X. Tiết Mục 9 : Đoạn Đức Của Sự Tu Tập

Chương 2: Giải Nghi Về 3 Tăng Thượng

Chính Văn.-

Nếu các vị bồ tát thành tựu giới tăng thượng, định tăng thượng và tuệ tăng thượng như vậy, công đức viên mãn, tiền tài địa vị đều đại tự tại, thì tại sao hiện thấy có người thiếu thốn tiền tài địa vị? Vì thấy người ấy có cái nghiệp nặng trở ngại cho tiền tài địa vị, vì thấy người ấy nếu được cho tiền tài địa vị thì chướng ngại cho thiện pháp thượng thặng, vì thấy người ấy nếu thiếu thốn tiền tài địa vị thì chán bỏ hiện hữu, vì thấy người ấy nếu được cho tiền tài địa vị thì dồn chứa những nhân tố của pháp bất thiện, vì thấy người ấy nếu được cho tiền tài địa vị thì thế là gây ra bao nhiêu nguyên nhân tổn hại người khác: vì thế mà hiện thấy có người thiếu thốn tiền tài địa vị. Ở đây có 1 bài chỉnh cú: Thấy có nghiệp rất nặng, thấy sinh ra chướng ngại, thấy không chán hiện hữu, thấy dồn chứa nhân ác, thấy tổn hại người khác, nên hiện có những người không cảm ứng với sự bố thí của bồ tát.

Tiết 1: Nói Thể Tướng

Chính Văn.-

Như vậy là đã nói sự thù thắng của tuệ tăng thượng rồi, còn sự thù thắng của đoạn đức của sự tu tập làm sao thấy được? Đoạn đức là niết bàn vô trú của bồ tát. Thể tướng của niết bàn ấy là xả bỏ tạp nhiễm mà không xả bỏ sinh tử, chuyển y chỗ dựa của 2 phần (sinh tử và niết bàn). Ở đây, sinh tử là phần tạp nhiễm nơi y tha, niết bàn là phần thanh tịnh nơi y tha, chỗ dựa của 2 phần là y tha thông cả 2 phần. Chuyển y là chính y tha khi nổi lên sự đối trị thì chuyển bỏ phần tạp nhiễm mà chuyển được phần thanh tịnh.

Lược Giải.-

Niết bàn nghĩa là chính nơi y tha mà chuyển bỏ biến kế tạp nhiễm, chuyển được viên thành thanh tịnh. Niết bàn vô trú là bỏ tạp nhiễm (phiền não) mà không bỏ sinh tử, nên không trú nơi sinh tử mà cũng không trú nơi niết bàn. Do vậy, niết bàn là chuyển y.

Mục 1: Nói Chi Tiết

Chính Văn.-

Chuyển y như vậy đại lược có 6 trạng thái. Một là chuyển bằng sự bớt sức mạnh thêm khả năng, là do thắng giải lực sống trong đa văn huân tập, lại do có sự hổ thẹn, nên làm cho phiền não chỉ hiện hành một phần ít, còn một phần không hiện hành. Hai là chuyển bằng sự thông đạt, là các vị bồ tát đã nhập đại địa, (từ địa thứ nhất) đến địa thứ sáu, trước mắt chân thật thì hiển hiện, phi chân thật thì không hiển hiện. Ba là chuyển bằng sự tu tập, là (từ địa thứ bảy) đến địa thứ mười, còn có chướng ngại, hữu tướng không hiển hiện mà chân thật thì hiển hiện. Bốn là chuyển bằng sự viên mãn, là vĩnh viễn không còn chướng ngại, hữu tướng không hiển hiện, chân thật tối thanh tịnh thì hiển hiện, đã được tự tại đối với hữu tướng. Năm là chuyển một cách thấp kém, là các vị thanh văn chỉ thông đạt được nhân không vô ngã, một bề chống sinh tử, một bề bỏ sinh tử. Sáu là chuyển một cách rộng lớn, là các vị bồ tát thông đạt cả pháp không vô ngã, chính nơi sinh tử mà thấy là thanh tịnh, dẫu đoạn tạp nhiễm mà không bỏ sinh tử.

Lược giải.-

Sáu chuyển y, thứ 6 là đại thừa, thứ 5 là tiểu thừa. Trong đại thừa lại có 4 chuyển y của 4 bồ tát vị: giải hành vị, thông đạt vị, tu tập vị, cứu cánh vị.

Mục 2: Nói Mất Được

Chính Văn.-

Nếu các bồ tát ở nơi sự chuyển y thấp kém thì có lỗi lầm gì? Là không đoái hoài đến sự lợi ích yên vui cho tất cả chúng sinh, trái bỏ tất cả các pháp bồ tát, chỉ giải thoát như tiểu thừa thấp kém: đó là lỗi lầm mất mát. Nếu các bồ tát ở nơi sự chuyển y rộng lớn thì có công đức gì? Là lấy chuyển y của đại thừa làm chỗ dựa nên được tự tại trong sinh tử, thị hiện thân hình chúng sinh trong tất cả nẻo đường sinh tử, đem những phương tiện điều phục khéo léo là đời sống thù thắng (của nhân loại và chư thiên) và giáo pháp 3 thừa (thanh văn duyên giác bồ tát) mà xây dựng cho chúng sinh được giáo hóa: đó là công đức nhận được.

Tiết 1: Nói Về Chuyển Y Giải Thoát

Chính Văn.-

Ở đây có 4 bài chỉnh cú: 1. Phàm phu che khuất chân thật nên một bề hiển hiện hư vọng. Bồ tát xả bỏ hư vọng nên một bề hiển hiện chân thật. 2. Nên biết hiển hiện với không hiển hiện, chân thật với hư vọng, hễ chuyển y thì giải thoát, tùy ý mà tự tại.

Tiết 2: Nói Về Niết Bàn Vô Trú

Chính Văn.-

3. Đối với sinh tử niết bàn, nếu nổi lên cái trí bình đẳng, thì bấy giờ do đó mà chứng được sinh tử tức niết bàn. 4. Do vậy, đối với sinh tử không phải xả bỏ không phải không xả bỏ, cũng tức là đối với niết bàn không phải chứng đắc không phải không chứng đắc.