Ngôi chùa cổ trên 200 trăm năm, bên hữu ngạn sông Dinh, thị trấn Ninh Hòa. Điện thoại: 058.3846646 Trí Bửu 1.- Bối cảnh lịch sử: Trước năm 1653, lãnh thổ Đại Việt về phương Nam đến đất Phú Yên tiếp giáp với Chiêm Thành và núi Thạch Bi - núi Đại Lãnh ngày nay - là đường ranh giới tự nhiên giữa hai nước. Sách Địa dư chícủa Nguyễn Trãi chép : “ Khoảng niên hiệu Hồng Đức, Trà Hòa(Trà Toàn) nước Chiêm vào cướp ở Hóa Châu, Thánh Tông(1460-1497) thân đi đánh, phá được thành Đồ Bàn, thu phục bờ cõi cũ, lại mở đất đến núi Thạch Bi...” . Vì có sự kiện vua Chiêm là Bà Bật vào năm 1653 đời Chúa Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) vượt núi Thạch Bi quấy phá đất Phú Yên, nên vùng đất Khánh Hòa hôm nay đã có 357 năm mở đất. Vào năm 1832, vua Minh Mạng đã cải tổ lớn các đơn vị hành chánh trong toàn quốc. Sách Đại Nam Thực Lục ghi : “Nhâm Thìn, năm Minh Mạng thứ 13 (1832), tháng 10, ngày mồng 1: Bắt đầu chia hạt, đặt quan từ Quảng Nam trở vào Nam » (…) Tỉnh Khánh Hòa慶和: trước là Bình Hòa平和, thống trị phủ Diên Khánh延慶, Ninh Hòa寧和và 4 huyện Phúc Điền, Vĩnh Xương, Quảng Phúc, Tân Định… Tên dinh Bình Hòa 平和đã được đổi lại là tỉnh Khánh Hòa 慶和, cách 179 năm từ lúc đầu mở đất và sau 29 năm mang tên Bình Hòa. Chữ BÌNH 平đổi thành chữ KHÁNH 慶. KHÁNHcónghĩa là mừng, chúc mừng cho vùng đất luôn HÒA和. ChữNINH 寧trong Ninh Hòa 寧和là an toàn, cũng là mong ước vùng đất luôn được bình yên, thuận hòa... 2.- Sự hình thành và phát triển chùa Trường Thọ: Chùa Trường Thọ còn gọi là Hiệp Trường Thọ hay chùa Cát, tọa lạc tại Xóm Rượu, thôn Mỹ Hiệp, nay là Tổ Dân phố 10, Thị trấn Ninh Hòa. Chùa được Tổ Phật Kế Hoằng Kim khai sơn vào thời Vua Cảnh Hưng (1740-1786).Một ngôi chùa cổ trên 200 tuổi, đã đồng hành cùng người dân Ninh hòa trong mọi hoàn cảnh. Long vị Tổ trên bàn thở Tổ khai sơn cho ta biết, Tổ gốc ở chùa Vạn Thiện, Diên Khánh. Sau khi thọ pháp với tổ Thiệt Vinh là một vị cao tăng thời bấy giờ ở phủ Diên Khánh, Ngài Hoằng Kim xin thầy vân du khắp nơi trong vùng. Ðến phủ Bình Khang (tức Ninh Hòa ngày nay) Ngài đứng bên bờ sông Dinh cắm tích trượng bên hữu ngạn đầy cát trắng, lập ra thảo am tu thân và hành đạo. Ðó chính là ngôi chùa Trường Thọ đầu tiên được sáng lập vì thế mà người dân gọi chùa Trường Thọ với cái tên thân thiện là chùa Cát. Chùa còn có tên là Hiệp Trường Thọ, vì hợp 3 chùa thành một. Trên 200 năm về trước, ngay tại khu chợ Mới, thuộc quần thể chợ Dinh, Ninh Hoà ngày nay, có vị Hoà Thượng đến lập ngôi chùa. Sau đó Hòa Thượng viên tịch, rồi chùa bị sập đổ, Phật tử đem Phật tượng, pháp bảo của chùa này nhập chung thờ tại chùa Trường Thọ. Chùa hiện có nhiều di vật cổ như : -Đại hồng chung. -Pho tượng Hộ Pháp. -Bảng hiệu chùa bằng chũ Hán chạm, khắc trên gỗ. -Một tấm bia gỗ khắc chũ Hán. -Một cây xiên bằng gỗ có khắc hàng chữ: “Tự Đức Nhâm Ngọ niên đồng trùng tạo” tức là niên hiệu Tự Đúc, năm Nhâm Ngọ (1882) trùng tu chùa. Căn cứ những dòng chữ khắc trên Đai hồng chung cổ tại chùa đã cung cấp cho chúng ta: “Đinh Mão niên trọng hạ nguyệt kiết nhật. Bình Hòa phủ, Tân Định huyện, Trung tổng, Toàn Thạnh xã, Trường Thọ tự, Trú trì Tăng pháp danh Phật Kế thượng Hoằng hạ Kim, trai chứng thiền đạo hiệp thập phương thiện nhân tín cúng chú tạo hồng chung” Có nghĩa là: Năm Đinh Mão (1807), tháng năm, mùa hạ, ngày tốt. Tại chùa Trường Thọ, xã Toàn Thạnh, tổng Trung, huyện Tân Định, phủ Bình Hòa, vị Tăng Trú trì pháp danh Phật Kế tự Hoằng Kim, lập trai đàng cầu nguyện cùng thập phương thiện tín cúng dường đúc đại hồng chung. Như vậy, Tổ Khai sơn chùa Trường Thọ cũng chính là vị Trú trì đúc đại hồng chung. Đặc biệt, chùa có thờ pho tượng Hộ pháp được tạc bằng đá, cao 1m80 mặc áo giáp giống như một võ tướng. Tượng được an vị tại chùa từ năm nào không ai biết rõ. Theo truyền thuyết, tượng được tìm thấy ở vùng Lệ Cam, bị chôn vùi dưới cát. Nghe tin ngài ở dó, nhiều xã cử người đến thỉnh nhưng không xã nào thỉnh được. Sau cùng, xã Toàn Thạnh (sau này là Mỹ Hiệp) với một số ít người thành tâm cầu nguyện, lại được ngài hộ Pháp cho phép thỉnh về chùa Trường Thọ thờ. Vùng Lệ Cam thời đó là một cửa biển ghe thuyền ra vào thường xuyên. Người ta cho rằng pho tượng Hộ Pháp được thỉnh từ Tàu sang do một số thương thuyền đến buôn bán với phủ Bình Hòa (Ninh Hòa). Các thương thuyền này thường ghé lại chùa Trường Thọ vì chùa gần bờ sông để những người trên thuyền lễ Phật cầu nguyện an lành. Chính những người đi buôn đã chở tượng Hộ pháp từ bên Tàu sang để cúng dường cho chùa, nên khi bị thất lạc chỉ có người của chùa Trường Thọ mới thỉnh được ngài về.
Sau trên 200 năm khai kiến và phát triển, Chùa Trường Thọ đã được trùng tu nhiều lần. * Trùng tu năm 1882, thời Tự Đức, các dấu tích còn lại như sau : - Một bảng tên chùa bằng chũ Hán khắc trên gỗ. - Một tấm bia hỗ có khắc chũ Hán. - Một cây xiên bằng gỗ có khắc dòng chũ : "Tự Đức Nhâm Ngọ niên (1882), bổn xã đồng trùng tạo. " * Trùng tu năm 1944: - Đây là thành tựu của phong trào chấn hưng Phật giáo huyện Ninh Hòa do Hòa thượng Thích Quảng Đức Chứng minh. * Trùng tu năm 1992 : - Do Đại đức Thích Chơn Thiện khởi xướng. Đại đức Chơn Thiện Trú trì chùa trong những năm 1983-1988. Đầu năm 1988 Đại đức Chơn Thiện được phép xuất cảnh. Giữa năm 1991 Đại đức Chơn Thiện gởi tiền về cho Ban Hộ tự trùng tu theo dự án của Thầy là: sửa lại mái chánh điện và làm mới tiền đường. Tuy đã được trùng tu nhiều lần song do điều kiện kinh tế trước đây nên xây dựng chưa đáp ứng với nhu cầu Phật sự, vì thế sáng ngày 07/3/2010 Thượng tọa Trú trì Thích Ngộ Trí đã tổ chức lễ đặt đá khởi công đại trùng tu chùa Trường Thọ. Quang lâm Chứng minh có Hòa thượng Thích Thiện Bình - Phó Thư ký HĐCM, Trưởng ban Trị sự THPG Khánh Hòa và Chư tôn đức Tăng, Ni, đại biểu chính quyền cùng đông đảo Phật tử tham dự. 3.- Thiết kế đại trùng tu chùa Trường Thọ năm 2010: -Cồng Tam quan. -Chánh điện. -Nhà Tổ. -Đài Quan Âm. -Đài Hộ Pháp. -Nhà tăng. -Nhà khách. -Nhà trù. -Lớp học tình thương… Một ngày không xa, sau khi công tác đại trùng tu hòan thành viên mãn, chùa Trường Thọ sẽ là ngôi Già lam thanh cảnh, phạm vũ huy hoàng, trang nghiêm tú lệ, xứng tầm vói ngôi chùa cổ trên hai trăm năm, không chỉ là nơi Phật tử lễ bái và tu học mà còn trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân thị trấn Ninh Hòa. Viết xong, ngày lễ Đặt đá đại trùng tu chùa Trường Thọ, 07/3.2010, 22/Giêng. Canh Dần-2010 |
Nhiếp ảnh: Tâm Nhãn