Bước Cơ Bản: SUY NGHĨ VỀ BẠN VÀ KẺ THÙ

BẢY BƯỚC YÊU THƯƠNG
Tác giả : Đức Đạt Lai Lạt Ma
Biên dịch: Lê Tuyên - Hiệu đính: Lê Gia

BƯỚC CƠ BẢN:
SUY NGHĨ VỀ BẠN VÀ KẺTHÙ

Lúc này đây bạn nhậnthấy rằng thật không thể chịu được
khi bạn bè của mình đangchịu đau khổ nhưng bạn lại
cảm thấy hài lòng khi kẻthù của mình đang chịu đau khổ
và bạn tỏ ra lãnh đạmthờ ơ đối với những đau khổ
của những người mà mìnhkhông quen biết.

TSONGKHAPA, tríchtừ cuốn Các giai đoạn phát triển

Từ nền tảng cơ bản củatâm hồn, bạn cần phải phát triển lòng yêu thương và lòng từ bi mạnh mẽ đến mứcmà bạn sẽ không thể chịu đựng được khi biết rằng tất cả mọi người, bạn bè lẫnkẻ thù, đang chịu đau khổ. Vì lòng yêu thương và lòng từ bi phải được cảm nhậnđồng đều nơi tất cả mọi sinh linh, sức mạnh của những tình cảm này sẽ phụ thuộcvào mức độ gần gũi và chân thành mà bạn dành cho mọi người. Ví dụ, khi mộtngười bạn thân của bạn bị đau bệnh, trong bạn xuất hiện lòng yêu thương và lòngtừ bi dành cho người đó, bạn mong ước sao cho người đó sẽ vượt qua được cơn đauvà khỏe mạnh lại như xưa, mong ước trong hoàn cảnh này mạnh mẽ hơn so với mongước trong cùng một hoàn cảnh mà bạn dành cho một người bạn không quen biết hoặckhông thích. Lòng yêu thương và lòng từ bi như thế này được trộn lẫn với mongmuốn tìm kiếm ích lợi cho bản thân mình.

Nếu một người trước đâyđã từng thu hút bạn qua vẻ đẹp ngoại hình của người đó, theo thời gian người đósẽ già đi và xấu đi, theo thời gian người đó sẽ đánh mất những nét hấp dẫn vềthể xác của mình thì đồng thời tình cảm của bạn, sự cảm thông của bạn dành chongười đó cũng dần dần biến mất. Nếu bạn có được lòng từ bi dành cho ngay cả vớimột người xấu xí, bất luận vẻ ngoài của người đó có thay đổi ra sao thì lòng từbi mà bạn dành cho người đó có thay đổi ra sao thì lòng từ bi mà bạn dành chongười đó không hề suy giảm hoặc biến mất.

Lòng từ bi đúng nghĩakhông hề kèm theo bất kỳ một thiên kiến định kiến nào, không hề thiên vị; lòngtừ bi đúng nghĩa luôn hòa quyện với sự công bằng bình đẳng dành cho bạn bè lẫnkẻ thù.

Khi chúng ta không cóđược ý thức về sự công bằng bình đẳng, chúng ta sẽ chẳng bao giờ có được lòngyêu thương và lòng từ bi không thiên vị. Một khi bạn đã phát huy được thái độđối xử công bằng đối với tất cả mọi người, khi đó bạn mới có thể có được sự quýmến dành cho cả bạn bè, những người không quen biết và kẻ thù của mình. Việcnày không dễ thực hiện chút nào. Chúng ta khó có thể phát triển được một tháiđộ gần gũi đối với tất cả mọi người. Bài thiền định chiêm nghiệm sau đây sẽgiúp ích nhiều cho bạn.

SỰ BÌNH ĐẲNG

Bạn hãy hình dung trongtâm trí mình ba loại người – bạn bè, những người không quen biết và kẻ thù. Bạncó thể có nhiều thái độ khác nhau dành cho họ, nhưng nhìn chung bạn có ba tháiđộ tương ứng khác nhau dành cho họ - yêu mến, lãnh đạm thờ ơ và căm thù. Khimột trong ba thái độ này xuất hiện này trong bạn, khi đó bạn không thể nào pháthuy được thái độ gần gũi đối với tất cả mọi người. Bạn cần phải trung hòa bathái độ này – ham muốn, lãnh đạm thờ ơ và căm thù.

Thiền định

Sau đây là bài thiềnđịnh giúp chúng ta có thể trau dồi phát triển được thái độ công bằng dành chotất cả mọi người.
1. Bạn hãy đồng thờihình dung hình ảnh của ba loại người – bạn bè, kẻ thù, người không quen biết.

2. Bạn hãy khám phánhững cảm xúc của mình để xem bạn đang xem người nào gần gũi với mình và ngườinào xa lạ với mình. Rất tự nhiên, bạn xem bạn bè của mình là người gần gũi hơnhết; đối với kẻ thù, bạn cảm thấy gì dành cho người mà bạn không quenbiết. Bạn hãy khám phá thử xem vì sao thế.

3. Bạn hãy suy nghĩ xemcó phải bạn cảm thấy gần gũi hơn với bạn bè của mình bởi vì họ đã từng giúp đỡbạn bè hoặc bạn bè của bạn không.

4. Bạn hãy suy nghĩ xemcó phải bạn cảm thấy căm ghét kẻ thù của bạn bởi vì họ đã từng gây hại cho bạnhoặc bạn bè của bạn không.

5. Bạn hãy suy nghĩ xemcó phải bạn cảm thấy lãnh đạm thờ ơ đối với một người bạn không yêu không ghétbởi vì họ chẳng hề giúp đỡ bạn và cũng chẳng hề gây hại cho bạn hoặc bạn bè củabạn không.

6. Bạn cần ý thức đượcrằng, giống như chính bạn, tất cả những người này đều muốn được hạnh phúc,không muốn bị đau khổ và xét về góc độ này thì tất cả bọn họ đều giống nhau.

7. Bạn cần duy trì ýthức này mãi cho đến khi nó hòa lẫn hoàn toàn vào tâm hồn bạn.

NÂNG CAO

Nếu bạn mở rộng lòngmình và chấp nhận khả năng tái sinh liên tục từ kiếp trước cho đến kiếp này vàliên tiếp cho đến kiếp sau, bạn có thể phát huy được khả năng đánh giá cao sựbình đẳng bằng cách chiêm nghiệm về những ẩn ý có liên quan đến việc tái sinh.Một sự liên kết về kiếp sống có nghĩa là sự tái sinh của chúng ta diễn ra đếnbất tận. Trong suốt các kiếp sống đã qua tất cả mọi người dường như đã từng lànhiều loại người khác nhau (bạn bè, kẻ thù, người xa lạ) đối với người khác.Bạn không thể khẳng định rằng những người hiện nay là bạn bè của bạn trước đâykhông phải là kẻ thù của bạn, đồng thời bạn cũng không thể khẳng định rằngnhững ai giờ đây là kẻ thù của bạn, đồng thời bạn cũng không thể khẳng địnhrằng những ai giờ đây là kẻ thù của bạn trước đây là không phải là những ngườithân của bạn. Thậm chí ngay cả trong cùng một kiếp sống, có những người trướcđây đã từng là kẻ thù của bạn nhưng bây giờ lại trở thành những người bạn củabạn và ngược lại. Khi nhìn về tương lai, chẳng có lý do nào để bạn có thể khẳngđịnh rằng kẻ thù hiện nay của mình sẽ mãi mãi là kẻ thù của mình và những ngườibạn hiện nay của mình sẽ mãi mãi là những người bạn của mình. Bạn bè, kẻ thù vànhững người trung lập không yêu không ghét là những người hoàn toàn bình đẳngvới nhau, họ có thể thay đổi từ bạn bè thành kẻ thù, hoặc từ kẻ thù thành bạnbè…

Vì vậy, không có lý dogì để chúng ta có thể kết luận chắc chắn rằng một người nào đó sẽ mãi mãi là kẻthù của mình và vì thế nên anh ta cần phải bị coi khinh, hoặc rằng một ngườinào đó sẽ mãi mãi là bạn bè của mình và vì thế anh ta cần phải được nâng niutrân trọng, hoặc rằng một người nào đó sẽ mãi mãi là một người xa lạ và vì thếnên anh ta cần phải được đối xử một cách thờ ơ lãnh đạm. Nói đúng ra, tất cảmọi người đều là kẻ thù, đều là bạn bè, đều là những người xa lạ. Nếu một ngườinào đó đã gây hại cho bạn vào năm ngoái và năm nay lại giúp đỡ bạn và một ngườikhác đã giúp đỡ bạn vào năm ngoái và năm nay lại gây hại cho bạn, vậy thì họ lànhững người hoàn toàn giống nhau, không phải vậy sao? Đây là lý do tại saochúng ta không nên khăng khăng xem một người nào đó là bạn bè và một người kháclà kẻ thù hoặc là một người hoàn toàn xa lạ. Cấu trúc đời sống cơ bản của chúngta hoàn toàn không phải là không có khả năng thay đổi: Có những lúc chúng tathành công, có những lúc chúng ta thất bại. Mọi việc liên tục thay đổi, thayđổi và thay đổi. Việc chúng ta luôn khăng khăng bám chặt lấy định kiến cho rằngmột người nào đó mãi mãi là kẻ thù và một người nào mãi mãi là bạn bè, đó làmột quan niệm sai lạc. Chẳng có lý do gì để chúng ta có thể khẳng định sự vữngchắc đó; đó là điều xuẩn ngốc. Việc chiêm nghiệm về điều này sẽ dần dần giúptâm hồn bạn trở nên công bằng hơn.

Thiền định

1. Bạn hãy suy nghĩ xem,thậm chí trong suốt kiếp sống này, chẳng có gì để chắc chắn rằng một người nàođó sẽ mãi mãi là bạn bè của mình, kẻ thù của mình, hoặc một người không quenbiết. Bạn hãy nghĩ về những ví dụ điển hình trong cuộc sống của chính mình –một người xa lạ trở thành một người bạn; một người xa lạ trở thành một ngườithù địch; một người bạn trở thành kẻ thù địch; một kẻ thù địch trở thành mộtngười bạn…

2. Bạn hãy hình dung mộtngười một người nào đó hiện giờ là một người xa lạ và bạn hãy hình dung rằng côấy đã giúp bạn đã gây hại cho bạn trong những kiếp trước.

3. Bạn hãy hình dung mộtngười bạn, cô ấy đã giúp đỡ nhiều cho bạn trong kiếp này, đã từng gây hại chobạn trong những kiếp trước và đã từng có lúc là những người xa lạ đối với bạntrong những kiếp trước.

4. Bạn hãy hình dung mộtngười thù địch, cô ấy đã gây hại cho bạn trong kiếp này, đã từng có lúc lànhững người xa lạ đối với những bạn trong những kiếp trước và cũng đã từng giúpđỡ bạn trong những kiếp trước.

5. Bạn cần ý thức rằng,xét ở phạm vi nhiều kiếp sống khác nhau thì bạn bè, kẻ thù, người xa lạ, tất cảbọn họ đều đã từng giúp đỡ bạn và đã từng gây hại cho bạn hoặc cho bạn bè củabạn, thế nên chúng ta không thể kết luận rằng họ là “kẻ thù”, “bạn bè” hoặc“người xa lạ”.

6. Bạn cần ý thức rằng,xét ở phạm vi vô tận của sự tái sinh, không ai trong số chúng ta có thể khẳngđịnh một người nào đó đã và đang giúp đỡ hoặc gây hại cho chúng ta trong kiếpnày sẽ tiếp tục làm như thế trong những kiếp sau.

7. Bạn cần xác địnhrằng, sẽ là một việc làm sai lạc khi luôn coi khinh người này, trân trọng ngườikia và lãnh đạm thờ ơ người nọ.

Việc chiêm nghiệm sâu vềnhững điều này sẽ giúp bạn có được ý thức sâu sắc hơn về thái độ công bằng bìnhđẳng dành cho bạn bè, kẻ thù và những người xa lạ.

Dường như bạn thườngquan tâm nhiều đến những người khác đang làm đối với bạn trong kiếp sống nàyhơn so với những kiếp trước, nhưng đó là điều sai lạc. Như chúng ta đã biết,cương vị của một người trong vai trò là một người bạn hoặc một kẻ thù địch sẽdễ dàng thay đổi ngay trong kiếp này. Việc bạn nhận được sự trợ giúp hoặc bạnbị gây hại bởi một người nào đó chỉ là một trạng thái nhất thời, thế nên thờigian không thể là nền tảng vững chắc cho việc bạn quyết định coi khinh ngườinày và nâng niu người khác.

KỸ THUẬT NGẮN GỌN

Khi bạn đã cân nhắc kỹvấn đề này, bạn sẽ dần dần bỏ được định kiến luôn phân biệt người này là bạn bèvà người kia là kẻ thù. Tuy nhiên, để có thể ứng dụng được các bài luyện tậpnày tại nhà, bạn cần phải chiêm nghiệm về hoàn cảnh sau:

1. Bạn hãy mường tượngvề hai người.

2. Bạn hãy hình dung mộttrong số họ đang vung nắm đấm về phía bạn.

3. Bạn hãy chiêm nghiệmvề lý do tại sao bạn lại cảm thấy khó chịu: bạn dường như sắp sửa gặp nguy hiểmdo bị anh ta tấn công.

4. Bạn hãy hình dungrằng người còn lại đồng thời đang làm một điều gì đó giúp bạn cảm thấy hài lòng- anh ta cổ vũ bạn, anh ta cổ vũ bạn, anh ta ban tặng cho bạn một mónquà, hoặc anh ta đang hôn tay bạn.

5. Bạn hãy khám phá xemtại sao bạn lại cảm thấy hài lòng về việc này. Bạn hài lòng trong một hoàn cảnhtức thời và hời hợt như thế.

6. Khi hiểu được điềunày, bạn sẽ nhận thấy rằng lối phản ứng của bạn dành cho bạn bè và kẻ thù củamình hoàn toàn chẳng hề sâu sắc và chín chắn chút nào.

BÀI THIỀN ĐỊNH TỔNG QUÁT

Chẳng có gì có thể chắcchắn rằng một người bạn, một người thù địch, hoặc một người xa lạ sẽ luôn luônhoặc giúp đỡ, hoặc gây hại, hoặc chẳng làm gì đối với bạn. Khi những suy nghĩvà những động cơ tiêu cực chẳng hạn như lòng căm thù hoặc cảm xúc tức giận xuấthiện thì thậm chí một người bạn cũng được xem là một kẻ thù nhưng khi những suynghĩ tiêu cực dành cho kẻ thù biến mất thì kẻ thù lập tức trở thành mộtngười bạn. Bạn hãy chiêm ngưỡng về những điều sau:

1. Từ góc nhìn của họ,bạn bè, kẻ thù và những người xa lạ, tất cả họ đều muốn được hạnh phúc và khôngmuốn chịu đau khổ.

2. Từ góc nhìn của chínhbạn, mỗi người trong số họ đã từng là những người bạn của bạn, sẽ tiếp tục lànhững người bạn của bạn; tương tự như thế đối với kẻ thù và những người xa lạvới bạn.

3. Vì thế, dù ở góc nhìnnào thì chúng ta cũng không nên cực đoan xem một người nào đó luôn luôn là kẻthù, hoặc luôn luôn là bạn bè, hoặc luôn luôn là những người xa lạ. Bạn khôngnên đánh giá một người nào đó là luôn luôn tốt hoặc luôn luôn xấu hay cả khihành vi tức thời của người đó là tốt hoặc xấu, là có lợi hoặc gây hại chobạn. Chẳng có lý do gì để bạn tỏ ra tôn trọng người này và không tôn trọngngười khác. Dù rằng ngay trong tức thời một người nào đó là bạn bè hoặc kẻ thùcủa bạn – có lợi hoặc có hại cho bạn – thì việc bạn quan sát nhìn nhận mọingười qua lăng kính là “kẻ thù” hoặc “bạn bè” cũng là điều sai lạc.

Điều quan trọng là bạncần phải ứng dụng bài thiền định này đối với một người nào đó và đừng lập tứcứng dụng đối với mọi sinh linh bởi vì như thế sẽ khiến bạn cảm thấy mơ hồ vàkhó tập trung thay đổi thái độ của mình hơn. Qua việc mở rộng lòng mình đối vớitừng cá nhân, bạn sẽ phát huy được tình cảm này đến với tất cả mọi người, bạnsẽ phát triển được ý thức công bằng bình đẳng đối với toàn bộ sinh linh trênthế gian này.