Ngẫm Nghĩ Hàng Ngày Cùng Krishnamurti
Nguyên tác: The Book of Life Daily Meditations with Krishnamurti
Lời dịch: Ông Không Bản dịch 2005 – Hiệu đính 2008
Ngày 1 tháng tám.
Tâm hồn tràn trề, cái trí trống không.
Không có con đường dẫn đến sự thật, nó phải đến với bạn. Sự thật chỉ có thể đến với bạn khi cái trí và tâm hồn của bạn đơn giản, trong sáng và có tình yêu trong tâm hồn của bạn; sự thật không đến khi tâm hồn của bạn nhét đầy những sự việc của cái trí. Khi có tình yêu trong tâm hồn của bạn, bạn không nói về tổ chức cho tình anh em, bạn không nói về niềm tin, bạn không nói về sự phân chia hay những quyền hành mà tạo ra sự phân chia, bạn không cần tìm kiếm sự hòa giải. Lúc đó bạn chỉ đơn giản là một con người không có nhãn hiệu, không có một quốc gia. Điều này có nghĩa rằng bạn phải cởi bỏ tất cả những sự việc đó khỏi bản thân mình và cho phép sự thật hiện hữu; và nó chỉ đến khi cái trí trống không, khi cái trí không còn tạo tác. Rồi thì, nó sẽ đến không cần sự mời mọc của bạn. Rồi thì nó sẽ đến mau lẹ như cơn gió và không biết được. Nó đến một cách kín đáo, không phải khi bạn đang quan sát, đang khao khát. Nó ở đó bất thình lình như ánh mặt trời, tinh khiết như ban đêm; nhưng muốn thâu nhận nó, tâm hồn phải tràn trề và cái trí phải trống không. Lúc này bạn có cái trí tràn trề và tâm hồn của bạn trống không.
Ngày 2 tháng tám.
Sự thật là một trạng thái của hiện hữu.
Vì vậy, không có con đường dẫn đến sự thật, và không có hai sự thật. Sự thật không thuộc quá khứ hay thuộc hiện tại, nó không thời gian; và con người trích dẫn sự thật của Phật, của Christ, hay con người chỉ đang lặp lại điều gì tôi đang nói, sẽ không tìm ra sự thật, bởi vì lặp lại không là sự thật. Lặp lại là một dối gạt. Sự thật là một trạng thái của hiện hữu mà sinh ra khi cái trí – mà tìm kiếm để phân chia, để độc quyền, mà chỉ có thể suy nghĩ lệ thuộc vào những kết quả, những thành tựu – đã kết thúc. Chỉ đến lúc đó sẽ có sự thật. Cái trí đang thực hiện nỗ lực, đang kỷ luật chính nó với mục đích để đạt được một kết thúc, không thể biết sự thật, bởi vì kết thúc là sự chiếu rọi riêng của nó, và theo đuổi sự chiếu rọi đó, dù cao quý đến chừng nào, chỉ là một hình thức của thờ phụng. Một con người như thế đang thờ phụng chính anh ấy, và vì vậy anh ấy không thể biết sự thật. Sự thật sẽ chỉ biết được khi chúng ta hiểu rõ toàn tiến hành của cái trí, đó là, khi không có xung đột.
Ngày 3 tháng tám.
Sự thật không có nơi tồn tại mãi mãi.
Sự thật là một sự kiện, và sự kiện đó có thể hiểu rõ được chỉ khi nào những sự việc khác nhau đã được đặt giữa cái trí và sự kiện được xóa sạch. Sự kiện là liên hệ của bạn với tài sản, với người vợ của bạn, với những con người, với thiên nhiên, với những ý tưởng; và chừng nào bạn không hiểu rõ sự kiện của liên hệ, tìm kiếm Chúa của bạn chỉ gia tăng sự hỗn độn bởi vì nó là một thay thế, một tẩu thoát, và vì vậy nó không có ý nghĩa. Chừng nào bạn còn chi phối người vợ của bạn hay cô ấy chi phối bạn, chừng nào bạn còn sở hửu và bị sở hửu, bạn không thể biết tình yêu; chừng nào bạn còn đang đè nén, đang thay thế, chừng nào bạn còn có tham vọng, bạn không thể biết sự thật.
Anh ấy, người không đang tìm kiếm, người không đang phấn đấu, người không đang cố gắng để đạt được kết quả, sẽ biết sự thật .... Sự thật không tiếp tục, nó không có nơi tồn tại mãi mãi, nó chỉ có thể được thấy từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc. Sự thật luôn luôn mới mẻ, do đó không thời gian. Cái gì là sự thật ngày hôm qua không là sự thật ngày hôm nay, cái gì là sự thật ngày hôm nay không là sự thật ngày mai. Sự thật không có sự tiếp tục. Chính cái trí mà muốn biến cái trải nghiệm nó gọi là sự thật được tiếp tục, và cái trí như thế sẽ không biết sự thật. Sự thật luôn luôn mới mẻ; đó là nhìn thấy cùng nụ cười, và nhìn thấy nụ cười đó mới mẻ, nhìn thấy cùng con người, và nhìn thấy con người đó mới mẻ lại, nhìn thấy những cành cọ đong đưa mới mẻ lại, gặp gỡ cuộc sống mới mẻ lại.
Ngày 4 tháng tám.
Không có chỉ dẫn đến sự thật.
Chúa sẽ tìm được bởi tìm kiếm Chúa hay sao? Bạn có thể tìm được cái không thể biết à? Muốn tìm được, bạn phải biết rõ bạn đang tìm kiếm cái gì. Nếu bạn tìm kiếm với mục đích tìm được, cái gì bạn tìm được sẽ chỉ là một chiếu rọi tự tạo; nó sẽ là cái gì bạn ham muốn, và cái tạo tác của ham muốn không là sự thật. Tìm kiếm sự thật là phủ nhận nó. Sự thật không nơi chỗ cố định; không con đường, không chỉ dẫn đến nó, và từ ngữ không là sự thật. Sự thật sẽ tìm được trong một bối cảnh đặc biệt, trong một quan điểm chung nào đó, giữa một nhóm người riêng biệt, hay sao? Nó ở đây và không ở đó à? Điều đó là lời chỉ dẫn đến sự thật, và không phải điều khác hay sao? Có một chỉ dẫn à? Khi sự thật được tìm kiếm, điều gì tìm được chỉ có thể đến từ sự ngu dốt, bởi vì chính sự tìm kiếm được sinh ra từ ngu dốt. Bạn không thể nào tìm kiếm sự thật; bạn phải ngừng lại cho sự thật hiện hữu.
Ngày 5 tháng tám.
Sự thật tìm được từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc.
Sự thật không thể được tích lũy. Điều gì được tích lũy luôn luôn đang bị hủy hoại; nó bị tàn tạ. Sự thật không bao giờ có thể bị tàn tạ bởi vì nó chỉ có thể tìm được từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc trong mỗi tư tưởng, trong mỗi liên hệ, trong mỗi từ ngữ, trong mỗi cử chỉ, trong một nụ cười, trong những giọt nước mắt. Và nếu bạn và tôi có thể tìm được nó và sống cùng nó – chính đang sống là đang tìm được nó – vậy thì chúng ta sẽ không trở thành những người truyền bá; chúng ta sẽ là những con người sáng tạo – không phải những con người hoàn hảo, nhưng những con người sáng tạo, mà khác biệt hoàn toàn.
Ngày 6 tháng tám.
Người cách mạng thực sự.
Sự thật không dành cho người được kính trọng, cũng không dành cho những người thèm muốn tự mở rộng, tự hoàn thiện. Sự thật không dành cho những người đang tìm kiếm an toàn, vĩnh cửu; bởi vì vĩnh cửu mà họ tìm kiếm chỉ là sự đối nghịch của không vĩnh cửu. Bị trói buộc trong mạng lưới của thời gian, họ tìm kiếm vĩnh cửu, nhưng vĩnh cửu họ tìm kiếm không thực sự bởi vì cái gì họ tìm kiếm là sản phẩm của tư tưởng của họ. Do đó một người muốn khám phá sự thật phải ngừng tìm kiếm – mà không có nghĩa rằng anh ấy phải mãn nguyện với cái gì là. Trái lại một người có dự tính khám phá sự thật phải là một người cách mạng hoàn toàn ở bên trong. Anh ấy không thể lệ thuộc bất kỳ giai cấp nào, bất kỳ quốc gia nào, bất kỳ nhóm người hay học thuyết nào, bất kỳ tôn giáo có tổ chức nào; vì sự thật không ở trong đền chùa hay nhà thờ, sự thật không tìm được trong những thứ được làm bằng bàn tay hay bằng cái trí. Sự thật hiện hữu chỉ khi nào những thứ của cái trí và của bàn tay bị gạt đi, và hành động gạt đi những thứ của cái trí và của bàn tay đó không là một vấn đề của thời gian. Sự thật đến với con người được tự do khỏi thời gian, không đang sử dụng thời gian như một phương tiện của tự mở rộng. Thời gian có nghĩa là ký ức của ngày hôm qua, ký ức của gia đình của bạn, của chủng tộc của bạn, của đặc điểm riêng của bạn, của sự tích lũy trải nghiệm của bạn mà tạo thành “cái tôi lệ thuộc” và “cái của tôi”.
Ngày 7 tháng tám.
Thấy sự thật trong điều giả dối.
Bạn có lẽ hời hợt đồng ý khi bạn nghe rằng chủ nghĩa quốc gia, cùng tất cả quyền lợi được bảo đảm và tình cảm của nó, dẫn đến sự trục lợi và sự xếp đặt con người chống lại con người; nhưng thực sự làm tự do cái trí khỏi sự tầm thường của chủ nghĩa quốc gia lại là một vấn đề khác hẳn. Được tự do, không chỉ tự do khỏi chủ nghĩa quốc gia mà còn tự do khỏi tất cả những kết luận của những tôn giáo có tổ chức và những hệ thống chính trị, là điều rất cần thiết nếu cái trí muốn được tươi trẻ, trong sáng, hồn nhiên, đó là, trong một trạng thái cách mạng; và chỉ cái trí như thế mới có thể tạo ra một thế giới mới – không phải những nhà chính trị, mà đã chết rồi, cũng không phải những giáo sĩ, mà bị trói buộc trong những hệ thống tôn giáo riêng của họ.
Vì vậy, bất hạnh hay không bất hạnh cho chính bạn, bạn đã nghe được điều gì đó mà là sự thật; và nếu bạn chỉ nghe nó và không bị lay động một cách tích cực để cho cái trí của bạn bắt đầu làm tự do chính nó khỏi tất cả những sự việc đang làm nó chật hẹp và khúc khuỷu, lúc đó sự thật bạn vừa nghe sẽ trở thành một độc hại. Chắc chắn rằng, sự thật trở thành một liều thuốc độc nếu nó được nghe thấy mà lại không hành động trong cái trí, giống như là sự thối rữa của một vết thương. Nhưng khám phá cho bản thân mình điều gì là sự thật và điều gì là giả dối, và nhìn thấy sự thật trong điều giả dối, là cho phép sự thật đó vận hành và sinh ra hành động riêng của nó.
Ngày 8 tháng tám.
Hiểu rõ thực tại.
Thật ra không phức tạp gì cả, mặc dầu nó có lẽ gian khổ lắm. Bạn biết chứ, chúng ta không bắt đầu bằng thực tại, bằng sự kiện, bằng điều gì chúng ta đang suy nghĩ, đang làm, đang ham muốn; chúng ta bắt đầu bằng những giả thuyết, hay bằng những lý tưởng, mà không là những thực tại, và vì vậy chúng ta bị dẫn lạc lối. Muốn bắt đầu bằng những sự kiện, và không bằng những giả thuyết, chúng ta cần chú ý kỹ lưỡng; và mọi hình thức suy nghĩ không khởi đầu từ thực tại đều là một xao lãng. Đó là lý do tại sao rất quan trọng phải hiểu rõ điều gì thực sự đang xảy ra cả phía bên trong lẫn quanh người ta.
... Nếu bạn là một người Thiên chúa giáo, tầm nhìn của bạn tuân theo một khuôn mẫu nào đó; nếu bạn là một người Ấn độ giáo, một người Phật giáo, hay một người Hồi giáo, bạn tuân theo một khuôn mẫu khác hẳn. Bạn thấy Christ hay Krishna, tùy theo tình trạng bị điều kiện của bạn; sự giáo dục của bạn, văn hóa trong đó bạn đã được nuôi dưỡng, định đoạt tầm nhìn của bạn. Cái gì là thực tại: tầm nhìn, hay cái trí đã được định hình trong một cái khuôn nào đó? Tầm nhìn là sự chiếu rọi của truyền thống đặc biệt mà hình thành từ nền tảng của cái trí. Tình trạng bị điều kiện này, không phải tầm nhìn mà nó chiếu rọi, là thực tại, sự kiện. Hiểu rõ sự kiện rất đơn giản; nhưng nó bị biến thành khó khăn bởi những thích và những không thích của chúng ta, bởi chỉ trích của chúng ta về sự kiện, bởi những ý kiến và những nhận xét chúng ta có về sự kiện. Tự do khỏi những hình thức khác nhau của sự đánh giá này là hiểu rõ thực tại, cái gì là.
Ngày 9 tháng tám.
Diễn giải những sự kiện ngăn cản đang thấy.
Một cái trí cho một ý kiến về một sự kiện là một cái trí hủy hoại, bị giới hạn, nông cạn .... Bạn có thể diễn giải sự kiện theo một cách, và tôi có thể diễn giải nó theo một cách khác. Sự diễn giải về sự kiện là một tai hại ngăn cản chúng ta không nhìn thấy sự kiện thực tế và làm một điều gì đó về sự kiện đó. Khi bạn và tôi bàn cãi những ý kiến của chúng ta về sự kiện, không có điều gì được làm về sự kiện đó; có lẽ bạn có thể tăng thêm cho sự kiện, nhìn thấy nhiều sắc thái, ẩn ý, quan trọng hơn nữa về sự kiện, và có lẽ tôi thấy ít ý nghĩa hơn trong những sự kiện. Nhưng sự kiện không thể được diễn giải; tôi không thể đưa ra một ý kiến về sự kiện. Nó là như thế, và rất khó khăn cho một cái trí khi phải chấp nhận sự kiện. Chúng ta luôn luôn đang diễn giải, chúng ta luôn luôn đang cho nó những ý nghĩa quan trọng, tùy theo những thành kiến, những điều kiện, những hy vọng, những sợ hãi của chúng ta và tất cả những vấn đề quanh nó. Nếu bạn và tôi có thể thấy sự kiện mà không đưa ra một ý kiến, diễn giải, cho một ý nghĩa, lúc đó sự kiện trở nên sinh động nhiều hơn – không phải sinh động nhiều hơn – sự kiện ở đó một mình, không có điều gì khác nữa gây ảnh hưởng; rồi thì sự kiện có năng lượng riêng của nó mà thúc đẩy bạn trong phương hướng đúng đắn.
Ngày 10 tháng tám.
Chỉ có một sự thật: không vĩnh cửu.
Chúng ta đang cố gắng tìm ra liệu rằng có, hay không có một trạng thái vĩnh cửu – không phải điều gì chúng ta mong muốn, nhưng sự kiện thực tế, sự thật của vấn đề. Mọi thứ quanh chúng ta, bên trong cũng như bên ngoài – những liên hệ của chúng ta, những tư tưởng của chúng ta, những cảm thấy của chúng ta – đều không vĩnh cửu, đều ở trong một trạng thái biến đổi liên tục. Bởi vì ý thức rõ ràng được việc này, cái trí khao khát vĩnh cửu, một trạng thái vĩnh cửu của bình an, của tình yêu, của tốt lành, một sự an toàn mà cả thời gian lẫn những biến cố đều không thể hủy diệt; vì vậy nó tạo ra cái linh hồn, cái Đại Ngã, và những ảo tưởng của một thiên đàng vĩnh cửu. Nhưng vĩnh cửu này lại được sinh ra từ không vĩnh cửu, và thế là nó có trong nó những hạt giống của những điều không vĩnh cửu. Chỉ có một sự thật duy nhất: không vĩnh cửu.
Ngày 11 tháng tám.
Khao khát cái không thể biết được.
Bạn muốn tôi nói cho biết sự thật là gì. Liệu cái không thể diễn tả được có thể đưa vào những từ ngữ hay sao? Liệu bạn có thể đo lường cái không thể đo lường được hay sao? Bạn có thể bắt gió được trong nắm tay của bạn không? Nếu bạn làm được, đó là gió à? Nếu bạn đo lường cái không thể đo lường được, đó là sự thật sao? Nếu bạn lập thành công thức, đó là sự thật sao? Chắc chắn là không rồi, ngay lúc bạn diễn tả một điều gì đó mà không thể diễn tả được, nó ngừng là sự thật. Khoảnh khắc bạn diễn tả cái không thể biết được thành cái đã được biết, nó ngừng là cái không thể biết được. Tuy nhiên đó là điều gì chúng ta đang khao khát. Lúc nào chúng ta cũng đều muốn biết, bởi vì sau đó chúng ta sẽ có thể tiếp tục, sau đó chúng ta sẽ có thể, chúng ta nghĩ, nắm bắt được vĩnh cửu, hạnh phúc rốt ráo. Chúng ta muốn biết bởi vì chúng ta không hạnh phúc, bởi vì chúng ta đang gắng sức đầy khổ sở, bởi vì chúng ta bị kiệt sức, bị thoái hóa. Vẫn vậy thay vì nhận ra sự thật đơn giản – rằng chúng ta bị thoái hóa, rằng chúng ta bị cùn nhụt, kiệt quệ, rối loạn – chúng ta lại muốn chuyển dịch điều gì là cái đã được biết vào trong cái không biết được, mà lại nữa trở thành cái đã được biết và vì vậy chúng ta không bao giờ có thể tìm ra sự thật.
Ngày 12 tháng tám.
Đau khổ chỉ là một từ ngữ hay một thực tại?
Đau khổ chỉ là một từ ngữ, hay một thực tại? Nếu nó là một thực tại và không chỉ là một từ ngữ, vậy thì lúc này từ ngữ không còn ý nghĩa, và chỉ còn lại cảm giác đau khổ tột độ. Liên quan đến cái gì? Liên quan đến một hình ảnh, đến một trải nghiệm, đến một điều gì đó mà bạn có hay không có. Nếu bạn có nó, bạn gọi nó là vui thú; nếu bạn không có, nó là đau khổ. Do đó đau khổ, sầu muộn, đều liên quan đến một điều gì đó. Điều gì đó chỉ thuộc từ ngữ, hay một thực tại? – vì sợ hãi không thể tồn tại một mình nhưng chỉ trong liên quan đến một điều gì đó: đến một cá thể, đến một biến cố, đến một cảm thấy. Lúc này, bạn đã nhận thức rõ ràng về đau khổ. Có phải đau khổ đó tách rời khỏi bạn và vì vậy bạn chỉ là người quan sát mà nhận thấy đau khổ đó, hay đau khổ đó là bạn?
Ngày 13 tháng tám.
Bạn và trống không là một.
Bạn không là gì cả. Bạn có lẽ có tên tuổi và địa vị của bạn, tài sản và tài khoản ngân hàng của bạn, bạn có lẽ có quyền hành và nổi tiếng; nhưng bất kể tất cả những phòng vệ này, bạn không là gì cả. Bạn có lẽ hoàn toàn không ý thức được trống rỗng này, trống không này, hay bạn có lẽ chỉ không muốn ý thức về nó; nhưng nó ở đó, dù bạn làm bất kỳ điều gì để lẩn tránh nó. Bạn có lẽ cố gắng tẩu thoát nó trong những phương cách quanh co, qua bạo lực tập thể hay cá thể, qua tôn sùng tập thể hay cá thể, qua hiểu biết hay vui chơi; nhưng dù bạn ngủ hay thức, nó luôn luôn ở đó. Qua sự liên hệ của bạn, bạn có thể bất ngờ bắt gặp được trống không này và nỗi sợ hãi của nó chỉ bằng cách tỉnh thức không chọn lựa về những tẩu thoát. Bạn không liên hệ đến nó như một thực thể khác biệt, tách rời; bạn không là người quan sát đang thấy nó; nếu không có bạn, người suy nghĩ, người quan sát, nó không tồn tại. Bạn và trống không là một; bạn và trống không là một sự kiện kết hợp, không là hai qui trình tách rời. Nếu bạn, người suy nghĩ, sợ hãi nó và tiếp cận nó như một điều gì đó đối nghịch và đối kháng bạn, lúc đó bất kỳ hành động nào bạn có lẽ áp dụng cho nó rõ ràng phải dẫn đến ảo tưởng và vì thế chỉ làm tăng thêm xung đột lẫn đau khổ. Khi có khám phá đó, trải nghiệm của trống không đó là bạn, vậy thì sợ hãi – mà hiện hữu chỉ khi nào người suy nghĩ tách rời khỏi những tư tưởng của anh ấy và vì vậy cố gắng thiết lập một sự liên hệ với chúng – sợ hãi hoàn toàn bị xóa tan.
Ngày 14 tháng tám.
Chúng ta kết thúc sợ hãi bằng cách nào.
Chúng ta đang bàn luận một điều gì đó cần chú ý của bạn, không phải đồng ý hay không đồng ý của bạn. Chúng ta đang nhìn cuộc sống rất nghiêm túc, rất khách quan, rất rõ ràng – không lệ thuộc vào cảm tính của bạn, ưa thích của bạn, điều gì bạn thích hay không thích. Chính vì điều gì chúng ta thích và không thích đã tạo ra đau khổ này. Tất cả điều mà chúng ta đang nói lúc này là: “Chúng ta kết thúc sợ hãi bằng cách nào?” Đó là một trong những vấn đề quan trọng của chúng ta, bởi vì nếu một con người không thể kết thúc nó, anh ấy mãi mãi sống trong bóng tối, không phải mãi mãi theo ý nghĩa thuộc Thiên chúa giáo nhưng theo ý nghĩa thông thường; một cuộc sống cũng đủ quá rồi. Đối với tôi, như một con người, phải có một phương cách vượt khỏi chứ không phải bằng cách sáng chế một hy vọng trong tương lai nào đó. Liệu rằng tôi như một con người có thể kết thúc sợ hãi, trọn vẹn; không phải từng chút một hay không? Có thể bạn chưa bao giờ đặt câu hỏi này cho chính bạn, và có thể bạn sẽ không đặt câu hỏi này bởi vì bạn không biết cách vượt khỏi nó. Nhưng nếu bạn muốn đặt câu hỏi đó rất nghiêm túc, với ý định tìm được không phải phương cách kết thúc nó, nhưng với ý định tìm được bản chất và cấu trúc của sợ hãi, ngay khoảnh khắc bạn đã tìm được nó, sợ hãi tự nó kết thúc; bạn không phải làm bất cứ điều gì về nó.
... Khi chúng ta ý thức được nó và tiếp xúc trực tiếp cùng nó, người quan sát là điều được quan sát. Không còn sự khác biệt giữa người quan sát và điều được quan sát. Khi sợ hãi được quan sát mà không còn người quan sát, có hành động, nhưng không là hành động của người quan sát đang hành động vào sợ hãi.
Ngày 15 tháng tám.
Sự phân hai của người suy nghĩ và vật được suy nghĩ.
Khi bạn quan sát bất kỳ thứ gì – một cái cây, người vợ của bạn, con cái của bạn, người hàng xóm của bạn, các vì sao của một đêm, ánh sáng trên dòng nước, con chim trong bầu trời, bất kỳ thứ gì – luôn luôn có người quan sát – người kiểm duyệt, người suy nghĩ, người trải nghiệm, người tìm kiếm – và cái thứ mà anh ta đang quan sát; người quan sát và vật được quan sát; người suy nghĩ và vật được suy nghĩ. Vì vậy, luôn luôn có một phân chia. Chính sự phân chia này là thời gian. Phân chia đó chính là bản thể của xung đột. Và khi có xung đột, có mâu thuẫn. Có “người quan sát và vật được quan sát” – đó là một mâu thuẫn; đó là một tách rời. Và vẫn vậy nơi nào có mâu thuẫn, có xung đột. Và khi có xung đột, luôn luôn có sự thôi thúc để vượt khỏi nó, chinh phục nó, chiến thắng nó, tẩu thoát khỏi nó, làm một điều gì về nó và mọi hoạt động đó đều bao hàm thời gian .... Chừng nào còn có sự phân chia này, thời gian sẽ tiếp tục, và thời gian là đau khổ.
Và một con người ước ao tìm kiếm sự kết thúc đau khổ phải hiểu rõ việc này, phải tìm ra, phải ra khỏi sự phân hai này giữa người suy nghĩ và vật được suy nghĩ, người trải nghiệm và vật được trải nghiệm. Điều đó có nghĩa là, khi có một phân chia giữa người quan sát và vật được quan sát, có thời gian, và do đó không có kết thúc đau khổ. Vậy thì, người ta phải làm gì đây? Bạn hiểu rõ câu hỏi chứ? Tôi nhìn thấy, trong chính tôi, người quan sát luôn luôn đang quan sát, đang xét đoán, đang kiểm duyệt, đang chấp nhận, đang phản đối, đang quy định, đang kiểm soát, đang tạo khuôn. Người quan sát đó, người suy nghĩ đó, là kết quả của tư tưởng, rõ ràng là như thế. Tư tưởng có trước; không phải người quan sát, không phải người suy nghĩ. Nếu không có suy nghĩ gì cả, sẽ không có người quan sát, không người suy nghĩ; thế là sẽ chỉ có chú ý tổng thể, trọn vẹn.
Ngày 16 tháng tám.
Tư tưởng tạo ra người suy nghĩ.
Tư tưởng là cảm xúc được diễn tả bằng từ ngữ; tư tưởng là phản hồi của ký ức, của từ ngữ, của trải nghiệm, của hình ảnh. Tư tưởng có tính ngắn ngủi, thoáng qua, thay đổi, không vĩnh cửu, và nó đang tìm kiếm vĩnh cửu. Vì vậy tư tưởng tạo ra người suy nghĩ, mà sau đó trở thành người vĩnh cửu; anh ấy đảm trách vai trò của người kiểm duyệt, người hướng dẫn, người kiểm soát, người tạo khuôn của tư tưởng. Cái thực thể vĩnh cửu ảo tưởng này là sản phẩm của tư tưởmg, của những điều ngắn ngủi thoáng qua. Cái thực thể này là tư tưởng; nếu không có tư tưởng anh ấy không tồn tại. Người suy nghĩ được cấu thành bởi những đặc tính; những đặc tính của anh ấy không thể tách rời chính anh ấy. Người kiểm soát là vật được kiểm soát, anh ấy chỉ đang chơi một trò lừa gạt với chính anh ấy. Khi nào điều giả dối không được hiểu rõ như điều giả dối, sự thật không hiện hữu.
Ngày 17 tháng tám.
Một bức tường kiên cố của tư tưởng.
“Làm thế nào có được một hợp nhất của người suy nghĩ với những tư tưởng của anh ta?” Không phải qua hành động của ý chí, không phải qua kỷ luật, và cũng không phải qua bất kỳ hình thức của nỗ lực, kiểm soát hay tập trung, và cũng không phải qua bất kỳ những phương tiện nào khác. Sử dụng một phương tiện hàm ý một tác nhân đang hành động, phải vậy không? Chừng nào còn có một người hành động, sẽ còn có một phân chia. Hợp nhất xảy ra chỉ khi nào cái trí hoàn toàn tĩnh lặng mà không cố gắng làm cho tĩnh lặng. Có tĩnh lặng này, không phải khi người suy nghĩ chấm dứt, nhưng chỉ khi nào chính tư tưởng chấm dứt. Phải có tự do khỏi sự phản hồi của tình trạng bị quy định, mà là tư tưởng. Mỗi vấn đề được giải quyết chỉ khi nào ý tưởng, kết luận không còn nữa; những kết luận, ý tưởng, tư tưởng, là những kích động của cái trí. Làm thế nào có thể có được hiểu rõ khi cái trí bị kích động? Trạng thái nghiêm túc phải được làm dịu bớt bằng sự chung sức cùng lúc của tự nguyện không gò bó. Nếu bạn hiểu rõ tất cả mọi điều vừa được trình bày, bạn sẽ thấy rằng sự thật sẽ đến trong những khoảnh khắc bạn không đang mong đợi nó. Nếu tôi được phép nói như thế này, hãy cởi mở, hãy nhạy cảm, hãy tỉnh thức trọn vẹn về cái gì là từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác. Đừng thiết lập quanh bạn một bức tường tư tưởng kiên cố. Phước lành của sự thật đến khi cái trí không đầy ắp những hoạt động và những đấu tranh riêng của nó.
Ngày 18 tháng tám.
Khi người quan sát là vật được quan sát.
Không gian rất cần thiết. Nếu không có không gian không có tự do. Chúng ta đang nói về tâm lý .... Chỉ khi nào người ta hiệp thông, khi nào không còn không gian giữa người quan sát và vật được quan sát thì mới có được sự liên hệ tổng thể trọn vẹn – ví dụ như một cái cây. Người ta không đồng nhất với một cái cây, một đóa hoa, một phụ nữ, một người đàn ông hay bất kỳ thứ gì, nhưng khi có sự vắng mặt hoàn toàn của không gian như người quan sát và vật được quan sát, lúc đó có không gian bao la. Trong không gian đó không có xung đột; trong không gian đó có tự do.
Tự do không là một phản ứng. Bạn không thể nói rằng, “Ồ, tôi được tự do.” Cái khoảnh khắc bạn nói bạn được tự do có nghĩa là bạn không tự do, bởi vì bạn ý thức được chính mình như được tự do khỏi điều gì đó, và do đó bạn có cùng tình huống y hệt như một người quan sát đang quan sát một cái cây. Anh ấy đã tạo tác một không gian, và trong không gian đó anh ấy nuôi dưỡng xung đột. Muốn hiểu rõ điều này cần phải không nói rằng đồng ý hay không đồng ý theo trí năng, hay nói rằng, “Tôi không hiểu,” nhưng trái lại nó yêu cầu tiếp xúc trực tiếp cùng cái gì là. Điều đó có nghĩa là thấy tất cả những hành động của bạn, mỗi khoảnh khắc của hành động là của người quan sát và vật được quan sát, và trong không gian đó có vui thú, đau khổ và trải qua nỗi khổ sở do ham muốn được thành công, trở nên nổi tiếng. Trong không gian đó không có sự hiệp thông cùng bất kỳ điều gì cả. Sự hiệp thông, sự liên hệ có một ý nghĩa hoàn toàn khác hẳn khi người quan sát không còn tách khỏi vật được quan sát. Có không gian kỳ lạ này; và có tự do.
Ngày 19 tháng tám.
Có một người quan sát
đang nhìn ngắm trạng thái cô độc không?
Cái trí của tôi quan sát trạng thái cô độc, và lẩn tránh nó, chạy trốn nó. Nhưng nếu tôi không chạy trốn nó, liệu có một phân chia, liệu có một tách rời, liệu có một người quan sát đang nhìn ngắm trạng thái cô độc hay không? Hay là, có phải chỉ có một trạng thái cô độc, chính cái trí của tôi bị trống không, cô độc? Không phải rằng có một người quan sát mà biết rằng có trạng thái cô độc. Tôi nghĩ rằng điều này rất quan trọng cần phải thấu triệt, thật mau lẹ, không dùng quá nhiều từ ngữ. Bây giờ chúng ta nói, “Tôi ganh ghét và tôi muốn xua tan sự ganh ghét,” vậy là có một người quan sát và vật được quan sát; người quan sát ao ước xua tan điều mà anh ta quan sát. Nhưng người quan sát không giống vật được quan sát hay sao? Chính là tự cái trí đã tạo ra sự ganh ghét, và vì vậy cái trí không thể làm bất kỳ điều gì để xua tan sự ganh ghét. Thế là, cái trí của tôi quan sát trạng thái cô độc; người suy nghĩ ý thức rằng anh ấy bị cô độc. Nhưng bằng cách ở cùng nó, hiệp thông trọn vẹn, mà có nghĩa là, không chạy trốn nó, không diễn giải nó và tất cả những chuyện quanh nó, vậy thì, có một khác biệt giữa người quan sát và vật được quan sát hay sao? Hay là chỉ có một trạng thái, mà là, chính cái trí bị trống không, bị cô độc? Không phải rằng cái trí quan sát chính nó như bị trống không, nhưng chính cái trí trống không. Sau đó, liệu cái trí có thể, ý thức rằng chính nó bị trống không, và ý thức rằng dù nó có nỗ lực bao nhiêu chăng nữa, dù nó có chuyển động như thế nào chăng nữa để tách khỏi trống không đó chỉ hoàn toàn là một tẩu thoát, một lệ thuộc, liệu cái trí có thể gạt đi mọi lệ thuộc và là nó là gì, hoàn toàn trống không, hoàn toàn cô độc hay không? Và nếu cái trí trong trạng thái đó, không có tự do khỏi mọi lệ thuộc, khỏi mọi quyến luyến hay sao?
Ngày 20 tháng tám.
Điều gì được tích lũy không là sự thật.
Chừng nào còn có người trải nghiệm đang nhớ lại điều trải nghiệm, sự thật không hiện hữu. Sự thật không là điều gì đó để được nhớ, được lưu trữ, được ghi lại, và sau đó được mang ra dùng. Điều gì được tích lũy không là sự thật. Ham muốn trải nghiệm tạo ra người trải nghiệm, mà sau đó tích lũy và nhớ lại. Ham muốn tạo thành sự tách rời của người suy nghĩ ra khỏi sự suy nghĩ của anh ấy; ham muốn trở thành, trải nghiệm, được nhiều thêm hoặc ít hơn, tạo thành sự phân chia giữa người trải nghiệm và vật được trải nghiệm. Tỉnh thức được những phương cách của ham muốn là hiểu rõ về chính mình. Hiểu rõ về chính mình là khởi đầu của thiền định.
Ngày 21 tháng tám.
Hành động tức khắc.
Nếu bạn hiệp thông cùng mọi thứ, cùng người vợ của bạn, cùng con cái của bạn, cùng bầu trời, cùng những đám mây, cùng bất cứ sự kiện nào, cái khoảnh khắc tư tưởng can thiệp vào nó bạn mất đi sự hiệp thông. Tư tưởng khởi nguồn từ ký ức. Ký ức là hình ảnh, và từ đó bạn quan sát và vì vậy có sự tách rời giữa người quan sát và vật được quan sát.
Bạn phải hiểu rõ điều này rất kỹ lưỡng và thâm sâu. Chính sự tách rời của người quan sát khỏi vật được quan sát này mới làm cho người quan sát muốn thêm trải nghiệm, thêm những cảm xúc, và vì thế anh ấy mãi mãi đang theo đuổi, đang tìm kiếm. Người ta phải hiểu rõ hoàn toàn và vững vàng rằng chừng nào còn có người quan sát, người đang tìm kiếm trải nghiệm, người kiểm duyệt, cái thực thể mà đánh giá, bênh vực, chỉ trích, không có tiếp xúc tức khắc cùng cái gì là. Khi bạn gặp đau đớn, đau đớn của cơ thể, có sự nhận biết tức khắc; không có người quan sát đang cảm thấy đau đớn; chỉ còn đau đớn. Bởi vì không còn người quan sát nên có hành động tức khắc. Không có ý tưởng rồi sau đó hành động, nhưng chỉ có hành động ngay khi có đau đớn, bởi vì có sự tiếp xúc thân thể trực tiếp. Đau đớn là bạn; có đau đớn. Chừng nào điều này không được hoàn toàn hiểu rõ, được nhận ra, được khảo sát tỉ mỉ và được cảm thấy sâu sắc; chừng nào nó còn không được thấu đáo, không bằng trí năng, không bằng từ ngữ, rằng người quan sát là vật được quan sát; tất cả cuộc sống trở thành xung đột, một mâu thuẫn giữa những đối nghịch, “cái gì nên là” và “cái gì là”. Bạn chỉ có thể thực hiện điều này nếu bạn ý thức rằng có phải bạn đang quan sát nó như một người quan sát hay không, khi bạn quan sát một đóa hoa hay một đám mây hay bất kỳ điều gì.
Ngày 22 tháng tám.
Sự thật trong cái gì là.
Thay vì hỏi rằng ai đã nhận ra hay Chúa là gì, tại sao bạn lại không hướng toàn chú ý và tỉnh thức của bạn vào cái gì là? Vậy thì bạn sẽ tìm ra cái không biết được, hay nói khác đi nó sẽ đến với bạn. Nếu bạn hiểu rõ cái đã được biết là gì, bạn sẽ trải nghiệm sự tĩnh lặng kỳ lạ đó mà không bị thúc đẩy, không bị thúc bách, trống không sáng tạo đó mà chỉ có sự thật mới thâm nhập được. Nó không thể đến với cái đó mà đang trở thành, mà đang nỗ lực; nó chỉ có thể đến với cái đó mà đang là, mà hiểu rõ cái gì là. Sau đó bạn sẽ thấy rằng sự thật không bị cách biệt bởi thời gian-không gian; cái không biết được không ở đâu xa xôi; nó ở trong cái gì là. Giống như giải pháp cho vấn đề ở trong vấn đề, sự thật ở trong cái gì là; nếu chúng ta có thể hiểu rõ nó, vậy thì chúng ta sẽ thấy sự thật, chân lý.
Ngày 23 tháng tám.
Giáp mặt sự kiện.
Tôi bị đau khổ. Theo tâm lý tôi bị lo âu nhiều lắm; và tôi có một ý tưởng về nó: tôi nên làm gì, tôi không nên làm gì, nó nên được thay đổi bằng cách nào. Ý tưởng đó, công thức đó, khái niệm đó ngăn cản tôi không quan sát sự kiện cái gì là. Sự hình thành ý tưởng và công thức là những tẩu thoát khỏi cái gì là. Có hành động tức khắc khi có nguy hiểm cực kỳ. Lúc đó bạn không có ý tưởng. Bạn không lập công thức một ý tưởng và sau đó hành động theo ý tưởng đó.
Cái trí đã trở nên lười biếng, không còn phấn đấu vì đã có một công thức mà cho nó một phương tiện tẩu thoát khỏi hành động liên quan đến cái gì là. Chính chúng ta tự thấy toàn bộ cấu trúc của điều gì vừa được nói, không phải bởi vì nó được vạch rõ cho chúng ta, liệu rằng có thể giáp mặt sự kiện: ví dụ như sự kiện chúng ta bạo lực, hay không? Chúng ta là những con người bạo lực, và chúng ta đã chọn lựa bạo lực như một phương cách của cuộc sống – chiến tranh và mọi chuyện chung quanh nó. Mặc dù chúng ta luôn luôn, đặc biệt ở phương Đông, nói về không bạo lực, chúng ta không là những con người không bạo lực; chúng ta là những con người bạo lực. Ý tưởng của không bạo lực là một ý tưởng, mà có thể được sử dụng cho chính trị. Đó là một nghĩa lý khác biệt, nhưng nó là một ý tưởng, và không là một sự kiện. Bởi vì con người không có khả năng giáp mặt sự kiện bạo lực, anh ấy đã sáng chế ra lý tưởng của không bạo lực, mà ngăn cản anh ấy không phải giải quyết sự kiện.
Rốt cuộc ra, sự kiện là tôi bạo lực; tôi giận dữ. Sự cần thiết của một ý tưởng là gì? Không phải ý tưởng của giận dữ; chính sự kiện thực sự của giận dữ mới quan trọng, giống như sự kiện thực sự của cơn đói. Không có ý tưởng của đang bị đói. Sau đó ý tưởng đến và liên quan đến việc tôi nên ăn gì, và tùy theo mệnh lệnh của vui thú, bạn ăn. Chỉ có hành động liên quan đến cái gì là khi không còn ý tưởng của điều gì nên được làm về sự kiện mà bạn giáp mặt, mà là cái gì là.
Ngày 24 tháng tám.
Tự do khỏi cái gì là.
Đạo đức có được qua hiểu rõ cái gì là; trái lại đang trở nên đạo đức là sự trì hoãn, động thái bao bọc cái gì là bằng điều gì bạn thích là. Vì vậy trong đang trở nên đạo đức bạn đang lẩn tránh hành động tức khắc vào cái gì là. Qui trình lẩn tránh cái gì là này qua sự vun quén của lý tưởng được xem là đạo đức; nhưng nếu bạn quan sát nó tỉ mỉ và ngay thẳng bạn sẽ thấy rằng nó không thuộc đạo đức. Nó hoàn toàn là một trì hoãn để không phải giáp mặt cái gì là. Đạo đức không phải đang trở thành cái gì không là; đạo đức là hiểu rõ cái gì là và do đó tự do khỏi cái gì là. Đạo đức rất cần thiết trong một xã hội đang phân hóa mau lẹ.
Ngày 25 tháng tám.
Quan sát tư tưởng.
Tôi phải thương yêu chính cái sự việc tôi đang tìm hiểu. Nếu bạn muốn hiểu rõ một em bé, bạn phải thương yêu và không chỉ trích em bé. Bạn phải chơi đùa cùng em, nhìn ngắm chuyển động của em, hành vi riêng biệt của em, cách cư xử của em; nhưng nếu bạn chỉ chê trách em, ngăn cản hay chỉ trích em, bạn không có hiểu rõ về em bé. Giống như vậy, muốn hiểu rõ cái gì là, người ta phải quan sát điều gì người ta suy nghĩ, cảm thấy và làm như thế từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác. Đó là sự thật.
Ngày 26 tháng tám.
Tẩu thoát nuôi dưỡng xung đột.
Tại sao chúng ta lại có tham vọng? Tại sao chúng ta lại muốn thành công, muốn là một ai đó? Tại sao chúng ta tranh đấu để vượt trội hơn? Tại sao lại có tự khẳng định chính mình này, dù trực tiếp, hay qua một học thuyết hay qua một chính thể? Tự khẳng định không là nguyên nhân chính của xung đột và rối loạn của chúng ta hay sao? Nếu không tham vọng, chúng ta sẽ chết sao? Chúng ta không thể sống sót phần thân thể nếu không có tham vọng hay sao?
Tại sao chúng ta khôn ngoan và tham vọng? Tham vọng không là một thôi thúc để lẩn tránh cái gì là hay sao? Sự khôn ngoan này không đúng là sự ngu dốt, mà chúng ta có, hay sao? Tại sao chúng ta quá kinh hãi cái gì là? Tốt lành gì khi lẩn tránh nếu chúng ta là gì luôn luôn ở đó? Chúng ta có lẽ thành công khi tẩu thoát, nhưng chúng ta là gì vẫn còn ở đó, đang nuôi dưỡng xung đột và đau khổ. Tại sao chúng ta lại quá kinh hãi trạng thái cô độc của chúng ta, hay trạng thái trống không của chúng ta? Bất kỳ hoạt động nào rời khỏi cái gì là chắc chắn đều mang lại đau khổ và đối nghịch. Xung đột là phủ nhận cái gì là hay chạy trốn khỏi cái gì là; không có xung đột nào khác ngoài hai sự việc này. Xung đột của chúng ta mỗi lúc một phức tạp và không thể giải quyết được bởi vì chúng ta không giáp mặt cái gì là. Không có phức tạp trong cái gì là, nhưng chỉ có trong nhiều tẩu thoát mà chúng ta tìm kiếm.
Ngày 27 tháng tám.
Bất mãn không có câu trả lời.
Chúng ta bất mãn điều gì đây? Chắc chắn là bất mãn cái gì là. Cái gì là có lẽ là trật tự xã hội, cái gì là có lẽ là sự liên hệ, cái gì là có lẽ là điều gì chúng ta là, chúng ta là từ cốt lõi – đó là, điều xấu xa, những tư tưởng lang thang, những tham vọng, những thất vọng, vô số sợ hãi; đó là điều gì chúng ta là. Khi tách rời khỏi những sự việc đó, chúng ta nghĩ rằng chúng ta sẽ tìm được câu trả lời cho bất mãn của chúng ta. Vì vậy chúng ta luôn luôn đang tìm kiếm một phương cách, một phương tiện thay đổi cái gì là – đó là điều gì cái trí của chúng ta quan tâm. Nếu tôi bất mãn và nếu tôi muốn tìm được một phương cách, phương tiện dẫn đến sự mãn nguyện, cái trí của tôi bận rộn với phương tiện, phương cách và sự thực hành phương cách đó cho mục đích đạt được sự mãn nguyện. Thế là tôi không còn quan tâm đến bất mãn nữa, đến những âm ỉ, đến ngọn lửa đang hừng hực cháy, mà chúng ta gọi là bất mãn. Chúng ta không tìm ra điều gì ở đằng sau bất mãn đó. Chúng ta chỉ quan tâm thoát khỏi ngọn lửa đó, thoát khỏi lo âu đang bùng cháy đó.
... Điều này khó khăn cực kỳ bởi vì cái trí của chúng ta không bao giờ thỏa mãn, không bao giờ mãn nguyện trong sự tìm hiểu cái gì là. Nó luôn luôn muốn biến đổi cái gì là thành một sự việc khác – mà là qui trình của chỉ trích, bênh vực và so sánh. Nếu bạn quan sát cái trí riêng của bạn bạn sẽ thấy rằng sau khi nó mặt đối mặt với cái gì là, rồi thì nó chỉ trích, rồi thì nó so sánh cái gì nó là với “cái gì nó nên là,” hay nó bênh vực cái gì nó là và vân vân, và do đó xua đuổi cái gì là đi, gạt qua một bên cái sự việc đang gây ra rối loạn, đau khổ, lo âu.
Ngày 28 tháng tám.
Nỗ lực là xao lãng khỏi cái gì là.
Chúng ta phải hiểu rõ vấn đề của nỗ lực. Nếu chúng ta có thể hiểu rõ ý nghĩa của nỗ lực, lúc đó chúng ta có thể vận dụng nó vào hành động trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Nỗ lực không có nghĩa một tranh đấu thay đổi cái gì là thành cái gì nó không là, hay cái gì nó nên là, hay cái gì nó nên trở thành, hay sao? Chúng ta liên tục đang tẩu thoát khỏi cái gì là, để biến đổi hay bổ sung nó. Cái người thực sự mãn nguyện là cái người hiểu rõ cái gì là, mà dành cho cái gì là ý nghĩa đúng đắn. Mãn nguyện thực sự không tồn tại trong chút ít hay nhiều sở hữu, nhưng tồn tại trong hiểu rõ tổng thể ý nghĩa của cái gì là. Chỉ ở trong tỉnh thức thụ động, ý nghĩa của cái gì là mới được hiểu rõ. Lúc này, tôi không đang nói về nỗ lực thuộc vật chất với quả đất, với công việc xây dựng hay một vấn đề công nghệ, nhưng nói về nỗ lực thuộc tâm lý. Những vấn đề và những đấu tranh thuộc tâm lý luôn luôn quan trọng hơn những điều thuộc vật chất. Bạn có lẽ xây dựng một cấu trúc xã hội vững vàng, nhưng chừng nào sự đấu tranh và tối tăm thuộc tâm lý còn không được hiểu rõ, chúng luôn luôn lật đổ cấu trúc được xây dựng vững vàng đó.
Nỗ lực là xao lãng khỏi cái gì là. Trong chấp nhận cái gì là, nỗ lực kết thúc. Không có chấp nhận khi còn có ham muốn biến đổi hay bổ sung cái gì là. Hành động nỗ lực, một biểu lộ của phá hoại, bắt buộc tồn tại chừng nào còn có một ham muốn thay đổi cái gì là.
Ngày 29 tháng tám.
Một mãn nguyện không thuộc cái trí.
Bất mãn không cần thiết hay sao, không phải để được che giấu, nhưng để được khuyến khích, để được tìm hiểu kỹ càng, để được thăm dò tỉ mỉ, để cho hiểu rõ cái gì là, kia kìa sự mãn nguyện hiện hữu? Mãn nguyện đó không là mãn nguyện được sinh ra bởi một hệ thống của tư tưởng; nhưng nó là mãn nguyện hiện hữu được do hiểu rõ cái gì là. Mãn nguyện đó không là sản phẩm của cái trí – cái trí bị rối loạn, bị kích động, không tổng thể, khi nó đang tìm kiếm an bình, khi nó đang tìm kiếm một phương cách tẩu thoát khỏi cái gì là. Và vì vậy cái trí, qua bênh vực, qua so sánh, qua nhận xét, cố gắng thay đổi cái gì là, và vì vậy hy vọng đến được một trạng thái khi nó sẽ không còn bị xáo trộn, khi nó sẽ bình an, khi sẽ có tĩnh lặng. Và khi cái trí bị rối loạn bởi những điều kiện xã hội, bởi nghèo khổ, bởi đói kém, bởi suy sụp, bởi đau khổ kinh hoàng, nhìn thấy tất cả việc đó, nó muốn thay đổi; nó bị rối mù trong phương cách của thay đổi, trong hệ thống của thay đổi. Nhưng nếu cái trí có khả năng quan sát cái gì là mà không so sánh, không nhận xét, không ham muốn thay đổi nó thành một cái khác, vậy thì bạn sẽ thấy rằng có một loại mãn nguyện không thuộc về cái trí.
Mãn nguyện mà là sản phẩm của cái trí là một tẩu thoát. Nó cằn cỗi không sáng tạo. Nó không còn sinh khí. Nhưng có loại mãn nguyện không thuộc cái trí, mà hiện hữu khi có sự hiểu rõ cái gì là, trong đó có cách mạng cơ bản gây ảnh hưởng xã hội và liên hệ cá thể.
Ngày 30 tháng tám.
Giữ gìn bất mãn luôn sinh động.
Liệu bất mãn không cần thiết trong cuộc sống của chúng ta, với bất kỳ nghi vấn nào, với bất kỳ tìm hiểu nào, để thăm dò tỉ mỉ, tìm được cái gì là sự thật, cái gì là chân lý, cái gì là cốt lõi trong cuộc sống, hay sao? Tôi có lẽ có bất mãn hừng hực này ở đại học; rồi sau đó tôi có một công việc tốt lành và bất mãn này biến mất. Tôi được thỏa mãn, tôi đấu tranh để duy trì gia đình của tôi, tôi phải kiếm sống và vì vậy bất mãn của tôi được làm dịu đi, bị tan biến, và tôi trở thành một thực thể tầm thường được mãn nguyện bởi những thứ của cuộc sống, và tôi không còn bất mãn. Nhưng ngọn lửa phải được duy trì từ khởi đầu đến kết thúc, để cho có được sự tìm hiểu thực sự, sự thăm dò thực sự vào vấn đề của bất mãn là gì. Bởi vì cái trí tìm kiếm một cách rất dễ dàng một viên thuốc để làm cho nó mãn nguyện với những đạo đức, những phẩm chất, những lý tưởng, những hành động, nó dựng lên một thói quen và bị trói buộc trong nó. Chúng ta khá quen thuộc với việc đó, nhưng vấn đề của chúng ta không là làm thế nào xoa dịu sự bất mãn, nhưng là làm thế nào giữ gìn nó âm ỉ, sinh động, đầy sức sống. Tất cả những quyển sách tôn giáo, tất cả những vị thầy của chúng ta, tất cả những hệ thống chính trị đều làm yên ổn cái trí, làm tĩnh lặng cái trí, tác động vào cái trí để nó lắng dịu, để nó gạt đi bất mãn và chìm đắm trong hình thức mãn nguyện nào đó .... Liệu không cần thiết phải bất mãn với mục đích tìm ra điều gì là sự thật hay sao?
Ngày 31 tháng tám.
Hiểu rõ cái gì là.
Chúng ta đang xung đột với nhau và thế giới của chúng ta đang bị huỷ diệt. Có cuộc khủng hoảng này qua cuộc khủng hoảng khác, chiến tranh tiếp theo chiến tranh; có chết đói, khốn khổ; có những người giàu có khủng khiếp được bao bọc trong sự kính trọng của họ, và có những người nghèo khổ. Muốn giải quyết những vấn đề này, điều gì cần thiết không là một hệ thống tư tưởng mới, không là một cách mạng kinh tế mới, nhưng hiểu rõ cái gì là – thăm dò liên tục và bất mãn cái gì là – mà sẽ tạo ra một cách mạng vươn rộng hơn cách mạng của những ý tưởng. Và chính cách mạng này rất cần thiết để tạo ra một nền văn hóa khác hẳn, một tôn giáo khác hẳn, một liên hệ khác hẳn giữa con người và con người.