Thiền Sư Viên Ngộ Khắc Cần Phật Quả (1036-1135) Tổ thứ 11 của Thiền Phái Lâm Tế 🌼🌹🥀🌷🌸🏵️

Nam Mô A Di Đà Phật

Kính bạch Sư Phụ

Bạch Sư Phụ, hôm nay chúng con được học về Thiền Sư Viên Ngộ Khắc Cần Phật Quả (1036-1135). Ngài thuộc đời thứ 15 sau Lục Tổ Huệ Năng và cũng là Tổ thứ 11 của Thiền Phái Lâm Tế.

Ngài quê ở Bình Thành, tỉnh Giang Tô, xuất thân trong gia đình nho giáo, từ nhỏ ngài có túc duyên đến với Phật pháp.
Ngài đến chùa Diệu Tịch thấy kinh sách, tôn tượng Phật, ngài nhớ tiền kiếp của mình từng là một sa môn, ngài xin cha mẹ xuất gia với Thầy Tự Tỉnh, rồi theo học kinh luật với HT Văn Chiếu Thông, học Kinh Lăng Nghiêm với HT Mẫn Hạnh. Sau đó ngài lâm bệnh nặng và tự than rằng " Con đường Niết-bàn của chư Phật không có trong văn cú". Nên sau khi lành bệnh, ngài lên đường du phương cầu pháp. Ban đầu ngài đến học với Thiền sư Thắng ở Chùa Chân Giác. TS Thắng chích máu nơi cánh tay chỉ dạy Ngài: "Đây là một giọt nước nguồn Tào Khê". Ngài kinh hãi trong giây lâu và nói: "Đạo là như thế ư ?"

Ngài không chấp nhận và bỏ đi.

Tiếp đó, Ngài đi bộ đến đất Thục để lần lược theo học Pháp với Thiền sư Hạo ở Ngọc Tuyền, Thiền sư Tín ở Kim Loan, Thiền sư Triết ở Đại Qui, Thiền sư Tổ Thiền sư Độ Liễm ở Đông Lâm, Thiền sư Tổ Tâm ở Hoàng Long, trong đó TS Tổ Tâm có lời dự tri về cuộc đời của ngài rằng: "Ngày sau một tông Lâm Tế sẽ thuộc về con vậy".

Sau cùng, Ngài đến yết kiến thiền sư Pháp Diễn ở Ngũ Tổ trình hết những hiểu biết của mình đã tu học lâu nay, nhưng TS Pháp Diễn không chấp nhận mà chỉ dùng những lời nói thô tục không theo kinh điển, nên ngài tức giận bỏ đi.  Thiền sư Pháp Diễn cảnh báo ngài "Đợi khi ông mắc bệnh nặng rồi mới nghĩ đến ta".

Ngài Khắc Cần Phật Quả tới Kim Sơn, bị bệnh thương hàn nặng thì nhớ tới lời của thiền sư Pháp Diễn. Khi hết bệnh, ngài trở lại thiền sư Pháp Diễn và được cho làm thị giả để có cơ hội học pháp.

Nữa tháng sau, có Quan Ngự Sử Đề Hình hưu trí trở về đất Thục, ghé vào thăm TS Pháp Diễn và hỏi đạo. Ngài Khắc Cần ngộ đạo nhờ cuộc đối đáp giữa Sư Phụ Pháp Diễn và vị quan Ngự Sử này.

Thiền sư Pháp Diễn hỏi: "Đề Hình thuở thiếu niên có từng đọc Tiểu Diểm thi chăng? " Trong đó có hai câu thơ gần nhau:

"Tần hô Tiểu Ngọc nguyên vô sự
Chỉ yếu Đàn Lang nhận đắc thanh"

Dịch nghĩa:

“vừa kêu Tiểu Ngọc nguyên không việc,
Chỉ cốt đàn lang nhận được thanh”.

Sư phụ giải thích: 2 câu thơ này TS Pháp Diễn đọc lại từ trong câu chuyện xưa để trắc nghiệm tánh thấy của ông Đề Hình. Chuyện là ngày xưa có đôi vợ chồng mới cưới, nhưng vì lễ giáo phong kiến ràng buộc, nên dù là vợ chồng mà không được ở bên nhau để tâm sự. Chàng thì mãi miết ở thư phòng để ‘sôi kinh nấu sử’, chờ ngày ứng thí; nàng thì phải hầu hạ mẹ chồng, làm phận sự con dâu. Chàng nhớ nàng đến trước phòng hoa chúc mà ngại ngùng không dám gõ cửa. Nàng ở trong phòng dù rất muốn được gặp chồng mà cũng dám mời vào. Trong tình cảnh ấy, nàng chợt nghĩ ra một cách, gọi cô hầu Tiểu Ngọc làm việc này việc kia, rằng “Tiểu Ngọc! Lấy giúp ly nước, lấy cái trâm cài"..… Việc sai Tiểu Ngọc làm việc chỉ là cái cớ để cho chàng ở ngoài cửa kia biết rằng mình đang ở trong phòng. Cho nên, tất cả những tiếng gọi Tiểu Ngọc ơi, Tiểu Ngọc hỡi chỉ là muốn nói “Chàng ơi! Thiếp đang ở trong phòng đây nè!”. Câu chuyện ấy đã được viết thành bài thơ nổi tiếng có tựa đề là “Tiểu Diễm thi”:

"Tần hô Tiểu Ngọc nguyên vô sự
Chỉ yếu Đàn Lang nhận đắc thanh"

Dịch nghĩa:

“vừa kêu Tiểu Ngọc nguyên không việc,
Chỉ cốt đàn lang nhận được thanh”.

Ngài Pháp Diễn gọi “Đề Hình”.
Quan Đề Hình ứng đáp ngày: “Dạ dạ”
Sư Phụ giải thích, tiếng “Dạ” là tánh thấy hiện tiền, rõ biết ngay bây giờ và tại đây.

Câu chuyện đối đáp trên giúp ngài Khắc Cần Phật Quả đạt ngộ chút ít. Lúc ngài Khắc Cần đi ra khỏi tịnh thất của Sư phụ nhìn thấy con gà nhảy lên lan can vỗ cánh gáy vang, ngài tự hỏi: “Đây há không phải là tiếng?”, và ngài hốt nhiên triệt ngộ, bèn trở vào thất trình bài kệ nói lên sở đắc của mình:

"Kim áp hương tiêu cẩm tú vi
Sảnh ca tòng lý tuý phù quy
Thiếu niên nhất đoạn phong lưu sự
Chỉ hứa giai nhân độc tự tri"

Dịch nghĩa:

"Lò hương bên trướng khói vừa tan
Say khướt dìu về nhạc vấn vương
Một đoạn phong lưu thời trai trẻ
Chỉ có giai nhân mới hiểu chàng".

Thiền Sư Pháp Diễn nghe bài kệ và ấn chứng cho ngài rằng " Phật Tổ đại sự không phải căn nhỏ cơ hèn mà đến được".

Khoảng niên hiệu Chánh Hòa (1111-1118), Ngài Khắc Cần được Tể Tướng Trương Thương Anh (hiệu là Cư Sĩ Vô Tận) cung thỉnh về trụ trì Thiền viện Linh Tuyền ở Giáp Sơn và nơi đây, Ngài đã hoàn tất tập công án Bích nham lục, một tác phẩm vĩ đại và nổi tiếng của thiền công án, lưu truyền tới ngày nay.

Sư phụ có đọc cho đại chúng nghe công án đầu tiên "Thánh Đế Đệ Nhất Nghĩa" (nói về Sơ Tổ Bồ Đạt Ma & Vua Lương Võ Đế) trong bộ sách này do HT Thanh Từ dịch và mong chúng đệ tử tìm hiểu thêm khi có thời gian. Xem bản online trên Trang Nhà Quảng Đức.

Niên hiệu Thiệu Hưng thứ năm (1135), đời vua Tống Cao Tông, ngày mùng 5 tháng 8, Sư có chút bệnh, viết kệ để lại cho chúng đệ tử:

Đã triệt không công
Bất tất lưu kệ
Hãy để ứng duyên
Trân trọng! Trân trọng!


Viết xong, Sư ném bút và ngồi kiết già an nhiên thị tịch, thọ thế 73 tuổi.


Khi làm lễ trà-tỳ, lưỡi và răng của ngài không cháy hết. Tháp được tôn thờ trong khuôn viên chùa Chiêu Giác. Vua ban thụy là Chơn Giác Thiền sư, tháp hiệu là Tịch Chiếu.

Cuối buổi giảng Sư phụ có diễn ngâm bài thơ tán thán công hạnh của Thiền Sư Viên Ngộ Khắc Cần Phật Quả (1036-1135) của Hòa Thượng Hư Vân, do HT Minh Cảnh dịch Việt:

"Cơ giáo hợp nhau, trí tuệ sau

Thuốc thang tùy bệnh giúp người đau
Ngộ tâm người mỉm trao chân pháp
Đầu gật vô ngôn tỏ lý mầu
Rõ tiếng thông âm, từng tỉnh mộng
Thấy bay nghe gáy rõ tâm đầu
Trời nghiêng biển động Tu Di ngã
Đại địa sơn hà sụp đổ nhào".

Kinh bạch Sư Phụ, hôm nay chúng con được Sư Phụ ban cho bài pháp về sự chứng đắc của thiền sư Viên Ngộ Khắc Cần Phật Quả rất đặc thù và nhẹ nhàng qua sự Ngài được nghe câu chuyện cổ tích của sư phụ Pháp Diễn kể cho quan ngự sử Đề Hình, hai tiếng: “Dạ dạ” của quan ngự sử đánh thức Phật tâm của ngài Viên Ngộ Khắc Cần nhận ra sự trao truyền chân pháp của Sư Phụ Pháp Diễn là rõ biết hiện tiền ngay bây giờ và tại đây.

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

Cung kính và tri ơn Sư Phụ,

Đệ tử Quảng Tịnh Tâm
(Montréal, Canada).

Túc duyên  học nhiều  kinh luận ...

1. Thuỳ thị (zh. 垂示, ja. suiji), lời dẫn của Thiền sư Viên Ngộ nhằm giúp thiền sinh hướng tâm về nội dung chính của bản công án;
2. Bản tắc (zh. 本則, ja. soku), bản công án chính của Thiền sư Tuyết Đậu, thỉnh thoảng cũng được kèm theo lời bình;
3. Trước ngữ (zh. 著語, ja. jakugo), những câu bình của Viên Ngộ xen vào công án của Tuyết Đậu;
4. Bình xướng (zh. 評唱, ja. hyōshō), lời bình giải của Viên Ngộ, nêu rõ chi tiết, thời điểm, nguyên do công án này được hình thành...;
5. Tụng (zh. 頌, ja. ru), chỉ bài tụng của Tuyết Đậu về công án;
6. Trước ngữ của sư Viên Ngộ về bài tụng của Tuyết Đậu;
7. Bình xướng của Viên Ngộ về bài tụng của Tuyết Đậu.