Pháp Thoại tại Tu viện Lộc Uyển ngày 18-05-2008

Trong đêm cuối cùng lúc thái tử Sỉ Đạt Ta sắp thành tựu đạo quả Vô thượng chánh đẳng chánh giác, ma vương dùng mọi cách cố hủy diệt ngài bằng binh tướng, đao thương, lũ lụt... nhưng ngài vẫn an trụ trong thiền định nên vũ khi chạm đến ngài, tất cả đều trở thành những đóa sen tươi thắm. Đây là biểu tượng nói lên rằng khi một con người với tâm thức an trụ vững vang trong chánh niệm, thì có thể dễ dàng hóa giải mọi chướng ngăn khiến trở thành thắng cảnh. Nếu chúng ta tu tập giỏi, luôn chánh niệmtrong từng ý nghĩ, trong từng động tác thì mọi thế lực xấu ác từ hoàn cãnh xã hội bên ngoài, hay phiền não, lo âu, bất an... khởi lên từ trong ta, tất cả đều trở thành hương hoa tươi mát.

Chia sẻ những lời dạy của đức Phật để chúng ta y cứ thực tập, thấy rằng ta chính là chủ nhân của đời sống, tất cả mọi việc đều do ta quyết định, làm chủ. Ta là Thượng đế tạo nên đời sống Thiên đường, Niết bàn cho chính ta, và ta có thể làm được điều này bằng sức dũng mãnh cùng với niềm tin vững chắc. Đây là điều rất quan trọng. Làm được điều này chúng ta mới chấm dứt được kiếp lang thang, mới trọn vẹn nhân cách của một con người và bừng nở như một đóa triêu nhan. Bằng như chưa làm được, thì ta vẫn còn mãi soay vần trong sống chết, đến đi, vui buồn, khổ lụy kéo dài muôn triệu kiếp.

Làm thế nào để vươn lên, viên mãn kiếp người trong cuộc đời này? Bước đầu tiên trên con đường tu tập, chúng ta phải luôn phát khởi niềm tin vào Phật tánh nơi chính mình, bước thứ hai là ta phải thể nhập trọn vẹn với Phật tánh đó. Và chỉ cần sống thường trực trong tâm thái này là chúng ta có thể vượt thoát ngoài ba cõi. Đời sống thường nhật dù tiếp cận với bao nhiêu khó khăn, phiền toái, khổ đau nhưng ta không giao động, vẫn an nhiên đi đứng, nói cười vì ta an trú được trong trạng thái bất động của tâm Phật để hành xử.

Hai câu sau đây được trích trong bài kệ dài do đức Bảo Tích xướng lên ca ngợi đức Phật khi các vị Bồ tát về thăm ngài (Kinh Duy Ma Cật- Phẩm Phật Quốc): "Năng thiện phân biệt chư pháp tướng. Ư đệ nhất nghĩa nhi bất động" - Có thể khéo phân biệt tướng của các pháp, nhưng nơi nghĩa chân thật thì vẫn luôn bất động.

Nghĩa là chúng ta có cái hiểu biết rõ ràng, tường tận về các pháp các pháp của nhân gian như một vị thầy thuốc giỏi, nhìn là sáng tỏ mọi điều, phân biệt mọi việc, nhận biết mọi đối tượng đến với tai, mắt, mũi... thế nhưng tâm luôn trụ trong vùng trời bất động của Như Lai. Khi ta bước vào cõi giới này, tức là ta đang an trú trong tâm Phật sáng chói, an nhiên bất động của chính mình. Ta phân biệt, nhận biết rõ ràng mọi thứ, ta vẫn sống và xử sự như mọi người trong cuộc đời nhưng ta không giống mọi người, vì tâm ta là cảnh giới tịch tĩnh bất động. Phương pháp phát khởi niềm tin và nhận diện vị Phật trong ta là phương pháp chúng ta cần ứng dụng để thực tập.

Nếu đọc thêm kinh Duy Ma Cật, ta sẽ thấy có một chương đặc biệt nói về cảnh giới bất động của đức Phật quá khứ, và khi Thế Tôn giới thiệu về cảnh giới này thì các vị Thanh Văn, các vị Trời đều muốn được nhìn thấy. Và đức Phật bảo ngài Duy Ma Cật có thể giúp các vị ấy thấy được cảnh giới bất độngcủa đức Phật A Súc (Akshobya).

Sau khi Thế Tôn dạy lời này, ngài Duy Ma Cật vươn dài cánh tay của mình đến tận cảnh giới bất độngxa hàng triệu năm ánh sáng, nâng cảnh giới ấy lên tay mình như cầm quả cam, trân trọng đặt trước mặtthính chúng. Đây là một hành tinh xa xôi, đầy sinh dân đang cư trú nay tự nhiên có người mang đặt lên cõi Ta Bà mà vẫn không bị thu nhỏ lại. Các vị Bồ tát trên cảnh giới ấy cảm nhận được hành tinh đang rung chuyển và không hiểu vì cớ gì bị người khác mang đi. Đức Phật Bất Động trả lời: "Đấy là do thần lực của Duy Ma Cật". Điều kỳ lạ và ngạc nhiên là không một ai nhận ra được độ rung của hành tinh khi di chuyển, hoặc một sự đổ vỡ nào đó khi chạm phải địa cầu. Và không gian của cõi Ta Bà cũng không thay đổi một mảy may.

Khi nghe chuyện chúng ta chắc sẽ nghĩ rằng đó chỉ là huyền thoại. Nhưng nếu chúng ta tu tập giỏi, có định lực lớn thì ta có thể cảm nghiệm rõ được điều này. Tuy còn tâm thức của một con người ở cõi phàm trần, nhưng ta cũng có thể an trú trong định bất động để hành xử như các vị Bồ tát ngày xưa. Làm thế nào khi đứng trong thân phận con người với tâm thức của phàm phu nơi cõi ô trược thế này mà chúng ta có thể chứng nghiệm và nhìn được cảnh giới bất động của người xưa? Một ví dụ thực tế rất gần với chúng ta, đó là những khi tâm ta xao động, bất an vì lo âu, phiền muộn thì hoàn cảnh, không gian chung quanh trở nên tù túng, ảm đạm và hắt hiu. Nhưng khi lòng ta thanh thản, rộn rã niềm vui, thì cũng trong không gian ấy, hoàn cảnh ấy, cũng ngôi nhà này, nhưng ta thấy hình như rộng hơn, hoa cỏ tươi hơn, không gian thênh thang hơn. Và trong đời sống vật lý người ta đã từng làm được điều này. Chỉ với một vuông sân vừa phải nhưng tùy theo cách bài trí của chủ nhân; một viên đá, một gốc tùng, một đám cỏ xanh cũng làm cho không gian trở thành khoáng đạt, cho ta cảm giác thư thái khi ngắm nhìn.

Từ ví dụ nhỏ này, chúng ta có thể quy chiếu về tâm thức mình để thực tập và thẩm thấu từ trong tim; từ đó tạo ra không gian tương hợp cho đời sống gia đình, cho hoàn cảnh ta đang sống. Và cũng từ trái tim, ta có thể làm cho năng lượng bình yên, yêu thương tràn đầy trong ta. Làm được như vậy, không những chỉ mình ta thừa hưởng được sự an bình, thanh thản mà những người bên cạnh ta, chung quanh ta cũng cảm nghiệm được điều ấy. Đây là mức độ cạn trong trạng thái tâm bất động.

Tiến vào mức độ sâu hơn của tâm thể bất động: khi những hoàn cảnh khó khăn đến với ta, phủ lên đời ta bao nhiêu là nhọc nhằn, nếu chưa có năng lượng tu tập thì người đứng bên cạnh sẽ nhìn thấy ta rất tội nghiệp. Nhưng khi ta thực sự bước vào chỗ thâm sâu trong tâm thể bất động thì dù hoàn cảnh có đổi thay thế nào, khó khăn hay buồn khổ ra sao cũng chỉ là trò chơi, chẳng có quan hệ gì đến ta.

Tất cả đều sinh khởi, biểu hiện từ tâm thức của chính ta chứ không phải do những sự kiện, đối tượng đến từ bên ngoài; nhưng do ta tự gắn cuộc đời mình vào hoàn cảnh, vào con người mà trở nên khổ lụy. Đến đi, mất còn là chuyện rất thường, vậy mà người đến thì lòng ta mở hội. Người chưa đi ta đã cảm thấy buồn, vắng một ngày là ta thấy sầu nhớ, tưởng tượng vu vơ rồi thấp thỏm lo âu. Rõ ràng là không phải chuyện đến, đi làm mất mát muộn phiền, mà do tâm thức của chính ta tạo nên đau thương, mất mát cho đời ta. Ta có mặt trên nhan gian này không vì một ai, đến đi chưa hề vì ai. Ta đến nơi đây đơn độc một mình, rồi ta đi vào cõi mịt mù cũng chỉ mình ta. Chưa hề có một cuộc sống gắn liền với ai đó từ kiếp này qua kiếp khác. Ta có nhau nhiều lắm là năm, ba mươi năm, thế mà ta mượn những tạm bợ, bấp bênh của đời, của người gắn liền vào mình, xem họ là một nửa của đời mình rồi loay hoay tìm kiếm, nắm giữ.

Nếu hiểu hợp tan là lẽ thường của đời sống thì chúng ta đủ thông minh để đừng bao giờ gắn mình vào bất cứ cái gì, vào bất cứ ai, mà an trú ngay trong chính mình và như vậy là có thể cắt đứt mọi ràng buộc, vướng mắc. Khi làm được điều này, chúng ta đã chứng nghiệm được tầng bất động thứ hai của tâm thức. Hãy thử quay lại quán chiếu tự thân, xem chúng ta đã an trú được trong trạng thái bất độngnày chưa?

Ở mức độ thâm sâu của tâm thể bất động chính là thể tánh Như Lai, có nghĩa là tâm Phật của chúng tahay cũng là con mắt Phật rực sáng trong trái tim của mỗi người. Chỉ cần mở mắt ra là chúng ta đã nhìn thấy, là nhận biết. Năng lực nhận biết này là con mắt Phật vô sinh bất diệt, như nhiên bất động mà ta đang sử dụng hàng ngay. Những tiếng nói thì thầm, những cảm thọ vui buồn khởi lên rồi mất đi liên tụcđều không vượt thoát khỏi sự "nhận biết" nằm trong hình hài năm uẩn này. Năm uẩn này được cho là phiền trược, nhiễm ô như bãi rác. Nhưng chính từ bãi rác đó có thể nở ra cành triêu nhan: "Giữa mùa thu tàn. Vươn lên từ rác. Một cành triêu nhan".

Nhân mùa Phật đản năm nay, điều cuối cùng chúng ta cần nhắc đến đó là chúng ta ai cũng sở hữu một gia tài quý giá. Gia tài đó không phải là vật chất chúng ta đang có, không phải là nhiều tiền trong ngân hàng, không phải là được nhiều người mến thương, quí trọng bao quanh. Tất cả những thứ kể trên, người xưa ví chỉ như đóa phù dung sáng nở tối tàn, như làn hương thoảng qua không giữ lại được. Nhưng phù du hơn tất cả là chuyện khổ vui, thương ghét... của con người. Hãy thử nhìn lại để thấy mình trong một ngày thương đây, ghét đó bao nhiêu lần. Vậy mà ta than phiền, muốn mọi người, mọi việc đều phải theo ý mình. Ta đầu tư đời mình cho những chuyện thương ghét, ưu sầu, giận hờn, khổ lụy không đâu - ta tự làm cho đời sống ta khổ héo. Trong khi quan trọng nhất của mỗi kiếp sống đó là ta cần làm cho đống rác hình hài này vươn lên thành cành triêu nhan, nở một đóa hoa toàn vẹn trong trái tim mình. Làm được như vậy là ta đã tiếp nhận và sử dụng trọn vẹn cái gia tài quý giá nhất của mình.

Đức Thế Tôn chỉ một lần nở hoa đã mang vô vàn hương sắc tặng cho hành tinh này. Từ những lời dạy của ngài đã hình thành một tôn giáo với đặc tính từ bi và trí tuệ siêu việt có khả năng nâng đỡ đời sốngcho nhân loại trên mọi lãnh vực. Chúng ta tuy chưa thực hiện viên mãn một kiếp người như đức Thế Tôn, thì ít nhất cũng làm cho hoàn cảnh sống của mình trở nên đẹp, lành, mang cho những người đến với mình suối nguồn của sự an lạc.