01-Chức năng của giáo dục

Tôi thắc mắc không hiểu rằng chúng ta có khi nào tự hỏi giáo dục có nghĩa là gì? Tại sao chúng ta đi học, tại sao chúng ta học những môn học khác nhau, tại sao chúng ta vượt qua những kỳ thi và ganh đua với nhau để có thứ hạng tốt hơn? Từ ngữ tạm gọi là giáo dục này có nghĩa là gì, và tất cả vận hành của nó có ý nghĩa gì? Đây là một câu hỏi thực sự rất quan trọng, không chỉ cho những em học sinh, cho những bậc cha mẹ, cho những giáo viên, mà còn cho tất cả mọi người yêu quí quả đất này. Tại sao chúng ta trải qua mọi nỗ lực để được giáo dục? Nó chỉ với mục đích là đậu vài kỳ thi và có một việc làm hay sao? Hay chức năng của giáo dục là chuẩn bị sẵn sàng cho chúng ta từ khi còn nhỏ hiểu rõ toàn tiến hành của cuộc sống? Có một việc làm và có được phương tiện sinh nhai là cần thiết – nhưng đó là tất cả hay sao? Chúng ta đang được giáo dục chỉ cho việc đó thôi à? Chắc chắn, cuộc sống không là một việc làm, một nghề nghiệp; cuộc sống còn là một cái gì đó rộng rãi, và sâu xa lạ thường, nó là một bí mật lớn lao, một lãnh vực bao la mà trong đó chúng ta vận hành như những con người. Nếu chúng ta chỉ chuẩn bị kiếm sống cho mình, chúng ta sẽ mất đi ý nghĩa tổng thể của cuộc sống; và hiểu rõ cuộc sống có tầm quan trọng hơn là chỉ chuẩn bị cho những kỳ thi và thành thạo môn toán, môn vật lý, hay bất kỳ môn học nào khác.

Vì vậy, dù rằng chúng ta là những giáo viên hay những học sinh, liệu không quan trọng khi tự hỏi chính mình tại sao chúng ta đang giáo dục hay đang được giáo dục? Và cuộc sống có nghĩa là gì? Cuộc sống không là một sự việc lạ thường hay sao? Những con chim, những bông hoa, những cái cây um tùm, những bầu trời, những vì sao, những con sông và những con cá trong đó – tất cả những sự vật này là cuộc sống. Cuộc sống là những người nghèo khổ và nnững người giàu có; cuộc sống là những trận chiến liên tục giữa những nhóm người, những chủng tộc, và những quốc gia; cuộc sống là thiền định; cuộc sống là điều gì chúng ta gọi là tôn giáo, và nó cũng là những sự việc giấu giếm, tinh tế của cái trí – những ganh tị, những tham vọng, những đam mê, những sợ hãi, những thành tựu và những lo âu. Tất cả những việc này và còn nhiều hơn nữa là cuộc sống. Nhưng thông thường chúng ta chuẩn bị cho chính mình để hiểu rõ chỉ một góc nhỏ xíu của nó. Chúng ta đậu những kỳ thi nào đó, tìm được việc làm, lập gia đình, có con cái, và sau đó trở thành mỗi lúc một giống như những cái máy. Chúng ta vẫn còn sợ hãi, lo âu, khiếp đảm về cuộc sống. Vì vậy, liệu rằng chức năng của giáo dục là giúp đỡ chúng ta hiểu rõ toàn tiến hành của cuộc sống, hay nó chỉ chuẩn bị cho chúng ta một nghề nghiệp, một công việc tốt nhất mà chúng ta có thể có được?

Điều gì sẽ xảy ra cho tất cả chúng ta khi lớn lên là những người đàn ông hay những người phụ nữ? Bạn có khi nào hỏi chính mình sẽ làm gì khi lớn lên hay không? Rất có thể bạn sẽ lập gia đình, và trước khi bạn biết mình ở đâu bạn sẽ là những người mẹ hay những người cha; và sau đó bạn sẽ bị trói buộc vào một việc làm, hay vào việc bếp núc, trong đó bạn sẽ dần dần tàn tạ đi. Đó có phải tất cả mọi điều mà cuộc sống của bạn sắp sửa là hay sao? Bạn có khi nào hỏi chính mình câu hỏi này chưa? Bạn không nên hỏi nó hay sao? Nếu gia đình giàu có bạn có lẽ có một vị trí khá tốt đã được bảo đảm trước rồi, người cha có lẽ tặng cho bạn một công việc dễ chịu, hay bạn có thể kết hôn với ngưòi giàu có; nhưng ở đó cũng vậy bạn sẽ thối rữa, thoái hóa. Bạn có hiểu không?

Chắc chắn, giáo dục không có ý nghĩa gì cả nếu nó không giúp bạn hiểu rõ sự rộng lớn vô hạn của cuộc sống với tất cả những tinh tế của nó, với vẻ đẹp lạ thường của nó, những đau khổ và hân hoan của nó. Bạn có lẽ có được những mảnh bằng, bạn có lẽ có được một loạt những tước hiệu đặt trước danh tính của bạn và cho bạn việc làm rất tốt; nhưng sau đó là cái gì? Điểm mấu chốt của tất cả việc đó là gì? Nếu trong khi tiến hành như thế cái trí của bạn lại trở nên đờ đẫn, mệt mỏi, ngu xuẩn? Vì vậy trong khi bạn còn nhỏ, bạn không nên tìm hiểu để khám phá cuộc sống là gì hay sao? Và liệu rằng chức năng thực sự của giáo dục không là vun quén trong bạn sự thông minh mà sẽ cố gắng tìm ra được câu trả lời cho tất cả những vấn đề này hay sao? Bạn có biết thông minh là gì hay không? Chắc chắn rằng nó là cái khả năng được suy nghĩ tự do, không có sợ hãi, không có một công thức, để bạn bắt đầu khám phá cho chính mình điều gì là thực sự, điều gì là đúng; nhưng nếu bạn sợ hãi bạn sẽ không bao giờ thông minh. Bất kỳ hình thức nào của tham vọng, thuộc tinh thần hay đời thường, đều nuôi dưỡng lo âu, sợ hãi; vì vậy tham vọng không thể nào giúp đỡ bạn tạo ra một cái trí rõ ràng, đơn giản, ngay thẳng và vì vậy thông minh.

Bạn biết không, khi còn nhỏ bạn được sống trong một môi trường không có sợ hãi là rất quan trọng. Hầu hết chúng ta, khi lớn lên, trở nên sợ hãi; chúng ta sợ hãi sống, sợ hãi mất việc làm, sợ hãi truyền thống, sợ hãi những điều gì người láng giềng, hay điều gì người vợ hay người chồng sẽ nói, sợ hãi chết. Hầu hết chúng ta đều có sợ hãi trong một hình thức này hay một hình thức khác; và ở đâu có sợ hãi đều không có thông minh. Và liệu tất cả mọi người, khi còn nhỏ, có thể ở trong một môi trường không sợ hãi mà có nghĩa là ở trong một bầu không khí của tự do – tự do, không phải làm cái gì chúng ta thích, nhưng để hiểu rõ toàn tiến hành của cuộc sống? Thật ra cuộc sống rất đẹp đẽ, nó không là sự vật xấu xa này mà chúng ta đã tạo ra; và bạn có thể trân trọng sự phong phú của nó, chiều sâu của nó, sự dễ mến lạ lùng của nó chỉ khi nào bạn phản kháng mọi thứ – chống lại tôn giáo có tổ chức, chống lại truyền thống, chống lại xã hội thối nát hiện nay – để cho bạn, như một con người, tìm ra cho chính mình điều gì là sự thật. Không phải bắt chước nhưng khám phá – đó là giáo dục, phải vậy không? Tuân phục điều gì mà xã hội hay cha mẹ và giáo viên chỉ bảo cho bạn là điều rất dễ dàng. Đó là một cách để tồn tại an toàn và dễ chịu; nhưng đó không phải là sống vì trong nó có sợ hãi, thoái hóa, chết. Sống là tìm ra cho chính mình điều gì là sự thật, và bạn có thể làm được việc này chỉ khi nào có tự do, chỉ khi nào có sự cách mạng liên tục ở bên trong, trong chính bản thân bạn.

Nhưng bạn lại không được khuyến khích làm việc này; không một ai bảo cho bạn hãy nghi vấn, hãy tìm ra cho chính mình Chúa là gì, bởi vì nếu bạn có ý phản kháng bạn sẽ trở thành một hiểm họa cho mọi điều giả dối. Cha mẹ và xã hội của bạn sống an toàn và bạn cũng muốn sống an toàn. Thông thường sống an toàn có nghĩa là sống trong bắt chước và thế là trong sợ hãi. Chắc chắn chức năng của giáo dục là giúp đỡ mỗi người chúng ta được sống tự do và không còn sợ hãi, phải không? Và muốn tạo ra một bầu không khí trong đó không còn sợ hãi đòi hỏi nhiều suy nghĩ về phía bạn cũng như về phía giáo viên, người giáo dục.

Bạn có biết điều này có nghĩa là gì hay không – nó sẽ là một sự việc lạ thường khi tạo ra một bầu không khí không còn sợ hãi phải không? Và chúng ta phải tạo ra nó, bởi vì chúng ta thấy rằng thế giới bị vướng mắc trong chiến tranh vô tận; nó bị điều khiển bởi những chính trị gia luôn luôn tìm kiếm quyền hành; nó là một thế giới của những luật sư, những cảnh sát và những người lính, của những người đàn ông và những người phụ nữ đầy tham vọng, tất cả đều ham muốn những chức vụ và tất cả đều đang đấu tranh với nhau để giành giật nó. Rồi thì cũng có những người tạm gọi là thánh, những vị đạo sư tôn giáo với những đệ tử; họ cũng muốn quyền hành địa vị, đời này hay đời sau. Nó là một thế giới điên cuồng, hoàn toàn rối loạn, trong đó người cộng sản đang đánh nhau với người tư bản, người xã hội đang phản kháng cả hai người kia, và mỗi người phản kháng lại người nào đó, chiến đấu để đến được một nơi an toàn, một vị trí cho quyền hành hay cho thanh thản. Thế giới bị xé nát bởi những niềm tin mâu thuẫn nhau, bởi những phân biệt giai cấp, bởi những quốc gia tách rời nhau, bởi mọi hình thức của ngu dốt và hung bạo – và đây là thế giới mà bạn đang được giáo dục để phù hợp vào nó. Bạn được khuyến khích để phù hợp vào cái khung của xã hội thảm khốc này; cha mẹ bạn muốn bạn làm việc đó, và bạn cũng muốn phù hợp vào nó.

Bây giờ, liệu chức năng của giáo dục chỉ là giúp đỡ bạn tuân phục những khuôn mẫu của cái trật tự xã hội thối nát này, hay nó cho bạn tự do – tự do hoàn toàn để thăng hoa và tạo ra một xã hội khác hẳn, một thế giới mới mẻ? Chúng ta muốn có sự tự do này, không phải trong tương lai, nhưng ngay lúc này, nếu không tất cả chúng ta có lẽ đều bị hủy diệt. Chúng ta phải ngay tức khắc tạo ra một bầu không khí tự do để cho bạn có thể sống và tìm ra cho chính mình điều gì là sự thật, để cho bạn trở nên thông minh, để cho bạn có thể đối mặt với thế giới và hiểu rõ nó, không phải chỉ tuân phục nó, để cho bên trong, thăm thẳm, theo tâm lý bạn phản kháng liên tục; bởi vì chỉ có những người phản kháng liên tục mới có thể khám phá điều gì là sự thật, không phải con người tuân phục, con người đi theo một truyền thống nào đó. Chỉ khi nào bạn liên tục tìm hiểu, liên tục quan sát, liên tục học hỏi, bạn mới tìm ra sự thật, Chúa, hay tình yêu và bạn không thể nào tìm hiểu, quan sát, học hỏi, bạn không thể nào ý thức sâu sắc, nếu bạn sợ hãi. Vì vậy chắc chắn chức năng của giáo dục, là xóa sạch, bên trong lẫn bên ngoài, sự sợ hãi này mà hủy hoại tư tưởng của con người, liên hệ và tình yêu của con người.

Người hỏi: Nếu mọi cá thể đều phản kháng, ông không nghĩ rằng sẽ có hỗn loạn trong thế giới này hay sao?

Krishnamurti: Trước tiên bạn hãy lắng nghe câu hỏi, bởi vì rất quan trọng khi hiểu rõ câu hỏi chứ không chỉ chờ đợi một câu trả lời. Câu hỏi là: nếu mọi cá thể đều phản kháng, thế giới này sẽ không ở trong hỗn loạn hay sao? Nhưng thế giới hiện nay đã ở trong một trật tự hoàn hảo đến nỗi hỗn loạn sẽ xảy ra nếu mọi người chống lại nó hay sao? Hiện nay không có hỗn loạn hay sao? Mọi sự việc đều đẹp đẽ, không bị băng hoại hay sao? Mọi người đều đang sống hạnh phúc, no đủ, giàu có hay sao? Con người không chống lại con người hay sao? Không có tham vọng, ganh đua, tàn nhẫn hay sao? Vì vậy thế giới đã hỗn loạn rồi, đó là điều đầu tiên chúng ta phải nhận ra. Đừng bị quá quen thuộc rằng đây là một xã hội có trật tự; đừng có tự thuộc lòng bởi những từ ngữ. Dù rằng, ở đây trong Châu âu, trong nước Mỹ hay nước Nga, thế giới đang trong một qui trình của thối rữa. Nếu bạn nhìn thấy sự thối rữa, bạn có một thách thức: bạn bị thách thức để tìm ra một phương cách giải quyết vấn đề khẩn thiết này. Và phương cách bạn đối phó lại thách thức này là quan trọng, phải vậy không? Nếu bạn đáp lại như một người Ấn độ giáo hay một người Phật giáo, người Thiên chúa giáo hay một người cộng sản, vậy thì sự đối phó của bạn rất là giới hạn – mà không là đối phó gì cả. Bạn có thể đối phó trọn vẹn, tổng thể chỉ khi nào không còn sợ hãi trong chính bạn, chỉ khi nào bạn không còn suy nghĩ như một người Ấn độ, một người cộng sản hay một người tư bản, nhưng như một con người tổng thể đang cố gắng giải quyết vấn đề này; và bạn không thể giải quyết nó nếu chính bạn không phản kháng toàn bộ sự việc, chống lại sự thu lợi đầy tham vọng mà xã hội đặt nền tảng trên nó. Khi chính bạn không còn tham vọng, không còn thu lợi, không còn bám vào sự an toàn riêng của bạn – chỉ lúc đó bạn mới có thể đối phó lại thách thức này và tạo ra một thế giới mới mẻ.

Người hỏi: Phản kháng, học hỏi, thương yêu – đây là ba tiến hành tách rời, hay chúng xảy ra cùng lúc?

Krishnamurti: Dĩ nhiên chúng không là ba tiến hành tách rời nhau; nó là một tiến hành duy nhất. Bạn thấy không, rất quan trọng để tìm ra câu hỏi này có ý nghĩa gì: câu hỏi này được đặt nền tảng trên lý thuyết, không phải trên trải nghiệm; nó chỉ là từ ngữ, trí năng, vì vậy nó không có giá trị gì cả. Một con người không sợ hãi, thực sự phản kháng đang nỗ lực để tìm ra học hỏi, thương yêu có ý nghĩa gì – một người như thế không bao giờ hỏi nó là một hay ba tiến hành. Chúng ta quá thông minh với những từ ngữ, và chúng ta nghĩ rằng bằng cách đưa ra những lời giải thích là chúng ta đã giải quyết được vấn đề.

Bạn có biết ý nghĩa của học hỏi là gì hay không? Khi chúng ta thực sự đang học hỏi bạn đang học hỏi suốt cuộc đời bạn và không có một giáo viên riêng biệt nào để bạn học hỏi. Vậy thì mỗi một sự việc đều dạy bạn – một chiếc lá khô, một con chim đang bay, một mùi hương, một giọt nước mắt, người giàu có và người nghèo khổ, những người đang khóc lóc, nụ cười của một phụ nữ, vẻ kênh kiệu của một người đàn ông. Bạn học hỏi từ mọi thứ, vì vậy không có người hướng dẫn, không có triết gia, không có vị đạo sư. Chính cuộc sống là giáo viên của bạn, và bạn đang ở trong một trạng thái học hỏi liên tục.

Người hỏi: Có phải đúng thật rằng xã hội đặt nền tảng vào sự thu lợi và tham vọng; nhưng nếu chúng ta không có tham vọng chúng ta không thối rữa hay sao?

Krishnamurti: Đây thực sự là một câu hỏi rất quan trọng, và nó cần chú ý nhiều lắm.

Bạn có biết chú ý là gì hay không? Chúng ta hãy tìm hiểu. Trong một lớp học, khi bạn chăm chăm nhìn qua cửa sổ hay chọc ghẹo một ai đó, giáo viên bảo bạn hãy chú ý. Điều đó có nghĩa gì? Rằng bạn không thích điều gì bạn đang học và vì vậy giáo viên ép buộc bạn chú ý – mà không là chú ý gì cả. Chú ý có được khi bạn quan tâm thật sâu sắc một điều gì đó, vì lúc đó bạn yêu thích tìm hiểu tất cả về điều đó; lúc đó toàn cái trí của bạn, toàn thân tâm của bạn đều ở đó. Tương tự như vậy, khoảnh khắc bạn thấy rằng câu hỏi này – nếu chúng ta không có tham vọng, chúng ta không bị thối rữa hay sao? – thực sự rất quan trọng, bạn quan tâm và muốn tìm ra sự thật của vấn đề.

Bây giờ, một con người tham vọng không đang hủy diệt chính anh ấy hay sao? Đó là việc đầu tiên phải tìm ra, chứ không phải hỏi rằng tham vọng là đúng hay sai. Hãy nhìn quanh bạn, quan sát tất cả những người có tham vọng. Điều gì xảy ra khi bạn có tham vọng? Bạn đang suy nghĩ cho chính bản thân mình, phải vậy không? Bạn thật tàn nhẫn, bạn gạt những người khác sang một bên vì bạn đang cố gắng đạt được tham vọng của bạn, đang cố gắng trở thành một con người quan trọng, vì vậy tạo ra trong xã hội sự xung đột giữa những người đang thành công và những người đang đuổi theo. Có một chiến đấu liên tục giữa bạn và những người đuổi theo điều gì bạn đang mong muốn; và xung đột này là sản phẩm của đang sống sáng tạo hay sao? Bạn có hiểu rõ không, hay điều này khó khăn quá?

Bạn có tham vọng khi bạn yêu thích làm một điều gì đó chỉ vì bạn yêu thích nó hay không? Khi bạn đang làm một điều gì bằng toàn thân tâm của bạn không phải bởi vì bạn muốn được một cái gì đó, hay có lợi lộc hơn, hay có một kết quả tốt đẹp hơn, nhưng đơn giản chỉ vì bạn yêu thích làm việc đó – trong đó không có tham vọng, phải không? Trong đó không có ganh đua; bạn không đang tranh đấu với bất kỳ người nào để được vị trí tốt nhất. Và giáo dục không nên giúp đỡ bạn tìm được cái gì bạn thật sự yêu thích làm, để cho từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc cuộc đời bạn, bạn đang làm một việc gì đó mà bạn cảm thấy xứng đáng và có một ý nghĩa sâu xa hay sao? Nếu không như vậy, suốt những ngày còn lại của bạn, bạn sẽ đau khổ. Vì không biết điều gì bạn thực sự muốn làm, cái trí của bạn rơi vào một lề thói mà trong đó có nhàm chán, thối rữa và chết. Đó là lý do tại sao trong khi còn nhỏ tìm được điều gì bạn thực sự yêu thích làm là rất quan trọng; và đây là phương cách duy nhất để tạo ra một xã hội mới mẻ.

Người hỏi: Ở Ấn độ, cũng như hầu hết những quốc gia khác, giáo dục đang bị kiểm soát bởi chính phủ. Dưới những hoàn cảnh như thế liệu có thể thực hiện một thử nghiệm về loại giáo dục mà ông trình bày hay không?