Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. [email protected]* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

Bài kệ duy nhất của Thiền sư Quảng Nghiêm

18/09/201000:57(Xem: 13245)
Bài kệ duy nhất của Thiền sư Quảng Nghiêm
Thiền sư Quảng Nghiêm (1121 - 1191) người huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây. Ông tu ở chùa Thánh Ân thuộc huyện Siêu Loại (nay là Thuận Thành, Bắc Ninh).
Ông đã để lại cho đời một bài kệ duy nhất. Thế nhưng cho đến nay, nhiều người đã hiểu và dịch khác nhau. Từ chỗ hiểu đến suy diễn, khoảng cách ngày càng xa. Vậy nên cố gắng trả lại đúng ý cho tác giả bài kệ cũng là điều cần thiết. Tác phẩm Văn học đời Lý (Mai Lĩnh xuất bản 1943) trích dẫn trong Thiền uyển tập anh bài kệ của Thiền sư Quảng Nghiêm, phiên âm và dịch như sau:
Thị tật
Li tịch phương ngôn tịch diệt
Khứ sinh hậu thuyết vô sinh
Nam nhi tự hữu xung thiên chí
Hưu hướng Như Lai hành xứ hành.
Dịch nghĩa :
Cáo bệnh với mọi người
Thoát kiếp rồi bàn câu tịch diệt
Không sinh hãy nói chuyện siêu sinh
Tài trai có chí xông trời thẳm
Giẫm vết Như Lai luống nhọc mình
(Ngô Tất Tố dịch)
Trong Tiểu truyện Thiền sư Việt Nam, phái Vô ngôn thông, Khánh Vân Nguyễn Thụy Hoà lại phiên âm và dịch khác:
Phiên âm :
Li tịch phương ngôn tịch diệt khứ
Sinh vô sinh hậu thuyết vô sinh
(Hai câu sau vẫn giữ nguyên)
Dịch :
Lìa vắng lặng mới nên vắng lặng
Sống vô sinh hiểu lẽ vô sinh
Nam nhi nung chí mau tinh tiến
Noi Phật cùng nhau gắng thực hành.
Ý của hai bản dịch khác hẳn nhau, một bên không theo Như Lai, một bên theo Như Lai.
Vân Thanh trong Lược khảo Phật giáo sử Việt Nam, phiên âm giống như Khánh Vân nhưng lại dịch khác:
Lìa tịch, mới nói tịch diệt đi
Sanh, vô sanh, rồi mới nói "vô sanh"
Nam nhi tự có chí xung thiên
Đừng đến “Như Lai làm chỗ làm”
Trong Thơ văn Lý - Trần, tập 1, Nguyễn Đức Vân, Đào Phương Bình phiên âm tuy khác nhưng dịch nghĩa chẳng khác Ngô Tất Tố là mấy.
Thanh Từ trong Thiền sư Việt Nam dịch cũng tương tự như Ngô Tất Tố.
Cũng có người phiên âm chữ “hưu” ( ) trong câu cuối thành chữ “hựu” ( ). Đọc là “Hựu hướng Như Lai hành xứ hành”. Có nghĩa là “Lại hướng theo Như Lai...”
Vậy nên hiểu như thế nào mới đúng ý tác giả?
Theo tôi, bài kệ có lẽ nên phiên âm và ngắt câu như sau:
Li tịch phương ngôn tịch diệt
Sinh sinh hậu thuyết vô sinh.
(Hai câu sau giữ nguyên)
Thiền sư Quảng Nghiêm thuộc đời thứ 12 (Vân Thanh cho là đời thứ 11) Thiền phái Vô ngôn thông. Tư tưởng của ông chịu ảnh hưởng của Đại thừa Vô ngôn thông là lẽ đương nhiên. Quan niệm về tịch diệt của ông không giống như quan niệm tịch diệt pháp (Santa dharma) của Tiểu thừa. Tiểu thừa đã đối lập giữa tịch diệt và vô tịch diệt, giữa sinh tử và vô sinh tử. Quan niệm sinh tử của Quảng Nghiêm cũng là quan niệm của Thiện Hội. Qua đối đáp giữa thiền sư Vân Phong, đời thứ tư và Thiện Hội, đời thứ ba Thiền phái Vô ngôn thông cũng có thể hiểu rõ hơn về quan niệm tịch diệt, sinh tử của Quảng Nghiêm:
“Vân Phong hỏi Thiện Hội làm sao tránh được sinh tử?
Thiện Hội: Đi vào chỗ sinh tử.
Vân Phong : Chỗ sinh tử là chỗ nào?
Thiện Hội : Nó nằm ngay trong chỗ sinh tử.
Vân Phong : Làm sao hiểu được điều đó ?
Vân Phong chưa hiểu được ý Thiện Hội và Thiện Hội cũng chưa thể làm cho Vân Phong hiểu được.”
Có thể nói Quảng Nghiêm đã làm rõ thêm quan niệm của Thiện Hội:
Li tịch phương ngôn tịch diệt
Nghĩa là bất sinh - bất diệt nằm ngay trong sinh - diệt. Tam luận tông cho rằng “sinh tức vô sinh”. Có nghĩa là tục đế gọi là sinh, thực ra là “giả sinh”, co nghĩa là do nhân duyên hoà hợp mà thành. Cho nên cái mà tục đế gọi là sinh, chân đế gọi là vô sinh.
Bát bất duyên khởi (không chi duyên khởi) của Long Thọ (Nagarjuna) trong Trung luận cũng cùng ý đó: “Bất sinh diệc bất diệt, bất thường diệc bất đoạn, bất nhất diệc bất dị, bất lai diệc bất khứ”.
Câu thứ hai của bài kệ, Ngô Tất Tố phiên âm như trên e rằng không phù hợp với ý của tác giả bài kệ:
Khứ sinh hậu thuyết vô sinh
Chữ khứ ( ), có lẽ do chữ sinh ( ) bị đọc nhầm. Vậy nên đọc là:
Sinh sinh hậu thuyết vô sinh
“Sinh-sinh” (jati-jati), có nghĩa là sống trong cuộc sống bình thường, cuộc sống sinh, tử. Có sống trong cuộc sống sinh tử rồi mới có quyền nói về vô sinh vô tử. Sinh (jati) cũng tức là vô sinh (ajati).
Kinh Dịch, Hệ từ truyện cũng có khái niệm “sinh sinh”: “Sinh sôi nảy nở đó là Dịch” (Sinh sinh chi vị Dịch). Sách Trang Tử, thiên Đại Tông sư cũng có khái niệm này : “Sát sinh giả bất tử, sinh sinh giả bất sinh”. Nguyễn Duy Cần giải thích “Sinh sinh là sống theo cái sống của tư dục”. Có nghĩa là những ai diệt được lòng ham sống thì sẽ không chết, còn những ai ham sống thì không phải thực sự sống.
Câu thứ tư của bài kệ “Hưu hướng Như Lai hành xứ hành”. Muốn hiểu đúng câu này phải đặt nó trong lôgích của hai câu trên, đồng thời cũng cần làm rõ khái niệm Như Lai. Theo Phật học đại từ điển (1): Như Lai, Sanskrit là Tathàgata. Thông thường có thể tách ra thành Tathà và àgata. Tathà có nghĩa là “như vậy”, tương đương với từ “such” trong tiếng Anh. àgata nghĩa là “đến” (lai). Hợp lại là Như Lai, chỉ nhân cách. Thực ra Tathàgata có năm cách hiểu khác nhau:
1. Tathà-gata, chỉ những người đi vào cõi Niết Bàn theo con đường của chư Phật.
2. Tathà-àgata, chỉ những người đã đạt được chân lý.
3. Tathà-àgata, chỉ những người đạt được chân lý giống như chư Phật trong quá khứ.
4. Tathà-àgata, chỉ những người đi theo con đường đức Phật đã đi nhưng hiện thân ở thế gian.
5. Tathà-àgata, chỉ những người theo chân lý hiện thân ở thế gian
Ba cách hiểu trước là cách hiểu của Tiểu thừa. Hai cách hiểu sau là cách hiểu của Đại thừa (không xa rời thế gian). Như vậy Quảng Nghiêm đã hiểu Như Lai (Tathàgata) theo cách hiểu của Đại thừa Vô ngôn thông, có nghĩa là người theo chân lý như đức Phật nhưng lại hiện thân ở thế gian (khác với Tiểu thừa).
Bài kệ có thể phiên âm như sau:
Li tịch phương ngôn tịch diệt
Sinh sinh hậu thuyết vô sinh
Nam nhi tự hữu xung thiên chí
Hưu hướng Như Lai hành xứ hành.
Tạm dịch :
Xa lìa cõi tịch rồi mới nói tới tịch diệt
Sinh trong đời thường (tục đế) rồi mới nói đến vô sinh (Chân đế)
Làm trai (hoặc người tu hành) cần có chí lớn
Đừng theo vết cũ lối mòn của người đi trước.
Toàn bài kệ ý muốn khuyên người tu hành phải tuân theo tôn chỉ cúa đạo Phật. Nhưng không cần tìm Bồ đề ở đâu xa mà chính ngay ở cuộc sống sinh tử của thế gian. Vậy nên người tu hành cần phải có ý chí, tự mình “thắp đuốc lên mà đi”, chứ đừng chỉ bắt chước theo người khác.
Vì vậy đầu đề của bài kệ có lẽ không nên ghi “Đừng theo bước Như Lai”(Hưu hướng Như Lai) như trong Thơ văn Lý - Trần.
Bài kệ của Quảng Nghiêm chứng tỏ Thiền sư Việt Nam đã lãnh hội ý chỉ của Thiền Vô ngôn thông một cách sâu sắc.
Ghi chú:
(1) Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ty. Bắc Kinh, 1994
Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
23/09/2021(Xem: 6088)
Kỷ lục không ai muốn ! Kính bạch Thày, Melbourne vừa có trận động đất cấp độ 5, 9 sáng qua lúc 9:15 am thế mà sau đó tại có biểu tình tiếp theo đó ....lòng người dân coi bộ chán nản lockdown quá rồi ...Nhân nghe được tin này , con có bài thơ ...kính mời Thầy xem cho vui . Kính chúc sức khỏe Thầy, HH Người dẫn chương trình Sky News, Peta Credlin, nói với Jim Wilson của 2GB vào hôm thứ Tư.rằng Thứ Năm 23/9/2021 sẽ đánh dấu 235 ngày đóng cửa cho "thành phố đáng sống nhất" của Úc. Nguồn: AAP Nơi giữ kỷ lục trước đó - thủ đô của Argentina, Buenos Aires - đã bị khóa 234 ngày, trong khi Dublin, Ireland, theo sát với 227 ngày và London, Vương quốc Anh, với 201 ngày.
21/09/2021(Xem: 5479)
Kỵ Mệ năm nay lúc dịch tràn, Cách ly khắp nẻo cảnh hoang tàn. Nhà bên đóng cửa ngừa lây bệnh, Góc phố che tôn bít hãm đàng. Gặp chuyện ng gia không thể viếng, Thương ngày lễ giỗ khó dâng nhang. Tai ương vạn ngã mong liền dứt, Khấn nguyện Người thiêng trú đạo vàng. (*)
20/09/2021(Xem: 8112)
Sống giữa đời thường, ..... hẵng đôi lần người người từng ước nguyện? Nhưng tựu thành viên mãn ... .....phải chăng cần có Phước duyên, Học kỹ lại bài kinh thứ 6/ Trung bộ ....** .......lời Phật dạy được trùng tuyên Kính tán thán...vì chiêm nghiệm "thời đại nào cũng nên nghe Đức Đạo Sư nhắn nhủ "
20/09/2021(Xem: 10020)
Hai mươi ba năm qua nhìn lại di ảnh Thầy Nước mắt trào dâng lòng con thổn thức " Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật" Tâm con dâng niệm để lòng con an " Nam Mô từ Phụ Huệ Hưng" Niệm theo hơi thở Thầy về bên con. Thầy ơi, con trẻ mỏi mòn Bao năm xa cách cố hương ngàn trùng! Hàng cây đó năm nào còn mãi
19/09/2021(Xem: 9232)
Vũ Khắc Khoan sinh ngày 27/02/1917 tại Hà Nội. Mất ngày 12/9/1986, tại Minnesota, Hoa Kỳ. Học sinh trường Bưởi; Lên đại học, theo ngành y khoa hai năm, trước khi vào trường Cao Đẳng Canh Nông. Tốt nghiệp, làm kỹ sư canh nông được một năm rồi chuyển hẳn sang dạy lịch sử tại hai trường Nguyễn Trãi và Chu Văn An, Hà Nội và hoạt động kịch nghệ, viết văn, thành lập nhóm Quan Điểm với Nghiêm Xuân Hồng. Từ 1948 Vũ Khắc Khoan bắt đầu in bài trên báo Phổ Thông: hai vở kịch Thằng Cuội ngồi gốc cây đa (1948) và Giao thừa (1949) và bài tùy bút Mơ Hương Cảng (1953).
18/09/2021(Xem: 7733)
Kính mừng Khánh Tuế (sinh nhật 18/9) Thượng Tọa Viện chủ Tu Viện Quảng Đức Thích Tâm Phương . Kính mừng Khánh Tuế TT Thích Tâm Phương .... Tổng Vụ Trưởng Tổng Vụ Từ Thiện Giáo Hội Úc Châu đương vị Bốn mươi hạ lạp đôi tháng đã gần kề Phật sự đa đoan ủy lạo ... ..Viện chủ vần chưa về Giúp thiên tai bão lụt lại thêm đại dịch thế kỷ ! Kính tán thán TÂM từ bi như pháp hiệu huyền ký Biến nhập bốn PHƯƠNG phụng hiến nhân sinh Chí nguyện lớn..dùng ngũ lực quyết giải thoát tâm linh Sáu sáu niên ngại gì ...vẫn xông pha cứu trợ ! Nhìn cúc đủ sắc màu nơi Tu Viên đang rực rỡ ! Như chúc mừng Khánh Tuế chủ nhân khai sơn Ba một năm qua ngôi chùa thiêng ...trụ vững vàng hơn Ngời ánh Đạo, bảo tháp, Hồng chung nối tiếp “Tứ Đại Khí”
17/09/2021(Xem: 7384)
Đã lâu rồi ...sinh nhật đến đi không lưu ý Chỉ năm này bạn gửi thư pháp chúc mừng Như chất liệu khích phát hoài niệm chẳng chịu dừng Nào ....đón mừng sinh nhật như thời còn niên thiếu ! Trước khi tự mình chúc phúc, soi rọi quán chiếu Nhìn lại một năm tu tập tiến bộ gì thêm ... Kiểm soát tâm mình cái an cái lạc có tăng lên ? Có trào dâng niềm vui mỗi lần Minh Sư hướng dẫn ?
15/09/2021(Xem: 6242)
Nghe Pháp thoại Online trong mùa dịch Covid Kính tặng TT Giảng Sư Thích Nguyên Tạng cùng quý Phật tử nghe pháp thoại online trên Trang Nhà Quảng Đức Sáu chín tuổi hưu trí dưỡng già Vì “cô vi” nên chỉ ở nhà Thời gian rảnh, chẳng chi làm cả Điện thoại cầm, “Phây Bút” lướt qua Đời đủ chuyện xem sao cho hết Chuyện vui buồn, sướng khổ... gần xa... Ngẫm lại nghĩa Ta bà thế sự Chẳng việc nào không thể xảy ra Bỗng chợt thấy trang nhà Quảng Đức Lớp online Phật học hiển bày Mở ra xem, đã nhận liền ngay Thầy Nguyên Tạng, Giảng-sư nơi ấy Lòng bỗng cảm Phật tâm thúc đẩy Tuổi sáu chín, từ đây thềm tựa Qui y Phật, mười năm có lẽ Lòng dặn lòng, gắng dựa vào đây Vì “cô vi” chùa không được đến Bảo Vương Tự, mìnhThầy nơi đó! Chỉ hướng lòng, tâm kính biết sao?! Ngày ngày học Phật lớp online Lý, sự nghe giảng hiểu cả hai Rõ tâm ý Thiền Sư chư Tổ Tự quán chiếu soi tâm Phật tánh Giác ngộ rồi giải thoát tử sanh.
13/09/2021(Xem: 6707)
Kình ngư trong biển Pháp ! ( Kính tặng quý Giảng Sư đang miệt mài trao truyền Chánh Pháp Đức Như Lai dù đại dịch vẫn tiếp tục hoành hành ) Kính dâng Thầy bài thơ đặc biệt để tán thán quý Ngài Kình Ngư trong biển Pháp đang miệt mài gìn giữ gia sản Pháp Bảo của Như Lai bằng những pháp thoại tuyệt vời và những bài tham khảo bình giải xuất chúng đang được online trên Hội Đồng Hoằng Pháp và Thư viện Phật Việt nhiều tháng qua .. Kính đảnh lễ Thầy và tri ân Thầy với 284 bài pháp thoại đã giúp con tự soi sáng để thoát dần những ảo tưởng đã che lấp và trói buộc mình trong nhiều năm qua . Kính chúc sức khỏe Thầy, HH Thế kỷ hai một ... ...giúp nhận ra nhiều kình ngư trong biển Pháp Biện tài nhạo thuyết giáo truyền lời dạy Như Lai Gia sản Pháp Bảo gìn giữ hỗ trợ triển khai Kính tán thán xưng tụng Bậc Hiền Triết giới đức!
13/09/2021(Xem: 5657)
Biến đổi từng giây ở cõi trần Gây đau tạo khổ - có nguyên nhân Ham quyền tích tụ sinh thù hận Đoạt lợi chứa nhiều những giận sân Lập nhóm tranh nhau sinh tệ hại Kết bè giành giật - lại siêng cần Tàn đông lá rụng - chờ xuân đến Mặc ý tĩnh tâm - dưỡng cốt thần 4 g ngày 16. canh tý TT.Thích Như Giải
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Most Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com
http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
[email protected]