Đối phó với những cảm xúc phiền não như thế nào?

Định nghĩa về"tốt" và "xấu" hay "tích cực" và "tiêu cực"

Chúngta đối phó với những cảm xúc tiêu cực như thế nào? Đấy là một chủ đề quan trọng - là điều sẽ đưalên câu hỏi về tích cực là gì và tiêu cực là gì. Có bất cứ điều gì tuyệt đối là tích cực haytuyệt đối là tiêu cực hay không? Tôi thật sự không biết. Mọi thứ là lệ thuộc tương liên và mọi thứ có những khía cạnh khác nhau. Một ngườiquán sát nhìn vào điều gì đấy từ một góc độ và thấy một hình ảnh, nhưng ngay cảcùng một người quán sát, khi họ đi đến một phía khác, sẽ thấy mọi thứ từ mộtgóc độ khác.

Thếthì, tại sao mỗi người có một cái nhìn khác biệt về thế giới? Ô, đấy là bởi vì mỗi chúng ta nhìn vào thế giớitừ một khía cạnh khác nhau. Ngay cả cùng một đối tượng nhìn khác biệt thậm chí đến cùng một người. Do vậy, điều gì là sự phân biệt và định nghĩavề tốt và xấu? - Tôi không biết. Ngay cả một con kiến cũng không phân tích điềuấy. Nhưng, thế nào đấy, một con kiến biết rằng điều gì đấygiúp đời sống của nó là tốt và vì thế cho nó là tốt; và điều gì đấy nguy hiểmcho sự sống của nó và nó cảm thấy là xấu và nó chạy trốn chỗ khác.

Vậythi, có lẻ chúng ta có thể nói rằng [vấn đề tốt hay xấu] là căn cứ trên sự sinhtồn. Chúng ta muốn thoãi mái và hạnhphúc. Và vì thế điều gì đấy giúp cho sựtồn tại, chúng ta cho là tốt: điều ấytích cực. Điều gì tấn công chúng ta vàchúng ta cảm thấy là một hiểm họa cho sự sinh tồn của chúng ta - chúng ta cảmthấy xấu: [điều ấy là tiêu cực].

Định Nghĩa về Những"Cảm Xúc Tiêu Cực"

Theocách ấy [về việc định nghĩa tích cực và tiêu cực], sau đó về vấn đề chúng ta đốiphó với những cảm xúc tiêu cực như thế nào, [chúng ta đầu tiên cần đối diện] với việc chúng ta xác định chúngnhư thế nào? Trước tiên nhất, đây là những thứ quấy nhiễusự hòa bình nội tại của chúng ta, đó là tại sao chúng ta gọi chúng là"tiêu cực". Những [cảm xúc]đem đến sức mạnh và hòa bình nội tại, thì những thứ ấy là "tích cực".

Từnhững đàm luận mà tôi đã có với những nhà khoa học, đặc biệt với nhà khoa học lớnVarela, một người bạn thân của tôi, chúng tôi đã kết luận rằng lòng từ bi mạnhmẽ là một cảm xúc và lợi ích thiết yếu. Chúng tôi đã đồng ý sau đó rằng, ngay cả tâm của Đức Phật cũng có một sốcảm xúc nào đấy trong dạng thức của từ bi; vì thế cảm xúc không nhất thiết làđiều gì đấy xấu hay tiêu cực. Lòng từ bivô hạn của Đức Phật - chúng ta phải xem như là một cảm xúc. Thế nên Đức Phật là cảm xúc vô biên. Nếu chúng ta xem từ bi là một cảm xúc, thếthì nó là rất tích cực. Sợ hãi và thù hận,trái lại, tàn phá sự hòa bình nội tại và hạnh phúc, vì vậy chúng ta phải xem nólà những thứ tiêu cực.

Đối Phó với nhữngCảm Xúc Tiêu Cực trên Căn Bản của Lý Trí

Bâygiờ chúng ta đối phó với [những cảm xúc tiêu cực như] sợ hãi và thù hận như thếnào? Chúng ta cần xem những cảm xúc tổnhại không có ý nghĩa căn bản. Chúng đếntừ một thái độ không thực tế [bệnh hoạn]; trái lại những cảm xúc tích cực thườngđến từ một căn bản lành mạnh hợp lý. Thídụ, một số cảm xúc nào đấy có thể được tăng trưởng qua lý trí và luận lý[logic]; do thế chúng có căn bản hợp lý vững chãi. Một cảm xúc tiêu cực sinh khởi một cách tự động,nhưng khi chúng ta áp dụng sự phân tích và lý trí sau đó chúng giảm thiểu:chúng không có căn bản hợp lý. Do vậy, mộtcảm xúc tích cực là điều gì đấy liên hệ đến thực tại, và một cảm xúc tiêu cựclà căn cứ trên điều gì đấy bị bóp méo về thực tại hay vô minh si ám.

Thídụ, khi chúng ta giận dữ với một kẻ thù, tại thời điểm sân hận làm dường như những hành động của chúngcó thể làm tổn hại tôi. Do thế, chúng tanghĩ rằng đây là một người xấu. Nhưngkhi chúng ta phân tích, [chúng ta nhận ra rằng] con người này không phải là mộtkẻ thù bẩm sinh. Nếu họ làm tổn thươngtôi, nó phải qua những lý do khác, không phải chính từ người ấy. Nếu người ấy thật sự là đặc trưng của "kẻ thù", chúng phải làmột kẻ thù từ khi sinh ra và họ sẽ không bao giờ trở thành một người bạn. Nhưng, trong những hoàn cảnh khác, ho có thểtrở thành những người bạn thân của chúng ta. Do vậy, sân hận và thù oán đối với một người là sai lầm.

Nhữnggì sai là trong hành động của họ, không phải là người ấy. Nhưng với lòng sân hận [chỉ căn cứ trên và vìnhững hành vi tiêu cực của ai đấy] là hướng trực tiếp đến người ấy. Trái lại, lòng từ bi hầu như hướng đến conngười bất chấp hành động của họ [là tiêu cực hay tích cực]. [Lòng từ bi ban rãi không phân biệt hành độngcủa người là đúng hay sai]. Do vậy, chúng ta có thể có từ bi cho một kẻ thùtrên căn bản kẻ thù ấy là một con người.

Vìthế, chúng ta phải phân biệt con người và hành động của con người. Về phía nhân loại, con người, chúng ta có thểcó từ bi, nhưng đối với hành động chúng ta có thể có đối kháng. Do vậy, cảm xúc tiêu cực thông thường là vớimột tâm ý hẹp hòi. Nó tập trung chỉ trênmột khía cạnh: [những hành động sai quấy của ai đấy].

Nhưngviệc quan tâm đến từ bi, chúng ta phải thực hiện một sự phân biệt. Có lòng từ bi căn cứ trên một nhân tốsinh lý học. [Loại từ bi này căn cứ trên ai đấy làm lợiích cho chúng ta, như những bà mẹ của chúng ta, nên còn gọi là luyến ái]. Hay chúng ta nòi về lòng từ bi căn cứ trên lýtrí, là điều không thiên vị hay định kiến? Từ bi căn cứ trên lý trí là thánhthiện hơn, nó không bị thành kiến - nó căn cứ trên lý trí. Nó tập trung trên con người chứ không trênhành vi. Một cảm xúc tiêu cực chỉ căn cứtrên hành động không hợp lý và hơn thế nữa, nó không mang đến hạnh phúc.

Phân Tích nhữngBất Lợi của Cảm Xúc Tiêu Cực như Sân Hận

Đểđối phó với những cảm xúc tiêu cực, thế thì, điều quan trọng nhất là phântích. Thí dụ, có bao nhiêu lợi ích từ sựsân hận mà tôi thu được? Sân hận đem đếnnhiều năng lượng rất mạnh, điều ấy đúng. Ngay cả trong những biểu lộ trên khuôn mặt và lời nói hằng ngày chúng tacó thể thấy điều này. Khi chúng ta sân hận,cả hai thứ này rất xấu xí thô tháo. Chúng ta trở nên bị thúc bách để quyết địnhchọn những từ ngữ gay gắt cay nghiệt nhất có thể làm tổn thương ngườikhác. Rồi thì, khi sân hận hết đi, nănglượng rất mạnh mẽ và bạo động chìm xuống, và tâm thức thật sự cảm thấy sắc bénhơn. Do vậy, năng lượng đem đến sân hận là loại năng lượng mù quáng [bởi vì tâmthức không sắc bén khi chúng ta có sân hận.] Do bởi điều ấy, sân hận thật sựkhông bao giờ giúp ích; trái lại nếu chúng ta luôn luôn sử dụng sự tiếp cậnthông minh, thực tiển thì điều ấy có thể giúp ích chúng ta rất nhiều. Ngay cả trong tòa án, nếu một luật sự la héttrong giận dữ, điều ấy sẽ không giúp ích gì; trái lại nếu luật sư sử dụng sựthông minh, sau đó họ có thể đánh bại người khác.

Sânhận, thế thì, phá hoại khả năng của thông minh để thể hiện chức năng một cáchrõ ràng. Sự phán xét của chúng ta có thểbị tổn hại bởi những ngôn ngữ nói trong khi giận dữ. Vì thế qua thông minh, chúng ta có thể thấuhiểu rằng sân hận là không lợi ích. Nếutrong những hoàn cảnh khó khăn và đe dọa, chúng ta có thể tiến hành những hànhvi truy cập qua thông minh, điều ấy lợi ích hơn. Nói cách khác, trong khi giữ từ bi đối vớingười khác, chúng ta mở ra khả năng trở nên thân hữu sau này. Nếuchúng ta sân hận, điều ấy sẽ đóng cánh cửa của bất cứ khả năng thân hữu nào saunày. Suy nghĩ như thế, cảm xúc tiêu cựccó thể giảm thiểu. Ngay cả nếu tái diễnlại, nó cũng sẽ yếu kém hơn.