THOẢNG HỒN THƠ VIỆT TRÊN ĐẤT MỸ
Sáng nay, 20-5-2021, chén trà móc câu Thái Nguyên miên man hương vị quê nhà trở lại với mình sau hơn một năm dài vắng bóng. Lâu nay, vì đại dịch phải uống mãi trà Tàu, trà tứ xứ. Hương trà cũ lại phảng phất hồn quê khi cùng lúc có tin một bé gái người Việt thuộc thế thứ ba trên đất Mỹ đang ở cùng thành phố Sacramento với mình, vừa được giải “thi sĩ khôi nguyên” của tổ chức Thi sĩ Tuổi Trẻ Toàn quốc (National Youth Poet Laureate - NYPL) tại Hoa Kỳ: Đó là Alexandra Huynh (Huỳnh Thụy An), 18 tuổi, vừa đoạt giải.
Văn bút thơ thẩn lắm khi có nét tình cờ của duyên thơ nhưng thi ca đích thực thường là do “văn chương nết đất, thông minh tính trời” như thi hào Nguyễn Du điểm xuyết Kim Kiều. Thật vậy, người đoạt giải thơ Tuổi trẻ Toàn quốc Hoa Kỳ năm 2021 này là con gái của đôi vợ chồng người Việt gốc Nha Trang. Hai anh chị theo gia đình định cư tại Mỹ theo diện HO-1 năm 1990 và lập gia đình tại Mỹ, sinh được 4 cháu (Thụy An và Thu Bình là hai cháu gái thứ nhì, sinh đôi), hiện đang ở tại Sacramento, thủ phủ tiểu bang California. Thụy An tốt nghiệp thủ khoa trung học Mira Loma và theo học trường đại học Stanford là đại học được xếp hạng trong số 3, 4 trường đại học danh tiếng nhất của Mỹ và toàn cầu. Thụy An cũng là huynh trưởng của tổ chức Gia Đình Phật Tử Việt
Trả lời phỏng vấn của hãng thông tấn AP vào tối ngày 20-5-2021, Alexandra Huynh nói rằng thơ cũng là một khí cụ đầy sức mạnh để đương đầu với sự thách thức của cuộc sống.
Sinh hoạt với Gia Đình Phật Tử Kim Quang từ lúc còn bé, tâm hồn Thụy An đã được tưới tẩm chất thơ qua ca dao lời ru của Mẹ, qua tiếng hát và lời kinh trong sinh hoạt đầy đạo hạnh và êm đềm của tuổi trẻ Phật tử dưới mái hiên chùa. Chất liệu và suối nguồn thi ca nầy đã thể hiện trong lời nói của Alexandra Huynh với phóng viên quốc tế: “Tiếng Việt tự nó đã là một tiếng nói giàu chất thơ. Trong sinh hoạt văn hóa của người Việt người ta đã nói thành thơ trong cuộc sống hằng ngày.” Thụy An còn cho hay là đã tập viết những lời thơ phổ nhạc từ khi mới 7 tuổi; đặc biệt là sau những lần đọc thơ trước công chúng thì lại càng cảm thấy sức mạnh của chữ nghĩa có tác động tích cực lên tâm lý và tinh thần đại chúng. Alexandra Huynh căn bản sáng tác thơ bằng tiếng Anh nhưng luôn nuôi hy vọng là sẽ có tác phẩm thơ ra đời và sẽ được chuyển ngữ sang “tiếng Mẹ đẻ”, ngôn ngữ Việt
Tổ chức văn học nghệ thuật và phát triển Urban Word đã thành lập chương trình Nhà Thơ Trẻ Quốc Gia (NYPL) năm 2017, người đầu tiên được giải là Amanda Gorman. Gorman xuất bản thi phẩm đầu tiên từ năm 2015. Năm 2020, nhà thơ trẻ tuổi da đen nầy đã có vinh dự tên tuổi của mình được giới thiệu và làm nổi bật danh nghĩa tổ chức Nhà Thơ Trẻ Quốc Gia qua phần diễn đọc bài thơ “The Hill We Climb” trong ngày lễ nhậm chức của tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden. Chính Alexandra bày tỏ đã có được sức mạnh tinh thần hỗ trợ và có thêm năng lực sáng tạo thi ca từ hình ảnh Amanda Gorman đọc thơ cho cả thế giới đều nghe.
Thế hệ trẻ người Việt nơi xứ người đã tạo được nhiều thành tích xuất sắc trong gần nửa thế kỷ lịch sử tha hương sau 1975 nhưng phần lớn là trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Đặc biệt về văn chương nghệ thuật, tác phẩm ra đời đòi hỏi tài năng, sự thẩm nhập văn hóa và tài hoa ngôn ngữ. Nguyễn Thanh Việt được giải thưởng Pulitzer năm 2016 về tiểu thuyết The Sympathizer và Alexandra Huynh được giải thưởng thơ năm 2021 đã mang lại niềm tự hào cho cộng đồng người Việt tha hương khi nói về văn học nghệ thuật. Ngoài ra, những tác giả gốc Việt tên tuổi khác cũng góp mặt trên văn đàn thế giới và được tặng các giải thưởng danh giá như Ocean Vuong (Mỹ), Linda Lê (Pháp), Lại Thanh Hà (Mỹ), Kim Thúy (Canada), Nguyễn Hoài Hương (Pháp), Trần Minh Huy (Pháp), Monique Truong (Mỹ), Nam Lê (Úc)… Và, hy vọng một ngày không xa, sẽ có tên tuổi nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ Việt
Sáng nay, có tin một số tác giả trong nước ngại dịch thơ của Alexandra Huynh từ tiếng Anh sang tiếng Việt vì không dễ dàng. Thật ra, thơ của Alexandra Huynh thường được sáng tác với sự kết hợp bất ngờ của những hình ảnh đầy tính biểu tượng nối kết thực tại. Ý và tình được diễn cảm bằng những câu chữ khá độc đáo. Một trong nhiều bài thơ với thể loại như thế được nhắc đến nhiều nhất là Lời Nguyện Mùa Thu (Autumn Prayer). Bởi thế, thơ của Alexandra Huynh không dễ dàng cảm nhận trực tiếp khi chuyển ý và chuyển ngữ nên tương đối khó chuyển ngữ một cách trọn vẹn để chuyển tải hết tinh túy của hồn thơ thi nhân qua ngôn ngữ thi ca của tiếng Việt. Mong rằng, tác phẩm dịch thơ bằng tiếng Việt đầu tay sẽ ra mắt sớm như mong ước của “thi sĩ khôi nguyên” trẻ tuổi đã chia sẻ…
LỜI NGUYỆN MÙA THU
đây là nơi tôi nhận mọi thông tin,
mẩu tin xưa cũ của thế giới
chẳng của riêng tôi
nhưng phảng phất mùi cảm thông
từ một ông già
với lòng cảm thông thương hại
ông giảng cho tôi
về bài học tên gì số mấy
& tôi nuốt xuống
cho đến khi ông nhắc đến Việt
(cuộc chiến)
khi đó
tôi bắt đầu thật sự lắng nghe
nếu tôi không thể là người hùng
tôi mang tên người di dân gương mẫu
ôi những chiếc thuyền
& những người trên những chiếc thuyền ấy
can đảm biết bao & khác xa
đám tỵ nạn đương thời chúng ta nợ họ
Tôi ngậm chặt lưỡi
nghe âm thanh
thân thuộc gần như nhà mình
khi tên Dương Thu Hương mất đi dòng sông
trong miệng lão thầy
và chẳng ai buồn hỏi vì sao
mặt tôi giàn giụa.
& nhớ đến chiếc bàn buồn bã,
trong góc xó lớp học
tôi viết lời nguyện cầu
cho lũ trẻ sắp vào chật lớp này:
hãy để đám trẻ được xưng tên chúng như mẹ chúng đã từng gọi thế.
hãy để điệp khúc được xướng lại hay cố gắng & cố gắng như thế.
hãy để những câu chuyện không pha chất trọ trẹ
& giữ lại thanh âm không phiên dịch.
hãy để lũ trẻ điền vào khoảng trống bằng ký ức.
ừ thì rau ngò. ừ thì tơ lụa. ừ thì tiếng giậm chân. căn nhà đôi. mật ngọt.
tràng hạt. ừ thì nhựa đường. tiếng trống. những đôi giày. những lọn tóc.
ừ thì nén hương. bánh mì. giây xích. đồng kẽm. ừ thì những ngôi sao.
những ca khúc. những xôn xao trên truyền hình dây cáp, dòng sông. ừ thì
những số nhân. số nhiều. ừ tình yêu. ừ tình yêu.
hãy để ký ức được kể lại bằng những khối u trong tim
hãy cho lũ trẻ biết tên gọi thực thụ của nỗi buồn.
hãy để chúng kết âm thanh thành hy vọng.
& rút tỉa từ những bi hùng ca của tổ tiên.
hãy để danh dự không bắt chúng làm con tin.
hãy để huyết thống chúng trở thành nguyên bản.
hãy để những gì mắt thấy tai nghe trở thành ngôn ngữ chính.
Alexandra Huynh
Hòa Bình Lê phỏng dịch
Trong buổi lễ công bố nhà thơ thắng giải National Youth Poet Laureate, Alexandra Huynh đã diễn đọc bài thơ Di Sản với nội dung tạm chuyển ngữ tiếng Việt như sau:
những ngày này tôi hoan nghênh sự im lặng
cảm nhận vòng tay của trái đất
cả những lúc vắng âm thanh
tôi vẫn lắng nghe mọi câu chuyện
vẫn được gọi là hư cấu
tôi khắc chúng xuống lối đi
để biết hướng nào là nhà
đôi khi tôi để yên cho tiếng ồn cứ là tiếng ồn
không để cho nghĩa vụ phân trí
tôi không phải là máy móc gia dụng
cũng không phải là sinh vật phục vụ trong nhà
tôi là con người
tôi là con người
có sự hiện hữu bên ngoài cảm giác tội lỗi
có thứ từ ngữ dành riêng cho cảm xúc
và tôi không sợ gọi đúng tên nó
Trí óc tôi không phải nhà tù
mà là lăng kính
và tôi hiểu rằng
những chiếc bóng tăm tối hiện ra
trong sự hiện hữu của ánh sáng
và ngày tháng của tôi không đếm được
dẫu chúng là con số
nên tôi đếm bằng sự tử tế
và nhắc đến tình yêu nhiều hơn lời tạm biệt
tôi đếm những bữa ăn thay vì sức nặng mang theo
và mang theo những điều hữu ích ngày sau
Một vài điều tôi nghiệm ra
Đôi vớ vẫn là vớ
dù chúng có lẫn lộn,
mọi điều tôi nghe về một căn phòng sạch vẫn đúng,
bạn có thể nhìn thấy nụ cười đằng sau cái khẩu trang,
cách tôi nói chuyện với bản thân
là cách tôi nói chuyện với bạn,
tôi nên gỡ nút câm của mình ra thường xuyên hơn,
tôi cần nước nhiều hơn tôi nghĩ tới,
nếu những người trong căn phòng này có thể mỉm cười,
nếu những người trong căn phòng này đều là người.
Ngay cả khi tôi tự tháo gỡ tôi khỏi
thế giới quy mô này
tôi biết mình hiện hữu.
Cuộc chiến vẫn tiếp diễn
ngay dưới hai bàn chân tôi;
Không cần hình ảnh chứng mình điều đó.
Nghi lễ khải hoàn đang diễn ra
trong huyết thống tôi.
Không cần dải băng-rôn chứng minh điều đó.
Tôi là sự chiến thắng.
Mỗi ngày tôi thở.
Và nhiều năm sau này,
khi trở thành tổ tiên
tôi sẽ cho chúng biết
về sự can đảm của khoảng cách,
và cách chúng ta
nắm không gian thay vì nắm tay nhau.
Tôi sẽ cho chúng biết
màu sắc của sự can đảm;
âm vang của sự mất mát lan truyền
suốt một thế hệ,
và đám trẻ trở thành thầy cô giáo;
hiểu được tình yêu không định nghĩa bằng tuổi tác.
Tôi sẽ cho chúng biết trên mảnh đất này
chúng ta tước đoạt từ những người
chúng ta không bao giờ có thể đáp trả,
nhưng chúng ta sẽ cố gắng & cố gắng,
tôi sẽ cho chúng biết
mỗi dấu chân được cảm nhận như thế nào
phía bên kia hành tinh.
Vì vậy hãy để ý thật kỹ
đặt chân duy nhất về hướng sự thật.
Các bạn đã thừa hưởng sự im lặng,
bây giờ hãy cất cao tiếng hát.
Alexandra Huỳnh đọc thơ
Việt Báo phỏng dịch
Bình trà xanh Bắc Thái đã cạn nhưng hương vị quê nhà vẫn còn thoảng hương thơm và vị ngọt. Hồn thơ Việt trong thinh lặng vẫn còn lan tỏa năng lượng cho những thế hệ kế thừa.
Trần Kiêm Đoàn
***
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D628111526.-%3B)