ÐỐI TRỊ TẤT ÐÀN27

Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

- Các ông, mỗi người nên chia đều ra để vào nhân gian du hành. Các bậc Hiền thiện khắp nơi có thể nhận được sự giáo giới của các ông. Riêng Ta, bây giờ sẽ đến xứ Ưu-vi28^,chỗ Uất-tỳ-la Ca-diếp 29để khai hóa.

Các Tỳ-kheo vâng lời Phật dạy, chia nhau lên đường. Ðức Thế Tôn đi về chỗ Ca-Diếp đang trú ngụ. Ở đây, Ca-diếp thờ một con độc long trong một ngôi nhà vắng, tách biệt; không ai dám bén mảng đến gần, chỉ trừ Ca-diếp. Ðức Phật cố ý đến vào buổi chiều vừa xẩm tối và xin Ca-diếp ở lại đêm trong nhà có con rồng.

Ca-diếp nói:

- Không thể chấp nhận lời yêu cầu này, vì trong nhà có con độc long, sợ e làm hại Ngài.

- Không can chi, rồng không thể hại Tôi đâu. - Ðức Phật trả lời.

- Nếu Ngài không sợ thì cứ tùy ý vào nghỉ. - Ca-diếp chấp thuận.

Ðức Phật đem cỏ vào nhà, trải cỏ ra ngồi, với ý nghĩ: “Ta sẽ làm cho thân con rồng nhỏ lại như que đũa, để trong bình bát, điều phục nó”.

Ngồi chưa được bao lâu, con rồng nổi giận, cả thân tuôn ra khói, đức Phật cũng tuôn ra khói. Cả thân rồng liền biến thành một đống lửa cháy rực, lập tức cả thân đức Phật tuôn ra lửa. Cả hai ngọn lửa hừng hực cháy, làm cho cả gian nhà rồng tung tóe ánh sáng chói lòa. Khi ấy, Ca-diếp và các đệ tử đến, đi quanh nhà con rồng, nuối tiếc than:

- Ðại Sa-môn không chịu nghe lời ta, để bây giờ bị con rồng hại mất!

Sáng ngày, đức Phật cầm bình bát đựng con rồng bước ra ngoài thì gặp ngay Ðại Ca-diếp, Ngài nói:

- Ðiều làm cho mọi người khiếp sợ thì bây giờ nằm gọn trong bình bát này. Nay Ta đã hàng phục độc long của ông rồi đó.

Với ý nghĩ cố chấp, Ðại Ca-diếp nghĩ: “Ðại Sa-môn này tuy có thần lực nhưng không bằng chơn đạo của ta”.

Ðức Phật liền vận thần lực, chỉ trong chớp nhoáng, đem con rồng đặt ở Trung gian thế giới, rồi về lại chỗ Ca-diếp. Ca-diếp hỏi Phật:

- Ðể con rồng chỗ nào rồi?

- Trung gian thế giới. - Ðức Phật trả lời.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðại Sa-môn này thần lực rất lớn nên chỉ trong thoáng chốc đem cả con rồng bỏ vào Trung gian thế giới. Tuy vậy cũng không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Ca-diếp thưa:

- Xin mời Ðại Sa-môn ở lại đây để tôi được cúng dường.

Ðức Phật nói:

- Nếu hằng ngày ông đến mời Tôi, thì Tôi có thể nhận lời.

- Tốt thôi! - Ca-diếp đáp lời.

Cách chỗ ở của Ca-diếp không xa, có một khu rừng rậm, đức Phật tạm nghỉ ở nơi đây. Ban đêm, Tứ Thiên Vương từ trời xuống hầu Phật, nghe pháp. Ánh sáng từ bốn vị Thiên Vương như bốn đống lửa. Ca-diếp đang đêm thức dậy, thấy chỗ Phật có bốn khối sáng rực mà không rõ đó là hiện tượng gì. Sáng ngày, Ca-diếp đến thỉnh Phật:

- Thức ăn đã xong rồi, mời Ngài đến dùng.

Ca-diếp lại hỏi:

- Ðêm rồi, nơi đây có bốn khối sáng lớn, ánh sáng như lửa mà không phải lửa, ánh sáng này là thế nào?

- Ðêm qua Tứ Thiên Vương xuống cúng dường và nghe pháp, ánh sáng của họ đấy. - Ngài trả lời.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðại Sa-môn này có đại oai thần nên khiến cho Tứ Thiên Vương tự xuống cúng dường. Tuy vậy cũng vẫn không bằng ta, bởi ta đã được A-la-hán đạo”.

Ðức Phật bảo Ca-diếp:

- Ông về trước, Tôi sẽ đến sau.

Ca-diếp vừa đi, đức Phật chớp nhoáng như lực sĩ co duỗi cánh tay đến cây Diêm-phù30lấy trái đem về. Ca-diếp chưa về đến nơi thì đức Phật đã đến ngồi vào chỗ ngồi rồi. Ca-diếp về sau, thấy Phật, hỏi:

- Tôi không đi đường nào khác trở về, cũng không ghé ở đâu, không thấy Ðại Sa-môn, vậy Ðại Sa-môn đi đường nào đến đây?

- Sau khi ông vừa ra về, Tôi liền đến cây Diêm-phù hái trái đem về đây. Trái này thơm ngon, có thể ăn được, Tôi biếu ông ăn thử xem sao! - Ðức Phật nói.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðại Sa-môn này có đại thần lực, nhưng không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Ðức Phật thọ trai xong, trở về lại khu rừng. Ðêm sau, Thích-đề-hoàn-nhơn đích thân xuống hầu Phật, nghe pháp. Ánh sáng trời Ðế Thích chiếu khắp khu rừng, sáng gấp bội ánh sáng Tứ Thiên Vương. Ca-diếp ban đêm thấy, cũng không rõ là ánh sáng gì. Sáng ngày đến thỉnh Phật thọ trai và hỏi về ánh sáng đêm rồi. Ðức Phật bảo:

- Ðêm rồi Thích-đề-hoàn-nhơn xuống cúng dường và nghe pháp, ánh sáng ấy là ánh sáng của họ.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðại Sa-môn này là hạng thần lực khuôn mẫu của thần lực, nên khiến trời Ðế Thích tự xuống cúng dường, song cũng không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Ðức Phật bảo ông Ca-diếp:

- Ông về trước, Tôi sẽ đến sau.

Ca-diếp vừa về, đức Phật đến ven biên Diêm-phù-đề31ở rừng Ha-lê-lặc 32, hái trái đem về chỗ Ca-diếp, đến ngồi vào tòa. Ca-diếp về liền sau đó, cũng hỏi như trên. Ðức Phật bảo:

- Ông vừa đi, Tôi đến cạnh biên Diêm-phù-đề, nơi rừng Ha-lê-lặc hái trái đem về đây. Trái này thơm ngon, có thể ăn được, giờ thì biếu ông ăn thử.

Ca-diếp lại nghĩ như trước đã nghĩ. Ðức Phật thọ trai xong, về lại khu rừng...

Ðêm thứ ba, Phạm Thiên vương chủ thế giới Ta-bà xuống hầu Phật, nghe pháp. Ánh sáng trời Phạm Thiên sáng gấp bội ánh sáng trời Ðế Thích. Ban đêm, Ca-diếp thấy không biết là ánh sáng gì. Sáng ngày, Ca-diếp đến thỉnh Phật thọ trai, rồi cũng hỏi ý nghĩa ánh sáng đêm rồi. Ðức Phật bảo:

- Ðêm rồi, Phạm Thiên vương đến cúng dường và nghe pháp, ánh sáng ấy là của họ.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðây là Ðại Sa-môn thuộc hạng thần lực khuôn mẫu của thần lực, nên khiến trời Phạm Thiên đến cúng dường, song cũng không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Ðức Phật bảo Ca-diếp:

- Ông về trước, Tôi sẽ đến sau.

Ca-diếp vừa đi, đức Phật đến cạnh biên Diêm-phù-đề, nơi rừng A-ma-lặc33hái trái đem về... (như trước)

Ðức Phật thọ trai xong, trở về lại khu rừng...

Bấy giờ, đức Thế Tôn cần nước để rửa, sông Ni-liên-thiền34liền vòng quanh lại, chảy qua trước mặt Ngài, Ngài dùng nước để rửa. Sáng ngày, Ca-diếp lại đến thỉnh Phật thọ trai, thấy khúc sông chảy quanh, liền hỏi:

- Ai đào khúc sông này?

- Vừa rồi Tôi cần nước, nước sông tự chảy quanh đến. - Ðức Phật trả lời.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðây là hạng Sa-môn có thần lực khuôn mẫu của thần lực, nên móng ý niệm cần nước, nước liền chảy đến, song không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Ðức Phật bảo Ca-diếp:

- Ông về trước, Tôi sẽ đến sau.

Ca-diếp vừa đi, đức Phật đến nơi Câu-da-ni lấy sữa bò đem về... (diễn tiến như trước).

Ðức Phật thọ trai xong, trở về lại khu rừng.

Bấy giờ, người tớ gái gia đình Bà-la-môn Tư-na chết, bỏ chiếc áo nơi gò mả, đức Phật lấy đem về, với ý nghĩ: “nên giặt nó như thế nào?”. Vừa nghĩ như thế, Thích-đế-hoàn-nhơn liền đến lấy ngón tay chỉ xuống đất, thì ở dưới nước vọt lên thành ao, rồi bạch Phật:

- Ngài có thể giặt áo nơi ao này.

Sơn thần A-tỳ-thích-ca35đưa đến một cái bồn bằng đá lớn, bạch Phật:

- Ngài có thể dùng cái bồn này để giặt.

Ðức Phật lại nghĩ: “Ta đứng dựa thế vào cái gì để giặt y này?”. Cách ao không xa, có cây Kha-hầu36, vị thần cây liền bẻ cong một nhánh cây xuống sát Phật để Phật vin vào đó. Ðức Phật giặt y rồi, phơi y nơi hư không. Ca-diếp sáng ngày đến thỉnh Phật thọ trai, thấy khung cảnh phục vụ cho việc giặt y của Phật, hỏi không sót thứ gì. Ðức Phật lần lượt kể rõ mọi việc. Tuy vậy, Ca-diếp vẫn giữ tâm niệm cao ngạo như trước. Ðức Phật bảo Ca-diếp:

- Ông về trước, Tôi sẽ đến sau.

Ca-diếp vừa đi, đức Phật đến xứ Uất-đơn-việt37lấy loại lúa tự nhiên 38đem về... (như trước)

Ðức Phật thọ trai xong, trở về lại khu rừng.

Sáng ngày hôm sau, nhân lúc có tiết hội, Ca-diếp nghĩ rằng: “Nay ta không thỉnh Phật thọ trai, vì thỉnh Ngài đến chắc mọi người sẽ bỏ rơi ta mà tranh nhau phụng sự Ngài”. Do vậy, Ca-diếp không đi thỉnh Phật.

Ðức Phật biết ý đồ Ca-diếp, nên đến Uất-đơn-việt lấy thức ăn để ăn. Ngày ấy qua rồi, Ca-diếp lại đến thỉnh Phật thọ trai và hỏi:

- Ngày hôm qua tôi không đến thỉnh, Ngài ăn thứ gì?

- Ngày hôm qua ông nghĩ: “Nhân ngày tiết hội mà thỉnh Phật, mọi người thấy Ngài sẽ bỏ ta, tranh nhau phụng sự Phật”? Cho nên Ta đến xứ Uất-đơn-việt lấy thức ăn để dùng. - Ðức Phật trả lời.

Ca-diếp lại nghĩ: “Ðây là Ðại Sa-môn thần lực thuộc hạng thần lực khuôn mẫu, nên mới biết ý niệm của người khác, song cũng không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Hôm ấy, đức Phật cùng đi với Ca-diếp về nhà thọ trai, rồi trở về khu rừng.

Ngày ấy, đệ tử Ca-diếp gồm 500 người làm công việc bửa củi. Họ bửa xuống nhưng không giở búa lên được. Ðệ tử thưa với thầy chuyện quái lạ này. Thầy nghi, nói:

- Sợ Ðại Sa-môn làm việc này. Các ông đến hỏi Ngài thử sao!

Họ kéo đến hỏi Phật việc khó hiểu này. Ðức Phật hỏi:

- Các ông có muốn giở búa lên không?

- Thưa muốn. - Ðệ tử của Ca-diếp đáp.

- Các ông cứ về đi thì cái búa tự giở lên. - Ðức Phật bảo họ.

Khi búa đưa lên được rồi, nhưng bửa xuống lại không được. Họ lại thưa với thầy. Thầy bảo đệ tử đến hỏi Phật. Ðức Phật hỏi:

- Muốn để búa xuống không?

- Thưa muốn.

- Các ông hãy đi về thì búa sẽ tự để xuống.

Nhưng, khi búa bửa xuống, búa dính luôn vào củi, không thể bửa được. Ðệ tử lại thưa thầy, thầy bảo họ đến hỏi Phật. Ðức Phật hỏi:

- Muốn búa bửa được phải không?

- Thưa muốn.

- Thôi, cứ đi về đi, búa sẽ sử dụng được.

Búa sau đó sử dụng bình thường.

Ðệ tử của Ca-diếp muốn nhen lửa, lửa không chịu cháy. Ðệ tử lại thưa với thầy. Thầy bảo đệ tử đến hỏi đức Phật. Ðức Phật hỏi:

- Muốn lửa cháy phải không?

- Vâng! - Họ thưa.

- Thôi, cứ về đi lửa sẽ tự cháy. - đức Phật bảo.

Họ về, lửa liền phụt cháy và cứ cháy mãi không dập tắt được. Họ lại hỏi thầy. Thầy lại bảo họ hỏi Phật. Phật bảo họ đi về, lửa liền tự tắt.

Họ muốn dập tắt lửa than bằng bình đựng nước, nhưng nước trong bình không chảy ra. Họ thưa thầy, thầy bảo họ đến hỏi Phật. Phật bảo họ đi về thì nước tự chảy ra. Nước tự chảy ra và chảy mãi không dừng lại. Họ thưa thầy, thầy bảo họ đến hỏi Phật. Phật dạy họ cứ đi về thì nước trong bình tự dừng lại. Họ về, nước trong bình tự nhiên thôi chảy ra.

Bấy giờ trời mây u ám, mưa lớn suốt bảy ngày. Khu vực nhà ông Ca-diếp thành một biển nước mênh mông. Ðức Phật ở trong rừng, ông Ca-diếp sợ Phật bị nước cuốn trôi, đi thuyền đến xem, thấy đức Thế Tôn đang kinh hành trên dòng sông Ni-liên-thiền. Ca-diếp lại nghĩ: “ Ðại Sa-môn này có thần lực cao siêu nên nước lớn như vậy mà không bị cuốn trôi, lại kinh hành trên nước, song vẫn không bằng ta, ta đã được A-la-hán đạo”.

Khi ấy, đức Thế Tôn bay lên hư không, bảo ông Ca-diếp rằng:

- Ông không phải là La-hán, tại sao cứ hư dối tự xưng là đắc đạo?!

Ca-diếp thú nhận:

- Bạch Thế Tôn, thật vậy! Bạch Thế Tôn thật vậy!

Ông ta lại bạch Phật:

- Xin Thế Tôn cho con được xuất gia, thọ Cụ túc giới.

- Ông đã báo cho đệ tử chưa? - Ðức Phật hỏi.

- Thưa chưa. - Ca-diếp đáp.

- Nên báo cho họ biết trước. - Ðức Phật bảo.

Ca-diếp vâng theo, liền trở về nói với hàng đệ tử:

- Các ông biết chăng? Ta muốn tu phạm hạnh nơi Ðại Sa-môn. Các ông, người nào theo ta thì tốt, bằng không vui theo thì tùy ý.

Năm trăm đệ tử đồng thanh nói:

- Khi chúng con thấy Phật hàng phục con rồng thì đã sanh lòng tin, chỉ đợi ý kiến của thầy mà thôi. Chúng con xin được đi theo con đường của thầy.

Thế là thầy trò cùng nhau đến chỗ đức Phật, thưa:

- Bạch Thế Tôn, thầy trò chúng con đều muốn xuất gia thọ Cụ túc giới.

Ðức Phật dạy:

- Lành thay! Các Tỳ-kheo đến đây thọ Cục túc giới. Ở trong pháp luật khéo nói của Ta để tịnh tu phạm hạnh, thì có thể chấm dứt tất cả khổ.

Ông Ca-diếp với 500 đệ tử râu tóc tự rụng, áo ca-sa mặc vào thân, bình bát bưng nơi tay. Sau khi thọ giới, thầy trò đem những dụng cụ, y phục thờ lửa trước đó bỏ xuống sông Ni-liên-thiền. Như vậy, Ca-diếp và 500 đệ tử đã thực hiện xong việc thọ giới Cụ-túc.

Ông Ca-diếp có hai người em, người lớn tên là Na-đề Ca-diếp, người nhỏ tên là Già-da Ca-diếp. Người em lớn có 300 đệ tử, người em nhỏ có 200 đệ tử. Cả hai ở cách anh mình một do-tuần39về phía hạ lưu sông Ni-liên. Ngày ấy, hai người em thấy dụng cụ thờ lửa của anh mình trôi theo dòng sông, hoảng kinh, sợ anh mình đã bị kẻ ác sát hại, bỏ trôi theo dòng nước. Hai người em liền dẫn 500 đệ tử ngược dòng lên đến chỗ anh để tiếp cứu, nhưng thấy cả thầy lẫn trò đều làm Sa-môn... Lấy làm lạ, hai em hỏi:

- Tại sao thế này?

Ca-diếp nói:

- Pháp của đạo này nói lên được yếu tố thù thắng tối thượng, không có ai hơn được.

Nghe thế, hai người em cùng 500 đệ tử bàn bạc, thảo luận: “Trí tuệ đệ nhất như anh mình mà nay vui sống với đạo này, thì chắc đạo này là tối thắng”. Sự thảo luận này dẫn đến việc hai em theo gót người anh, họ liền đưa 500 đệ tử đến chỗ đức Phật, đảnh lễ sát chân rồi bạch:

- Xin cho chúng con xuất gia thọ Cụ túc giới.

Ðức Phật dạy:

- Lành thay! Các Tỳ-kheo đến đây!... (như trước).

Trước thực tế này, đức Phật có suy nghĩ: “Phải giáo giới một ngàn Tỳ-kheo Tăng Phạm-chí mới xuất gia này. Nơi nào có đủ ẩm thực, ngọa cụ cho Tỳ-kheo để thực hiện việc giáo giới?”. Ðức Phật nghĩ ngay đến núi Già-da40, vì ở đây hội đủ yếu tố trên. Ðức Phật liền đưa một ngàn Tỳ-kheo đến núi này. Nơi đây, ba việc giáo giới được đức Phật đề ra: Một là giáo giới thần túc. Hai là giáo giới thuyết pháp. Ba là giáo giới Giáo sắc.

Thế nào là giáo giới thần túc? - Như trong mục thần thông đã nói rõ.

Thế nào là giáo giới thuyết pháp? - Như nói: Tỳ-kheo nên suy nghĩ thế này, không nên suy nghĩ thế này. Nên nhớ nghĩ thế này, không nên nhớ nghĩ thế này. Nên tu thế này, nên đoạn thế này... Nên y theo như vậy mà tu hành.

Thế nào là giáo giới giáo sắc? - Như nói Tỳ-kheo đốt cháy tất cả. Thế nào là đốt cháy tất cả? - Ðốt cháy nhãn, đốt cháy sắc, nhãn thức, nhãn xúc, nhân duyên sanh thọ cũng đốt cháy. Ðốt cháy cái gì? - Ðốt cháy lửa dục, đốt cháy sân dục, si dục... cho đến ý pháp cũng đốt cháy như vậy. Ðệ tử của bậc Thánh nghe pháp như vậy, sanh tâm nhàm chán thế gian, yểm ly thế gian, không có nhiễm trước thì được giải thoát. Giải thoát thì trí sanh, việc đã làm xong, phạm hạnh đã lập, không còn tái sanh.

Khi nói pháp như vậy, một ngàn Tỳ-kheo hết lậu hoặc, tâm được giải thoát.

Bấy giờ, đức Thế Tôn nhớ lại lời hứa với vua Bình-sa là sau khi đắc đạo sẽ độ nhà vua. Ðức Phật cùng với một ngàn đệ tử Tỳ-kheo, kẻ trước người sau vây quanh Ngài, lần lượt du hành về thành Vương-xá.

Vua Bình-sa nghe Phật sau khi thành đạo, độ ba anh em Ưu-vi Ca-diếp và một ngàn đệ tử, nay đến ấp này; vua liền ban lệnh cho 42.000 tụ lạc trong nước, mỗi tụ lạc chọn hai vị hào kiệt về thành để cung nghinh đức Phật và tám vạn bốn ngàn người cỡi voi, ngựa, xe nối tiếp nhau đón mừng. Bấy giờ, vào tháng cuối mùa Xuân, khí hậu nóng bức, mọi người thầm nghĩ: “Làm sao có được chút bóng mát?!”. Biết được ý nghĩ này, liền khi ấy, trời Thích-đề-hoàn-nhơn hóa một cái lọng báu bằng mây che khắp, lại có gió mát phe phẩy và tự thân hóa làm Phạm thiên, mặc áo màu vàng, cầm cây trượng bằng bảy báu, một tay cầm phất trần cũng khảm bằng bảy báu, cách đất một khủy tay đi trước hướng dẫn. Lúc ấy, người nước Ma-kiệt muốn lấn đi trước Phật, bị trời Ðế Thích đuổi chạy. Họ cơ hiềm, ngâm lời kệ:

Hình ai giống Phạm thiên Cầm trượng đi cách đất

Miệng nói lời dễ thương Vì ai làm cấp sử (thừa sự)?

Thích-đề-hoàn-nhơn nói kệ đáp:

Giải thoát mọi trói buộc

Ðiều ngự sĩ tối thượng

Ứng cúng, bậc Thiện thệVì Ngài, tôi cấp sử.

Vua Bình-sa trong lúc đón nghinh, lại nghĩ: “Chỗ nào đức Phật nghỉ ngơi thì ta đem chỗ ấy cúng Phật để lập tinh xá”. Ðức Phật biết ý này nên chiều tối Ngài đến nghỉ lại ở vườn trúc Ca-lan-đà.

Bấy giờ, quần chúng đều hoài nghi: “Không biết đức Phật với Ưu-vi Ca-diếp, ai là đệ tử?”. Biết được ý nghĩ này của quần chúng, đức Phật liền hướng đến Ưu-vi Ca-diếp nói bài kệ:

Ưu Vi, ông thấy gì

Mà bỏ pháp thờ lửa?

Nay chính Ta hỏi ông

Ông cần như thật đáp.

Ưu-vi Ca-diếp liền đáp kệ:

Thường tham những mỹ vị

Tâm chạy theo thanh sắc

Con thấy nhơ nhớp này

Nên bỏ nghiệp thờ lửa.

Quần chúng tuy nghe đức Phật cùng Ca-diếp nói kệ, song chưa rõ được ý, vẫn còn hồ nghi. Biết được tâm trạng này, đức Phật lại nói kệ hỏi:

Ngũ vị ngọt miệng người

Sắc thanh vui lòng người

Ông thấy nhơ nhớp này

Ðược không bởi do đâu?

Ưu-vi Ca-diếp kệ đáp:

Con thấy đạo, liền bỏ

Tất cả không đắm trước

Không khác, không thể khác

Do vậy, bỏ thờ lửa.

Dù đã nghe đối đáp hai lần kệ, tâm đại chúng vẫn còn lưỡng lự, hoài nghi. Phật biết tâm họ, bèn bảo Ca-diếp:

- Ông lấy quạt, quạt cho Ta.

Ca-diếp nghe theo, lấy quạt hầu Phật. Ðức Phật lại bảo Ca-diếp:

- Hiện thần thông biến hóa của ông xem nào!

Ca-diếp liền thị hiện các loại thần biến, phân thân thành trăm ngàn ức, rồi hiệp lại thành một thân, đi xuyên qua vách đá, vào trong đất như vào trong nước, đi trên nước như đi trên đất, ngồi nằm trong không trung như chim bay lượn, cả thân bừng cháy chói sáng, tuôn khói, vượt lên mây, lấy tay rờ mặt trời, mặt trăng, đứng thẳng đến trời Phạm Tự Tại vô ngại. Hoặc trên thân tuôn ra nước, dưới thân tuôn ra lửa; hoặc thân trên tuôn ra lửa, thân dưới tuôn ra nước. Rồi từ trên không giáng xuống, cúi đầu đảnh lễ sát chân Phật, đi quanh bên phải ba lần, Ca-diếp quỳ gối, chấp tay bạch Phật:

- Thế Tôn là thầy của con, con là đệ tử của Thế Tôn.

Thưa như vậy ba lần, rồi Ca-diếp nói với đại chúng rằng:

- Những sự hiểu biết cho đến những thần biến của tôi đều do ân của Ðại sư mà được.

Ðại chúng sau khi biết rõ Ca-diếp là đệ tử Phật, nên đối với đức Phật họ hết sức hoan hỷ, cung kính Ngài vô lượng.

Thường pháp của chư Phật là khi nhân tâm chưa cảm động, chuyển đổi thì không vì họ nói pháp, nhưng bây giờ thì đại chúng đã hoan hỷ, cung kính, nên Ngài nói các diệu pháp, chỉ bày sự lợi ích để họ được an vui và nói các pháp mà chư Phật thường thuyết, đó là Khổ, Tập, Tận, Ðạo. Vua Bình-sa và 8 vạn 4 ngàn người ngay chỗ ngồi xa lìa trần cấu, được con mắt pháp trong sạch, thấy pháp đắc quả, rồi thọ tam quy và năm giới.

Sau đó, vua Bình-sa cúi đầu thỉnh Phật và Tăng sáng ngày mai thọ trai, đức Phật im lặng nhận lời. Nhà vua vui vẻ trở về cung, ra lệnh chuẩn bị đầy đủ các thức ăn ngon bổ. Sáng ngày, vua cho trải tọa cụ nơi vườn trúc và đích thân đến mời Phật thọ trai. Ðức Phật cùng Ðại chúng theo thứ tự mà ngồi. Nhà vua tự tay sớt thức ăn, ngài rất vui vẻ và không biết mệt mỏi. Phật và Tăng thọ thực, rửa tay xong, nhà vua đứng qua một bên, bạch Phật:

- Con xin dâng cúng vườn trúc này lên Ngài.

Ðức Phật dạy:

- Nên cúng cho Tăng, phước điền nhiều hơn.

Nhà vua lại thưa:

- Cúi xin Ngài nạp thọ.

Ðức Phật dạy:

- Nên cúng cho Tăng, trong đó có Tôi.

Nhà vua nghe theo và dâng cúng vườn trúc Ca-lan-đà cho bốn phương Tăng. Sau đó nhà vua lấy chiếc ghế nhỏ ngồi trước đức Phật nghe pháp. Ðức Phật nói pháp tùy hỷ, chú nguyện bài kệ như bài kệ chú nguyện công đức cho Tỳ-lan-nhã. Tiếp theo, đức Phật nói các diệu pháp rồi bảo vua lui về cung. Nhà vua từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ sát chân Phật, nhiễu quanh bên phải ba vòng rồi lui về.

HỘI ÐỦ CON SỐ MỘT NGÀN HAI TRĂM NĂM MƯƠI

Bấy giờ, đức Thế Tôn trú tại tinh xá Trúc viên41thành La-duyệt-kỳ 42có một ấp tên là A-la-đà. Phạm chí Sa-nhiên 43cư ngụ nơi ấp này, có 250 đệ tử theo học đạo. Trong số đó có hai môn đồ cao túc: một người tên là Ưu-Ba-đề-xá 44, người thứ hai tên là Câu-luật-đà 45.

Một hôm, Tỳ-kheo Át-bệ46vào thành khất thực, Ưu-Ba-đề-xá dạo chơi thấy Át-bệ có nhan sắc vui vẻ, hòa nhã, các căn tịch định, y phục chỉnh tề, bưng bát nhìn đất mà đi. Với phong độ giải thoát như vậy, khiến Ưu-Ba-đề-xá lưu ý và lần theo Át-bệ quan sát từng oai nghi một. Như có một lực hút mạnh, Ưu-Ba-đề-xá tiến lên, đến trước Át-bệ hỏi thăm:

- Pháp tượng này ở đâu, y phục lại khác thường như thế? Có thể cho tôi biết quý danh bậc Tôn sư của tôn giả?

Át-bệ trả lời:

- Sa-môn Cù Ðàm là Ðại sư của tôi. Chúng tôi tôn thờ Ngài, theo học với Ngài, là đệ tử của Ngài.

- Ðại sư của tôn giả nói những pháp gì? - Ưu-Ba-đề-xá hỏi.

- Tôi còn trẻ, mới học đạo chưa được bao lâu, đâu có thể nói được nghĩa lý rộng lớn về pháp của thầy tôi. Nhưng, nay tôi có thể vì ông nói các nghĩa yếu lược. Thầy tôi dạy: “Các pháp từ duyên sanh, cũng từ duyên mà diệt. Tất cả các pháp là không, không có chủ thể”. - Át-bệ giải đáp.

Ưu-Ba-đề-xá nghe chừng ấy lời, bỗng tâm ý sáng ra, hiểu rõ vấn đề đã bị đóng kín từ lâu, được ngay con mắt pháp trong sạch, tỉnh ngộ. Ưu-Ba-đề-xá cúi chào Át-bệ, quay về.

Ðến gặp ngay người bạn tâm giao là Câu-luật-đà, Ưu-Ba-đề-xá nói lại lời pháp kia cho Câu-luật-đà nghe. Nghe qua như người ngủ được đánh thức, Câu-luật-đà bừng ngộ, xa lìa trần cấu, đắc pháp nhãn thanh tịnh, liền hỏi Ưu-bà-đề-xáù:

- Ðức Như Lai du hoá, hiện giờ đang ở đâu?

- Hiện Ngài ở tại Trúc viên Ca-lan-đà.

- Ðức Như Lai là thầy của chúng ta, chúng ta nên cùng đến đó kính lễ, thăm hỏi.

- Còn 250 huynh đệ thì sao?

- Khi thầy gần qua đời, di chúc cho chúng ta là cần phải dìu dắt, chỉ bảo cho nhau để dẫn đến mọi thành tựu. Bây giờ đâu lẽ nào không thông báo cho nhau, ra đi, bỏ họ lại sao?!

Hai người đi ngay đến chỗ huynh đệ, trước họ, Ưu-Ba-đề-xá nói:

- Tôi và Câu-luật-đà hôm nay muốn theo Sa-môn Cù Ðàm để tu phạm hạnh. Các ông mỗi người tùy ý thích mà tự chọn con đường.

Và con đường lựa chọn của 250 huynh đệ là quyết theo con đường của hai cao túc mình đã chọn. Hai người đưa 250 môn đệ đến thẳng vườn Trúc. Ðức Thế Tôn từ xa đã trông thấy, Ngài bảo các Tỳ-kheo:

- Hai người sắp đến kia là Ưu-Ba-đề-xá và Câu-luật-đà. Hai người này sẽ là bậc tối thượng thủ trong hàng đệ tử của Ta, trí tuệ vô lượng, thần túc vô biên.

Họ đến gặp Phật và đức Phật vì tất cả họ, tuần tự nói pháp, luận về bố thí, trì giới và sanh thiên, chê trách dục bất tịnh, khen ngợi hạnh xuất ly. Từ nơi chỗ ngồi, họ liền hết các lậu hoặc, tâm ý sáng ra, nhận thức được mọi vấn đề một cách đúng đắn. Họ đến trước Phật xin xuất gia tịnh tu phạm hạnh. Ðức Phật dạy:

- Lành thay, các Tỳ-kheo đến đây! Ở trong pháp của Ta tịnh tu phạm hạnh, thì nguồn gốc khổ sẽ được diệt trừ. Như vậy được gọi là xuất gia thọ Cụ túc giới.

Như vậy, ở thời điểm này, chúng Tỳ-kheo của Phật lên đến 1.250 vị.

ÂN ẤY NÊN TRẢ

Bấy giờ, có một Ma-nạp ngoại đạo muốn xuất gia thọ cụ túc giới trong chánh pháp, bèn đến Xá-lợi-phất xin:

- Cho con xuất gia thọ Cụ túc giới.

Xá-lợi-phất không cho thọ. Ma-nạp tuần tự đi khắp chỗ 500 Tỳ-kheo để xin, nhưng không vị nào cho thọ. Ma-nạp tủi thân buồn khóc, ra về.

Ðức Phật với thiên nhãn, Ngài nhìn thấy tấm lòng Ma-nạp, hỏi Xá-lợi-phất:

- Ma-nạp ấy tại sao khóc lóc ra về?

Xá-lợi-phất trình bày đầy đủ sự việc không cho thọ giới. Ðức Phật lại hỏi:

- Người này đã từng có một lần nói lời lành đối với Tỳ-kheo không?

- Thưa có. - Xá-lợi-phất trả lời.

- Lời nói lành ấy như thế nào?. - Ðức Phật hỏi.

- Thưa Thế Tôn, trước đây con đi khất thực, Ma-nạp này khen con: “Sa-môn Thích tử này thiện hảo, có đức, nên cho thức ăn”. - Xá-lợi-phất bạch.

- Ân ấy nên trả. Ông có thể độ họ.

Xá-lợi-phất ghi nhận lời dạy và cho Ma-nạp thọ giới Cụ túc.

BỐN ÐIỀU NƯƠNG TỰA

Lại có một Ma-nạp ngoại đạo phước mỏng nên khất thực khó được, lại có suy nghĩ: “Sa-môn Thích tử khất thực dễ được, đau ốm có người giúp đỡ thuốc men. Nay ta nên đến đó xuất gia thọ Cụ túc giới”. Làm theo ý nghĩ, Ma-nạp đến Tăng phường bạch các Tỳ-kheo:

- Cho con xuất gia thọ giới Cụ túc.

Các Tỳ-kheo chấp thuận cho Ma-nạp thọ giới. Ma-nạp do nghiệp nặng, phước mỏng nên theo thứ tự mời đi thọ thực bị Tăng gác lại. Các Tỳ-kheo nói:

-Thầy có thể mặc y, bưng bát đi khất thực.

- Thưa Ðại đức, tôi sợ đi khất thực lắm! Vì thế mới xuất gia trong giáo pháp Phật. Nay tại sao lại bảo tôi đi khất thực?! - Ma-nạp thưa thế.

Các Tỳ-kheo bạch Phật, đức Phật dạy:

- Không nên độ hạng người này, nếu độ phạm Ðột-kiết-la. Khi độ, phải hỏi trước: “Người vì lý tưởng nào mà xuất gia?”. Nếu nói vì ẩm thực thì không nên độ. Nếu nói vì cầu thiện pháp, nhàm chán sanh, lão, bệnh, tử, ưu bi, khổ não thì nên độ. Trước khi trao giới Cụ túc, nên nói rõ bốn việc phải nương tựa, đó là: “Mặc y phấn tảo47, đi khất thực, nương ngồi dưới gốc cây, thọ dùng tàn khí dược48. Ngươi có thể trọn đời nương theo bốn việc này hay không?”. Nếu nói có thể, thì nên cho thọ. Nếu nói không có thể, thì không nên cho thọ.

XIN MỘT LẦN CUỐI

Bấy giờ, thọ giới Cụ túc xong, một tân Tỳ-kheo gặp tình nhân cũ là một dâm nữ. Dâm nữ nói với người tình cũ rằng:

- Anh không thể sinh sống được nên mới vào đạo, phải không?

- Tôi nhàm chán sanh, lão, bệnh, tử, ưu bi, khổ não, muốn hết gốc khổ nên vào đạo, phụng hành chánh pháp, rộng tu phạm hạnh. - Tân Tỳ-kheo trả lời.

- Như lời anh nói thì việc giao hội không còn có nữa rồi. Nay anh có thể cùng em hành dục một lần cuối đi! - Dâm nữ đề nghị.

Người mới thọ giới kia, nghe hợp lý thuận tình, hành dục, mãi chiều tối mới về Tăng phường. Các Tỳ-kheo hỏi:

- Tại sao thầy ở lại sau?

Tân Tỳ-kheo trả lời đúng sự thật đã diễn ra. Các Tỳ-kheo liền xua đuổi:

- Thầy đi đi! Thầy cút đi! Trong pháp của Tỳ-kheo, nếu hành sự như vậy thì chẳng phải Sa-môn, chẳng phải Thích tử.

Tân Tỳ-kheo nghe vậy, buồn rầu nói:

- Nếu khi thọ giới, nói với tôi việc này thì dù có mất mạng tôi đâu có phạm phải tội đuổi đi.

Các Tỳ-kheo bạch Phật, đức Phật dạy:

- Thọ giới Cụ túc rồi phải nói mười hai pháp49, bốn pháp đọa50, bốn pháp ví dụ51, bốn pháp nương tựa52.

NUÔI ÐỆ TỬ ÐÚNG PHÁP

Tỳ-kheo Ưu-ba-tư-na, khi ấy mới được hai tuổi hạ, dẫn đệ tử một tuổi hạ đến kính lễ hầu thăm đức Phật. Kính lễ xong, Ưu-ba-tư-na ngồi lui qua một bên, sau đó, người đệ tử lễ Phật. Trong lúc đầu mặt cúi xuống thì cái đãy mang theo rơi lên đầu gối đức Phật.

Ðức Phật hỏi thầy Ưu-ba-tư-na:

- Thầy này là đệ tử của ai?

- Bạch Thế Tôn, đệ tử của con. - Ưu-ba-tư-na thưa.

- Thầy bao nhiêu tuổi (hạ)? - Ðức Phật hỏi.

- Con hai tuổi, bạch Thế Tôn.

Ðức Phật nghiêm khắc quở trách:

- Thầy làm điều phi pháp. Tại sao chính mình chưa rời khỏi bầu sữa, lại làm bầu sữa cho kẻ khác?!

Quở trách rồi, đức Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Không nên trao giới Cụ túc cho người, khi tuổi hạ của mình chỉ từ một đến chín tuổi. Phải đủ mười tuổi (hạ) như pháp mới được phép trao giới. Nếu chưa đủ mười tuổi và không như pháp mà trao giới Cụ túc cho người thì phạm Ðột-kiết-la.

PHẢI THÀNH TỰU MƯỜI PHÁP

Trong thành Vương-xá, hồi ấy có một ngoại đạo lõa hình, ông ta rất thông minh, uyên bác; người trong nước Ma-kiệt gọi ông là kẻ biết nhiều, thấy rộng. Ngày ấy, ông đến Tăng phường53như muốn thách thức đức Phật, ông ta hỏi:

- Sa-môn Thích tử nào dám cùng ta luận nghị?

Vào thời gian ấy, các Tỳ-kheo đang vui dạo trong các thiền định, không ai chịu bàn luận, cũng không ai chuyện vãn nhau. Tôn giả Xá-lợi-phất lại có suy nghĩ: “Ngoại đạo kia rêu rao như vậy, nếu không có vị nào luận nghị, Phật pháp chắc bị hủy nhục. Nay ta có thể cùng họ luận nghị. Hơn nữa, Ni-kiền54này được người trong nước Ma-kiệt tôn kính, nếu ta dùng một cú nghĩa để hỏi mà không thông hiểu, thì danh tiếng của họ chắc mất sạch và không thể trở thành một pháp lớn ở đời. Bây giờ, nên định thời gian bảy ngày để ta cùng họ luận nghị”.

Tôn giả Xá-lợi-phất cho công bố thời gian bảy ngày luận nghị với ngoại đạo.

Bấy giờ, trong thành Vương-xá, Trưởng giả, Cư sĩ, Bà-la-môn, Sa-môn hồi hộp nghĩ: “Sa-môn Thích tử Xá-lợi-phất là đệ nhị sư, hẹn cùng Ni-kiền đệ nhất sư, sau bảy ngày luận nghị chắc hấp dẫn lắm, cùng nhau đến nghe”.

Trong thời gian diễn ra luận nghị, từ ngày thứ nhất đến ngày thứ sáu, bao vấn đề Ni-kiền-tử đều“thắt lưỡi”. Ðến ngày thứ bảy, Xá-lợi-phất đặt vấn đề: “Dục từ tư tưởng sanh?”. Ni-kiền liền đáp: “Dục từ đối cảnh sanh”. Ðể chỉ ra sự sai lầm này, Xá-lợi-phất liền nói kệ khẳng định:

Thế gian dục là gốc

Ðều từ tư tưởng sanh

Gốc dục thế gian trụ

Nên sanh tâm nhiễm trước.

Ni-kiền kệ vấn:

Dục do tư tưởng sanh

Do đó sanh nhiễm trước

Tỳ-kheo quán rõ ác

Bèn mất ngay phạm hạnh.

Xá-lợi-phất đáp lại rằng:

Tư tưởng không sanh dục

Mà từ đối tượng sanh

Thầy ông thấy các sắc

Tại sao không thọ dục?

Ni-kiền nghe kệ này rồi, không thể trả lời thêm gì được nữa, bèn sanh thiện tâm, muốn xuất gia học đạo trong giáo pháp đức Phật.

Trong chúng, Bạt-nan-đà là người có tướng mạo cao đẹp nhất, còn Xá-lợi-phất có hình dung nhỏ thấp. Ni-kiền thấy vậy so sánh: “Tỳ-kheo thấp nhỏ này, tài trí còn như vậy, huống là người đường đường dung mạo kia!”. Với ý nghĩ ấy, Ni-kiền đến chỗ Bạt-nan-đà thưa:

- Cho con xuất gia thọ Cụ túc giới.

Bạt-nan-đà liền độ Ni-kiền.

Xá-lợi-phất luận nghị xong, đến chỗ đức Phật, đầu mặt kính lễ sát chân rồi ngồi lui qua một bên. Ðức Phật hỏi:

- Thầy cùng với Ni-kiền bảy ngày luận nghị, kết quả như thế nào?

Xá-lợi-phất trình bày đầy đủ diễn tiến sự việc, đức Phật khen:

- Lành thay! Lành thay! Xá-lợi-phất! Thầy có nhiều lòng lân mẫn và đầy lợi ích.

Tỳ-kheo Ni-kiền hỏi Bạt-nan-đà về kinh luật. Bạt-nan-đà không trả lời trôi, Ni-kiền bèn khinh khi Phật pháp và cho các Tỳ-kheo đều không biết gì. Ni-kiền thôi tu, bỏ về lại ngoại đạo. Các Tỳ-kheo Trưởng lão quở trách, hỏi:

- Tại sao Tỳ-kheo mười tuổi hạ mà không biết pháp? Không thể vì đệ tử giải quyết được những nghi hoặc cho họ để họ trở về lại ngoại đạo?!

Sự việc này được các Trưởng lão bạch lên đức Phật, Ngài dạy:

- Nếu chính mình không biết pháp, mà cho người xuất gia thọ Cụ túc giới, phạm Ðột-kiết-la.

Tỳ-kheo nào thành tựu mười pháp mới được trao giới Cụ túc cho người: Thành tựu giới, thành tựu oai nghi; Cẩn thận sợ tội nhỏ; Ða văn, có khả năng thọ trì pháp Phật thuyết; Tụng rành hai bộ Luật, phân biệt được nghĩa lý; Ðủ khả năng dạy đệ tử tăng giới học, tăng tâm học, tăng tuệ học; Có khả năng trừ nghi cho đệ tử, cũng khiến người khác trừ nghi hoặc của họ; Có khả năng trị bệnh cho đệ tử, cũng khiến người khác trị bệnh cho họ; Ðệ tử sanh ác tà kiến có thể dạy cho họ bỏ, cũng có thể khiến người khác dạy cho đệ tử bỏ; Nếu đệ tử quốc độ nào có sự hiểu biết còn nông cạn, mơ hồ, thì có khả năng xoay ý hướng cho họ, cũng có khả năng khiến người khác tác động, xoay chuyển việc đó; Ðủ mười tuổi hạ, hay hơn mười tuổi hạ.

Lại phải thành tựu mười pháp khác, nên trao giới cho người: Biết tội nặng; Biết tội nhẹ; Biết thô tội; Biết chẳng phải thô tội; Biết tội hữu dư; Biết tội vô dư; Biết tội có Yết-ma; Biết tội không Yết-ma; Biết nhân duyên của tội; Ðủ mười tuổi hay hơn mười tuổi hạ.

Lại phải thành tựu năm pháp khác, nên trao giới Cụ túc cho người: Có khả năng dạy đệ tử tăng giới học; Tăng tâm học; Tăng tuệ học; Xét kỹ việc làm của mình; Buộc niệm trước mắt.

Lại phải thành tựu năm pháp khác, ngoài ba pháp trên: Thông minh; Biện tài.

Lại thành tựu năm pháp khác, là: Giới thành tựu; Ðịnh thành tựu; Tuệ thành tựu; Giải thoát thành tựu; Giải thoát tri kiến thành tựu.

Lại phải thành tựu năm pháp nữa, là: Có khả năng dạy đệ tử Tăng thượng giới, tăng thượng phạm hạnh. Biết phạm, biết không phạm. Biết sám hối, chưa sám hối. Ðủ mười tuổi, hoặc hơn mười tuổi hạ, nên trao giới Cụ túc cho người.

PHẢI THƯA ÐỂ TĂNG BIẾT

Bấy giờ, có một cậu bé được cha mẹ gửi đến nhà một thầy để học chữ và các kỹ thuật. Ông thầy sai cậu bé làm đủ việc, lại thường bị đánh đòn. Cậu bé bỏ ông thầy về lại nhà. Cha mẹ lại la rầy, buộc con phải trở lại nhà thầy. Trước cảnh này, cậu bé nghĩ: “Ông thầy hành hạ ta, cha mẹ lại không bênh vực ta. Nay ta nên tìm cách nào để thoát khỏi cái nạn này?! Chỉ có một cách xuất gia thọ giới Cụ túc là yên”. Thực hiện ngay ý định, cậu bé đến Tăng phường thưa với Tỳ-kheo:

- Cho con xuất gia thọ Cụ túc giới.

Các Tỳ-kheo chấp thuận và độ cậu bé này. Ông thầy giáo mất học trò, đến hỏi cha mẹ. Cha mẹ cậu bé nói:

- Tôi bảo nó trở lại thầy mà, chắc bỏ đi rồi!?

Thế là cha mẹ cậu bé và ông thầy dạy học tìm kiếm khắp nơi... Ðến Tăng phường hỏi các Tỳ-kheo, các Tỳ-kheo đều trả lời không thấy. Thầy giáo và cha mẹ cậu bé đành bó tay trở về.

Sau đó, cậu bé này vào thành khất thực. Thầy giáo biết, cơ hiềm:

- Sa-môn Thích tử thường dạy không nói dối, tại sao độ người làm lại là học trò của tôi, lại bảo là không thấy?!

Việc này được các Trưởng lão quở trách, rồi bạch lên Phật. Ngài dạy: “Không được độ người làm của kẻ khác”.

Ngài lại dạy: “Từ nay nếu độ người nên dẫn đến từng phòng để lễ Tăng, tự xưng tên họ để Tăng biết”.

KHÔNG ÐƯỢC ÐỘ NGƯỜI MANG TRỌNG BỆNH

Bấy giờ, người nước Ma-kiệt mắc phải bảy thứ bệnh nghiêm trọng như, cả người mọc nhọt ghê tởm, ung thư, hủi trắng, nửa người khô da quái gở, loang lỗ từng chấm đỏ, mỡ chảy ra... Chữa trị những chứng này chỉ có Kỳ-vức55, các thầy thuốc khác đều “thúc thủ”, nên Vua Bình-sa chỉ thị cho Kỳ-vức rằng:

- Khanh chỉ trị bệnh cho nội cung của trẫm và Tỳ-kheo, Tỳ-kheo ni, không được trị cho người khác.

Do thế, khiến cho bệnh nhân tìm cách xuất gia thọ giới Cụ túc ngày một nhiều, và các Tỳ-kheo đều chấp thuận cho xuất gia. Vì phải tìm dược thảo và bào chế thuốc để chữa trị, nên các Tỳ-kheo bận rộn với công việc này, bỏ bê việc hành đạo. Các bạch y rất bất mãn với việc làm này, cơ hiềm chỉ trích:

- Các Sa-môn như thầy thuốc, như đồ đệ của thầy thuốc, cứ lo bào chế thang dược độ người trọng bệnh, không cân nhắc người đáng độ hay không đáng độ, không có hạnh Sa-môn, phá pháp Sa-môn...

Có một Trưởng giả nọ, bỗng nhiên mắc phải bảy thứ trọng bệnh này, đến nói với thầy thuốc Kỳ-vức:

- Thầy chữa hộ bệnh cho tôi.

- Ngài há không nghe lệnh nhà vua hay sao? - Kỳ-vức hỏi thế.

- Thầy chữa bí mật, tôi sẽ trả cho thầy trăm ngàn tiền. - Trưởng giả tha thiết xin.

Kỳ-vức trả lời như ban đầu. Ông Trưởng giả đề nghị tặng thêm 200, 300, 400, 500 ngàn tiền vàng, cho đến giao cả gia tài sự nghiệp và cả vợ con đều làm nô tỳ cho Kỳ-vức, nhưng Kỳ-vức trước sau một mực tuân theo lệnh vua.

Trước sự thể như thế, ông Trưởng giả nghĩ: “Ðến thế này vẫn không có kết quả, thôi đành chọn con đường xuất gia thọ Cụ túc giới”. Trưởng giả đến Tăng phường thưa với các Tỳ-kheo, xin xuất gia thọ Cụ túc giới. Sau đó, Kỳ-vức chữa trị một mạch bảy ngày các bệnh nhân đều lành, trong đó có Trưởng giả. Bận rộn với công việc chữa trị liên tục này, Kỳ-vức không còn đủ thì giờ chăm sóc cho các bệnh nhân trong nội cung, có người phải chết.

Ông Trưởng giả lành bệnh, sau đó lại hoàn tục, Kỳ-vức gặp, hỏi:

- Ngài đã xuất gia, tại sao lại bỏ đạo?

- Thật sự tôi không có ý xuất gia. Do thầy không chịu chữa bệnh cho tôi, nên tôi quyền biến xuất gia. Nay bệnh đã lành rồi, tôi hoàn tục âu cũng là lẽ thường. - Trưởng giả thật lòng trả lời.

Khi ấy, Kỳ-vức đến chỗ Phật, trình bày lên Ngài đầy đủ việc đã xảy ra, rồi thưa:

- Nếu nhà vua biết việc này thì tội tôi không phải nhỏ. Nguyện xin đức Phật dạy các Tỳ-kheo không nên độ người có trọng bệnh.

Ðức Phật vì Kỳ-vức nói các diệu pháp, rồi khiến ông lui về.

Sự việc này dẫn đến Phật cấm các Tỳ-kheo độ người mang trọng bệnh như vậy.

KHÔNG ÐƯỢC ÐỘ QUÂN NHÂN TẠI CHỨC

Dưới triều vua A-xà-thế có một kiện tướng, sức mạnh bằng 1.000 người. Người đời bấy giờ gọi là Thiên Nhơn lực sĩ. Ông ta nhàm chán đời khổ, nên có suy nghĩ: “Các Sa-môn Thích tử đều phụng hành chánh pháp, ta nên đến đó xuất gia để dứt gốc khổ”. Thế rồi Thiên Nhơn lực sĩ đến Tăng phường cầu độ, các Tỳ-kheo trao giới Cụ túc. Sau đó, vua A-xà-thế ra lệnh động binh, nhưng không thấy Thiên Nhơn lực sĩ trình diện. Nhà vua liền hỏi phần hành thuộc quyền, họ tâu với vua:

- Không biết Thiên Nhơn lực sĩ ở đâu.

Nhà vua liền ra lệnh:

- Nếu quân triều đình hội binh mà quân sĩ nào không đến, sẽ dùng quân pháp trị tội.

Ngày hội binh diễn ra, nhà vua hỏi:

- Kiện tướng đến chưa?

- Tâu Ðại vương, vị ấy chưa đến. - Quan coi quân thưa.

- Bộ binh mà không có người này cũng như tượng quân không có đệ nhất tượng. - Vua nói.

Khi quân pháp đã giải tán thì mới nghe Sa-môn Thích tử độ kiện tướng kia xuất gia. Nhà vua nổi giận, phán:

- Như thế này thì không lâu nữa Sa-môn Thích tử sẽ độ hết người trong các binh chủng triều đình.

Nhà vua lại nghiêm cấm:

- Nếu độ quân nhân sẽ chẻ gân cốt của vị Hòa thượng, cắt lưỡi vị A-xà-lê, còn các Tăng khác trị tội thật nặng, lấy cát lột da, đánh tám roi, đuổi ra khỏi nước.

Các Trưởng lão biết việc này bạch Phật, Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Không nên độ người thuộc nhà quan.

XIN ÐƯỢC GIA TÀI CỦA CHA

Ngày ấy, trời vừa sáng, đức Thế Tôn đắp y bưng bát đến cung vua Tịnh-phạn. Khi ấy, mẹ của La-hầu-la dẫn La-hầu-la lên lầu cao. Từ xa thấy Phật đi vào, bà hỏi:

- Con có thấy Sa-môn kia không?

- Con có thấy. - La-hầu-la thưa.

- Ðó là cha của con. Con có thể đến đòi của cải. - Gia-du bảo con như thế.

Ðức Phật vào trong cung, ngồi nơi đất trống trước sân. La-hầu-la chạy xuống lầu, đến chỗ Phật, đầu mặt kính lễ sát chân rồi đứng trong bóng của đức Phật, thưa:

- Bóng mát này thích quá! Nguyện Phật cho của cải của cha con.

- Con nghĩ kỹ, có muốn được hay không? - Ðức Phật hỏi.

- Con muốn được. - La-hầu-la thưa.

Ðức Phật bèn dẫn La-hầu-la về trú xứ, bảo Xá-lợi-phất:

- Ông có thể độ đứa nhỏ này.

- Bạch Thế Tôn, trước đây Thế Tôn không cho phép nuôi hai Sa-di. Con đã nuôi Châu-na rồi, không thể độ nữa. - Xá-lợi-phất thưa.

- Nay cho phép những người như ông, có khả năng giáo giới, được nuôi hai Sa-di.

Khi vua Tịnh-phạn nghe đức Phật đã độ La-hầu-la, lòng rất ưu phiền, áo não. Vua đến chỗ Phật trình bày:

- Xưa kia Phật xuất gia còn có Nan-đà, không làm cho tôi áo não như vậy. Nan-đà đã lại xuất gia, tôi còn chút hy vọng ký thác nơi đứa cháu này. Nay nó lại xuất gia, vấn đề kế thừa việc nước việc nhà thế là đoạn tuyệt. Kẻ chưa dứt được vọng tình, làm sao nhẫn chịu?!

Nhà vua lại nhân trường hợp của mình, bạch Phật:

- Sự luyến ái đối với con cháu còn hơn cốt tủy. Tại sao các Tỳ-kheo lại lén dụ dẫn con của người ta độ để làm đạo? Nguyện xin Phật từ nay ra lệnh cho các Tỳ-kheo: “Cha mẹ không cho phép thì không được độ”.

Ðức Phật vì nhà vua nói các pháp mầu, chỉ bày sự lợi ích khiến được niềm vui. Nhà vua lui về.

Sau khi kiểm vấn việc độ này của các Tỳ-kheo, đức Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Từ nay cha mẹ không cho thì không được độ người xuất gia.

BÌNH ÐẲNG KỂ CẢ THỨC ĂN

Lúc bấy giờ, trong thành Vương-xá có một đại phú Trưởng giả rất kính tín, mến mộ Phật pháp. Ông ta thường thết đãi cơm cho Tỳ-kheo, Tỳ-kheo ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di. Sau đó, gia đình ông bị phi nhơn làm hại, chết chẳng còn ai, chỉ còn lại hai đứa bé nghèo khổ cùng cực, thường lượm thức ăn dư để sống. Vì trước kia thường gần gũi Tỳ-kheo, nên hai đứa bé rất mến quý thầy, thấy Tỳ-kheo từ xa đã chạy đến, cầm y bát, ngồi trên bắp vế Tỳ-kheo. Các Tỳ-kheo sợ nhớp y bát nên tránh xa nó. Các Cư sĩ rất bất mãn hành vi này, cơ hiềm chỉ trích:

- Nhà ấy trước đây giàu có, tất cả Sa-môn không ngày nào không đến. Nay thấy con người ta mồ côi mồ cút, bần cùng, Tỳ-kheo lại tránh xa, không biết ơn nuôi dưỡng của họ. Chỉ có thức ăn thì mới gần, không có hạnh Sa-môn, phá pháp Sa-môn.

Các Trưởng lão nghe và bằng nhiều cách quở trách các đương sự, rồi bạch lên đức Phật. Ðức Phật hỏi A-nan:

- Hai đứa bé kia đã bao nhiêu tuổi? Có thể đuổi quạ nơi nhà ăn được chưa?

- Bạch Thế Tôn, có thể được. Ðứa lớn 8 tuổi, đứa nhỏ 7 tuổi.

Sau đó, hai đứa bé được độ và giữ phần việc đuổi quạ nơi nhà ăn, nhưng các Tỳ-kheo không cho chúng ăn thức ăn chánh. Các Cư sĩ cũng bất mãn việc này và phê phán:

- Các Sa-môn thường khen ngợi sự bố thí, ăn bình đẳng. Nay độ hai đứa bé này sai đuổi quạ mà không cho thức ăn chính.

Việc này sau đó đức Phật dạy:

- Như phần ăn mà Thượng tọa nhận được, phần Sa-di cũng như vậy. Ðứa nhỏ đuổi quạ cũng cho nhận bình đẳng như thế.

PHI NHƠN XUẤT GIA

Bấy giờ, có một A-tu-la56nhàm chán sanh, lão, bệnh, tử, khởi lên ý nghĩ: “Sa-môn Thích tử phụng hành chánh pháp, tịnh tu phạm hạnh. Ta nên đến đó xuất gia sẽ hết các gốc khổ”. A-tu-la liền hóa thành hình người, đến Tăng phường cầu xin xuất gia. Các Tỳ-kheo liền cho thọ Cụ túc giới. Tân Tỳ-kheo này ăn phần ăn của một người đến bảy người vẫn không no, ăn cả thức ăn dư của Tăng vẫn không đủ.

Khi ấy, thành Vương-xá có hai vị Cư sĩ, cùng một ngày, mỗi nơi mời 500 vị Tăng thọ trai. Các Tỳ-kheo cùng đến một nhà, còn một nhà chỉ có Tỳ-kheo hóa thân đến mà thôi. Tỳ-kheo này chỉ trong thoáng chốc đã ăn hết 500 phần ăn. Các Cư sĩ cơ hiềm, nói:

- Tại sao các Tỳ-kheo lại độ phi nhơn57?

Kẻ hóa thân người kia biết thiên hạ đã biết về mình rồi, liền trở về vị trí cũ.

Các Tỳ-kheo Trưởng lão biết việc này, bạch Phật. Ðức Phật dạy:

- Ở trong giáo pháp của Ta, phi nhơn không phục sinh, không nên cho xuất gia thọ Cụ túc giới. Nếu đã thọ Cụ túc giới thì nên diệt tẫn. Khi thọ giới Cụ túc, nên hỏi: “Ngươi có phải là phi nhơn không?”.

CẦN GIẢI QUYẾT TẾ NHỊ

Khi ấy, có một Tỳ-kheo nam căn biến mất, nữ căn lại hiện ra. Các Tỳ-kheo không biết phải giải quyết thế nào, bạch Phật. Ðức Phật dạy:

- Nên dùng vấn đề thọ giới, vấn đề thỉnh sư, vấn đề tuổi tác của đương sự chuyển qua trú xứ Tỳ-kheo ni, y theo pháp Tỳ-kheo ni mà sống. Nếu trước kia phạm cộng giới của Tỳ-kheo ni58thì nên hối quá trong Tỳ-kheo ni. Nếu trước kia phạm giới bất cộng thì khỏi phải hối quá. Tỳ-kheo ni biến căn thì giải quyết ngược lại.

Bấy giờ, có một Tỳ-kheo bị lửa dục thiêu đốt, không thể kham nhẫn, tự chặt đứt “nam căn” của mình. Việc này được các Tỳ-kheo bạch lên Phật. Ngài quở trách Tỳ-kheo đương sự:

- Ngươi là người ngu si, cái không nên chặt lại chặt, cái nên chặt lại không chặt.

Ðức Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Nếu chặt cái đầu âm cho đến phân nửa “hình” thì phạm Ðột-kiết-la. Nếu chặt hết, phạm Thâu-lan-giá. Nếu khử đi một tinh hoàn, phạm Thâu-lan-giá. Nếu khử đi hai tinh hoàn thì nên diệt tẫn. Nếu bị ác thú hoặc bị oan gia làm hại và tự thối nát hư hoại mà không phục hồi khả năng người nam nữa, đều nên diệt tẫn.

TÔN, TY

Bấy giờ các Tỳ-kheo ngồi không có trên dưới, không cung kính nhau, các Cư sĩ thấy cơ hiềm, nói:

- Bọn sa-môn này ngồi không biết thượng, trung, hạ, không có lớn nhỏ. Họ không có hạnh Sa-môn, phá pháp Sa-môn.

Các Trưởng lão Tỳ-kheo nghe việc này bạch Phật. Nhân chuyện này, trước Tăng đức Phật mượn câu chuyện quá khứ để giáo giới:

- Ðời xa xưa ấy, bên bờ biển nọ có cây Ni-câu-luật59, bóng cây che phủ cả 500 cỗ xe. Bấy giờ, có ba con thú �� nơi cây này: một là chim trĩ, hai là con khỉ lớn, ba là con voi. Tuy là thân hữu nhưng chúng không có tôn kính nhau. Sau thời gian, chúng thảo luận: “Chúng ta đã là thân hữu, tại sao lại không kính nhau? Nên dựa theo năm, ai lớn hơn là tôn, ai nhỏ hơn là ty”. Cả ba đồng ý như vậy nên trĩ và khỉ hỏi voi:

“Bạn nhớ việc lâu xa của cây này như thế nào?”

“Tôi nhớ cây này khi ấy cao mới ngang bụng tôi”. - Voi trả lời.

Voi, trĩ hỏi khỉ lớn, khỉ bảo:

“Tôi nhớ khi ấy tôi đứng thẳng thì cắn tới đọt cây này”.

Voi và khỉ lại hỏi trĩ, trĩ bảo:

“Tôi nhớ xưa kia ở nơi chỗ đó, tôi ăn hạt cây này, rồi đến đây nhả ra, hạt ấy mọc lên cây này”.

Sự nhớ lại này đã giúp cho cả ba thống nhất việc suy cử tôn ty: Chim trĩ là lớn, con khỉ lớn là bậc trung, voi là nhỏ nhất.

Khi cần đi, con khỉ cõng con chim trĩ, con voi cõng khỉ lớn. Con trĩ dạy hai con kia làm 10 thiện nghiệp, chúng đều vâng làm theo. Người đời nghe, đều ghi nhận sự giáo hóa đó, bèn gọi hành thiện là trĩ phạm hạnh. Người hành pháp đó khi mạng chung được sanh lên cõi trời.

Này các Tỳ-kheo! Súc sanh còn biết có tôn ty, huống là trong chánh pháp của Ta lại không có sự tương kính hay sao? Từ nay các ông, người nào thọ giới Cụ túc trước, nên thọ chỗ ngồi thứ nhất, vật cúng thứ nhất, được cung kính lễ bái thứ nhất. Nên phụng hành như vậy.

BỐ-TÁT THUYẾT GIỚI1

Bấy giờ, Kiếp-tân-na ở núi Ất-sư-la khởi lên ý nghĩ: “Nay ta có nên đến chỗ Tăng hợp lại để Bố-tát không?”. Nhưng, Kiếp-tân-na lại nghĩ: “Ta thường thanh tịnh, phiền gì phải đến Bố-tát”.

Ðức Phật khi ấy trú ngụ ở thành Vương-xá, biết ngay ý nghĩ này của Kiếp-tân-na, Ngài liền biến mất nơi đây, rồi xuất hiện trước mặt Kiếp-tân-na, ngồi nơi tòa và bảo:

- Thầy chớ nên nghĩ: “Ta thường thanh tịnh, phiền gì phải đến Bố-tát”. Nếu thầy không đến, không cung kính Bố-tát thì ai cung kính?

Thế Tôn dạy như vậy, rồi bèn cùng Kiếp-tân-na cùng biến mất và hiện ra nơi thành Vương-xá...

Nhân việc này, đức Phật cho tập hợp Tỳ-kheo Tăng, nói lên điều Kiếp-tân-na suy nghĩ rồi bảo các Tỳ-kheo:

- Nay cho phép các Tỳ-kheo hòa hợp Bố-tát. Nếu ai không đến, phạm Ðột-kiết-la. Một Tỳ-kheo biết pháp, hoặc Thượng tọa, hoặc vị ngang bằng Thượng tọa bạch:

“Ðại đức Tăng xin lắng nghe! Hôm nay là ngày thứ 15 Bố-tát thuyết giới, Tăng nhất tâm tác pháp Bố-tát thuyết giới. Nếu thời gian thích hợp đối với Tăng, Tăng chấp thuận thì đây là lời tác bạch”.

“Các Ðại đức! Nay Bố-tát nói Ba-la-đề-mộc-xoa, tất cả cùng nhau khéo nghe và suy niệm. Nếu có tội, nên phát lồ, không tội thì im lặng. Do sự im lặng nên biết tôi và các Ðại đức thanh tịnh, như bậc Thánh im lặng, tôi và các Ðại đức cũng như vậy”.

Tỳ-kheo nào trong chúng xướng lên như vậy cho đến ba lần, nhớ có tội mà không phát lồ thì phạm tội cố ý vọng ngữ. Tội cố ý vọng ngữ, đức Phật nói đó là pháp làm cản trở đạo nghiệp. Người phát lồ thì được an lạc.

Ðức Phật dạy có năm cách Bố-tát, năm cách thuyết giới.

Năm cách Bố-tát là:

1-Tâm niệm miệng nói Bố-tát.

2-Hướng đến người khác (Tỳ-kheo) nói tịnh.

3-Rộng hay lược thuyết giới.

4-Tự tứ Bố-tát

5-Hòa hợp Bố-tát.

Năm cách thuyết giới là:

1-Nói bài tựa của giới rồi, ngoài ra nói các điều chư Tăng thường nghe.

2-Nói bài tựa của giới và bốn đọa pháp rồi, ngoài ra nói các điều chư Tăng thường nghe.

3-Nói bài tựa của giới... cho đến 13 việc rồi, ngoài ra nói các điều chư Tăng thường nghe.

4-Nói bài tựa của giới... cho đến 2 pháp bất định, ngoài ra nói các điều chư Tăng thường nghe.

5-Nói đầy đủ các giới.

BÊN LỀ BỐ-TÁT

Ðến ngày Bố-tát, các Cư sĩ đem thức ăn đúng thời, đồ uống đúng thời, thuốc2bảy ngày 3, thuốc trọn đời 4đến Tăng phường cúng dường, đồng thời nghe pháp, thọ tám phần giới (Bát quan trai). Các Tỳ-kheo lại hững hờ đối với sự cúng dường này, Cư sĩ nổi giận mang về. Việc thiếu tế nhị này được các Tỳ-kheo bạch lên đức Phật, Ngài dạy:

- Thượng tọa nên khiến Hạ tọa quét đất, lấy nước, khiến bảo Tịnh nhơn lấy vật dụng đựng phẩm vật Cư sĩ cúng.

Các Tỳ-kheo thọ trai hết phần, không ngó ngàng gì đến Cư sĩ khách. Khách bất mãn, chê trách nói:

- Sa-môn Thích tử thường khen ngợi bố thí, chỉ biết nhận bố thí của người, chứ chẳng biết bố thí cho ai.

Việc này sau đó được Phật dạy:

- Nên trao thức ăn để khách dùng. Nên có đồ đựng, đựng thức ăn mời họ, không nên bỏ vào tay họ...

Sau khi dùng bữa xong, Thượng tọa hay vị ngang bằng Thượng tọa vì họ nói pháp và chú nguyện.

XIN ÐỢI CHO TÔI MỘT CON BÓNG...

Thuở ấy, vua Ưu-đà-diên rành về khoa tướng số và phu nhân của nhà vua tên là Nguyệt Quang, dung nhan cực kỳ dịu dàng xinh đẹp; lời ca, tiếng hát, điệu múa... không ai hơn được. Một hôm, trên lầu thượng múa cho nhà vua xem, nhà vua nhìn thấy tướng tử nơi Nguyệt Quang hiện ra, sự sống không thể kéo dài quá một năm. Nhà vua không vui khi thấy với nhan sắc ấy mà “yểu mệnh”. Nhìn thấy nỗi buồn của vua hiện ra, phu nhân hỏi:

- Thiếp múa không hay lắm phải không? Vậy hoàng thượng buồn chuyện gì?

- Không nên hỏi ta điều ấy. - Nhà vua trả lời.

Dù vậy, phu nhân vẫn hỏi đến ba lần. Nhà vua không từ chối được, vua đành phải nói rõ sự thật phũ phàng kia. Phu nhân tâu:

- Nếu thật vậy thì cho phép thiếp xuất gia.

- Ta và phu nhân thương yêu và kính trọng nhau rất mực, dù chết cũng không lìa nhau, hãy trọn vui với cái vui ít ỏi còn lại. Sao vội sống lìa nhau?! - Nhà vua tâm sự.

- Hoàng thượng! Nhiễm chỉ một chút vinh hoa của đời là mê muội đạo nghiệp! Ðây là việc bức xúc, trì hoãn chỉ đem lại sự khổ đau cho nhau. Xin hoàng thượng dũ lòng thương cho thiếp xuất gia. - Phu nhân tha thiết xin.

- Phu nhân còn nhỏ mà tu đạo với quyết tâm sáng suốt thì chắc được sanh thiên. Nếu trở lại làm người, mong sao chúng ta gặp lại nhau. Việc xuất gia, thôi thì tùy ý phu nhân chọn lựa. - Nhà vua cho phép.

- Nguyện này nếu được thành, xin thề không trái hứa. - Phu nhân thề.

Ngày phu nhân xuất gia, nhà vua cũng rất não lòng.

Hành đạo không bao lâu, phu nhân chứng được quả A-na-hàm thì mạng sống cũng liền chấm dứt. Bà sanh lên cõi trời Phạm Thiên. Khi ấy, bà khởi niệm: “Ta được xuất gia là nhờ ân của vua, trọng ân ấy nên trả thì lời thề ước mới trọn”.

Người cõi trời kia xuống lại vương cung, đứng trong hư không, nói với nhà vua:

- Nguyệt Quang phu nhân tức là thân của tôi đây, trước đây có hứa với nhà vua cho nên trở xuống lại, đây là để tỏ lòng thành tín.

- Tôi không biết được thân loài trời, nên cô có thể hiện lại thân Nguyệt Quang ngày nào không? - Nhà vua yêu cầu.

Người cõi trời liền biến thành thân hình ngày xưa, đứng trước nhà vua. Nhìn thấy lại dáng người xưa, lòng vua lại nặng tình thương mến, tiến sát đến định ôm lấy Nguyệt Quang, nhưng người ấy liền bay lên hư không, nói với vua rằng:

- Tại sao nhà vua vẫn quen theo nếp sống ái dục? Dục là vô thường, khổ, không, bất tịnh. Suy nghĩ hiểu ra được nghĩa này thì có thể giải thoát. Không hiện thực được điều này, chắc chắn đọa vào ba đường ác. Khi ấy, tự thân có cải thiện được cũng là điều khó!

Nhà vua nghe lời ấy, tâm liền nhu thuận, ý thức được vấn đề. Sau đó, nhà vua không còn vướng bận đến ngôi vua nữa, liền giao ngôi vua cho thái tử để xuất gia học đạo.

Nhà vua đến một khu rừng vắng, cách vương thành không xa, ngồi tu ở đây. Thái tử thấy vua cha xuất gia mà không tu ở một nơi xa hẳn, nên thái tử nơm nớp sợ cha còn hối tiếc, quay trở lại đoạt ngôi. Do thế, thái tử ngỏ lời xin phụ vương rời đi một nơi khác thật xa vương thành.

Trước lời đề nghị này, nhà vua suy nghĩ: “ Nay ta làTỳ-kheo phụng hành lời Phật dạy mà chưa thấy được đức Phật, nay đến đó để đảnh lễ đức Thế Tôn”, nghĩ rồi ra đi. Khi tân vương, quần thần, Bà-la-môn đứng trên lầu cao nhìn thấy nhà vua rời khu rừng đi ra, lòng họ rất vui mừng. Ði được một đoạn đường ngắn, nhớ lại cái tọa cụ để quên, nhà vua quay trở lại để lấy. Các Bà-la-môn lại nói với tân vương rằng:

- Nhà vua đã trở lại, đó là mối nguy lớn cho tân vương.

Nghe lời sàm tấu, tân vương đâm hoảng, sợ mất ngôi liền ban lệnh cho các quan:

- Hãy đến giết Tỳ-kheo kia và giết tất cả Sa-môn Thích tử khác.

Vua lại ra lệnh:

- Nếu người đó sợ chết, dựng nên nhiều cớ để xin đến gặp ta thì cũng không quên thi hành lệnh giết tức khắc.

Kẻ thi hành lệnh đi ngay đến chỗ Tỳ-kheo, hối hả nói:

- Lệnh của tân vương phải giết ngài!

- Tại sao lại giết tôi? - Tỳ-kheo hỏi.

- Do ngài đi rồi lại quay trở lại, tân vương hoảng hồn, sợ ngôi vua của mình bị cướp nên hạ lệnh giết.

- Tôi không tham vương vị, vì quên tọa cụ nên quay lại để lấy. Như vậy, chuyện gì phải giết tôi?!

- Lệnh của nhà vua là phải giết, không có chuyện nài nỉ, van xin, trì hoãn để mong gặp mặt vua. Lệnh như thế làm sao tôi không thi hành ngay được?

- Tôi xuất gia nhưng sở cầu chưa đạt, xin người hoãn cho tôi một chút, chỉ cần đợi bóng cây kia đến đây là đủ.

Kẻ thi hành lệnh chấp thuận. Tỳ-kheo vua cha mắt nhắm lại, tập trung tư duy trong chánh định, liền đắc quả Tu-đà-hoàn. Khi con bóng vừa ngã đến, kẻ thừa lệnh nói:

- Bóng cây đến sát rồi đó!

- Xin hoãn cho tôi một con bóng, vì sở cầu của tôi cần đạt thêm.

Kẻ thừa lệnh chấp thuận và ngay sau đó chấp thuận thêm hai khoảng thời gian ngắn ngủi nữa, Tỳ-kheo vua cha mới đạt được sở cầu trọn vẹn, đó là chứng được bốn quả Sa-môn: Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm và A-la-hán.

Chứng quả xong, Tỳ-kheo vua cha nói với kẻ thừa hành:

- Ngươi có thể thi hành lệnh, rồi trở về báo cáo với vua của ngươi rằng: “Ta không tham vương vị, vì quên tọa cụ nên quay trở lại để lấy mà thôi. Vua của ngươi vì việc này mà giết ta, tức là giết cha, giết A-la-hán. Ta nghĩ: Người ấy sẽ thọ đại khổ lâu dài”.

Vừa nói dứt lời, Tỳ-kheo vua cha trút hơi thở cuối cùng. Khi kẻ thừa lệnh giết trở về, vua hỏi:

- Ngươi đã giết chưa?

- Tâu hoàng thượng đã giết rồi.

- Phụ vương trước khi lâm chung có nói lời gì không?

Kẻ thừa lệnh thở dài, nghẹn ngào tâu lại đầy đủ diễn tiến cảnh giết Tỳ-kheo. Nghe lời nhắn gửi của cha - qua lời thuật - huyết từ trong miệng tân vương phụt ra. Rõ ràng tân vương còn sống mà thân đã vào địa ngục.

Trong thời gian này, vua Bình-sa cùng các lân quốc nghe báo cáo lệnh giết hết Sa-môn Thích tử, liền hạ lệnh cho các tướng sĩ bảo vệä Tỳ-kheo. Thi hành sắc lệnh, các tướng sĩ thành Vương-xá cẩn mật không rời Tỳ-kheo. Ðến nổi, ngày thứ 15 Bố-tát, Tăng tập hợp đến 500 người đề nghị tướng sĩ nên lui ra, song các tướng sĩ trả lời:

- Chúng tôi vâng lệnh của đại vương không được tạm rời quý vị, đâu dám trái lệnh của đại vương!

Việc này không biết giải quyết thế nào, Tỳ-kheo bạch lên Phật, Ngài dạy:

- Nếu họ không chịu đi tránh ra ngoài chỗ Bố-tát, thì Tăng chỉ nói tựa của giới rồi nói tiếp những việc kia Tăng thường nghe.

MÙA HẠ TRUYỀN THỐNG1

Hồi ấy, các Tỳ-kheo Xuân, Hạ, Ðông đều đi du hành, nhất là vào mùa mưa, đạp chết trùng cỏ, y vật ướt sũng, mang theo đường nặng nề, trông thật gian khổ và lắm điều phiền toái... Các Cư sĩ nhìn thấy cảnh này, bất mãn nói:

- Các ngoại đạo Sa-môn, Bà-la-môn đến mùa Hạ trong năm còn biết dừng nghỉ tránh mưa, các loài chim cũng thế, chúng làm tổ, làm hang để tạm trú cho yên. Ngược lại, các Tỳ-kheo không biết ba mùa, mùa nào nên du hành, mùa nào không nên du hành. Các Tỳ-kheo thường nói thiểu dục, từ mẫn, hộ niệm chúng sanh, mà nay dẫm đạp lên chúng sanh, không có tâm nhân từ, trắc ẩn, không có hạnh Sa-môn, phá pháp Sa-môn.

Sự việc này được bạch lên đức Phật, lúc bấy giờ Ngài lưu ngụ tại thành Xá-vệ, Ngài dạy:

- Từ nay, cho phép an cư vào mùa Hạ2. Và đây là điều bắt buộc chúng Tăng phải thi hành để trưởng dưỡng sự tu tập.

TƯỞNG “Á PHÁP” LÀ HAY1

Lúc bấy giờ, nơi trú xứ nọ có số đông Tỳ-kheo an cư. Các thầy có cùng quan điểm là an cư phải thực hiện quy chế như vầy: “Chúng ta nếu cùng nhau nói năng trao đổi thì thêm việc này, bớt việc nọ, sanh ra nhiều việc rối rắm, phiền phức. Chi bằng nên cùng nhau thống nhất làm theo quy chế là chớ nên có lời lẽ gì với nhau, đóng cửa miệng lại. Ai khất thực về trước thì lau quét, rưới nước bụi chỗ dọn ăn, lấy nước đầy bình, đặt khăn lau tay lau chân vào vị trí, trải các tọa cụ, lấy sẵn đồ đựng thức ăn dư, lường thức ăn, có dư thì sớt bớt để vào đó, người nào ăn thiếu thì lấy đó mà ăn, ăn rồi theo thứ tự dọn dẹp. Nếu một mình không thể làm được thì ra dấu nhờ bạn cùng làm. An cư mà như vậy là được sống an lạc, không mắc phải cái họa đúng-sai, phải-quấy”.

Mùa an cư nơi trú xứ ấy, các thầy thực hiện theo pháp của người câm (á pháp) rồi cũng qua nhanh.

Theo thường pháp của chư Phật, mỗi năm có hai lần đại hội(trước hạ và sau hạ). Các Tỳ-kheo ra hạ đều về hầu thăm đức Phật, lúc bấy giờ đức Phật trú ngụ ở tinh xá Kỳ-hoàn, Xá-vệ. Khi đến chỗ Phật, các Tỳ-kheo an cư ở trú xứ ấy, đầu mặt lễ túc rồi ngồi qua một bên. Ðức Phật an ủi, hỏi:

- Các thầy an cư có hòa hợp không? Khất thực không thiếu, trên đường về đây không vất vả chứ?

- Bạch Thế Tôn! Chúng con an cư hòa hợp, khất thực không thiếu, trên đường đi không nhọc nhằn. - Các Tỳ-kheo thưa.

- Các thầy an cư bằng cách nào để được hòa hợp? - Ðức Phật hỏi.

Các Tỳ-kheo trả lời đầy đủ như trên. Ðức Phật bằng mọi hình thức quở trách:

- Các thầy ngu si, giống như oan gia sống với nhau, làm sao có được sự hòa hợp, an lạc?! Ta đã sử dụng nhiều phương cách dạy các thầy chung sống, điều cần thiết là phải nhắc nhở, giáo giới cho nhau, xây dựng, giác ngộ cho nhau để làm tròn đạo nghiệp. Tại sao nay các thầy lại thực hành “á pháp”? Từ nay nếu thực hiện cái pháp câm, không cùng trao đổi nhau bằng lời sách tấn thì phạm Ðột-kiết-la.

ÐÂY LÀ LỜI THƯA

Có một trú xứ, chúng Tăng an cư sau ba tháng đều thọ đắc sự chứng ngộ. Các thầy khởi lên ý niệm: “Nếu đủ ba tháng mà Tự tứ để di chuyển thì niềm vui chứng đạo mất đi”. Các thầy đem suy nghĩ này đến bạch Phật, lúc Ngài đang trú ngụ trong Kỳ-hoàn. Ðức Phật dạy:

- Nay cho phép các Tỳ-kheo ngày Tự tứ sau ba tháng, tập hợp lại một chỗ, sai một Tỳ-kheo xướng:

“Ðại đức Tăng xin lắng nghe! Chúng ta an cư nơi đây đều rất thỏa lòng, an vui và thích thú. Nếu lại Tự tứ ra đi thì mất niềm vui này. Nay đình chỉ việc này đến tháng 8, đủ 4 tháng Tự tứ luôn. Ðây là lời thưa trước Tăng cho việc làm của chúng ta”.

CÒN THIẾU MỘT1

Khi đức Phật ở tại thành Xá-vệ, lúc bấy giờ, người nhũ mẫu tắm rửa cho Kỳ-vức2thấy rõ tướng của Kỳ-vức, bà biểu lộ sắc mặt đượm buồn. Kỳ-vức nhìn qua liền hỏi mẹ:

- Tại sao mẹ nhìn con với dáng vẻ buồn vậy?

- Mẹ buồn vì trên thân con có tướng thù đặc mà tâm ý con chưa được gần Phật, Pháp, Chúng Tăng. - Nhũ mẫu trả lời.

Kỳ-vức nghe thế, khen:

- Lành thay! Lành thay! Mẹ có thể dạy con điều này.

Ngày ấy, Kỳ-vức mặc áo mới, đi đến chỗ đức Phật. Từ xa, Kỳ-vức đã thấy đức Thế Tôn dung nghi đĩnh đặc, có 32 tướng của đại nhân, vầng sáng tỏa ra một tầm, giống như núi vàng, lòng sanh kính tín. Kỳ-vức đến trước Phật, kính lễ sát chân Ngài rồi ngồi lui qua một bên. Ðức Phật vì Kỳ-vức nói pháp nhiệm mầu, chỉ bày sự lợi ích để được hoan hỷ, như: luận về việc bố thí, trì giới và sanh thiên; tại gia nhiễm lụy, xuất gia không đắm trước; những pháp trợ đạo như vậy làm sáng tỏ vấn đề. Ðức Phật lại nói tiếp những pháp mà chư Phật thường nói là Khổ, Tập, Tận, Ðạo... Kỳ-vức liễu ngộ liền quy y Phật, Pháp, Tăng và thọ 5 giới. Kỳ-vức khéo phân biệt được ngọn, ngành, tướng của âm thanh...

Ngày ấy, đức Phật dẫn Kỳ-vức đến gò xương cốt, Ngài chỉ đầu lâu của năm người, Kỳ-vức gõ từng cái rồi bạch Phật:

- Cái đầu lâu thứ nhất này sanh vào địa ngục. Cái đầu lâu thứ hai sanh vào loài súc sanh. Cái đầu lâu thứ ba sanh vào loài ngạ quỷ. Cái đầu lâu thứ tư sanh vào cõi người. Và cái đầu lâu thứ năm sanh vào cõi trời.

- Lành thay! Ông nói đúng cả.

Ðức Phật khen, rồi chỉ một cái đầu lâu khác, Kỳ-vức gõ ba lần, không biết sanh ở đâu, bạch Phật:

- Con không biết người này sanh vào cõi nào?

- Ông không biết là phải. Vì đây là đầu lâu của vị A-la-hán, không còn có chỗ sanh. - Ðức Phật dạy.

Bấy giờ đức Phật trú ngụ nơi Trúc Lâm Ca-lan-đà, thành Vương-xá, thân bị bệnh Ngài hỏi tôn giả A-nan:

- Bệnh của ta nên uống thuốc gì?

- Bạch Thế Tôn, con sẽ nói với Kỳ-vức. - A-nan thưa.

Ðược A-nan thông báo, Kỳ-vức nói:

- Tôi không thể dùng thuốc thường để chữa mà phải bào chế thứ thuốc của Chuyển luân Thánh vương mới dâng lên đức Thế Tôn.

Kỳ-vức dùng dược huân ba loại hoa Ưu-bát-la3rồi đem đến chỗ đức Phật, bạch:

- Xin Thế Tôn ngửi hoa này. Ngửi một hoa sẽ thông hạ mười lần, ba hoa là ba mươi lần, bệnh sẽ khỏi hoàn toàn.

Ðúng như lời thầy thuốc Kỳ-vức nói, nhưng khi đức Phật ngửi hoa thứ ba thì chỉ có chín lần thông hạ. Như vậy, Ngài ngửi ba hoa chỉ có hai mươi chín lần.

Lần tiếp theo đến thăm Thế Tôn, Kỳ-vức thưa:

- Ngài ngửi hoa có“hạ” được không? Hạ nhiều hay ít?

- Ngửi thuốc tuy“hạ” được, nhưng còn thiếu một lần.

- Ðức Phật nói.

- Thế Tôn nên uống nước nóng. - Kỳ-vức thưa.

Quả thật, khi đức Phật dùng nước nóng thì đánh rấm thêm một cái nữa. Từ đó bệnh lành hẳn.

Kỳ-vức thưa:

- Cần phải bổ dưỡng, con sẽ tùy thời cúng dường những thứ cần dùng.

Ðức Phật thọ nhận bằng sự im lặng. Kỳ-vức nấu cháo hương Chiên-đàn4dâng cúng đức Thế Tôn. Ðức Thế Tôn dùng rồi, Kỳ-vức lại bạch:

-Con trị bệnh cho quốc vương, thần dân, nhận được hàng trăm ngàn lượng vàng, bảy món quý báu thì nhiều vô số; hoặc nhận được tụ lạc, hoặc nhận được một ấp. Cúi xin đức Thế Tôn nhận cho con một lời nguyện nhỏ.

- Chư Phật Như Lai đã vượt qua các lời nguyện. - Ðức Phật dạy.

- Xin Phật cho con được nguyện một lời. - Kỳ-vức thưa.

- Nếu hợp lý thì không trái với ý của ngươi. - Ðức Phật dạy.

Khi ấy, Kỳ-vức lấy một chiếc y quý giá với giá trị bằng nửa nước, dâng lên đức Phật, bạch:

- Ðây là chiếc y, trong các chiếc y thì nó tối thắng nhất. Xin Ngài dũ lòng thương thọ nhận cho.

Kỳ-vức lại xin đức Phật cho phép các Tỳ-kheo được nhận y.

Ðức Phật vì Kỳ-vức nói các diệu pháp rồi bảo về chỗ cũ. Việc nhận y quý hiếm này về sau đức Phật có chỉ dẫn rõ sự sử dụng và trong tinh thần tri túc thiểu dục, thì các Tỳ-kheo sử dụng y phấn tảo5là cơ bản.

NHÂN DUYÊN HỘI ÐỦ BA Y

Bấy giờ, từ thành Vương-xá, đức Phật cùng với đại Tỳ-kheo Tăng 1.250 vị đi du hành trong nhân gian. Các Tỳ-kheo vác y phấn tảo trên mình, trông thấy việc này, đức Phật khởi lên ý niệm: “Ta nên quy định việc thọ y dâng cúng cho các Tỳ-kheo bao nhiêu thì vừa?”.

Bấy giờ, nghe đức Thế Tôn và đại Tỳ-kheo Tăng du hành, vua Bình-sa sắc lệnh cho bốn binh chủng oai nghiêm theo hầu sau đức Phật. Cuộc du hành tuần tự đi qua các nơi trong nước, rồi đức Phật đi đến sông Hằng. Bấy giờ là lúc phải qua sông để đến nước Bạt-kỳ6. Tôn giả Mục-kiền-liên nghĩ: “Nếu dùng thuyền để qua thì sợ nhà vua chờ lâu, phế bỏ công việc. Nay ta nên dùng thần lực làm nước cạn để đoàn đi qua”. Nước sông Hằng bỗng rút cạn, có thể lội qua. Ðức Phật cùng 1.250 Tỳ-kheo đồng loạt lội qua sông Hằng. Ðến bờ bên kia, Ngài nói kệ:

Tinh tấn là thuyền bè

Vượt qua sông sâu rộng

Ai người thấy việc này

Không phát tâm kính tín?

Bên này bến sông, khi ấy vua Bình-sa thầm nghĩ: “Ðức Phật đã ra khỏi biên cương nước ta, ta nên lui về”. Vua chấp tay, từ xa kính lễ rồi lui binh.

Ðoàn du hành đến tụ lạc Quật-trà, đức Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Có 4 pháp, Tôi và các ông khi chưa đạt thì ở trong sanh tử luân hồi không bờ bến. Bốn pháp đó là gì? - Ðó là: Thánh giới, Thánh định, Thánh tuệ và Thánh giải thoát. Nay đã đạt rồi, sanh tử đã hết, phạm hạnh đã lập, việc cần làm đã làm xong.

Ðức Phật vì các Tỳ-kheo nói kệ:

Giới, định, tuệ, giải thoát

Nay Ta giác ngộ rồi

Ðoạn hết các nguồn khổ

Nên vì các ông nói.

Du hành trong nước Bạt-kỳ một thời gian, đức Phật lại hướng dẫn 500 Tỳ-kheo đi về thành Tỳ-xá-ly. Nơi thành này có dâm nữ tên là A-phạm-hòa-lợi7, nghe đức Thế Tôn là bậc đại danh, hiệu là Như Lai Ứng Cúng Chánh Ðẳng Giác du hành các nước, sắp đến thành này, bà rất vui mừng, nói: “Lành thay! Ta nguyện muốn đến yết kiến Phật”. Bà liền cho trang nghiêm bốn xe ngựa thật lộng lẫy, với 500 kỷ nữ tùy tùng ra nghinh đón Thế Tôn. Ðức Phật từ xa trông thấy đoàn rước, bảo các Tỳ-kheo:

- Các thầy, mỗi người đều nên hệ niệm tại tiền, tự phòng hộ tâm mình, đó là lời dạy của chư Phật.

Thế nào là hệ niệm? - Nghĩa là thực hành Tứ niệm xứ, quán nội thân, tuần tự quán tự thân để trừ vô minh, khổ của thế gian. Quán ngoại thân, nội ngoại thân; và thọ, tâm, pháp cũng như vậy.

Tại tiền là thế nào? - Nghĩa là đi, đứng, ngồi, nằm, ngủ, thức, đi tới, đi lui, dòm ngó trước sau, co giãn, cúi ngửa, mặc y, bưng bát, ăn uống, vệ sinh, nói năng, im lặng... thường trụ tâm nơi đó. Ðó là lời dạy của Ta.

Từ xa, A-phạm-hòa-lợi trông thấy đức Thế Tôn dung nhan đặc thù, các căn tịch định, có 32 tướng đại nhân, ánh sáng tỏa ra một tầm, giống như núi vàng, bà rất vui mừng và niềm kính tín càng tăng lên. Bà đến trước đức Phật, đầu mặt kính lễ sát chân, rồi đứng lui qua một bên. Ðức Phật vì bà nói các pháp nhiệm mầu, chỉ bày sự lợi ích. Bà vui mừng, rồi bạch Phật:

- Bạch đức Thế Tôn, nguyện xin đức Phật và chư Tăng nghỉ lại đêm nơi vườn của con và ngày mai con xin được cúng dường trai phạn.

Ðức Phật im lặng nhận lời. A-phạm-hòa-lợi kính lễ, nhiễu quanh rồi cáo lui.

Khi ấy, 500 Ly-xa8cũng nghe tin đức Phật cùng Tỳ-kheo du hành và sắp đến thành Tỳ-xá-ly nên cùng nhau lập quy ước nghinh đón đức Phật. Quy ước quy định: “Ai không đi đón rước Phật thì sẽ bị phạt 500 tiền vàng”. Quy ước này khiến ai cũng nhập cuộc. Ðoàn nào cưỡi ngựa xanh, xe xanh thì y phục của tất cả quyến thuộc cũng đều một màu xanh. Ðoàn nào cưỡi ngựa vàng, hoặc đen, hoặc đỏ, hoặc trắng thì cũng đều như vậy. Ðoàn người do Ly-xa tổ chức, rầm rộ kéo nhau lên đường. Khi đi được nửa đường thì gặp đoàn của A-phạm-hòa-lợi đi về. Ðoàn này cản lại, không cho đoàn kia tiến lên. Các Ly-xa nói:

- Chúng tôi cũng muốn thỉnh Phật, bà phải để chúng tôi thỉnh trước.

- Ðức Phật đã nhận lời thỉnh của tôi rồi, chúng tôi không thể nhường được. - A-phạm-hòa-lợi trả lời.

- Chúng tôi biếu bà 500 ngàn lượng vàng, bà để cho chúng tôi thỉnh trước. - Các Ly-xa đặt điều kiện.

A-phạm-hòa-lợi dứt khoát từ chối. Các Ly-xa lại nói:

- Biếu cho bà tài vật của phân nửa nước, được không?

- Giá như cả nước cũng không thể được. Tuy nhiên, nếu các ông có thể bảo đảm ba việc sau đây cho tôi khỏi bị mất thì tôi mới chấp nhận.

Các Ly-xa hỏi:

- Ba việc ấy là gì?

- Một là bảo đảm thân mạng tôi không bị chết yểu. Hai là bảo đảm của cải của tôi không bị tổn thất. Ba là bảo đảm đức Phật thường trú ở đây, chứ không đi chỗ khác. - A-phạm-hòa-lợi ra điều kiện.

- Tài sản tổn thất, chúng tôi có thể cho lại được. Nếu đức Phật đi chỗ khác, chúng tôi có thể mời ở lại. Nhưng sự nguy khốn cho mạng sống của bà, ai dám bảo đảm nổi?!

Ly-xa dứt lời, nổi giận đùng đùng bỏ đi. Ðức Phật từ xa thấy các Ly-xa đến, bảo các Tỳ-kheo:

- Muốn biết chư thiên Ðao-lợi xuất nhập như thế nào, thì hình ảnh các Ly-xa đây không có khác.

Hình ảnh đức Phật sáng rỡ, dịu hiền... như núi vàng đập vào mắt các Ly-xa, khiến họ vui mừng khôn xiết. Họ tiến đến trước Phật, kính lễ sát chân Ngài rồi ngồi lui qua một bên. Khi ấy, trong đoàn rước đông đảo này có một Ma-nạp tên là Tân-kỳ-da, từ chỗ ngồi đứng dậy, để trống vai bên phải, quỳ gối, chấp tay bạch Phật:

- Con muốn dùng kệ để khen ngợi đức Thế Tôn.

- Tùy ý ông. - Ðức Phật trả lời.

Ma-nạp liền nói kệ:

Bình-sa được thiện lợi

Ương-già9cầm châu khải

Phật xưa sanh nơi đây

Tiếng vang như sấm sét

Cũng như hoa mới nở

Ngạt ngào, ngát mùi thơm

Xem Phật thân sáng rực

Như mặt trời rực rỡ

Như trăng tròn vằng vặc

Trên bầu trời không mây

Thế Tôn thân chói sáng

Sáng tỏa không gì hơn

Phật huệ soi cùng khắp

Tiêu diệt lòng tối tăm

Cho thế gian con mắt

Quyết đoán các nghi hoặc.

Các Ly-xa nghe kệ rất thích thú vui mừng, liền tặng 500 chiếc y cho Ma-nạp. Ma-nạp bảo:

- Tôi không cần áo, nguyện sao được thỉnh Phật trước.

Ðức Phật dạy Ly-xa:

- Có thể cho phép Ma-nạp thỉnh trước.

Ma-nạp liền thỉnh Phật và Tăng, các Ly-xa vẫn tặng y, Ma-nạp liền dâng cúng Phật. Ðức Phật thọ nhận rồi bảo các Ly-xa:

- Ở đời có năm điều quý báu rất khó được gặp: 1. Chư Phật Thế Tôn; 2. Những lời do đức Phật dạy; 3. Hiểu rõ lời Phật dạy; 4. Làm theo điều đã nghe; 5. Người không quên ân nhỏ.

Trong nỗi hân hoan vui mừng được gặp Phật, các Ly-xa liền họp lại, bàn tính rằng: “Ðức Phật không ở lại đây lâu, nếu mỗi người cúng riêng lẻ thì không biết khi nào giáp khắp. Nay nên tập trung tất cả phẩm vật rồi tùy theo đó mà cúng dường hằng ngày. Ngoài chủng tộc chúng ta ra, không cho phép ai dự vào”.

Về phía A-phạm-hòa-lợi thì suốt đêm bà cho làm các thức ăn ngon bổ... Sáng ngày đem tất cả trai soạn đến khu vườn của bà. Tọa cụ được trải bày đúng phép, sau đó bà thỉnh Phật và Tăng thọ trai. Ðức Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Các thầy hệ niệm, cùng thọ bữa trai này.

Tất cả đều an tọa nơi tòa. Nại nữ (A-phạm-hòa-lợi) tự tay tiếp thức ăn một cách hoan hỷ, không lẫn lộn. Thọ trai xong, Thế Tôn và các đệ tử rửa tay, Nại nữ đứng lui qua một bên, bạch Phật:

- Trong các khu vườn nơi Tỳ-xá-ly chỉ có khu vườn này là đệ nhất. Con sửa soạn khu vườn này là muốn để làm việc phước. Nay xin dâng cúng Thế Tôn, xin Ngài nhận sự cúng dường này.

- Nên cúng cho Tăng để được quả báo lớn. - Ðức Phật dạy.

Nại nữ lại một lần nữa xin cúng cho Phật. Ðức Phật dạy:

- Nên cúng cho Tăng, trong Tăng có Ta.

Sau khi bạch lời dâng cúng cho Tăng xong, Nại nữ lấy một ghế nhỏ ngồi trước đức Phật, đức Phật vì Nại nữ nói bài kệ tùy hỷ, như bài kệ đức Phật đã nói với Trưởng giả Tỳ-lan-nhã... Ðức Phật lại nói các pháp vi diệu, chỉ bày sự lợi ích. Bà A-phạm-hòa-lợi rất vui mừng, liền từ chỗ ngồi được con mắt pháp trong sạch. Kế đó, bà thọ ba tự quy và năm giới, rồi từ chỗ ngồi đứng dậy kính lễ đức Phật, lui về.

Sau đó, các Ly-xa cúng dường đúng như kế hoạch đã đề ra. Tất cả đều thấy vừa lòng, niềm vui ấy, hạnh phúc ấy như luôn tràn ngập không sao nói thành lời được.

Ðức Phật từ thành Tỳ-xá-ly tuần tự du hành đến tháp Bát-giá-la. Lúc bấy giờ là mùa Ðông, đức Phật chỉ mặc một chiếc y ngủ nơi đất trống. Qua khỏi đầu đêm, Ngài cảm thấy lạnh, mặc thêm một chiếc thứ hai, rồi đêm về khuya lại cảm thấy lạnh, Ngài mặc thêm một chiếc y thứ ba. Từ đó, Ngài không còn thấy cái lạnh làm khốn. Do vậy, gợi cho Ngài ý nghĩ: “Sau này các Tỳ-kheo nếu phải hứng chịu sự lạnh lẽo thì nên giữ đủ ba y để chế ngự. Nay Ta có thể vì Tỳ-kheo mà chế định việc này”.

Sáng ngày đức Phật tập hợp Tỳ-kheo Tăng, bảo các Tỳ-kheo:

- Trước đây, khi du hành ở thành Vương-xá, thấy các Tỳ-kheo phải mang nặng y trên mình, bấy giờ Ta muốn chế định mức lượng y của tín thí cúng, nhưng chưa thực hiện. Ðêm qua, thời tiết rất lạnh, thoạt đầu Ta mặc một y, giữa đêm cảm thấy lạnh, lại mặc thêm một y nữa, cuối đêm còn cảm thấy lạnh, lại mặc thêm một y nữa, Ta thấy an ổn vì được ấm áp. Ðiều này cho Ta ý nghĩ: “Ðể hạn chế được sự lạnh lẽo thì nên mặc ba y”. Do vậy, từ nay Ta cho phép các Tỳ-kheo chỉ cất giữ ba y, ngoài ra không cất giữ thêm một y nào nữa. Nếu y bị hư hoại thì cho phép tu bổ, dùng kim chỉ vá lại, hoặc khâu vá các lỗ thủng nơi y.

TỪ MỘT THỰC TẾ

Bấy giờ, đức Thế Tôn cùng đầy đủ 1.250 vị đại Tỳ-kheo du hành nhân gian ở các nơi phương Nam. Từ trên núi nhìn xuống, thấy các thửa ruộng dưới đồng bằng, nước ruộng được đắp bờ xung quanh vuông vức rất khéo, đức Phật nghĩ: “Các Tỳ-kheo của Ta nên may y giống như những thửa ruộng kia”. Ngài liền hỏi tôn giả A-nan:

- Ông có thấy các thửa ruộng bên dưới kia không?

- Bạch Thế Tôn, con có thấy. - A-nan thưa.

- Các Tỳ-kheo nên mặc y như vậy, ông có thể thực hiện được không? - Ðức Phật hỏi.

- Bạch Thế Tôn, con có thể thực hiện theo cách ấy. - A-nan thưa.

Sau đó, tôn giả A-nan tự may, cũng chỉ bày cho các Tỳ-kheo may. Hoặc một đoạn dài, một đoạn ngắn; hoặc hai đoạn dài, một đoạn ngắn; hoặc ba đoạn dài, một đoạn ngắn. Lá điều bên trái thì gấp xếp về phía bên trái; lá điều bên phải thì gấp xếp về phía bên phải; lá điều chính giữa thì phủ đều qua hai bên. May xong, mặc vào thật thích nghi. Ðức Phật thấy được kết quả rồi bảo các Tỳ-kheo:

- A-nan có đại trí tuệ, nghe Ta lược nói mà may đúng như pháp. Ðây được gọi là y cắt rọc, không giống bất cứ y nào, so với y các ngoại đạo thì khác hẳn. Oan gia, đạo tặc lại không lấy để làm gì. Từ nay cho phép các Tỳ-kheo cắt rọc may thành ba y.