Lợi Ích Của Từ Bi

ĐỨC ĐẠT-LAI LẠT-MA
CON ĐƯỜNG ĐƯA ĐẾNHẠNH PHÚC
Bản gốc tiếng Anh: The compassion life - NXB: WisdomPublications, Boston, 2001.
Bản tiếng Pháp: Les voies spirituelles du Bonheur - NXB: Pressesdu Châtelet, Paris, 2002
Hoang Phong Việtdịch

1
LỢIÍCH CỦA TỪ BI

Hạnh phúc và Đạo Pháp

Kinh nghiệm sống của tôichẳng có gì là phi thường, trái lại rất bình dị và thấm đượm tình người,đơngiản chỉ có thế thôi. Nhờ Phật giáo, tôi biết tu tập để phát động lòng từ bi vàđem lại hơi ấm cho tim tôi, sự tu tập ấy tỏ ra khá hữu ích cho tôi trongcuộcsống thường nhật. Quê quán của tôi là một tỉnh lỵ Tây tạng mang tên Amdo, ngườidân nơi đây có tiếng hay cáu kỉnh – đến độ mỗi khi có một người Tây tạngnào nổi xung thì thường bị gán cho là dân gốc Amdo ! Nhưng hôm nay, nếu đem sosánh tánh khí của tôi với lúc tôi còn mười lăm tuổi, thì quả thật là khác biệtrất nhiều. Ngày nay, cảm thấy bực dọc đối với tôi là chuyện hết sức hiếmhoi,và nếu như chuyện ấy có xảy ra đi nữa thì cũng chỉ thoáng qua. Sự tuyệt vời nàygiúp cho tôi luôn luôn hân hoan trong cuộc sống, chẳng qua đấy cũng là nhờ tôibiết tu học và luyện tập.

Trong kiếp sống này, tôiphải bỏ trốn quê hương và được sống còn đến hôm nay là hoàn toàn nhờ vàolòngnhân từ của kẻ khác. Tôi đã mất mẹ, các vị thầy và các vị giám hộ của tôi cũngvậy, trong số họ hầu hết đã qua đời. Mỗi khi nghĩ đến những thảm trạng đó, tấtnhiên là tôi đau buồn. Nhưng những đau buồn đó không làm cho tôi điên đảo, vìnhững gương mặt thân yêu của những ngày xưa dù không còn nữa, nhưng những gươngmặt mới lại hiện đến với tôi. Nhờ thế mà tôi vẫn hạnh phúc và giữ được tâm thứcan bình. Theo tôi, thái độ biết đặt mọi thử thách trong một bối cảnh baoquáthơn là một đức tính kỳ diệu của bản tính con người. Theo quan điểm của tôi, sựkỳ diệu ấy bắt nguồn từ lòng từ bi và tình thương yêu.

Bản chất tự nhiên củacon người

Một số bạn bè nóivới tôi rằng họ biết rõ những phẩm tính của tình thương và lòng từ bi, nhưng nếuphải đem ra ứng dụng vào thực tế thì quả thật họ không thể nào thực hiệnđược.Đối với họ, thế giới của chúng ta không phải là nơi mà những phẩm tính tuyệtvời ấy có thể đem đến bất cứ một ảnh hưởng hay một sức mạnh nào ; sự tứcgiậnvà hận thù đã ăn quá sâu vào lòng chúng ta từ lâu và sẽ còn khống chế nhân loạicho đến muôn đời.

Tôi không chia xẻ với họquan điểm ấy. Chúng ta đây là những con người, và giống người của chúng ta hiệnhữu trong hình dạng giống như thế này đã được khoảng chừng hơn một trăm nghìnnăm. Tôi nghĩ rằng nếu như tâm thức chúng ta từ trước đến nay từng bị khống chếbởi nóng giận và hận thù, thì dân số thế giới lẽ ra phải giảm xuống thì mớiđúng. Nhưng đâu phải thế ; dù chiến tranh triền miên, nhưng hành tinh này chưabao giờ lại đông đảo đến thế. Theo quan điểm của tôi, sự kiện ấy chứng minh chothấy tuy nóng giận và hung bạo lúc nào cũng xảy ra trên thế giới, nhưng tìnhthương và từ bi vẫn luôn luôn trội hơn nhiều. Nếu các cơ quan « truyền thông »thường xuyên đề cập đến những tin tức không hay, kể cả việc liên miên thông báocác thảm trạng, đấy chẳng qua vì các hành vi từ bi đã trở thành quá tự nhiêntrong đời sống thường nhật, vì thế mà người ta không còn để ý đến nữa.

Chỉ cần quan sát bảnchất con người trên một khía cạnh thật sơ đẳng, ta cũng sẽ nhận thấy bảnchấtđó mang đức tính hiền hoà nhiều hơn là hung hãn. Hãy lấy thí dụ trường hợp củaxúc vật : những con thú hiền lành có cơ thể thích nghi với bản tính hiềnlành,trong khi cơ thể của thú săn mồi lại khác hẳn, phù hợp với bản chất săn mồi củachúng. Con nai và con hổ có hình thù thật khác nhau. Khi đem so sánh cấutạo cơthể của ta và của chúng, ta sẽ thấy ta giống con nai hay con thỏ hơn là giốngcon hổ. Có phảỉ là răng của ta tương tợ với răng của con thỏ hay chăng ?Chắc chắnlà ta không có răng nhọn như răng nanh của con hổ. Cả móng tay và móng chânnữa, cũng thế. Tôi không thể búng móng tay để gây ra thương tích cho mộtconchuột. Quả thật, nhờ vào trí thông minh, con người biết phát minh và sử dụngcác loại dụng cụ và tìm ra nhiều phương cách để nâng cao sự sống, nhưng trênmặt cấu tạo cơ thể, đúng hơn con người phải thuộc vào loại sinh vật hiềnlành.

Thật vậy, chúng ta lànhững sinh vật có lối sống xã hội. Thiếu tình thân ái, thiếu một nụ cười, sựsống quả là đáng buồn ; cô đơn là một thứ gì không chịu đựng nổi. Sự tương liêngiữa con người là một quy luật tự nhiên – tức trong chiều hướng ta cần phải lệthuộc vào kẻ khác để sống còn. Trong một số trường hợp, chỉ vì một vần đề nộitâm nào đó, ta nhìn những người chung quanh với đầy hận thù, và trong hoàn cảnhnhư thế ta sẽ không thể nào tìm thấy hạnh phúc và giữ cho tâm thức được an bình? Qua những kinh nghiệm tự nhiên và sơ đẳng ta cũng có thể nhận thấy sự tươngliên – trao đổi tình thương giữa con người với nhau – là chìa khoá của hạnhphúc.

Sự kiện đó càng trở nênrõ rệt hơn khi ta nhìn vào sự sinh hoạt cơ bản của ta. Muốn vượt lên trên mứcđộ thấp nhất là sự sống còn, ta cũng cần có một mái nhà, thức ăn, bạn đồnghành, thân hữu, một nguồn tài lợi nào đó, lòng quý mến của kẻ khác, v.v.Ta đâucó thể tự cung phụng lấy một mình những nhu cầu trên đây, ta bắt buộc phải dựavào kẻ khác. Hãy tưởng tượng một người nào đó muốn sống một mình trong một nơihẻo lánh không người ở : dù cho can trường đến đâu, sức khoẻ tốt đến đâuvàtrình độ học vấn cao cách mấy, người này cũng không thể tự hào cho mình đã đạtđược hạnh phúc và cuộc sống sẽ được nẩy nở toàn vẹn trong những điều kiện côđơn như thế. Thí dụ một người sống giữa chốn rừng sâu, trong một vùng bảo tồnthiên nhiên ở Phi châu chẳng hạn, một nơi chỉ toàn là thú vật, với trí thôngminh và sự khôn ngoan hắn có thể trở thành một vị chúa tể rừng xanh, nhưngkhông hơn không kém. Thử hỏi hắn có bạn hữu hay không ? Hắn có cần đến một têngọi hay không ? Nếu muốn trở thành một vị anh hùng thì hắn có thể thực hiệnđược không ? Nhất định là không, bởi vì chỉ có cách chung sống với nhiềungườikhác mới thực hiện được những gì vừa kể mà thôi.

Tuổi trẻ, sức khoẻ vàsinh lực đôi khi đem đến cho ta cái cảm giác có thể tự lập, tự cường, giống nhưta không cần đến bất cứ kẻ nào khác. Nhưng thật ra đấy chỉ là một ảo giác. Ngayở cái tuổi tốt đẹp nhất trong cuộc đời, ta vẫn cần có bạn hữu, có phải thếchăng ? Lý do thật đơn giản, chỉ vì ta là con người. Cái sự thực đó lại càng rõrệt hơn nữa khi về già. Đối với tôi đây, tôi đã sáu mươi ngoài và đã cảmthấynhiều dấu hiệu già nua. Tôi thấy trên đầu có thêm nhiều tóc bạc, đôi khiđauđầu gối, ngồi xuống và đứng lên khó khăn. Với tuổi tác, ta lại càng lệ thuộchơn vào sự chăm sóc của kẻ khác : chẳng qua đấy là phần nào thân phận của tấtcả chúng ta.

Trên một khía cạnh nàođó, ít nhất ta cũng có thể bảo rằng kẻ khác chính là nguồn gốc đem đến hânhoan, hạnh phúc và giàu có cho ta, tuy vậy những điều đó không phải chỉ là hậuquả đơn giản của sự kiện tương liên giữa ta và kẻ khác trong đời sống thườngnhật mà thôi. Trên thực tế, tất cả những những cảm nhận êm ái mà ta hằngấp ủ,hoặc ta mong muốn sẽ thực hiện được, đều đòi hỏi phải có sự tương giao. Đấy lànhững gì thật hiển nhiên, và đồng thời cũng phù hợp với sự tu tập của một ngườiPhật tử, vì kể cả những người đã đạt được các cấp bậc thực hiện thật caotrênđường tu tập cũng vậy, họ vẫn cần đến sự hổ trợ và tương tác lẫn nhau. Thậtthế, trong một cấp bậc Giác ngộ hoàn hảo nhất, kể cả lòng tư bi của một vị Phậtcũng không thể đương nhiên có thể hiển lộ nếu không có sự tương liên vớikẻkhác : tức là những kẻ nhận lảnh những hành vi Giác ngộ ấy.

Ngay trong trường hợpđối với những người chỉ biết tìm cách thoả mãn các quyền lợi hoàn toàn ích kỷ –hạnh phúc, tiện nghi và những đòi hỏi cá nhân, mặc kệ sự an vui của kẻ khác –,tôi vẫn nhất định chủ trương họ cũng phải cần đến kẻ khác. Những hành vitiêucực cũng không thể thực hiện được nếu không có kẻ khác làm đối tượng để thựchiện. Thí dụ như muốn gian lận thì cũng phải có kẻ khác cho ta đánh lừa.

Tất cả những biến cốtrong sự sống, tất cả lịch sử đều liên hệ đến số phận của kẻ khác, chặt chẽ đếnđỗi nếu chỉ có một người đơn chiếc thì đừng nghĩ đến việc thực hiện đượcbấtcứ một điều gì. Vô số những sinh hoạt hằng ngày của con người, dù tíchcực hay tiêu cực, đều không thể thực hiện được khi loại kẻ khác ra bên ngoài.Nhờ có kẻ khác ta mới làm ra đồng tiền, dù cho việc kiếm tiền là mục đích duynhất của đời ta cũng vậy. Cũng thế, muốn dựng lên một người lừng danh hay muốnhạ bệ một kẻ nào đó, nhưng nếu ta đơn độc chỉ có một mình, thì dù có kêugàothật to thì cũng chỉ có tiếng vang dội lại mà thôi.

Sự tương liên là một quyluật tự nhiên và căn bản. Quy luật đó không những áp đặt cho những sinh vậttiến hoá sống thành xã hội như chúng ta đây ; mà các loài côn trùng, không tôngiáo, không luật pháp, không giáo dục cũng vậy, cũng nằm chung trong quyluậtđó, nếu muốn sống còn chúng phải dựa vào sự nhận biết bẩm sinh giúp cho chúngbiết tìm nhau để hợp tác và liên hệ với nhau. Trên một cấp bậc tinh tế và caonhất, kể cả vật chất cũng tùy thuộc vào sự tương liên. Tất cả mọi hiện tượng,từ hành tinh mà chúng ta đang sống, cho đến các miền đại dương, những tầng mâytrên trời, rừng sâu và hoa lá đang bao quanh ta, tất cả đều hiện hữu bằng cáchliên đới với những hệ thống năng lực tinh tế. Thiếu sự tương tác thích nghi vàcần thiết, tất cả những thứ vừa kể sẽ tan biến và tự hũy hoại.

Nhu cầu về tình thương

Câu hỏi lớn nhất nêu lêntrong kinh nghiệm sống của chính ta – dù ý thức hay vô tình – là câu hỏisauđây : ý nghĩa của sự sống là gì ? Tôi cho rằng mục đích của tất cả chúngtatrong sự sống là được hạnh phúc. Từ lúc chào đời, bất cứ một con người nào cũngtha thiết được hạnh phúc và tìm cách lẩn tránh khổ đau. Không một hoàn cảnh xãhội nào, không một nền giáo dục hay một hệ thống tư tưởng nào có thể làmthayđổi được mục tiêu đó. Chúng ta đều đi tìm sự thỏa mãn, xu hướng đó phát xuất từnơi sâu kín nhất trong chúng ta. Tôi cũng không hiểu là cả vũ trụ này với vô sốnhững vì sao, hành tinh và thiên hà có hàm chứa một ý nghĩa nào sâu xa hơn nữahay chăng, nhưng ít ra chúng ta đây, những con người bình dị sinh sống trên địacầu này, chúng ta đều có trọng trách tự tạo ra cho chúng ta một cuộc sống hạnhphúc.

Chúng ta không phải lànhững đồ vật sáng chế, cũng không phải đơn thuần chỉ là vật chất ; chúngta cótình cảm và biết cảm nhận. Nếu như ta chỉ là những thực thể cơ khí, thì các máymóc khác có thể làm nhẹ bớt khổ đau cho ta và làm thỏa mãn các nhu cầu của ta.Nhưng những tiện nghi vật chất không hội đủ điều kiện để thực hiện việc ấy.Không có một vật gì, dù cho đẹp đẽ và quý giá đến đâu đi nữa, cũng khôngđủ sứcgiúp cho ta tím thấy cái cảm giác được kẻ khác yêu thương. Chúng ta cần đến mộtthứ gì đó sâu xa hơn mà tôi gọi đấy là tình yêu mến giữa con người. Nhờ vàotình thương mến đó, hay từ bi cũng thế, tất cả những tiện nghi vật chất mới cóthể trở thành những đóng góp mang tính cách xây dựng. Thiếu tình yêu thươnggiữa con người với nhau, những tiện nghi vật chất đơn thuần không thể nào đemđến thỏa mãn, cũng không thể tạo ra cho ta một mảy may an bình trong tâmthức,hoặc đem đến bất cứ một thứ hạnh phúc nào khác.

Thực vậy, thiếu tình yêuthương giữa con người, ngay cả những tiến bộ vật chất cũng có thể biến thànhnhững khó khăn làm nặng nề thêm cho sự sống. Nguồn gốc và bản chất của củachúng ta chứng minh cho thấy không có một con người nào sinh ra trong cõi đờinày mà lại không cần đến tình thương. Ngược lại với chủ trương của một vài tràolưu tư tưởng hiện đại, người ta không thể nào đơn giản hoá con người thành mộtsinh vật đơn thuần thuần chỉ có vật chất.

Rốt lại, chính tìnhthương và lòng từ bi đã tạo ra những niềm phúc hạnh quan trọng nhất cho conngười, cũng thật dễ hiểu vì đấy là nhu cầu sâu kín nhất của tất cả chúngta.Nếu một cá nhân nào đó, bất kể là có năng khiếu gì và lanh lợi đến đâu, khi đãrơi vào cảnh cô đơn và bị kẻ khác bỏ quên, con người đó cũng không thể sống cònđược. Dù cho ta có cảm thấy thừa sức và hoàn toàn tự cường trong suốt thời kỳsung mãn của đời ta, nhưng đến khi đau ốm, già nua, cũng như trong khi còn nondại, ta vẫn phải trông cậy vào kẻ khác. Hãy quán xét cẩn thận xem tình thươngvà từ bi đã từng giúp đỡ cho ta biết bao nhiêu trong cuộc sống của chínhta.

Đối với vấn đề sáng tạovà tiến hoá của vũ trụ, dù cho các truyền thống tôn giáo có chủ trương khácnhau, nhưng tất cả chúng ta đều phải công nhận đã được cha mẹ sinh ra. Nói mộtcách bao quát hơn, sự tạo tác ra chúng ta không hẳn chỉ là hậu quả của dụctính, vì cha mẹ cũng dự phần quyết định sinh ra con cái. Sự quyết định đó dựatrên trách nhiệm và lòng bác ái – tức cha mẹ chấp nhận bổn phận chăm sócconcái cho đến lúc biết tự lập. Vì thế ngay từ lúc khởi sự tác tạo ra chúngta,tình thương yêu giữa cha mẹ đã góp phần trực tiếp vào sự hình thành đó.

Trong những dịp tiếp xúcvới các nhà khoa học, nhất là những khảo cứu gia trong các lãnh vực Thầnkinhhọc, tôi đã hiểu được là ngày nay người ta đã chứng minh cho thấy ngay tronglúc mang thai, tình trạng tâm thần của người mẹ – an bình hay dao động –sẽ tạora ảnh hưởng rất lớn đối với tình trạng thể chất và tinh thần của hài nhi trongbụng. Vì thế người mẹ phải giữ tâm thức thật an bình và thanh thản, điềuấythật quan trọng. Sau khi sinh, những tuần lễ đầu tiên cũng giữ một vai tròquyết định cho sự nẩy nở của đứa bé. Người ta nói với tôi rằng một trongcácyếu tố then chốt giúp cho bộ não đứa bé phát triển một cách lành mạnh vànhanhchóng là sự nâng niu của người mẹ. Nếu trong thời kỳ quyết định đó, đứa bé bịbỏ lây lất hay bị bỏ quên, không một ai dòm ngó đến nó, hậu quả về tâm lý sẽrất tai hại.

Tình thương và sự chămsóc là yếu tố chủ yếu trong suốt tuổi thơ của một con người. Khi một đứabésống với một người cởi mở và biết yêu thương, tự nhiên nó sẽ cảm thấy hạnh phúcvà được che chở. Ngược lại, nếu làm cho nó phải gánh chịu đau đớn, sự sợhãi sẽxâm chiếm lấy nó và tạo ra những hậu quả tai hại cho sự nẩy nở. Ngày nay, rấtnhiều trẻ con lớn lên trong các gia đình ly tán. Chúng thiếu hẳn tình thương,và rồi sau này có thể chúng sẽ không còn biết yêu thương cha mẹ nữa, và đồngthời chúng cũng mất hết khả năng yêu thương kẻ khác. Quả thật đấy là điều hếtsức đau buồn.

Khi đứa bé lớn lên và đihọc, nó cũng phải được thầy cô giúp đỡ. Nếu một người mang trọng trách giáo dục,ngoài bổn phận giáo huấn về kiến thức họ còn phải biết ý thức bổn phận dìu dắtđứa bé bước chân vào đời, làm được như thế thì người ấy mới thực sự là mộtngười đáng tin tưởng và kính trọng, bởi vì những gì mà họ trao cho đứa bé sẽ inđậm trong tâm thức nó và sẽ không bao giờ phai mờ. Trong trường hợp ngược lại,nếu thầy cô không thật sự quan tâm đến tương lai của đứa bé, thì những môn họcmà họ giảng dạy sẽ trở thành phụ thuộc và không lưu lại lâu bền trong trí nhớcủa đứa bé sau này.

Cũng thế, trong một bịnhviện, nếu được một vị y sĩ tận tình chăm sóc, bịnh nhân sẽ cảm thấy yên tâm. Sựquyết tâm của người y sĩ làm tất cả những gì có thể làm được để chăm sócchobịnh nhân đã là một liều thuốc điều trị rồi, dù trên phương diện chuyên môn,người đó có phải là một vị thầy giỏi hay không. Ngược lại, nếu một vị y sĩ lạnhlùng, không tỏ lộ một chút tình người nào cả, lúc nào cũng khô khan, hấptấphoặc thiếu sự sốt sắng, thì dù cho vị ấy là một lương y uy tín, chẩn bịnh đúngvà chữa trị giỏi đi nữa, người bịnh vẫn lo âu. Dù sao đi nữa, tình trạngtinhthần của người bịnh cũng giữ một vai trò quan trọng và ảnh hưởng rất lớnđếnkết quả trị liệu.

Ngay trong sự tiếp xúcthường nhật, nếu một người nào đó biết ăn nói đầm ấm, cuộc đối thoại sẽ thú vịhơn, dù cho chủ đề chẳng có gì là lý thú. Ngược lại, nếu một người ăn nói lạnhlùng hoặc hung hãn, ta sẽ cảm thấy khó chịu và muốn cho câu chuyện sớm chấmdứt. Trước một sự kiện dù tầm thường hay những biến cố thật quan trọng, cảmgiác được kẻ khác yêu thương thật cần thiết để đem lại hạnh phúc cho ta.

Gần đây, một nhóm khảocứu gia Hoa kỳ cho tôi biết là trên quê hương họ con số người mang bịnh tâmthần rất cao, vào khoảng mười hai phần trăm dân số. Hình như những hội chứngtrầm cảm không phải là hậu quả của sự thiếu thốn vật chất, mà đúng hơn là nhữngchướng ngại cản trở sự trao đổi và đón nhận tình thương yêu.

Dù cho không hoàn toàn ýthức đi nữa, ta vẫn nhận thấy nhu cầu về tình thương giữa con người đã nằm sẳntrong gien từ lúc mới sinh ra đời. Tình yêu thương đó có thể phát sinh từ mộtcon vật và cũng có thể phát sinh từ một con người mà thói thường ta vẫn xem nhưkẻ thù, tình thương yêu ấy thu hút một cách tự nhiên tất cả mọi người, từ mộtđứa bé cho đến những kẻ đã trưởng thành.

Nguồn gốc sâu xa củasự thành công

Chúng ta đây là nhữngcon người, chúng ta đều có khả năng tìm thấy hạnh phúc và biết yêu thương,nhưng cũng có những loại tiềm năng có thể biến ta thành một kẻ bất hạnh và nguyhại cho kẻ khác. Những loại tiềm năng như thế đều hàm chứa trong mỗi conngười.Muốn được hạnh phúc, cần phải phát huy những khía cạnh tích cực và hữu ích vàđồng thời giới hạn những khía cạnh tiêu cực. Những hành vi tiêu cực, chẳng hạnnhư trộm cắp hay nói dối, đôi khi có vẻ như tạo được thoả mãn tức khắc, nhưnglâu dài sẽ đem đến khổ đau. Các hành vi tích cực, trái lại sẽ luôn luôn đem đếnmột sức mạnh nội tâm quan trọng. Nhờ vào sức mạnh nội tâm, ta sẽ bớt sợ hãi vàtự tin hơn ; nhờ thế ta mới có thể quan tâm đến kẻ khác một cách dễ dànghơn,có thể vượt qua biên giới của tôn giáo, văn hoá hay bất cứ những khó khăn nàokhác. Vì thế thật quan trọng phải quan sát và phân tích cẩn thận những tiềmnăng sâu kín trong ta, vì nó có thể tạo ra điều thiện và cả điều xấu.

Tôi gọi thái độ trên đâylà cách khơi động tình người. Tôi luôn luôn quan tâm chủ trương tìm hiểunhữnggiá trị căn bản nơi mỗi con người, chẳng hạn như lòng từ bi, quan tâm đến kẻkhác và sự tự nguyện. Dù theo tôn giáo nào, dù hữu thần hay vô thần, nhưng nếuthiếu những giá trị vừa kể ta sẽ không thể nào tìm thấy hạnh phúc được.

Ta thử phân tích nhữnglợi ích của từ bi và tình thương yêu trong đời sống thường nhật xem sao.Chẳnghạn, khi mới thức giậy, ta cảm thấy khoan khoái, tinh thần vui vẻ và thoả mãn,cánh cửa nội tâm sẽ mở rộng giúp ta đưa tay đón lấy một ngày đang hiện ra trướcmặt. Trong ngày hôm ấy, nếu như ta có gặp một người mà ta không thích, ta vẫnđủ sức để nói lên một lời thân thiện với kẻ đó. Tiếp theo đấy, biết đâu ta cũngcó thể đàm thoại với họ, tuy rằng trước đây ta vẫn xem họ là một người khó thương,để rồi cả hai bên cùng trao đổi với nhau những quan điểm thật ích lợi. Khi tatạo được một bầu không khí tích cực và thân thiện, sự sợ hãi và bất an tự nhiênsẽ biến mất giữa họ và ta. Đó là phương cách khá dễ để có thêm bạn bè vàđểnhìn thấy những nụ cười mới mẻ hiện ra với ta.

Nhưng nếu trong một ngàynào đó mà ta cảm thấy bực bội và cáu kỉnh, cánh cửa nội tâm sẽ tự động khép lạitrong ta. Với tâm trạng này, dù cho gặp lại một người bạn thân thiết nhất đinữa, ta vẫn cảm thấy thiếu thoải mái và căng thẳng. Các thí dụ trên đây chothấy những thái độ bên trong của ta đã nắm giữ vai trò quyết định ảnh hưởng đếnnhững cảm nhận hằng ngày trong cuộc sống. Để có đủ sức mạnh giúp tạo ra nhữngxúc cảm an vui cho chính bản thân ta, cho gia đình và cả tập thể những ngườichung quanh, ta cần phải ý thức rằng nguồn gốc sâu xa của sức mạnh đó nằm sẳntrong mỗi cá nhân, tức trong mỗi con người chúng ta – ấy là tình thân ái, lòngtừ bi và tình người.

Không phải từ bi chỉ đemđến lợi ích trên mặt tâm thức mà còn giúp cho thân xác được khoẻ mạnh. Theo nềny khoa tân tiến ngày nay, và cũng dựa vào kinh nghiệm của bản thân tôi, sựthăng bằng của tâm thức và sức khoẻ luôn luôn đi đôi với nhau. Thật rõ ràng, sựgiận dữ và những dao động trong tâm thức làm cho ta dễ ốm đau, ngược lạikhitâm thức an bình và hướng về những điều tích cực, thân xác sẽ khó bị bịnh tậthơn. Điều ấy chứng minh cho thấy phần thân xác là nơi tiếp nhận tình người vàcả sự an bình xuất phát từ nơi tâm thức.

Đồng thời tôi cũng tinrằng, khi ta chỉ biết nghĩ duy nhất đến bản thân mình, thì cái nhìn của ta vềmọi sự vật chung quanh cũng sẽ trở nên hẹp hòi. Và vì lẽ đó, những buồn phiềnnhỏ nhặt cũng hoá thành trọng đại, tạo ra lo sợ và bất an, giống như bị trànngập bởi mọi thứ bất hạnh. Ngược lại, khi biết nghĩ đến kẻ khác và tìm cáchgiúp đỡ họ, sự quán nhận của ta về thực tại sẽ trở nên bao quát hơn. Khimởrộng tầm nhìn, những vấn đề cá nhân sẽ mất đi tầm quan trọng, và điều đósẽ làmthay đổi tất cả.

Khi âu lo cho kẻ khác,sức mạnh nội tâm sẽ toả rộng trong ta, dù cho ta đang phải bận tâm đối đầu vớinhững khó khăn hay những vấn đề riêng tư khác. Nhờ vào sức mạnh nội tâm ấy,buồn phiền của riêng ta sẽ trở nên kém quan trọng và không còn ám ảnh tanữa.Nếu biết vượt lên trên những vấn đề cá nhân để quan tâm đến kẻ khác, ta sẽ vữngvàng hơn trên mặt đạo đức, sẽ cảm thấy tin tưởng, can đảm, và an bình hơn. Điềuđó chứng minh cho thấy cách thức suy tư đã tạo ra ảnh hưởng quan trọng như thếnào.

Khi ta thật sự hành độngvì sự an vui của chúng sinh, quyền lợi và những mong ước cá nhân của ta cũng sẽtheo đó mà thành tựu, giống như những sản phẩm phụ thuộc phát sinh một cách tựnhiên. Trong tập sách « Đại luận về con đường đưa đến Giác ngộ », vị Lạt-maTông Khách Ba (Tsongkapa), một vị thầy lừng danh trong thế kỷ XV, đã viết nhưsau « Khi một người tu tập biết hành động và suy tư thật mạnh về sự an vui củakẻ khác, họ sẽ nhìn thấy những nguyện vọng của mình tự nhiên được thành tựu,giống như những sản phẩm phụ thuộc sinh ra một cách đương nhiên, không cần đếnmột cố gắng nào cả ». Một số quý vị có lẽ đã từng nghe tôi nói đến điều sauđây, vì tôi vẫn thường nhắc đi nhắc lại điều này, theo một ý nghĩa nào đó,người ta có thể nói rằng những người Bồ-tát, tức những vị tu tập Đạo Pháp bằngtừ bi, là những người « ích kỷ một cách hết sức khôn ngoan », trong khi đóchúng ta lại cư xử giống như những người « ích kỷ một cách vô cùng đần độn ».Nếu chỉ biết nghĩ đến chính mình, bất chấp sự thiệt thòi của kẻ khác, chúng tasẽ không tìm được hạnh phúc và sẽ sống trong bất an.

Nhân ái và yêu thươngcòn có những lợi ích khác nữa, tuy rằng những lợi ích ấy không dễ cho tanhậnthấy ngay. Tu tập Phật giáo nhắm vào rất nhiều mục đích, một trong nhữngmụcích ấy là được tái sinh thuận lợi trong kiếp sau. Mục đích này chỉ có thể thựchiện được khi nào ta biết tự giữ gìn không làm hại đến kẻ khác và đồng thờibiết mở rộng lòng vị tha và nhân từ. Thật là hiển nhiên, trong số sáu giáo phápBa-la-mật là bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định và trí tuệ,người Bồ-tát phải đặt trọng tâm vào sự giúp đỡ và ân cần với những ngườichungquanh.

Vì thế, yêu thương vàhơi ấm trong tim ta là những đức tính sâu kín giúp đem đến thành công trong sựsống, sự thăng tiến trên đường tu tập để đưa đến mục đích tối hậu : sự Giácngộ. Vì thế từ bi và yêu thương bao giờ cũng quan trọng, từ lúc mới bướcchânvào đời, trong giữa cuộc sống hay đến lúc phải nằm xuống. Những đòi hỏi đó vànhững giá trị đó không giới hạn trong bất cứ một giai đoạn nào, một địa danhnào, một xã hội nào hay một nền văn hoá nhất định nào.