Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. [email protected]* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

Nhân mùa Vu Lan Báo Hiếu nói về nhân vật Mục Kiền Liên và Mục Liên trong nghệ thuật sân khấu Phật giáo

20/08/201115:42(Xem: 4446)
Nhân mùa Vu Lan Báo Hiếu nói về nhân vật Mục Kiền Liên và Mục Liên trong nghệ thuật sân khấu Phật giáo
image

MỘT

Trước tiên, xin nói tóm lược ngay rằng, trong dòng lịch sử nghiệt ngã đấu tranh chống ngoại xâm, với gần hơn một ngàn năm bị thống trị bởi phương Bắc, dân tộc ta trong nhiều mặt cũng chịu tác động ít nhiều ảnh hưởng, trong đó có Phật giáo.

Từ trong nhận định đó, ngay trong những giai đoạn độc lập, tự chủ dân tộc, các triều đại vua quan luôn chủ động cổ súy tinh thần dân tộc, khôi phục từng bước những giá trị văn hóa, lịch sử từng bị mai một bởi chiến tranh và sự hủy diệt có chủ ý từ phương Bắc. Những cố gắng đó đã đem lại kết quả không ít. Dần dà, tự khẳng định được chủ thể riêng biệt của bờ cõi Nam Việt.

Với Phật giáo, ngoài một vài dòng truyền thừa từ phương Bắc, còn lại là những dòng phái của chính Phật giáo Việt Nam (PGVN) xuất xứ từ bản địa. Nổi bật nhất là thiền phái Trúc Lâm Yên Tử mang đậm sắc thái và bản thể của dân tộc Việt Nam.v..v…

Thiết nghĩ, những cố gắng đó, dù trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, đến hôm nay PGVN vẫn luôn đặt làm mối trọng tâm.

HAI

PGVN cùng là hệ phái Bắc Tông, vì thế có nhiều điểm tương đồng gặp nhau và dễ chấp nhận nhau, từ đó trở thành thói quen trong nhận thức lẫn trong hình tượng. Thí dụ khi ta nói về một Mục Kiền Liên người ta dễ liên tưởng trước nhất đến hình tượng Đường Tam Tạng của Ngô Thừa Ân, hoặc kế nữa là hình tượng Ngài Địa Tạng Vương Bồ tát. Dù cho ba vị này có xuất xứ và “lý lịch” khác nhau xa. Tuy nhiên đó chỉ là sự nhầm lẫn trong bộ y áo mà Phật giáo Bắc truyền đã “tạo mẫu” cho ba vị. Nhưng về mặt khác, tức khía cạnh lịch sử, chúng ta buộc phải cân nhấc cẩn thận trước khi đưa ra một hình tượng trong nghệ thuật.

diatang_cuoicop_902602291H__nh____ng_Tam_T_ng_trong_phim_T__y_Du_K__692431197

Địa Tạng Vương Bồ Tát và Đường Tam Tạng trong phim Tây Du Ký

Không khó khăn lắm để chúng ta nhận ra rằng, một hình tượng Mục Kiền Liên theo Phật giáo Bắc truyền tuy vẫn bận hậu và y bá nạp, tay cầm tích trượngnhưng đầu không đội mão Tỳ Lư và ta còn lại cầm cái bát cơm. Ngài Địa tạng Vương Bồ Tát thay vì cầm bát cơm thì Ngài cầm viên ngọc minh châu, đầu đội mão Tỳ Lư, tay cầm tích trượng, mình ngồi tòa sen do Đề Thính đỡ. Ngài Đường Huyền Trang của cụ Ngô Thừa Ân thì vẫn giống như Ngài Địa tạng nhưng tay còn lại thì không cầm chi ngoài Tích Trượng bên tay phải. Rất tiếc những hình tượng này phần lớn người ta nhìn ra… ba trong một !

Tóm lại, Mục Kiền Liên là vị Tôn Giả thời Phật còn tại thế (Kinh Vu Lan và Báo Phụ Mẫu Ân);Địa tạng Vương Bồ tát do đức Phật giới thiệu trong kinh Địa tạng, và Đường Tam Tạng được bước ra từ truyện Tây Du Kýcủa cụ Ngô Thừa Ân.

Đó là chưa nói đến một nhân vật mang tên Mục Liên ở trong "Mục Liên Sám Pháp” có mẹ là bà Lưu Thanh Đề, Cha là ông Phó Tướng. Mục Liên khi chưa xuất gia có tên là La Bốc. Đây chính là câu chuyện Mục Liên xuống Địa Ngục Cứu Mẹ, có chi tiết Bánh bao Nhân Thịt Chó; sau đó mọc lên thành những thứ mà bây giờ ít dùng trong thức ăn chay là Hành, Hẹ, Tỏi, Nén…! Đây là câu chuyện dựa vào cốt lõi của chính sử thời Phật còn tại thế với Tôn Giả Mục Kiền Liên dùng thần thông quán tưởng địa ngục và sau nhờ thần lực chư tăng cứu độ.

Đáng tiếc hơn nữa là khía cạnh lịch sử, nhất là những tác phẩm sân khấu như cải lương, kịch nói thậm chí điện ảnh trong thời gian qua đã dấn rất sâu vào sai lầm nhận thức này. Xin được đơn cử ra một ví dụ bằng bài ca “Mục Liên Tìm Mẹ”. Chỉ với bốn câu mở đầu thôi đã vấp phải sai sót từng lời một:

Cõi Thiên Trúc Miền Tây Phương Cực Lạc

Chùa Lôi Âm vang vọng mấy hồi chuông

Một Nhà Sư Trong Lớp Áo Nâu Sòng

Đang Kính Cẩn Quỳ Dưới Chân Phật Tổ.

Cõi Thiên Trúclà từ dùng của cụ Ngô Thừa Ân trong Tây Du Ký;còn Miền Tây Phương Cực Lạclà thế giới của đức Phật A Di Đà. Chùa Lôi Âm của Trung Hoa, thời Phật còn tại thế không có chùa, không có chuông lẫn mõ.Một Nhà Sưở đây ai cũng biết là Mục Liên, còn có bậnÁo nâu Sònghay màu gì không quan trọng (nhưng vẫn sai); Đang kính Cẩn Quỳ Dưới Chân Phật Tổ, thôi cũng tạm được chút đỉnh, nhưng từ Phật Tổcũng là từ thoát sanh từ Tây Du Ký…

H__nh_T__n_Gi__M_c_Ki_n_Li__n_ch__nh_s__396723233muc_lien__400_143004517

Tôn Giả Mục Kiền Liên chính sử và Tôn Giả Mục Kiền Liên Phương Đông

Nửa cuối thập niên 90 thế kỷ trước, khi được ngỏ ý tham gia viết vở cải lương Mục Liên Tìm Mẹ, khi dàn dựng, Biên tập và Đạo diễn không mời tôi có mặt nên đã có không ít điều sai sót, nhưng trên tinh thần chung, tôi cố gắng viết nghiêng đến 90 độ về phía kinhMục Liên Sám Phápcho gần với sự quen thuộc của dân gian hơn và gần với đại thừa Bắc tông hơn. Cho nên để Mục Liên vận y áo đầy đủ là cũng nằm trong ý định đó. Hạn chế cho Mục Liên xuất hiện trước đại chúng, nhất là lúc phải có mặt mười vị đại đệ tử của Phật, vì như thế y áo của Mục Liên sẽ trở nên diêm dúa, lạc lõng và khó coi. Đây chính là điều sai sót khá lớn mà hiện nay, nhất là cải lương đang mắc phải.

Viết kịch bản về chuyện Mục Liên-Thanh Đềcòn có kinh Mục Liên Sám Phápđể tác giả tránh né lịch sử mà kéo hẳn nghiêng về thủ pháp dàn dựng thuần phương Đông, nếu có kết hợp đôi chút chính sử cũng sẽ không chông chênh. Nhưng còn viết về Tôn Giả Mục Kiền Liên trong chính sử thì hãy nên thận trọng vì gần đây đã có xuất hiện một vài vở tuy nói về trưởng lão Ni Liên Hoa Sắc nhưng dính líu đến tôn giả Mục Kiền Liên, hai vị vốn trước khi xuất gia là bạn thân có mối liên hệ mang chút ái lụy, tạo nhiều cảm hứng sáng tác cho văn học nghệ thuật. Trong những vở này đã thấy có sa vào những sai sót như trên đã nói. Đây mới chính là tôn giả Mục Kiền Liên thực sự của chính sử, thế mà khi xuất hiện với 9 vị tôn giả Đệ Nhấtkhác, hình ảnh Mục Kiền Liên quá nổi bật, như là vừa từ Trung Hoa hoặc Việt Nam trở về với Phật vậy! Ngay như y áo của Thập Đại Đệ Tử Phật, giả thật lẫn lộn, Nam Tông, Khất Sĩ, Theravada.. Thật là đáng lo ngại!

BA

Nghệ Thuật Sân Khấu Phật Giáo (NTSKPG) tuy chưa phát triển và định hình để có thể làm nhiệm vụ song hành với công cuộc hoằng pháp thời hiện tại. Thiếu sót này phần do chư tôn lãnh đạo chưa đặt thành mối trọng tâm và nội bộ Phật PGVN chưa có nhân tố chuyên biệt về lãnh vực này, trong khi nhu cầu thưởng thức của công chúng Phật tử không hề nhỏ. Điều đó đã dẫn đến những hệ lụy tất yếu từ phía NTSK ngoài xã hội, người ta đã nhanh chân khỏa lấp chỗ trống khuyết ấy bằng những vở tuồng Phật tuồng Tiêndo chính họ tự tay viết và thực hiện theo cảm quan cá nhân nhìn về Phật giáo. Khi Văn Hóa Phật Giáo chưa phát triển và còn tùy thuộc vào từng giai đoạn lịch sử nhất định, thì những việc làm tự phát ấy của NTSK ngoài xã hội, đã giúp ích phần nào thiếu sót của PGVN, và tất nhiên việc làm ấy rất đáng trân trọng, dù nội dung có sai sử hay cố tình bẻ cong thì chúng ta cũng đành chịu. Vì lý do đó mà lâu nay chúng tôi luôn lên tiếng cho một nền NTSKPG thực sự được hình thành, vô tình tình trở nên người làm công việc tìm tòi và phê bình các tác phẩm sai sót ấy, thật chẳng vui chút nào.

H__nhMKL_v___Th_p___i____T__Ph_t___i_Ch_i_m__u_s_c__th_t_gi__l_n_l_n_102325452

Tạo hình Mục Kiền Liên và Thập Đại Đệ Tử Phật đối chọi màu sắc, thật giả lẫn lộn

Điều kiện hoằng pháp thời hiện tại, không cho phép sự ỷ lại quá đáng tồn tại, mà phải nhường chỗ cho ý chí vượt tiến. Vậy nên không thể tiếp tục phó mặc lãnh vực hoằng pháp bằng NTSKPG cho xã hội thao túng mà không có kiểm soát.

Ngày nay PGVN chúng ta đã có hẳn một đội ngũ Nhạc Sĩ, Tác Giả Phật Giáo, đủ để làm nên một nội lực sung mãn, đáp ứng nhu cầu hoằng pháp và thưởng thức của quần chúng Phật tử. Hơn hai mươi năm qua PGVN chưa thực sự trọng dụng và công nhận họ.

Giữa Phật Tổ Phật Thích Ca, giữa Mục Kiền Liên Mục Liêncòn tồn tại, là dấu ấn của một quãng thời gian Phật giáo xem nhẹ lãnh vực NTSKPG. Người ta thích Đường Tam Tạnghơn Ngài Địa tạng Vương vì Bồ Tát Địa Tạnglà kinh, Đường Tam Tạng là truyện. Tất cảcòn nằm trong kinh sách, chưa bước ra NTSKPG. Và không may, một vài nơi đã đưa tay, đưa các vị vào kịch bản chủ quan của mình, để cống hiến cho Phật giáo một tác phẫm có nhiều nét cong. Không biết nên vui hay buồn!

DƯƠNG KINH THÀNH

(Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam)

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
02/08/2019(Xem: 4197)
Một ngày nọ cô con gái12 tuổi đã hỏi cha: "Cha định tặng con món quà gì vào sinh nhật tới?" Cha mỉm cười và trả lời: "Còn nhiều thời gian mà, con hãy đợi tới ngày sinh nhật của con." Chỉ vài ngày sau cuộc đối thoại này, cô bé bị xỉu và khẩn cấp đưa vào bệnh viện. Sau khi khám cô bé, bác sĩ đi ra và thông báo với gia đình "Tim cháu tệ lắm và cháu có lẽ sẽ chết. Cả nhà bị sốc nặng khi nghe tin và không biết làm gì.
01/08/2019(Xem: 16324)
Bao năm rồi con lưu lạc ngàn phương, Con nhớ mẹ suốt canh trường khắc khoải, Ơn dưỡng dục mẹ ôi ! Sao xiết kể, Công sinh thành con nghĩ : quặn lòng đau.
31/07/2019(Xem: 13055)
Trong tiết trời giá lạnh của mùa đông xứ Úc, mùa Vu Lan lại trở về với những người con Phật trên khắp Năm Châu. Mùa Hiếu Hạnh nhắc nhở cho con cháu tưởng nhớ đến công ơn giáo dưỡng của ÔNG-BÀ-CHA-MẸ nên Lễ VU LAN cũng là Mùa BÁO ÂN ĐÁP NGHĨA, giáo dục đạo đức nhân sinh, xây dựng nếp sống THANH LƯƠNG tiến đến CHÂN-THIỆN-MỸ, góp phần tạo sự an lành trong gia đình và xã hội.
30/07/2019(Xem: 12147)
Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông Núi cao biển rộng mênh mông Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi. Hình ảnh của cha mẹ còn sống hay đã qua đời, đều là những ảnh cao cả thiêng liêng bất diệt trong mỗi người con. Đạo tràng Tu Viện Quảng Đức long trọng tổ chức Ngày Lễ Hội Vu Lan Báo Hiếu vào lúc 11 giờ sáng ngày Chủ Nhật 11/8/2019 (nhằm ngày 11 tháng Bảy âm lịch năm Kỷ Hợi ).
30/07/2019(Xem: 4764)
Chúng ta thường nghe 2 câu “An cư lạc nghiệp” và “An cư kiết hạ” hai câu nói ấy ẩn tàng giá trị nhứt định về đời cũng như đạo giáo. An Cư kiết hạ có truyền thống lâu đời hơn 2600 năm, từ thời Đức Phật còn tại thế, mãi tới nay vẫn còn lưu dụng trong chốn thiền gia. An cư Kiết Hạ không ngoài nghĩa báo ân và báo hiếu, mà ân hay hiếu đối với người Phật tử thì vô cùng sâu rộng không thể đền đáp đủ trong đời này nên phải trải qua nhiều đời mới trọn vẹn. Thế nhưng, nếu trong thế kỷ 21, khoa học kỹ thuật tiến tới hai vấn đề mới mẻ: “Công nghệ sinh học và trí thông minh nhân tạo” (AI: Artificial Intelligence) như Yuval Noah Harari nêu lên trong “21 bài học cho thế kỷ 21” gần đây thì, liệu sẽ ảnh hưởng ra sao đến tinh thần hiếu đạo? Đó là hai vấn đề dày cộm thách thức đối với người Phật tử không có gì đáng lo lắng, hốt hoảng, cũng như không phải là việc siêu vượt ngoài trí suy tưởng của con người hiện đại. Nếu là người Phật tử chân chánh có tu tập, học hỏi giáo pháp của Phật Đà, ứng dụng giáo ph
26/07/2019(Xem: 6581)
Mục Liên Thanh Đề là một đại bồ tát thị hiện nơi địa ngục để từ đó Đức Phật từ bi chỉ dạy cho chúng sinh một pháp môn thật vi diệu về KHỔ TREO NGƯỢC ( ULLAMBANA) . Theo kinh Vu Lan, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh Đề đã qua đời, để tưởng nhớ và muốn biết mẹ bây giờ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp thế gian.
22/07/2019(Xem: 5159)
Các tự viện khuyến khích các em nhỏ viết bài về “cha mẹ tôi” hoặc bằng tiếng Việt hay Anh. Đây là quà Vu Lan đơn sơ nhưng nặng tình của các cháu tặng cha mẹ trong ngày Lễ. Chúng ta cũng khuyến khích những Phật tử gửi quà Vu Lan cho nhau trong mùa lễ bằng ECard đến với bạn bè, người thân và người Mỹ. Vu lan là một văn hóa đặc thù của Phật giáo và Dân tộc Việt Nam, mùa Lễ về nhớ ơn và đền ơn. Mỗi người con Phật chúng ta nỗ lực phổ biến những ngày lễ Phật giáo cho cộng đồng Việt và Mỹ vì Phật giáo chỉ là một tôn giáo mới và nhỏ nhoi nơi đất nước nầy.
21/07/2019(Xem: 5583)
Thư Mời Tham Dự Lễ Vu Lan PL 2563 tại Thắng Đức Đạo Tràng, London, Anh Quốc (Chủ Nhật 4-8-2019)
27/06/2019(Xem: 10624)
Trăm Câu Hiếu Hạnh (Tặng chị Bùi Thị Đề, ngày chị thọ tang thân phụ.) Rưng rưng nến lệ nhỏ tràn Khói hương quyện mối tâm tang thở dài. Đón cha: gỗ ướp thi hài Phủ thân con: áo sô gai lạnh đời. Mầu liễn đối treo nơi nhà cũ, Vách tường xưa nhớ chủ đeo tang.
25/06/2019(Xem: 6641)
"Công Cha như núi Thái Sơn Nghĩa Mẹ như nước trong nguồn chảy ra” Đây là bài thơ cảm tác để tri ân và tán tụng công đức của Người Cha trên cõi trần gian mộng mị lao khổ, nhân "The Father Day" vừa qua, và cũng để góp bút với trang mạng Phật giáo nhân dịp đón lễ Vu Lan Rằm Tháng Bảy, vì thường thấy dịp lễ này người đời hay nhắc đến Người Mẹ nhiều hơn. Hi vọng sẽ có rất nhiều người tìm thấy bóng dáng, hình tượng, ân nghĩa của phụ thân mình sau khi ngâm đọc xong bài thơ song thất lục bát này. Trân trọng!
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Most Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com
http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
[email protected]