Đi tìm hình, tượng Phật sơ sanh

Lại một mùa Phật Đản

Nhân  dịp  đi dự lễ  Giỗ Tổ Hùng Vương  vừa rồi (mùng 10 tháng 3 âm lịch – 25/4/2018), Các  anh chị trong Ban Tổ chức  (cấp Quận, Huyện) có  giúp  một chuyến xe đi và về, người viết tranh thủ nhờ bác tài chở dạo quanh các cửa hàng  văn hóa phẩm Phật giáo, để xem  năm nay  có gì mới lạ được tung ta thị trường, phục vụ mùa  Phật Đàn 2562-2018. Các cửa hàng lớn, nhất là có gắn mác siêu thịthì  không dám vào vì  khả năng  tài chánh  hạn hẹp. May mà ngồi bên là anh tài xế vui tính, rất tốt bụng, sẵn sàng cho xe tới nơi mình muốn đến dù chiếc xe rất xứng đáng đậu  bên ngoài sảnh “siêu thị  văn hòa Phật giáo” sang trọng , bề thế hơn. Nhưng đi với mình thì rất thiệt thòi cho thân phận chiếc xe và anh tài xế  nhọc công để mắt trông giữa mỗi khi dừng đợi.

 Đây là công việc  lẽ ra của  các quý vị cán bộ văn hóa Phật giáo vá các ban ngành liên quan, nhưng do nhiều năm qua, liên tục mình  đã góp tiếng nói  về những hình và tượng Phật sơ sanh , với đủ sắc thái và có xuất xứ  nhiều nơi khác nhau. Chính vì tự cho mình cái trách nhiệm  “vác tù và” ấy nên lần này, dù đuợc hổ trợ phương tiện tận tình, vẫn không đạt kết quà  như mong muốn. Lại quay vế tay không , chỉ mua được  vài ba thước cờ dây để  về treo trước ngõ xóm đạo nhà mình  với mấy cái lồng đèn năm cũ đem ra xài lại.Phật Đản mọi năm với mình chỉ có thế. Làm không ai biểu,  đẹp không ai khen, cứ lặng lẽ âm thầm như xưa nay  lạc lõng giữa rừng người gọi là hân hoan Kính Mừng Phật Đản .

                       Vẫn một số tượng  theo mẫu mã cũ, lồng đèn thì chưa thấy có  hình dạng mới, đẹp hơn. Trong khi giá cả thì cỡ như mình cũng ngại  móc túi ra trước  chủ cửa hàng đang thao thao giới thiệu  sản phẩm…Phật ! Có một vài vị chủ cửa hàng nhận ra, đon đả mời chào  uống nước để lắng nghe  ý kiến. Khi mình hỏi sao nhiều năm qua  mình không nhập về  các mẩu tượng  sơ sanh theo mô típ búp bê của Đài Loan hoặc Hồng Kông rất đẹp với đôi mắt sáng tròn dễ mến (ảnh 1); với mẫu tượng này ngay cả màu da cũng  thuyết phục ánh mặt mọi người, chỉ tiếc là bộ tóc chưa hợp lý lắm. Mầu tượng thứ hai chấp nhận được – có lẽ là sản xuất tại Việt Nam của một cơ sở nào đó,  mang dáng vẽ rất  Á Đông  với gương mặt gần gũi tạng người Việt Nam chúng ta. Mẫu tượng này có mái tóc rất thật ( ảnh 2). Các chủ cửa hàng  khi được hỏi và  đưa ý kiến như vậy đều trả lời chửa cháy rằng “Có , cửa Hàng  chúng tôi có bán nhưng đã hết rồi”. Thú thật mình vốn không thích  cái không thật lòng như vậy và cũng không muốn  nói gì thêm vì biết chắc rằng hoàn toàn không có , lấy đâu mà bán, lấy đâu mà hết ! Một cửa hàng thuộc loại lớn, có quan người viết sau khi  trả lời giá cả các loại lồng đèn thì nói “ Chưa có hàng, những cái treo đó là hàng mẫu”.  các bạn thử nghĩ đi, hôm ấy đã là mùng mười tháng ba âm lịch rồi chứ nào còn xa xôi gì nữa mà vẫn  chưa có động thái  cồ xúy tinh thần hân hoan của mọi người. Có lẽ - nói như một  vị nữ cửa hàng là “ Khách không mua cũng không ế, có đâu mà sợ !” Mình rút lui lẹ. Bà chủ này nói không sai vì  khi đứng ra kinh doanh những mặt hàng  văn hóa phẩm Phật giáo, thường không sợ lỗ, sợ ế vì trước hết khách háng  phần lớn là tăng, ni và cỏn lại là Phật tử lẻ tẻ cỡ như mình. Cho nên  họ không cần phải chạy theo mẫu mã hay thị hiếu của khách hàng đặc biệt này. Có gí bán nấy, không ai chết cả.

(Hình 1)

(Hình 2)

(Hình 3)

(Hình 4)

                         Tượng đã vậy thì thiệp cũng tương tự,  cũng may mà vài năm trở lại đây nhiều nơi đã lấy mẫu tượng Phật sơ sanh dạng búp bê  in  thiệp chúc mừng Phật đản. Đây là  điểu đáng mừng vì yếu tố  mỹ thuật và hợi lý đã được  chú ý. Như chúng ta đã  thấy, ở hình  tranh vẻ thí thú thật lộn xộn và tùy tiện hơn nhiều bên cạnh một vài mẩu tượng vẻ khá đẹp, chấp nhận được, như ảnh này (tuy lại cũng có bộ tóc Phật)(ảnh 4).Một mẫu tượng đối nghịch với cái đẹp này là “râu ông nọ cắm cằm bà kia” và cắm một cách hết sức  vô lý, khó chấp nhận, đó là  dùng photosop lấy chiếc đầu của một  em bá Ấn Độ, ghép vào thân hình của mẫu tượng  số 4 ) mà chúng ta mới vừa khen đẹp đây! Vô lý ở chỗ này : nếu  mái tóc Phật đã gây   nên sự vô lý ở mẫu tượng ( số 1) nhưng vẫn chấp nhận được vì khoảng cách từ sơ sanh đến thành đạo cũng vẫn là một chiều dài  cuộc đời đức Phật; còn ở đây, lầy từ  góc độ  một em bé sơ sanh, cho dẫu là  con nhà quyền quý đi chăng  thì việc  trang điểm  mái tóc cầu kỳ với nhiều trang sức rối rắm như vậy liệu có kịp trong khoảnh khắc ra đời ấy không ? (ảnh 5).

                        Có thể tạm nêu lên vài  quan điểm  mỹ thuật vá ý nghĩa như trên để hy vọng con đường  chúng ta tìm đến nét đẹp chung của hình và tượng Phật sơ sanh được tương đối hợp lý hơn, dễ chấp nhận hơn và dễ gần gũi với đời thường mà trong đó trẻ con là đối tượng  trước tiên phải được hưởng sự gần gũi ấy  bên cạnh tượng sơ sánh , mỗi lần tắm tưởng như mình đang tắm cùng Phật !Không còn sợ sệt Phật “trừng phạt” vì dám gần gũi và  bất kính theo ý người lớn  ! Chúng ta thấy rồi đấy,  dường như bây giở các tượng thờ được sơn phết mà mè, sặc sở nhiều hơn, bất chấp  ý nghĩa ya áo  ra sao. Đây cũng là xu hướng mỹ thuật  nhưng  không ai dám đàm bào rằng đó là xu hướng  tử tế và đàng hoàng trong sự tôn kính đức Phật, và cái xu hướng đó đang xé toạt  chiếc ý đơn giản  trên mình tượng Phật để  hở ngực, “hở body”  vòng một cho giống thế tục và nói theo  vài ý kiến  bức xúc khác là để “quyến rũ” trần thế  hơn ! ? Mình chỉ biết ngậm ngùi lặng lẽ đứng nhìn mà buồn cho  đạo Phật mình ngày càng sặc sở nhưng chẳng dám nhìn lâu !

                       Năm sau, Việt nam chúng ta lại được nhà nước  chấp thuận cho đăng cai đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc, liệu những dòng  này có góp được phần nào  thanh âm nghe được, để hướng vọng đến chư thiên, chư hộ pháp  tuyệt vời nhất của Phật giáo Việt Nam hai ngàn năm ?

Mùa  Phật đản 2642 – PL 2562

DƯƠNG KINH THÀNH