Nàng và tôi
Sáng hôm nay trong thinh lặng của một sáng chủ nhật mùa đông, tôi muốn dành tâm trí thảnh thơi để viết vài hàng trả nợ cho cô bạn tí hon ngày xưa. Nợ vì tôi cứ hẹn sẽ viết cho nàng. Gọi là bạn nhưng chưa bao giờ nói chuyện, gọi là bạn vì học cùng trường. Tí hon vì nhỏ hơn tôi ba tuổi. Từ nhỏ, tôi có một tật rất xấu, tôi xem ai nhỏ tuổi hơn tôi là con nít. Vì sao chỉ hơn vài tuổi mà khi nào tôi cũng có cảm tưởng như mình đứng rất cao để nhìn xuống những người tí hon này!
Thôi kệ, để tật xấu đó qua một bên.
Ngày xưa cha mẹ tôi đông con và giàu.
Ngày xưa cha mẹ nàng cũng đông con và giàu.
Nhà nàng, nhà tôi là hai nhà đầu tiên có xe Mercedes ở thành phố Huế vào những năm 50.
Cha mẹ tôi xuất thân từ nhà nông, ngược lên mấy đời ông bà, tôi không biết tổ tiên làm nghề gì, chỉ biết ông bà nội ngoại tôi là nhà nông. Khi còn nhỏ, ba tôi cực kỳ khổ, học chung một lớp với các nhân tài Tố Hữu, Nguyễn Hy Hiền..., nhưng chỉ được vài năm rồi nghỉ học vì nghèo. Mẹ tôi cũng nghèo lại không được đi học.
Cha mẹ nàng con nhà quý tộc, ông bà làm quan, là nghệ sĩ, là dòng họ nhà vua. Cha nàng là bác sĩ giỏi của thành phố.
Nhà tôi theo đạo Công giáo, nhà nàng đạo Phật.
Các chị của nàng học ở Couvent des Oiseaux-Đà Lạt. Các em của tôi cũng học ở đó. Nàng và tôi học trường Jeanne d’Arc và Đồng Khánh. Các chị của nàng thanh lịch quý phái, mỗi mùa hè về Huế đều đi học đàn dương cầm ở trường Jeanne d’Arc, tôi không quen các chị của nàng, chỉ ngắm họ qua đôi giày hai màu, tôi còn nhớ rõ hai chân hai chiếc giày khác màu, rất phá cách. Dáng đi của các nàng nhún nhảy theo chiếc áo đầm thời Françoise Hardy. Các nàng không nói chuyện với ai hết, học xong lên xe về, có tài xế ngồi chờ sẵn. Chúng tôi mộc mạc trong đôi guốc gỗ, tự ti vì gốc nhà nông của mình, lại được các nữ tu đem lên làm gương mẫu: “Nhìn đây, con nhà giàu nhưng đơn sơ.” Sự thật chúng tôi thèm diện cho oách. Mẹ tôi quá bận rộn với đàn con mỗi năm một đứa, lại nhà quê, lại có đạo, làm sao dám tiêu tiền cho con ăn diện. Đã thế, ba tôi không nương tay với chúng tôi: “Đi học về, phải đi gánh nước, phải chịu cực cho quen!” Ôi nhục quốc thể, chúng tôi không thi hành lệnh này. Đi học đi xe đạp, không đưa đón, chỉ hôm nào mưa to gió lớn hoặc đau bệnh mới được đi xe hơi. Đã thế, với tinh thần tiết kiệm, một công hai chuyện, nếu tiện đường thì phải ngồi lên xe vận tải chở gạo để đến trường - nhà tôi có hai xe vận tải chở gạo – tôi thà đi bộ chứ không leo lên ngồi xe đó, các em tôi an nhiên ngồi.
Năm 1963, vì gia đình tôi có liên hệ với gia đình Tổng thống Ngô Đình Diệm, cha tôi bị tù, tài sản bị tịch thu, gia đình tôi vào Sàigòn. Chấm dứt một thời vàng son.
Năm 1965, vì liên hệ đến biến cố xã hội miền Trung, gia đình nàng vào Sàigòn.
Năm 1970 nàng du học ở Bruxelles, các em tôi người đi Suisse, người đi Canada.
Cha của nàng là bác sĩ đã cứu sống tôi. Năm lên mười, tôi bị đau thương hàn một trận thập tử nhất sinh, đã thở hắt, tay đã bắt càng cua. Tối hôm đó, trong một bữa tiệc ở Tòa Đại Biểu Trung Phần, ba tôi gặp ba nàng, ba tôi nói có người con đang đau nặng nằm ở bệnh viện Huế, ba nàng bỏ ngang bữa tiệc vào bệnh viện khám cho tôi. Sau đó tôi lành bệnh. Ba mẹ tôi mua một xích lô đầy trái cây hảo hạng đem tặng nhà nàng để tạ ơn.
Vào Sàigòn, thỉnh thoảng chúng tôi đi khám bệnh ở phòng mạch ba của nàng. Gương mặt ông trong thời gian đó rất buồn. Tôi chỉ nhớ chừng đó.
Quen biết giữa tôi và nàng chỉ bấy nhiêu. Bốn mươi năm sau gặp lại nàng qua trang mạng của nàng, tôi thật ngạc nhiên về nàng, một cô công chúa xinh đẹp, nhỏ nhắn, dễ thương dưới mắt tôi ngày nào, bây giờ là bà mẹ của đàn con năm đứa thành tài đổ đạt, là bà ngoại trẻ, là nghệ sĩ tài danh, là cư sĩ đạt đạo.
Đọc tâm tình của nàng, tôi quý nàng biết bao, qua bao nhiêu truân chuyên, nàng một mực biết ơn đời, biết ơn người, biết ơn mọi trạng huống xảy đến, tôi còn biết nói gì hơn trước một tâm hồn cao thượng như thế.
Tôi thấy thật ấm lòng khi tưởng tượng căn phòng khách là phòng thiền của nàng, nơi nàng có bàn thờ tổ tiên với hình ảnh ông ngoại hiền lành, bà ngoại rất đẹp, ông cố cốt cách sang trọng, những hình ảnh không bao giờ phai mờ trong tâm trí nàng. Tôi thầm ghen với cảnh con cháu quây quần chung quanh nàng – các cháu của nàng đã lớn – ba mươi tuổi đã có năm con, bốn mươi lăm tuổi đã là bà ngoại, cháu đầu của bà bây giờ đã 16 tuổi, bà sẽ dễ dàng lên chức bà cố.
Còn tôi, đã 60 mà cháu mới lên năm, phải mười hai năm nữa cháu tôi mới đặt cho tôi những câu hỏi như cháu của nàng đang đặt cho nàng, và tôi chắc không có dịp được làm bà cố!
Những câu hỏi quá dễ thương.
- Bà kể cho con nghe cuộc gặp gỡ và vì sao bà lại có nhiều con thế?
- Thì do mãnh lực khát khao phi thường, tầm thường gì đó...
À, thì ra như vậy, Tôi sẽ nói gì với cháu tôi ? Ừ, thì do mình là người đó, bà thì sợ mãnh lực này lắm vì ông cố của con không đầu hàng trước mãnh lực này được nên bà là chị cả của mười bốn người em – đây là biến cố trọng đại có tính cách quyết định tận căn đời bà. Cuộc đời bà chỉ xoay chung quanh biến cố quyết định này... Con cẩn thận đấy nhé!
- Bà có nhiều con như vậy, bà khổ là cũng tại bà.
- Đúng như vậy, đừng bao giờ đổ lỗi cho người khác, đừng bao giờ trách cứ ai, phải biết chịu trách nhiệm. Đừng than, đừng trách. Cám ơn tất cả những gì đã xảy đến cho mình.
Với tôi thì… Đau quá, đau quá, có trách ông trời được không?
- Cuộc đời đẹp ở chỗ nào vậy bà?
- Ở chỗ con biết nhận ra bản chất thật của cuộc đời, nó là bất toàn, hạnh phúc song song với khổ đau, không có gì mà con nắm vững được trong tay, giây phút hạnh phúc rồi cũng qua, khổ đau rồi cũng hết... con không nhớ có lần con khoe với bà, ông thầy dạy pháp văn khen con nức nở khi ông đặt câu hỏi: “Thế nào là Tự Do?” Con đã nói…liều: “Tự Do là trong đau khổ... mà không khổ !”
Ui, tự do tối thượng, có ai được tự do tối thượng này. Lịch sử cổ kim có triết gia Épictète, sinh năm 69 ở La Mã làm nô lệ về mặt thể xác nhưng đầu óc không nô lệ. Gần đây có tổng thống Nam Phi Mandela, ngồi tù 27 năm mà không bị những năm tháng ngồi tù quật ngã. Khỏi nói, tôi nô lệ đủ chuyện, con tôi thành đạt tôi mới hạnh phúc, cháu tôi mạnh khỏe tôi mới vui. Chị em tôi dễ thương tôi mới thương. Tôi khổ vì cha mẹ tôi đông con. Ui, gần như tôi bị xiềng xích khắp cả tâm, thân, ý... Ai cởi xiềng xích cho tôi đây ngoài tôi? Lại nô lệ! Tôi quen sống nô lệ. Nếu bức hết xiềng xích không chừng tôi thành... người điên! Dám lắm. Vì các xiềng xích đã hình thành con người tôi từ bao lâu nay.
Các con cháu nàng thương nàng vì nàng gặp nhiều khó khăn trên cuộc đời, nàng sống đạm bạc, nàng sống một mình, âm nhạc nâng tâm hồn nàng lên cao.
Nàng có bao nhiêu là yếu tố để được con cháu thương. Còn tôi?
Câu hỏi quá gay cấn cho tôi. Chị em tôi nhìn nhau cười, con cháu thương mình cách nào đây? Dù tôi cố hết sức để thương con – theo cách vụng về của tôi, nương chiều là chính – nhưng tôi thấy cũng rất khó để chúng có thể thương tôi.
Thương? Thường thường tôi thương ai vì những khó khăn của họ – thất bại trong cuộc đời, bị bệnh nan y, hình như tôi chưa thương được ai khỏe mạnh, thành công. Vui với họ thì có nhưng thương thì phải xét lại. Không dễ dàng gì thương khơi khơi!
Một bà ngoại hiền lành, sống đạm bạc, sống một mình, cháu chắt muốn đem tình thương đến cho bà. Một bà ngoại vững mạnh, sống tiện nghi cháu chắt đem tặng bà cái gì đây?
Tôi chỉ còn một con đường thôi, tôi phải đi lui để con cháu tôi đi tới. Và tôi bắt đầu sống ẩn dật.
Kính mời xem bài khác cùng chủ đề
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D732850332.-%3B)
