Giải thoát qua cái nhìn của Diệt Đế

GIẢI THOÁT
QUA CÁI NHÌN CỦA DIỆT ĐẾ

Thích Bổn Điền

Thời Pháp quan trọng nhất và chứa đựng ý nghĩa khách quan nhất trong lời Phật dạy, đó là Tứ Diệu Đế, nói lên mục đích, hướng đến của người Phật tử là: Nhìn thẳng vào cuộc đời, đối diện với sự thật khổ đau, để từ đó tìm ra phương pháp thoát khỏi sự khổ đau triền miên dai dẳng này. Đầu tiên Đức Phật dạy cho chúng ta nhận rỏ kết quả khổ đau và từ đây chúng ta đi tìm cái nhân nào đưa đến cái quả khổ này, thuật ngữ gọi là Tập Đế. Cặp nhân quả này gọi là hằng chuyển vì chạy theo giòng nghiệp lực của sáu đường.

 

Nhưng Đạo Phật và lời dạy của Ngài không phải dừng lại khổ tiêu cực nầy, mà chúng ta hãy tự tinh tấn nơi mỗi tự thân để vượt qua những dục vọng thấp hèn, những tập khí xấu ác, làm cho chúng ta rơi vào cánh rừng vô minh tăm tối để thấy rõ an lạc Niết bàn.

 

Đây là trạng thái tâm thức thanh tịnh an nhiên. Muốn đạt đến trạng thái thanh tịnh an nhiên này, người đệ tử Phật phải thực hành Đạo đế, đây là phương pháp cần và đủ để đưa chúng ta từ bên này của bờ đau khổ, sang bên kia bờ giải thoát. Diệt đế hay còn gọi là trạng thái thanh tịnh an nhiên Niết bàn là quả thù thắng, nếu mỗi hành giả thực hành Đạo đế (37 phẩm trợ đạo). Đây là nhân quả hoàn diệt.

 

Giáo lý Tứ Diệu Đế cũng giống như một lương y trị bệnh. Đầu tiên thầy thuốc dùng dụng cụ y khoa hay phương pháp bắt mạch, nhìn sắc diện của người bệnh để tìm nguyên nhân nào gây ra bệnh. Sau khi thầy thuốc biết được nguyên nhân của bệnh, sẽ bảo người bệnh sẽ được hết bệnh, sức khỏe sẽ trở lại bình thường với điều kiện người bệnh phải nghe lời thầy thuốc, phải uống thuốc đầy đủ và dưỡng bệnh.

 

Cũng vậy, nếu mỗi hành giả y theo lời Phật dạy, mỗi người tinh tấn tu tập, chuyển hóa tự thân, thực hành theo Bát Chánh Đạo, trạng thái an lạc Niết bàn hiện có trong mỗi chúng ta.

 

Khi nói đến hai từ Niết bàn, chúng ta thường nghỉ đến một cảnh giới Bồng lai nào đó hay một thiên đường, mà nơi đó có lâu đài nguy nga, nơi an dưỡng của thần tiên, nhưng thật sự Niết bàn chính là Diệt đế, là trạng thái tâm thức của một hành giả đặt gánh nặng xuống khỏi đôi vai, đã buông bỏ được tất cả căn bản phiền nảo. Các lậu đã hết, không còn dính mắc trong ngũ dục (tiền tài, danh vọng, hưởng thụ, sắc đẹp, mê ngủ) thảnh thơi của một tâm hồn vô sự, lòng từ mở rộng và thương yêu.

 

Trạng thái tâm thức thảnh thơi, mà ta thường gọi bằng từ Niết bàn, Đức Phật dạy:

-        “Các Tỳ kheo, thế nào là Niết bàn Hữu Dư Y? Các Tỳ kheo ở đây vị Tỳ kheo là bậc A La Hán, hết các lậu hoặc hoàn thành phạm hạnh làm xong việc nên làm. Đặt xuống gánh nặng, đạt đến mục đích, hết sạch hữu kiến sử, giải thoát do chánh trí. Nơi vị ấy, 5 căn vẫn tồn tại, vì bản thân không bị tiêu hoại, nên vị ấy lý giải điều vừa ý và những điều không vừa ý và cảm giác vui khổ. Các Tỳ kheo nơi vị ấy, tham hết, sân hết, si hết. Ấy gọi là Niết bàn Hữu Dư Y”.

 

-        “Các Tỳ kheo thế nào gọi là Niết bàn Hữu Dư Y? Các Tỳ kheo, ở đây vị Tỳ kheo là bậc A La Hán, hết các lậu hoặc, hoàn thành phạm hạnh, làm xong việc nên làm, đặt xuống gánh nặng, đạt đến mục đích, sạch hết hữu kiến sử, giải thoát do Chánh trí. Các Tỳ kheo, ở đây, nơi vị ấy, tất cả cảm giác: Không, hỷ lạc điều mát dịu. Các Tỳ kheo ấy, gọi Niết bàn Vô Dư Y”.

Một hành giả thực hành phạm hạnh, thành tựu chánh trí tự giác. Hành giả phải được hành về tu tập qua quá trình Thiền định:

-        Thiền là cốt lõi của Đạo Phật. Đức Phật đã trải qua quá trình 49 ngày Thiền định dưới cội Bồ Đề, đạt đến quả vị giác ngộ.

Bước vào Thiền thứ nhất; hành giả phải có đời sống trong Chánh niệm tỉnh thức, ly dục, xa lìa các pháp bất thiện, có tầm, có tứ (chọn lựa phương pháp để thực hành: chỉ hay quán; nếu đã chọn lựa xong, thì phải nỗ lực tinh tấn thực hành).

Khi hành giả chánh niệm thực hành, thấy rõ được các Pháp không thật, do duyên hợp mà sanh khởi. Nhờ đó mà tâm hành giả xả ly các Pháp. Liền lúc đó trạng thái hỷ lạc phát sanh, hành giả an trụ trong pháp lạc, chứng đắc Thiền thứ nhất, nếu pháp hỷ lạc sơ Thiền đạt trước liên tục không gián đoạn, thì thềm thang của quả Dự Lưu không còn xa nữa?

 

Trong lúc đạt được trạng thái hỷ lạc liên tục, chính lúc đó hành giả dễ dàng đi vào Định, nhờ Định lực thanh tịnh, mà hành giả đạt đến trạng thái hỷ lạc trong đại Định, hành giả buông bỏ được gần hết những triền cái (ngăn che con đường đi đến Giác ngộ) Đạt đến Thiền thứ hai.

 

Hành giả nhờ Chánh định, thấy rõ được các Pháp do duyên hợp, nên liền lúc đó buông bỏ hết các lậu hoặc, đạt được trạng thái tâm thức nhiệm mầu an lạc thật sự, không bị chi phối bởi ngũ triền cái (tham, sân, si, mạn, nghi), chứng Thiền thứ ba.

 

Tâm không còn bị trói buộc bởi những tập khí vô minh che phủ, rổng rang thanh tịnh an nhiên, đạt Thiền thứ tư, thành bậc Thánh giả làm chỗ nương tựa của Trời người, bậc A La Hán.

Nhân dịp mùa An Cư của Chư Tôn Đức Tăng Ni lần thứ 18, tại Tổ Đình Pháp Hoa Nam Úc, ghi lại một vài trãi nghiệm của chính mình lên trang Kỷ yếu Trường Hạ, gọi là chút tưởng niệm đến ngày Tiểu Tường của Sư Ông Như Huệ, bậc Thầy kính mến.

 

Tỳ Kheo Thích Bổn Điền

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.