có 88 sử do mê lý Tứ đế mà phát sinh,được tóm tắt trong bài tụng:

Khổhạ cụ nhất thiết (đủ mười sử),
Tậpdiệt các trừ tam (thân,biên, giới),
Ðạođế trừ nhị kiến (thân, biên),
Thượngnhị bất hành sân (như cõi Dục trừ sân).

2.Mê sự hoặc:hay tu hoặc có 81 phẩm (bậc). Ở đây chiaba cõi ra làm chín địa, mỗi địa có chín bậc tu hoặc. Nhưvậy, 9x 9= 81 phẩm.

CõiDục gồm chung cả năm loài: trời,người, địa ngục, ngạquỷ, súc sanh ở xen lộn thành một địa gọi là ngũ thútạp cư địa.Cõi Sắc có bốn địa là Sơ thiền, Nhịthiền, Tam thiền và Tứ thiền. Cõi Vô sắc cũng có bốn địa:Không vô biên xứ địa, Thức vô biên xứ địa, Vô sở hữuxứ địa và Phi tưởng phi phi tưởng xứ địa.

Xembiểu đồ sau:


81TƯ HOẶCDỤC
(Tham,sân, si, mạn)
Ngũthú tạp cư, 9 phẩm
SẮC
(Tham,si, mạn)
Lysanh hỷ lạc, 9 phẩm
Ðịnhsanh hỷ lạc, 9 phẩm
Lyhỷ diệu lạc, 9 phẩm
Xảniệm thanh tịnh, 9 phẩm
VÔSẮC
(Tham,si, mạn)
Khôngvô biên xứ, 9 phẩm
Thứcvô biên xứ, 9 phẩm
Vôsở hữu xứ, 9 phẩm
Phitưởng phi phi tưởng xứ, 9 phẩm
Nhưvậy, tự thể của tư hoặc ở cõi Dục có bốn thứ là tham,sân, si, mạn; ở cõi sắc có ba thứ là tham, si, mạn, ở cõivô sắc cũng có ba thứ là tham, si, mạn. Cộng cả ba cõi thànhmười thứ tư hoặc, mười tư hoặc này cộng với 88 sửthuộc kiến hoặc thành 98 sử, được gọi là căn bản phiềnnão. Xem biểu đồ sau:

98SỬDỤCKHỔÐẾ, 10 sử, từ tham đến giới thủ
TẬPÐẾ, 7 sử (trừ thân, biên, giới)
DIỆTÐẾ, 7 SỬ (...nt...)
ÐẠỀẾ, 8 SỬ (trừ 2 kiến thân, biên)
TUSỞ ÐOẠN, 4 sử: tham, sân, si, mạn
Kiếnđoạn, 32

Tuđoạn, 4

36Sử
SẮCKHỔÐẾ, 9 sử (như Dục, trừ sân)
TẬPÐẾ, 6 sử (trừ sân, biên, giới)
DIỆTÐẾ, 6 sử (...nt...)
ÐẠỀẾ, 7 sử (trừ thân, biên, sân...)
TUSỞ ÐOẠN, 3 sử (trừ tham, si, mạn)
Kiếnđoạn, 28

Tuđoạn, 3

31Sử
VÔSẮCKHỔÐẾ, 9 sử (như dục, trừ sân)
TẬPÐẾ, 6 sử (trừ thân, biên, giới)
DIỆTÐẾ, 6 sử (...nt...)
ÐẠỀẾ, 7 sử (trừ thân, biên, sân...)
TUSỞ ÐOẠN, 3 sử: tham, si, mạn
Kiếnđoạn, 28

Tuđoạn, 3

31Sử
Hỏi:Trong 98 phiền não căn bản đó, bao nhiêu thuộc tánh bất thiện,bao nhiêu thuộc tánh hữu phú vô ký?

Ðáp:Các phiền não căn bản của hai cõi Sắc và Vô sắc, và thânkiến, biên kiến của cõi Dục,cùng với si tương ưng vớihai cõi này khởi lên, tất cả đều thuộc tánh hữu phú vôký. Còn lại tất cả căn bản phiền não ở cõi Dục đềuthuộc tánh bất thiện. Hai cõi trên ở trong định, tuy vẫncòn phiền não, nhưng chúng bị ép dưới định, không đủkhả năng chiêu cảm quả dị thục khổ báo, nên chúng chỉthuộc hữu phú vô ký.

Lạinữa, thân kiến, biên kiến của cõi Dục cùng phiền não sitương ưng với nó khởi lên, chỉ chấp lấy tự thân khởivọng kiến ngã, ngã sở hay chấp đoạn, chấp thường...Nókhông làm tổn hại ai nên thuộc tánh vô ký, chứ không phảibất thiện. Bởi lẽ khi chấp thân ta là thường, thì sợthân ta ngày sau chịu khổ, nên hiện tại cố gắng tu hành,trì giới, bố thí...để được sanh trong hàng trời, người,hưởng lạc. Khi chấp thân ta sẽ đoạn diệt thì tương laichính thân ta cũng không còn huống gì là của cải (ngã sở),nên cũng có thể vì thế gắng tu để được giải thoát.

Hỏi:Các hoặc thuộc tánh bất thiện, bao nhiêu thứ là bất thiệncăn, bao nhiêu thứ không phải là bất thiện căn?.

Ðáp:Bất thiện căn có ba nghĩa (Tỳ-bà-sa 11 nêu 5 nghĩa):

-Tánh chất chỉ là bất thiện.
-Phiền não căn bản.
-Làm gốc cho tất cả pháp bất thiện.

Naytrong 98 căn bản phiền não, cái được gọi là bất thiệncăn là chỉ cho tất cả tham, sân, của cõi Dục cùng phiềnnão si thuộc tánh bất thiện (không phải si thuộc hữu phúvô ký). Những phiền não khác không hội đủ ba yếu nghĩanói trên, nên không gọi là bất thiện căn.

Hỏi:Trong 98 bản hoặc, có bao nhiêu thứ chỉ tương ưng với đệlục ý thức và có bao nhiêu thứ tương ưng chung với cảsáu thức để khởi lên.

Ðáp:88 sử thuộc kiến hoặc và tất cả "mạn" thuộc tư hoặcchỉ nương nơi ý thức thứ sáu để khởi lên, còn tất cảphiền não thuộc tu sở đoạn, tức ba thứ tu hoặc tham, sân,si của cõi Dục, và tham, si của cõi Sắc và cõi Vô sắc đềunương chung cả sáu thức mà khởi lên. Nếu phân biệt vềmười bản hoặc, thì 7 thứ là 5 ác kiến cùng "nghi, mạn"chỉ nương ý thức thứ sáu mà khởi lên; còn ba thứ tham,sân, si thì nương chung cả sáu thức mà khởi lên.

Hỏi:10 bản hoặc tương ưng với 5 thọ khổ, lạc, ưu, hỷ, xảlà thế nào?

Ðáp:Cứ nói riêng 10 bản hoặc của cõi Dục, tất cả đều tươngưng với xả thọ; còn đối với khổ, lạc, ưu, hỷ thì sựtương ưng không đồìng. Nếu tham đối với cảnh khả ý,thì nương cả sáu thức khởi, nên tương ưng với lạc vàhỉ thọ, vì nương năm thức khởi thì có lạc thọ tươngưng, khi nương ý thức khởi thì có hỉ thọ tương ưng. Nếusân đối với cảnh bất khả ý, cũng nương cả sáu thứckhởi, nên tương ưng với khổ và ưu thọ, vì khi nương 5thức trước thì có khổ thọ tương ưng, khi nương ý thứckhởi thì có ưu thọ tương ưng. Nếu khi si đối với cảnhkhông khổ không vui, cũng nương cả 6 thức khởi, nên tươngưng với cả khổ, lạc, ưu, hỉ, thọ vì si khi nương 5 thứctrước khởi, thì tương ưng với khổ hoặc lạc thọ; khinương ý thức khởi, thì tương ưng với ưu hoặc hỷ thọ.Nếu si chỉ nương ý thức khởi tâm sầu muộn, thì chỉ tươngưng với ưu thọ. Bởi si hay do dự đối với tiền cảnh,nên sanh ưu sầu. Tà kiến chỉ nương ý thức khởi, tùy khivui hoặc buồn mà có, tương ưng với hỉ hoặc ưu thọ. Nhưkhi tạo ác nghiệp lại khởi lên tà kiến, cho rằng chẳngcó quả báo đau khổ nên không sợ, thì khi đó có hỉ thọtương ưng. Nếu khi tạo thiện nghiệp lại khởi lên tà kiến,cho rằng không có qủa báo phước đức gì, làm lành cũnguổng thôi, thì khi đó có ưu thọ tương ưng. Ngoài ra, 5 phiềnnão là mạn, thân kiến, biên kiến, kiến thủ, giới cấmthủ, chỉ tương ưng với hỉ thọ, vì nó nương ý thức thứ6 khởi, chỉ vận chuyển theo tâm trạng hoan hỷ vậy.

Tómlại, căn bản hoặc là nguyên nhân gồm cả kiến hoặc vàtư hoặc. Kiến hoặc có 88 sử, tư hoặc có 81 phẩm, nhưngthật thể chung cục của tư hoặc chỉ có 10 tùy miên, đólà 5 độn sử và 5 lợi sử. Trong đó, 5 lợi sử lấy huệtâm sở làm thật thể, nên gom lại không quá sáu thứ. Sáuthứ tùy miên này thuộc vào những tâm sở nào trong 46 tâmsở. Xem đồ biểu sẽ rõ:


6TÙY MIÊN CĂN BẢNThamBấtđịnh pháp
SânĐạiphiền não địa pháp
SiĐạiphiền não địa pháp
MạnBấtđịnh pháp
NghiBấtđịnh pháp
ÁckiếnĐạiđịa pháp
*TIẾT 2: CHI MẠT HOẶC (Tùy phiền não)

Hỏi:Phiền não chi mạt như thế nào?

Ðáp:Khitạo nghiệp ác nơi thân, miệng, ý, bên trong nội thân khôngnhững khởi lên 10 căn bản hoặc như tham, sân, si,v.v... màcòn có 19 thứ chi mạt hoặc tùy tùng theo nó nổi lên, đólà:

1.Phóng dật:Tánh phóng túng, lêu lỏng, không để ý ngănngừa điều dữ, không để ý làm điều thiện.
2.Giải đãi: Tánh lười nhác không cố gắng trong việc bỏác làm lành.
3.Bất tín:Tánh uế trược không tin tưởng đạo lý nhânquả chân chánh.
4.Hôn trầm:Tánh hôn ám, trầm trệ, bất kham các việc lành.
5.Trạo cử:Tánh dao động, không điềm tĩnh đối với cảnhvật đang tiếp xúc.
6.Vôtàm:Tánh không biết tự hổ đối với những tội lỗimình đã gây, lại không biết tùy thuận, sùng kính đối vớinhững pháp công đức, như giới, định, tuệ và các bậcsư trưởng.
7.Vô quý: Tánh không biết thẹn với người khi mình gâytội lỗi, và không biết e dè, sợ hãi các điều tội lỗi,mà các bậc cao đức thường chê bai răn dạy.
8.Phẫn:Tánh nổi giận trước những sự bất bình, tổnhại, do loài vật và hoàn cảnh gây ra.
9.Phú:Tánh ưa che dấu những tội lỗưi mình làm vì sợmất danh dự.
10.Xan:Tánh keo kiệt, đắm say các tài vật và sở học cóđược không san xẻ cho người.
11.Tật:Tánh ghen ghét, chỉ muốn tài lợi, danh dự về cảcho mình, không muốn thấy người khác có.
12.Thụymiên:Tánh hôn muội uể oải.
13.Hối:Tánh hối hận những điều mình đã làm. (từ số4 đến 13 là triền).
14.Não:Tánh nóng nảy bực bội không chịu nghe theo lời candạy về các điều quấy của mình.
15.Hại:Tánh hung dữ, làm những điều bức hại, đánh mắngkẻ khác.
16.Hận:Tánh ngậm hờn kết oán đối với những việc đãlàm cho mình nổi giận.
17.Siểm:Tánh dua nịnh bợ đỡ, làm bộ tịch cúi lòn, chiềutheo ý người không kể gì phẩm giá mình.
18.Cuống:Tánh ưa làm mê hoặc dối trá người, mưu tính,bịa đặt, cách thức để lừa gạt sự hiểu biết của ngườikhác.
19.Kiêu:Tánh kiêu ngạo chấp nê những gì mình có cho làhơn cả.

(Từsố 14 -19 là cấu uế).

Trong19 thứ chi mạt hoặc này, 5 thứ phóng dật, bất tín, hôntrầm, trạo cử, giải đãi thuộc về đại phiền não địapháp. Bất cứ lúc nào, hễ tâm nhiễm ô khởi lên, thì cũngcó nó tương ưng khởi theo. Hai thứ vô tàm, vô quý thuộcloại đại bất thiện địa pháp, hễ tất cả tâm bất thiệnkhởi lên, thì đều có nó tương ưng khởi theo. 10 thứ từphẩn (số 8) đến kiêu (số 19); trừ hối và thụy miên (số12, 13) thuộc tiểu phiền não địa pháp. Hai thứ hối, miênthuộc bất định địa pháp.

19chi mạt hoặc này cũng gọi là tùy phiền não. Vì sao? Vì nótùy tùng căn bản phiền não gây não loạn thân tâm chúng sanhnên gọi là tùy phiền não.

Hỏi:10 tùy phiền não đều có mặt ở ba cõi ư?

Ðáp:Hai thứ cuống và siểm chỉ giới hạn ở cõi Dục và Sơthiền cõi Sắc; 6 thứ phóng dật, giải đãi, bất tín, hôntrầm, trạo cử, kiêu ở cả ba cõi đều có. Riêng cõi Dụcthì có đủ cả 19 thứ.

Hỏi:Phân biệt 19 thứ tùy phiền não trong ba cõi về ba tánh thiện,ác và vô ký như thế nào?

Ðáp:Tại cõi Dục, 6 thứ phóng dật, giải đãi, bất tín, hôntrầm, trạo cử và kiêu thông cả hai tánh bất thiện và hữuphú vô ký. Các thứ còn lại đều thuộc tánh bất thiện.Tại cõi Sắc 8 thứ là phóng dật, giải đãi, bất tín, hôntrầm, trạo cử, kiêu, cuống, siểm và tại cõi Vô sắc có6 thứ là phóng dật, giải đãi, bất tín, hôn trầm, trạocử, kiêu chỉ thuộc tánh hữu phú vô ký.

Hỏi:Các căn bản phiền não được đoạn trừ do kiến đạo vàtu đạo, còn tùy phiền não này được đoạn trừ như thếnào?

Ðáp:8 thứ phóng dật, bất tín, hôn trầm, giải đãi, trạo cử,vô tàm, vô quý, thùy miên được đoạn trừ do cả kiến đạovà tu đạo. Nghĩa là thứ nào tương ưng với căn bản kiếnhoặc thì được đoạn trừ bởi kiến đạo; thứ nào tươngưng với căn bản tu hoặc thì do tu đạo đoạn trừ. Còn lại11 thứ kia là những thứ tự do phát khởi, không tùy thuộcvào phiền não khác, chỉ tương ưng với vô minh thôi, nênnhững thứ này chỉ do tu đạo mới đoạn được.

Hỏi:Tâm vương có 6, từ nhãn thức đến ý thức, 19 tùy phiềnnão này, bao nhiêu thứ khởi theo ý thức, bao nhiêu thứ khởitheo cả 6 thức?

Ðáp:Có 7 thứ là phóng dật, bất tín, giải đãi, hôn trầm, trạocử, vô tàm, vô quý cùng khởi theo cả sáu thức. 12 thứ cònlại chỉ khởi theo ý thức. Tại sao vậy? Bởi 5 thứ phóngdật,bất tín, hôn trầm, giải đãi, trạo cử, thuộc đạiphiền não địa pháp, nó thông khắp tất cả nhiễm tâm, nênbất cứ một thức nào trong 6 thức khi khởi tâm ô nhiễm,thì nhất định có nó khởi theo. Còn vô tàm vô quý thuộcđại bất thiện địa pháp, nó thông khắp tất cả tâm bấtthiện, nên bất cứ khi nào tâm bất thiện khởi lên, nhấtđịnh đều có nó khởi theo. Riêng 10 thứ từ phần (số 8)đến (số 19) trừ hối, miên (số 12, 13) thuộc tiểu phiềnnão địa pháp, nó có đủ bốn tính cách:

Chỉdo tu mới đoạn được.
Chỉkhởi theo ý thức.
Chỉtương ưng với vô minh.
Riêngbiệt nhau hiện khởi.

Nhưvậy, 10 thứ này chỉ khởi lên theo ý thức. Hối và miênthuộc bất định địa pháp, hối thì dùng tâm phân biệtnhững điều đã làm, miên là tâm hôn muội giản lược, nênhai thứ này cũng chỉ khởi lên theo ý thức, chứ không khởilên theo 5 thức trước.

Hỏi:19 tùy phiền não này tương ưng với 5 thọ như thế nào?

Ðáp:Cả 19 thứ đều tương ưng với xả thọ. Nhưng đối vớikhổ thọ, lạc thọ, ưu thọ, hỷ thọ thì khác. 6 thứ phóngdật, bất tín, hôn trầm, giải đãi, vô tàm, vô quý, vì khởitheo với cả 5 thức, nên tương ưng với cả bốn thọ, khổ,lạc, ưu, hỷ. Cò 6 thứ phẫn, hận, hại, não, tật, hốivì chỉ khởi theo ý thức, nên chỉ tương ưng với ưu thọ,hỷ thọ. Vì nếu không cùng với tâm hoan hỷ mà siểm, cuống,phú miên thì tương ưng với hỷ thọ, còn khi với tâm u buồnmà siểm, cuống, phú miên thì tương ưng với ưu thọ. Riêngmột thứ xan chỉ khởi theo ý thức tâm vui thích, nên chỉtương ưng với hỷ thọ. Ðây là kể từ Nhị thiền trởxuống. Nếu ở Tam thiền chỉ tương ưng với lạc thọ, vìtại Tam thiền cả giới lẫn địa đều cao hơn, có sự hoanhỷ tột bực, nên chỉ có lạc thọ mà thôi.

PHIỀNNÃO PHÁT SANH

Hỏi:Các phiền não vừa nêu làm thế nào khởi lên được?

Ðáp:Do ba nhân duyên các phiền não phát khởi, đó làsức nhân,sức cảnh giới, và sức Gia hạnh.

1.Do sức nhân: Như trong khi khởi lên lòng tham là do hạtgiống tham sẵn có trong tâm chưa bị dứt, chưa biết khắpđủ (vị đoạn, vị biến tri). Nếu đã dứt và đã biếtđủ thì gọi là dĩ đoạn, dĩ biến tri.

2.Do cảnh giới: Tức là sự vật đối với thích hợp lòngtham hiện ra trước mắt.

3.Do gia hạnh: Tức là sự phân biệt sai lệch đối tượngsự vật (phi lý tác ý, nếu tác ý lạc thanh tịnh thì gọilà như lý tác ý).

Sứcnhân là hạt giống nhân, cảnh vật đối tượng và phi lýtác ý là duyên, tức đủ nhân duyên thì các phiền não phátsinh.

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
02/11/2022(Xem: 13316)
Bấy giờ, tôi khoảng chín tuổi, một hôm đi xem đưa đám tang ông Võ Hờ trong xóm, thấy mọi người đi sau đám tang đều khóc nức nở và tức tối. Thấy họ khóc, tôi cũng khóc, nhưng bấy giờ tôi không biết tại sao tôi lại khóc như vậy.
31/10/2022(Xem: 11906)
SOTAPATTI, quả vị Dự lưu, là cấp bậc đầu tiên trong bốn cấp bậc giác ngộ được đề cập trong Phật giáo Sơ kỳ. Tên gọi của quả vị nầy là từ ý nghĩa của một hành giả nhập vào dòng chảy không thối chuyển (sotāpanna, thánh Dự lưu) đưa đến giải thoát hoàn toàn. Dòng chảy nầy chính là đường thánh tám chi (Bát chi Thánh đạo, SN 55:5, kinh Sāriputta), là dòng sông hướng đến Niết-bàn cũng giống như sông Hằng chảy ra biển cả (SN 45:91, kinh Phương đông). Thời gian cần thiết để dòng sông nầy tiến đến mục tiêu tối hậu là tối đa bảy kiếp sống, không kiếp nào tái sinh trong cõi giới thấp hơn cõi người (SN 55:8, kinh Giảng đường bằng gạch).
29/10/2022(Xem: 5956)
Nhận tin nhắn trễ trên Viber sau khi đã ra khỏi nhà, và mãi đến trưa con mới trở về nên con chỉ nghe lại bài phỏng vấn này do TT Thích Nguyên Tạng có nhã ý cho chúng đệ tử học hỏi thêm giáo lý Phật Pháp trước khi Ngài trở về trú xứ Hoa Kỳ sau 3 tuần tham dự Lễ Hiệp Kỵ Lịch Đại Tổ Sư và Lễ Mừng 32 năm Khai Sơn Tu Viện Quảng Đức, vào trước giờ có pháp thoại của Tổng Vụ Hoằng Pháp và Giáo Dục của Giáo Hội Úc Châu cùng ngày. Tuy nhiên với sự ngưỡng mộ của con đối với bậc cao tăng trí tuệ viên minh, diệu huyền thông đạt như Ngài, mà những lời Ngài trình bày qua những kinh nghiệm tu chứng hành trì, hạnh giải tương ưng thu thập được trong suốt hơn 46 năm qua đã khiến con phấn chấn tu tập hơn, hầu đạt được mục đích tối cao mà Đức Phật đã truyền trao nên con đã nghe lại đôi lần vào hôm nay để có thể uống được cam lồ qua những lời đáp trao đổi Phật Pháp. Thành kính tri ân TT Thích Nguyên Tạng và HT Thích Đồng Trí và kính xin phép cho con chia sẻ lại những gì con đã học được.
13/07/2022(Xem: 8317)
Phải nói là khi nhận được tin TT Giảng Sư Thích Nguyên Tạng sẽ có bài pháp thoại giảng tại Thiền Lâm Pháp Bảo hôm nay (12/7/2022) lại vừa nghe tin tức mưa lớn và lụt tràn về Sydney mấy ngày qua, thế mà khi nhìn vào màn ảnh livestream lại thấy khuôn viên thiền môn trang nghiêm thanh tịnh quá, dường như thời tiết khí hậu chẳng hề lay động đến nơi chốn này, nơi đang tập trung những người con cầu tiến muốn hướng về một mục đích mà Đức Phật hằng mong chúng ta đạt đến : Vô Sanh để thoát khỏi vòng sinh tử .
15/06/2022(Xem: 7441)
Tôi thật chưa tìm ra cuốn nào như cuốn này, tác giả viết từ những năm 50s, hữu duyên được dịch ra tiếng Việt vào những năm 80s… Tìm lại được bản thảo sau khoảng 33 năm (2021). Tốn thêm một năm hiệu đính trên đường ta bà, gọt dũa lại.
07/12/2021(Xem: 4297)
Triết học Phật giáo và Cơ học Lượng tử luôn có sự hỗ tương cho nhau. * Sự kỳ lạ của Cơ học Lượng tử đến mức thách thức các nhà khoa học và triết học tìm hiểu một số nhận thức sâu sắc hơn về bản chất của thực tế. * Một nỗ lực để tìm cách diễn giải Copenhagen, và một số người tin rằng cách lý giải này dựa vào Thế giới quan Phật giáo. * Mặc dù tôi là một Phật tử nhưng tôi phản bác quan điểm vật lý học chứng minh Thế giới quan Phật giáo.
17/11/2021(Xem: 19412)
Nghiệp, phổ thông được hiểu là quy luật nhân quả. Nhân quả cũng chỉ là mối quan hệ về tồn tại và tác dụng của các hiện tượng tâm và vật trong phạm vi thường nghiệm. Lý tính của tất cả mọi tồn tại được Phật chỉ điểm là lý tính duyên khởi.266F[1] Lý tính duyên khởi được nhận thức trên hai trình độ khác nhau. Trong trình độ thông tục của nhận thức thường nghiệm, quan hệ duyên khởi là quan hệ nhân quả. Chân lý của thực tại trong trình độ này được gọi là tục đế, nó có tính quy ước, lệ thuộc mô hình cấu trúc của các căn hay quan năng nhận thức. Nhận thức về sự vật và môi trường chung quanh chắc chắn loài người không giống loài vật. Trong loài người, bối cảnh thiên nhiên và xã hội tạo thành những truyền thống tư duy khác nhau, rồi những dị biệt này dẫn đến chiến tranh tôn giáo.
14/11/2021(Xem: 15739)
Một thuở nọ, Đức Thế Tôn ngự tại xứ Sāvatthi, gần đến ngày an cư nhập hạ suốt ba tháng trong mùa mưa, chư Tỳ khưu từ mọi nơi đến hầu đảnh lễ Đức Thế Tôn, xin Ngài truyền dạy đề mục thiền định, đối tượng thiền tuệ thích hợp với bản tánh của mỗi Tỳ khưu. Khi ấy, có nhóm năm trăm (500) Tỳ khưu, sau khi thọ giáo đề mục thiền định xong, dẫn nhau đến khu rừng núi thuộc dãy núi Himavantu, nơi ấy có cây cối xanh tươi, có nguồn nước trong lành, không gần cũng không xa xóm làng, chư Tỳ khưu ấy nghỉ đêm tại đó. Sáng hôm sau, chư Tỳ khưu ấy dẫn nhau vào xóm làng để khất thực, dân chúng vùng này khoảng một ngàn (1.000) gia đình, khi nhìn thấy đông đảo chư Tỳ khưu, họ vô cùng hoan hỉ, bởi vì những gia đình sống nơi vùng hẻo lánh này khó thấy, khó gặp được chư Tỳ khưu. Họ hoan hỉ làm phước, dâng cúng vật thực đến chư Tỳ khưu xong, bèn bạch rằng: – Kính bạch chư Đại Đức Tăng, tất cả chúng con kính thỉnh quý Ngài an cư nhập hạ suốt ba tháng mùa mưa tại nơi vùng này, để cho tất cả chúng con có
13/11/2021(Xem: 10109)
“Bát Thánh Đạo” là phương pháp tu hành chơn chánh cao thượng đúng theo qui tắc Phật giáo mà đức Thế Tôn đã có lời ngợi khen là quí trọng hơn tất cả con đường tu hành, là con đường không thẳng cũng không dùn, không tham vui cũng không khắc khổ, vừa thành tựu các điều lợi ích đầy đủ đến hành giả, hiệp theo trình độ của mọi người. Cho nên cũng gọi là “TRUNG ĐẠO” (Majjhimapaṭipadā) là con đường giữa. Ví như đàn mà người lên dây vừa thẳng, khải nghe tiếng thanh tao, làm cho thính giả nghe đều thỏa thích. Vì thế, khi hành giả đã thực hành đầy đủ theo “pháp trung đạo” thì sẽ đạt đến bậc tối thượng hoặc chứng đạo quả trong Phật pháp không sai. Nếu duyên phần chưa đến kỳ, cũng được điều lợi ích là sự yên vui xác thật trong thân tâm, từ kiếp hiện tại và kết được duyên lành trong các kiếp vị lai. Tôi soạn, dịch pháp “Bát Thánh Đạo” này để giúp ích cho hàng Phật tử nương nhờ trau dồi trí nhớ và sự biết mình. Những hành giả đã có lòng chán nản trong sự luân hồi, muốn dứt trừ phiền não, để
08/11/2021(Xem: 11181)
Đây chỉ là chiếc thuyền nan, chưa tới bờ bên kia, vẫn còn đầy ảo tưởng chèo ra biển cả. Thân con kiến, chưa gột sạch đất cát, bò dưới chân Hy Mã Lạp Sơn, nghe tiếng vỗ của một bàn tay trên đỉnh cao. Chúng sinh mù, nếm nước biển, ngỡ bát canh riêu cá, Thế gian cháy, mải vui chơi, quên cảnh trí đại viên. Nắm vạt áo vàng tưởng như nắm lấy diệu quang, bay lên muôn cõi, theo tiếng nhạc Càn Thát Bà réo gọi về Tịnh Độ, ngửi mùi trầm Hương Tích, an thần phóng thoát. Con bướm mơ trăng Cực Lạc, con cá ngụp lặn dưới nước đuôi vàng như áo cà sa quẫy trong bể khổ, chờ thiên thủ thiên nhãn nghe tiếng sóng trầm luân vớt lên cõi Thanh văn Duyên giác. Những trang sách còn sở tri chướng của kẻ sĩ loanh quanh thềm chùa Tiêu Sơn tìm bóng Vạn Hạnh, mơ tiên Long Giáng lào xào bàn tay chú tiểu Lan trên đồi sắn.
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Senior Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com ; http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
quangduc@quangduc.com , tvquangduc@bigpond.com
KHÁCH VIẾNG THĂM
110,220,567