Với tư cách là đệ tử của Sư Ông, tôi quan niệm Thiền Chánh Niệm của Sư ông là văn hóa của dân tộc Việt được thế giới ngưỡng mộ chứ không nghĩ riêng về văn hóa. Nay nghe vị lãnh đạo không phải là Phật tử nghĩ về Thiền sư Thích Nhất Hạnh về mặt văn hóa, trong tôi hiện lên một tản mạn Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một nhà văn hóa lớn của dân tộc.
Tôi nhớ hồi đầu tháng 5.2005, tôi được mời theo Đoàn của Trung tâm Nghiên cứu quốc học - do GS Mai Quốc Liên dẫn đầu sang Pháp. Đoàn được dự buổi lễ kỷ niệm Sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Nhà Việt Nam (23 Rue Cardinal Lemoine, 75005 Paris), tôi hân hạnh được gặp ông Nguyễn Đình Bin - Đại sứ Việt Nam tại Pháp. Trong lúc trao đổi chuyện đưa Nghị Quyết 36 vào cuộc sống, ông Đại sứ rất vui kể chuyện ông đã có dịp về thăm Làng Mai của Thiền sư Thích Nhất Hạnh ở 13 Martineau, 33580 Dieulivol (Bordeaux).
Ông nói đại ý rằng: Ở miền Tây nam nước Pháp này có một ngôi làng Việt Nam rất Việt Nam - Làng Mai của Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Gặp Thiền sư nói chuyện thấy Thiền sư thân thuộc, nói chuyện như những người trong nước quan tâm đến đạo đức văn hóa không hề có sự khác biệt xa lạ xưa nay chưa từng biết nhau. Đạo Phật ở Làng Mai là đạo Phật của Việt Nam. Thế mà bao nhiêu năm nay mình không hề biết. Khi trở lại Paris tôi viết ngay báo cáo gửi về nước bổ sung vào hồ sơ xét duyệt chấp thuận cho Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Thừa Thiên - Huế, mời Thiền sư Thích Nhất Hạnh về thăm quê nhà.
Nhận xét của ông Đại sứ về Thầy tôi và Làng Mai khiến tôi rất háo hức muốn đi ngay xuống Bordeaux thăm Làng Mai và đảnh lễ Thầy. Nhưng đoàn của Trung tâm Nghiên cứu Quốc học phải thực hiện theo chương trình đã định nên chưa đi được.
Mãi mười năm sau (2016) tôi mới qua dự một khóa tu ở Làng Mai. Làng Mai có nhiều Xóm. Nơi ông Đại sứ đến đầu năm 2005 là Xóm Thượng, có cây Linden cổ thụ giống như cây đa ở quê mình, có hàng rào tre trúc, những mái nhà thấp ấm cúng, có ngôi chùa Pháp Vân nho nhỏ xinh xắn, chỉ khác một chút là có thêm một Thiền đường rộng dành cho một ngàn người ngồi dự các khóa tu. Cách Xóm Thượng chừng 10 đến 15 phút ô tô có các Xóm Trung, Xóm Hạ, Xóm Mới... Các Xóm là các Thiền Viện dành cho người Việt, người ngoại quốc, phụ nữ. Không những Làng Mai ở Pháp mà Thiền viện Lộc Uyển ở Mỹ, Thiền viện Plum Village ở Pak Choong (Thái Lan) cũng tương tự như thế.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một nhà văn hóa trước nhất phải đề cập đến những tác phẩm của Sư ông. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một nhà thơ, một nhà văn, một nhà sử học, một triết gia, một tu sĩ đã phát triển di sản Phật giáo truyền thống Việt Nam thành Đạo Phật Thiền Chánh Niệm quốc tế. Thiền sư đã viết trên một trăm hai mươi đầu sách. Các sách của Thầy được dịch ra nhiều thứ tiếng có thể tính đến ba bốn trăm cuốn. Sách của Thầy chồng lên cao hơn chiều cao của Thầy.
Tôi học ở các trường không được bao nhiêu, muốn sống bằng nghề cầm bút tôi phải tự học qua thực tiễn cuộc đời và sách. Cho nên đến bất cứ thành phố nào tôi cũng tìm các hiệu sách. Qua bên Mỹ cũng vậy. Vào các hiệu sách hay siêu thị sách của người Mỹ ở kệ lịch sử và chiến tranh có vô số sách viết về Chiến tranh Việt Nam của người Mỹ viết. Khi dạo qua kệ sách tôn giáo và văn hóa, tôi thấy có nguyên một tủ dành cho Đức Đạt Lai Lạt Ma và Thích Nhất Hạnh. Thầy Thích Nhất Hạnh có đến hàng trăm đầu sách với nhiều ngôn ngữ khác nhau. Và không chỉ có một siêu thị mà có thể nói tất cả những cửa hàng sách, siêu thị sách, hiệu sách mới, hiệu sách cũ đều có riêng một ngăn sách của Thích Nhất Hạnh như thế.
Nhiều đầu sách của Thiền sư Thích Nhất Hạnh trong một hiệu sách tư nhân ở Houston (Texas, Mỹ) NĐX
Có một việc nhỏ mà rất ấn tượng đối với tôi. Trong các siêu thị sách Mỹ, tất cả các sách mới in dù của bất cứ ai (kể cả Tổng thống Mỹ và người đứng đầu các nước) mà sau 3 đến 5 tháng bán không hết đều bị lùa ra quầy bán xôn ở vỉa hè, sách giá 25 USD hạ xuống có khi chỉ còn 1 USD. Nhưng thật lạ, chưa bao giờ thấy một cuốn sách nào của Thiền sư Thích Nhất Hạnh nằm trong các quầy sách xôn cả.
Một hôm một anh bạn vong niên T.V.T của tôi ở Houston (Texas) đưa tôi đi tìm mua sách ở một hiệu sách Việt Nam - hiệu Thiên Nga. Chủ tiệm sách này là một người theo Đạo Thiên chúa nên tiệm sách của ông phát hành nhiều sách của các tác giả Thiên chúa giáo hoặc thân Thiên chúa giáo. Gần mười một giờ sáng rồi mà tiệm sách vắng hoe. Tôi hỏi ông chủ quán đang ngồi nhổ râu:
- “Sao giờ này mà chưa có khách, thưa ông?”
Ông chủ quán đáp với giọng buồn thiu:
- “Sách Việt xuất bản ở Mỹ bây giờ bão hòa rồi. Rất ít người tìm mua. Phần lớn họ đi Việt Nam, hoặc gửi mua sách xuất bản ở Việt Nam. Sách Việt Nam bây giờ in đẹp, sách hay và giá quá sức rẻ. Ở đây chúng tôi chỉ còn sống được nhờ sách của Thiền sư Thích Nhất Hạnh thôi!”.
Câu trả lời của ông chủ tiệm sách rất chân thành và cho tôi một thông tin bất ngờ thú vị. Đáp lại thịnh tình của ông chủ quán, tôi mua một số sách của những tên tuổi quen biết của tôi trước đây vừa để kỷ niệm vừa để biết anh em họ đang viết gì và viết như thế nào ở Mỹ.
Những đầu sách của Thích Nhất Hạnh viết bằng tiếng Anh thuộc loại best seller ở các siêu thị sách Mỹ năm đó (2006) là các cuốn Anger (giận), Peace is Every Step (An lạc từng bước chân), Thundering Silence (Im lặng sấm sét), Taste of Earth (Hương vị của đất), và đặc biệt là cuốn Old Path White Cloud (Đường xưa mây trắng) đã được Nhà tỷ phú kiêm kỹ nghệ gia Bhupendra Kumar Modi của Đại công ty quốc tế Mcorp Global chọn lựa ký hợp đồng đưa lên phim ở Hollywood dự trù với một kinh phí khổng lồ 120 triệu USD.
Trong giới Việt kiều, dù là người theo hay không theo Đạo Phật, đều rất tự hào Việt Nam có tác giả Thích Nhất Hạnh. Văn hóa Việt Nam qua ngòi bút của Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã lan tỏa ra khắp các nước phương Tây.
Ra khỏi cửa một siêu thị sách ở gần Đại học Harvard (Boston), anh bạn đưa tôi đi xem sách bảo tôi :“Đối với Mỹ bây giờ, họ nghĩ về Việt Nam chỉ có hai vấn đề. Nói đến quá khứ là chiến tranh, người đứng đầu là Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nói về thời hiện tại là hòa bình - người tiêu biểu là Thiền sư Thích Nhất Hạnh.” Cái nhìn khái quát ấy làm cho tôi suy nghĩ hoài. Không ngờ sau đó vào tháng 11.2006, tạp chí Time Asia Magazine, trong số đặc biệt kỷ niệm 60 năm tạp chí xuất bản ở châu Á (ngày 13 tháng 11 năm 2006, bộ 168, số 20) dành để vinh danh “Những vị anh hùng châu Á đã xuất hiện trong vòng sáu mươi năm qua” - “đã góp phần tạo dựng xã hội chúng ta (châu Á) trong thời đại mới”. Trong danh sách những vị anh hùng châu Á được vinh danh, Việt Nam có hai người. Đó là Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã lãnh đạo chiến tranh đánh thắng thực dân xâm lược, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã “góp phần chấm dứt khổ đau của chiến tranh Việt Nam”. Chiến tranh rất anh hùng. Hòa bình rất nhân hậu.
Tôi nhớ, có lần (2006) các bạn mời tôi đi ăn trưa ở nhà hàng chay Âu Lạc ở California. Khi chúng tôi bước vào nhà hàng thì bỗng nhiên các thực khách là người Mỹ đang có mặt đứng dậy cúi chào chúng tôi. Họ nói gì tôi không hiểu. Tôi hỏi anh Hồng Quang: “Họ nói gì vậy! Vì sao họ đứng dậy chào bọn mình?”. Anh Hồng Quang bảo tôi: ”Họ thấy trong đoàn mình có một tu sĩ mặc áo nâu đội nón lá họ tưởng là tăng thân Làng Mai nên họ đứng dậy chào. Rất tiếc là tu sĩ theo mình đây không phải đệ tử của Làng Mai. Thôi kệ họ”. Một ý nghĩ đẹp hiện lên trong trí tôi: Thầy Nhất Hạnh đã xây dựng thành công hình ảnh Việt Nam phổ biến thế giới qua trang phục áo nâu với chiếc nón lá Huế. Thầy không vẽ tranh nhưng thư pháp của Thầy được xem như tranh, có giá như tranh.
Năm 2008, Thiền sư về Việt Nam dự lễ Vesak. GS Mai Quốc Liên giao cho tôi tìm mọi cách để có được một phỏng vấn Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Không thực hiện được ở Hà Nội, Vesak bế mạc, Thầy về Huế. Sau buổi Thiền trà, Thầy vừa vào nằm võng nghỉ, tôi hân hạnh được Phỏng vấn Thầy về ảnh hưởng của Làng Mai ở Tây phương.
Lúc kết thúc cuộc phỏng vấn, bất ngờ Thầy bảo tôi (đại ý): Chúng ta phải có trách nhiệm phải hoạt động đưa văn hóa Việt Nam vươn lên ít nhất cũng phải ngang tầm với vị thế chính trị và kinh tế của Việt Nam. Tôi và Làng Mai đang thực hiện nhiệm vụ đó ở các nước Âu Mỹ, ở trong nước giới trí thức văn nghệ sĩ các anh phải phấn đấu cho nhiệm vụ ấy!
Tôi quá xúc động với lời chỉ dạy của Thầy. Tôi chắp tay:
- Lời chỉ dạy của Thầy hết sức quý báu. Con xin nguyện thực hiện và gửi đến các thân hữu gần xa của con. Xin bái lạy Thầy.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một nhà văn hóa, phát triển văn hóa, hiển thị tính cách văn hóa Việt Nam và đưa văn hóa Việt Nam hòa nhập cùng văn hóa các nước trên thế giới. Tôi rất tự hào được theo Thầy hoạt động văn hóa cho dân tộc.
Huế, ngày 25.1.2022
Nguyễn Đắc Xuân
https://thanhnien.vn/de-tu-thien-su-thich-nhat-hanh-tan-man-ve-su-ong-mot-nha-van-hoa-viet-post1424811.html
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D520273934.-%3B)