Tu Viện Quảng Đức105 Lynch Rd, Fawkner, Vic 3060. Australia. Tel: 9357 3544. quangduc@quangduc.com* Viện Chủ: HT Tâm Phương, Trụ Trì: TT Nguyên Tạng   

5B- Sắc Tướng và Thức Tướng

12/01/201112:19(Xem: 9257)
5B- Sắc Tướng và Thức Tướng

 

VƯỢTKHỎI GIÁO ÐIỀU (BEYOND DOGMA)
ÐứcÐạt Lai Lạt Ma đời thứ 14
ViệtDịch: Tâm Hà Lê Công Ða

 

PHẦNTHỨ NĂM

DUYÊN KHỞI
VÀ TÁNH KHÔNG

SẮCTƯỚNG VÀ THỨC TƯỚNG

Chúng tôi đã có cơ hộimay mắn được nghiên cứu cùng với Ðức Ðạt Lai Lạt Ma về một số vấn đề liên quanđến những cốt lỏi của khoa học thực nghiệm từ quan điểm của duyên khởi. Trướckhi chúng ta bắt đầu cuộc thảo luận này, xin Ðức Ðạt Lai Lạt Ma vui lòng giảithích vắn tắt cho chúng tôi về duyên khởi trong triết học Phật giáo cũngnhư những gì Ngài hy vọng thu lượm được từ hội nghị thảo luận khoa họcnày?

Thành thật mà nói tôiđã học hỏi được rất nhiều điều qua những cuộc gặp gỡ với các nhà khoa học củađủ mọi ngành cũng như đã gặt hái những lợi ích lớn lao từ những cuộc gặp gỡnày. Một số những lý giải của Phật giáo cũng được chứng tỏ là rất hữu ích đốivới các nhà khoa học, tạo cơ hội để họ có thể nhìn vào lãnh vực chuyên môn củamình từ một khung cảnh khác. Tôi tin chắc hầu hết qúy vị ở đây đều có nhữngkiến thức nhập môn về phương thức tiếp cận của Phật giáo, đặc biệt là Phật giáềại thừa, trước tiên là ta nên giữ một thái độ hoài nghi, rồi kiểm chứng vấnđề, và cuối cùng chỉ chấp nhận khi ta tin chắc là nó đúng sự thực. Ngay cảchúng tôi -những người Phật tử, với lòng kính ngưỡng vô biên với Ðức Bổn sư- cũngvẫn được quyền bác bỏ giáo lý của Ðức Phật nếu tìm thấy những mâu thuẫn ở trongđó. Như qúy vị thấy, chúng tôi được tự do để có một tinh thần phê phán, ngay cảđối với giáo lý của mình. Trong một bối cảnh như thế, tôi thấy không có gì trởngại khi có dịp được đối thoại với các nhà khoa học hoặc ngay cả với nhữngngười duy vật triệt để. Trái lại đây là một cơ may rất hữu ích.

Thêm vào đó, từ kinhnghiệm cá nhân, qua những cuộc đối thoại như thế này phải nói là có một số ýtưởng được chúng tôi đón nhận với sự biết ơn. Chắc chắn rằng tiến trình luận lýcủa chúng tôi vẫn không bao giờ được coi là hoàn hảo. Những chất vấn gắt gao dođó sẽ giúp chúng tôi suy nghĩ sâu xa hơn về các chủ đề được quan tâm và vì thếrất là hữu ích. Ðối với những người trưởng thành trong môi trường văn hoá Phậtgiáo, một số khái niệm đối với họ rất là hiển nhiên. Bởi vì quá hiển nhiênchúng tôi đôi lúc lơ đểnh không quan tâm đến sợi chỉ xuyên suốt tiến trình luậnlý phức tạp đưa đến kết luận. Ðó là lý do tại sao những chất vấn được nêu lêntừ những truyền thống đa dạng khác buộc chúng tôi phải nhìn lại những vấn đềnày trong một cách nhìn mới mẻ hơn.

Ðể bắt đầu, tôi xinđược trình bày vắn tắt quan điểm của Phật giáo về duyên khởi. Chúng ta cóthể hiểu được nguyên lý này -còn được gọi là duyên sinh hay nhân duyên- trênnhững mức độ khác nhau, bắt đầu bằng quan hệ nhân quả, hay là luật nhân quả vốnđược chấp nhận bởi Tứ Ðại Thuyết Phái, tức là tất cả bốn trường phái triết họclớn của Phật giáo (*). Một cách khác để hiểu nguyên lý này khi ta nhìn vào mốidây quan hệ để thấy rằng cái tổng thể luôn luôn tùy thuộc vào các thành phầncủa nó. Ðúng như vậy, tất cả mọi sự vật hiện hữu được coi như là một tổngthể, bao gồm bởi nhiều yếu tố cấu tạo nên chúng. Bởi vì chúng được cấu tạo bởinhiều thành phần, chúng phải lệ thuộc vào các thành phần đó. Sự hiện hữu ban sơcủa chúng tùy thuộc vào thành phần cấu tạo thế nên chúng đã không hiện hữu mộtcách tự do, một cách độc lập.

(*) Chú thích củangười dịch: Tứ đại thuyết phái của Phật giáo được kể đến gồm: Kinh lượng bộ(Sautrantika), Phân thuyết (Vaibhashika), Duy Thức học (Cittamatra) và TrungQuán luận (Madhyamaka).

Ðể có thể có một sựgiải thích rõ ràng hơn về lý duyên khởi, thiết tưởng chúng ta nền đặt mình vàokhung cảnh của những lý giải của Phật giáo về thực tại. Trước tiên, mọi thểtướng có thể là thường hằng hoặc vô thường. Không thể có một khả năng thứ ba.Trong các tướng vô thường, ta có sắc tướng hay còn được gọi là “sắc”, và vô sắctướng trong đó kể cả thể tướng thuộc về tinh thần (tức là tâm), và các thểtướng trừu tượng, được biết như là “phức tướng không liên hệ gì đến sắc vàtâm.” Lý duyên sinh của sắc tướng được xác định trong mối liên hệ với khônggian, nói rõ hơn là tùy thuộc vào chiều kích không gian. Lý duyên sinh của vôsắc tướng được hình dung qua mối liên hệ với thời gian hoặc ngay cả với chiềukích không gian. Tâm là một chuổi liên tiếp của các khoảnh khắc. Chúng ta nóiđến tâm tương tục. Chúng ta đề cập đến phức tướng không liên hệ gì đến sắc vàtâm, tuy nhiên chúng cũng lệ thuộc vào các chiều không gian. Như về không gianvô phức tướng cũng thế, ta nói đến phía nam, phía đông, v.v...

Tôi vừa trình bàynguyên lý về duyên khởi một cách tổng quát theo Trung Quán tông, tức Trung Ðạo,bao gồm cả hai chi phái, trong đó Quy-mậu biện-chứng phái (Prasangika) được xemnhư là có trình độ cao hơn. Trường phái này còn thêm vào nhữngï chú giải vi tếvề những lý giải hiện hành liên quan đến lý duyên khởi, nói đến tính chất khôngthể tìm thấy, “không thể phát hiện” được của một số hiện hữu định danh. Nói mộtcách khác, thông qua phương pháp phân tích ta đi tìm kiếm hiện tượng đằng sausắc tướng, điều chắc chắn là không thể tìm thấy được. Tuy nhiên nếu nói rằngnhững hiện hữu này là không thể tìm thấy được sau khi trải qua một tiến trìnhphân tích, ta có nên đi đến kết luận rằng chúng không hề hiện hữu? Ðể loại trừkiến chấp theo lối hư vô chủ nghĩa này, câu trả lời dứt khoát của ta là“Không.” Chúng -sắc tướng- hiện hữu, nhưng không hiện hữu một cách độclập mà trong mối quan hệ nhân duyên với các sắc tướng khác, chẳng hạn như bằngcái tên gọi mà qua đó chúng được định danh. Ðây là phương thức căn bản nhất đểhiểu rõ nguyên lý về duyên khởi. Vì sắc tướng hiện hữu cho nên những danh hiệucủa chúng hiện hữu, và ngược lại. Tuy nhiên ta cũng nên lưu ý rằng tất cả mọisự vật được định danh bởi tâm không nhất thiết phải hiện hữu. Thế nên điều khókhăn nhất là làm sao xác định được trong số những vật do tâm gán đặt danh hiệu,cái nào là hiện hữu, cái nào không. Ngay cả khi bác khước tính cách hiện hữu độclập, tự do của chúng, ta cũng phải tránh để không bị rơi vào chiếc bẩy sập củachủ nghĩa tương đối cường điệu vốn quan niệm rằng tất cả mọi sự vật mà tâm nhậnbiết được đều có thực. Vấn đề của chúng ta bây giờ là phải xác định xem tiêuchuẩn nào có thể giúp ta nhận ra được những sắc tướng, hiện tượng do tâm địnhdanh là thực sự hiện hữu.

Giáo lý của Quy-mậubiện-chứng phái đề ra ba tiêu chuẩn: Một hiện tượng do tâm nhận biết được xemlà hiện hữu, trước tiên nếu nó được chấp nhận ngay bởi trực giác, không biệnbiệt; kế đó là, nếu trực giác này không mâu thuẩn với nhận thức thông thườngvốn tuân thủ các ước lệ; và cuối cùng, nếu sự hiện hữu của nó không bị phủ nhậnbởi óc phân tích vốn khảo sát thể dạng hiện hữu cuối cùng của thể tướng. Căn cứvào những tiêu chuẩn này mà ta có thể xác định một thể tướng hiện hữu theo quycách ước lệ hay không. Những tiêu chuẩn này chỉ liên hệ đến cái tâm hiện đangnhận biết đối thể mà thôi, và điều này nhắc nhở ta một lần nữa rằng không cócái gì có thể hiện hữu một cách độc lập đối với cái tâm đang quán sát nó.

Ðiều này buộc ta phảigiới hạn khái niệm về nhận thức thông thường. Tất cả mọi trường phái, ngoại trừQuy-mậu biện-chứng phái, quan niệm rằng nhận thức thông thường nắm bắt đối thểcủa nó không hề sai lầm hay thiếu chính xác. Những trường phái này không chấpnhận một sự thiếu chính xác nào đối với nhận thức thông thường, trong khi đóQuy-mậu biện-chứng phái của Trung Quán luận khẳng định rằng, mặc dù nhận thứcthông thường không thể bị sai lầm trong việc nhận ra đối thể được nắmbắt, thế nhưng yếu tố thiếu chính xác vẫn có thể xảy ra ở một mức độ nào đó. Tahãy lấy thí dụ về trường hợp nhận thức thông thường liên quan đến tính cách vôthường của âm thanh: kinh nghiệm này vốn chỉ xảy ra trong mối liên hệ với đốithể được nắm bắt, tức tính cách vô thường của hiện tượng âm thanh, đối vớinhững người theo Quy-mậu biện-chứng phái là thiếu chính xác, bởi vì họ quanniệm đối thể của nó như vậy đã được xác định như một hiện hữu tuyệt đối,độc lập. Tất cả các trường phái khác đều chấp nhận sự hiện hữu tự thân của mộtthực tại ước lệ. Thế nên đối với họ, sự nhận thức rằng hiện tượng được hiện hữutheo cách thế như vậy là đúng đắn, chẳng khác gì nhận thức thông thường là đúngđắn và chính xác từ mọi khía cạnh. Tuy nhiên đối với Quy-mậu biện-chứng phái,chỉ có một nhận thức hoàn toàn chính xác, không bao giờ sai lầm, là sự thựcchứng trực tiếp và khả tín về tánh không, tức là nhận thức không biểu kiến vềbản thể tối hậu của hiện tượng.

Như thế, tôi đã trìnhbày một cách vắn tắt về nguyên lý của duyên khởi.

Tôi xin được kể hầuNgài một câu chuyện có tính cách ngụ ngôn để so sánh giữa ngành vật lý cổ điểnvà vật lý lượng tử. Câu chuyện như thế này, có một người thợ câu đang câucá trong một cái đầm nước rất đục. Theo cách nhìn cổ điển thì đang có mộtcon cá vô hình đang lội quanh đâu đó; nó vô hình bởi lẽ đơn giản là nước quáđục. Dĩ nhiên anh ta có thể câu được nó và rồi anh ta sẽ trông thấy nó mắc dínhở đầu dây câu. Trong cách nhìn này, con cá đã được định vị một cách hoàn hão vàtác động hổ tương chỉ xảy ra một cách cục bộ giữa nó và nước trong đầm. Tuynhiên, cũng con cá này, theo cách nhìn lượng tử, tan biến vào cả cái đầm và nhưthế đã không còn được định vị một cách hoàn hão. Tác động hổ tương lúc này làvới toàn bộ cái đầm, ở mọi thời điểm. Trong một vài trường hợp nó có thể có mộttác động hổ tương mạnh mẽ hơn, với toàn thể đại dương chẳng hạn. Nếungười thợ câu tìm cách bắt con cá này, một hiện tượng định vị hóa xảy ra, vàrồi anh ta sẽ thấy một con cá bình thường mắc dính ở đầu dây câu. Thế nhưng khianh ta để con cá lên bải cỏ, con cá một lần nữa lại tan biến đi ngay khi anh takhông còn nhìn đến nó.

Ngài có tin rằng vớicách nhìn lượng tử này, qua đó mỗi phân tử cực nhỏ có được một nhận thức vềtoàn thể không gian bao quanh mình, như được mô tả bởi toán học cơ bản, làphong phú hơn so với cách nhìn cổ điển? Ngài có nghĩ rằng nó có thể làm sáng tỏý niệm về bộ phận và tổng thể đa hợp trong một cách nhìn vi tế hơn là lối tiếpcận cổ điển? Chúng tôi rất thích thú được nghe ý kiến của Ngài trên quan điểmlượng tử liên quan đến duyên khởi.

Tôi cảm thấy rằng, ởmột mức độ rất sâu sắc, đã có một vài điểm đồng quy giữa quan điểm lượng tử vềthực tại và giáo lý Phật giáo về duyên khởi, tuy nhiên thành thực mà nói, tôichưa hiểu rõ lắm về quan điểm lượng tử, dù rằng tôi đã cố gắng hết sức nhưngvẫn gặp phải một số khó khăn! Thế nên tôi không cảm thấy chắc chắn cho lắm đểthiết lập một sự so sánh song song về lãnh vực này. Tuy nhiên theo cáchdiễn tả của bạn, hình như đã có những điểm tương đồng giữa quan điểm lượng tửvề thực tại và quan điểm đặc biệt của một trong những trường phái triết họcPhật giáo, Duy Thức học.

Theo quan điểm củatrường phái này, thế giới khách quan, tức vũ trụ vật lý không được cấu thành ởbên ngoài mà tất cả chỉ là do tâm tạo. Ðể bênh vực cho lý thuyết này, họ đãdùng những lý luận về tính đồng thời giữa đối thể và nhận thức nắm bắt nó. Nóimột cách khác, bất cứ lúc nào bạn quan sát một sự vật, sự quan sát đối thể và đốithể được quan sát cộng hưởng cùng nhau. Như vậy, đối thể chỉ hiện hữu khi nàonó được nhận biết. Tuy nhiên Quy-mậu biện-chứng phái đã không chấp nhận quanđiểm này, cho rằng thế giới khách quan bên ngoài chẳng là gì khác hơn một sựphóng chiếu đơn giản của tâm, và từ đó đã đưa đến vô số những mâu thuẩn trongtriết lý lẫn luận lý.

Tôi nghĩ là chúng tacó thể thiết lập lên một mối liên hệ song hành khá thích thú giữa ngành cơ họclượng tử vốn cho rằng thực tại được mô tả như là ở thể lỏng thay vì thể rắn,với một lối thiền đặc biệt quán sát trên sự vật, qua đó người hành thiền tậptrung sự chú tâm của mình vào bản thể của một đối tượng ở một mức độ cực kỳtinh tế như là một sắc tướng được cấu thành bởi vô số lượng những phântử. Sau một thời gian thiền quán, sự nhận thức về những phân tử cấu thànhđối tượng trở nên sắc bén đến độ hành giả không còn cảm nhận thấy thể rắn chắccủa đối tượng ngay cả khi sờ vào nó, trong khi những người khác vẫn tiếp tụccảm nhận sự rắn chắc của cùng một đối thể. Những người thực hành thiền địnhthường có những thực chứng này đối với thế giới vật chất; đây không phảilà một sự miêu tả thuần lý thuyết.

Tiếp tục nói thêm mộtsố kinh nghiệm về thiền định, trong đó có khả năng là con người có thể dichuyển trong không gian. Không gian được định nghĩa như là một khoảng chânkhông, không thể sờ mó tiếp xúc, và không bị ngăn trở chướng ngại. Mặc dùnó không được cấu thành bởi các nguyên tố vật chất thô lậu, nếu hành giả tậptrung thiền quán về vô lượng phân tử cấu thành không gian -ví dụ như các bộphận chiều kích, thể rắn chắc vi tế của các phân tử này- và bởi vì nó không thểtrùng lặp, hành giả sau một thời gian nỗ lực tinh chuyên tập luyện, có thể đạtđến khả năng bước lên chúng. Ở đây chúng ta đang nói chuyện trên quan điểm thựcchứng của một hành giả tu tập thiền định và bởi vì những sự kiện có vẻ như bấtthường này xảy ra trong cảnh giới của kẻ hành thiền, nên cũng sẽ là một điềuthích thú để được biết ngành cơ học lượng tử có thể giải thích như thế nào vềnhững hiện tượng như vậy.

Trong khi thực hành,nhà vật lý không phải là một người máy và cũng không phải là một chiếc máy vitính. Cho dù chúng ta có thể sử dụng người máy để vận hành một cái pít-tông vàtính toán đủ mọi chuyện bằng một chiếc máy vi tính, nhà vật lý học cũng chỉ làmột con người. Một người nào đó đang cố gắng tìm một phương cách đúng đắn đểđương đầu với một vấn nạn chắc hẵn là không ở trong tình huống hoàn toàn kháchquan và hợp lý -họ chỉ nhắm vào những gì cần phải được khám phá. Chúng ta luônluôn có những khát vọng, kể cả khát vọng tìm kiếm chân lý vốn can dự vào nỗ lựckhám phá lẽ phải và cách thức chúng ta đương đầu với hoàn cảnh, mà thực ra nếucó thể được, ta muốn thực hiện công cuộc thí nghiệm của mình một cách vô tư nhưmột người máy.
Câu hỏi đặt ra như thếnày: Ðối với tôi hình như làm việc trong lãnh vực vật lý đòi hỏi tinh thần củamột nhà tu khổ hạnh. Chủ nghĩa khổ hạnh theo chúng tôi quan niệm là: nhắm đếnviệc kiểm soát những khát vọng để có thể phục vụ chân lý một cách tốt hơn. Ðiềutrước tiên xin hỏi Ngài, chúng tôi có thể dùng chữ “chủ nghĩa khổ hạnh”,một từ ngữ có thể rất là Tây phương để diễn đạt vấn đề này? Ðồng thời xin Ngàivui lòng cho biết ý kiến về những ý niệm này đối với lý duyên khởi và cách thứcmà chúng tôi ứng xử.

Thực ra những vấn nạnmà qúy vị mô tả trong các công cuộc thí nghiệm và khảo cứu của mình về bản tánhcủa thực tại cũng là những vấn nạn mà tất cả chúng ta phải đối đầu trong cuộcsống hàng ngày. Nếu chúng ta phải chờ đợi cho đến khi hiểu biết cặn kẻ tất cảmọi yếu tố làm nên thực tại trước khi hành động thì có lẽ chúng ta chẳng baogiờ hành động cả! Thế nên chúng ta phải tìm ra một sự thỏa hiệp.

Tôi có cái cảm giácrằng thật khó mà đạt đến mức độ mà ta có thể có được một mô tả hoàn chỉnh vàdứt khoát về thực tại. Mặc dù tôi không hoàn toàn bác bỏ sự mô tả về thực tạibởi ngành cơ học lượng tử, hình như đối với tôi ngay trong cốt lõi của cái thựctại này, bản thể ở cái mức vi tế nhất vẫn không thể tiên liệu được. Khi chúngta cố gắng tìm kiếm những quy luật để lý giải những tác động, chúng có vẻ nhưkhông có ý nghĩa gì cả. Có những đổi thay đột biến không thể nào giảithích được, có vẻ như xảy ra do sự tình cờ hay bởi những nguyên cớ nào đó mà takhông hiểu nỗi. Bởi lẽ đó, với tư cách là một người Phật tử tôi tự hỏi để cóthể giải thích được cái yếu tố can thiệp vào những đổi thay đột biến này có thểkhông phải là nguyên lý nghiệp lực hay là luật nhân quả. Một cách chính xáchơn, hình như việc không thể tiên liệu được như thế có thể được giải thích bởisự hiện hữu của những yếu tố còn vi tế hơn nữa đã ảnh hưởng lên tác động nàythay vì những yếu tố mà ta đã từng quan sát, cũng như bởi nghiệp lực có thểđóng một vai trò trong đó. Ta cũng nên biết rằng, hậu quả của nghiệp không thểđo lường được về lượng cũng như về phẩm.

Loại thực tại nào, nếuquả có một thực tại như thế, Ngài cảm thấy cần được nêu ra ?

Câu trả lời của Phậtgiáo về câu hỏi, “Cái gì đúng là thực tại?” rất là giản dị và trực tiếp, đó làbản tánh duyên sinh! Khi ta dùng chữ “thực tại” trong khung cảnh Phật giáo, tacũng cần phải nêu rõ mức độ thực tại nào mà chúng ta muốn đề cập đến. Nếu chúngta muốn nói đến mức độ của thế giới hiện tượng, còn được gọi là thực tại tươngđối hay thực tại ước lệ, ta có thể mô tả thực tại này dưới những tên gọi rấtphức tạp và rất chi li. Tuy nhiên trên mức độ tổng quát, để mô tả những néttổng quát của thực tại và bản tánh rốt ráo của nó, ta có thể thấy rằng một bênnó không được tạo thành do những đặc tính của chính nó tức không phải là mộthiện hữu tự thân hay tuyệt đối; còn một bên nó mang bản tánh duyên sinh. Trongngôn ngữ Phật giáo, cả không tánh (hay không phải hiện hữu tự thân) lẫn duyênsinh là hai bề mặt của một đồng tiền.

Khi chúng ta đề cậpđến thực tại trên mức độ của sự thật ước lệ, chúng ta bước vào một cảnh giớihết sức phức tạp. Chẳng hạn như khi ta chất vấn những triết gia Phật giáo vềđịnh nghĩa của một đối thể đặc biệt nào đó, họ sẽ cho ta một định nghĩa rấtchặt chẽ, khả tín về đối thể đó, kể vanh vách những yếu tố phụ thuộc của nó. Họsẽ cho ta biết những đặc tính chính yếu của đối thể và không quên chêm vào câu,“trong số những thứ khác.” Thế nhưng nếu ta chỉ ra cho họ thấy rằng cái danhsách mà họ nêu ra đó chưa được đầy đủ lắm, họ sẽ trả lời rằng một danh sách nhưthế chắc là phải bao gồm toàn bộ thế giới hiện tượng bởi vì đối thể được hiệnhữu trong mối quan hệ với tất cả chúng.

Ðối với chủ đề này,thiết tưởng một điều khá quan trọng là ta phải hiểu được mối quan hệ giữa ngônngữ và ý niệm đối với hiện tượng, sắc tướng. Ðây là một vấn đề nói chung khá phứctạp. Theo luận lý Phật giáo, ngôn ngữ và ý niệm nhận thức thực tại thông quamột tiến trình loại trừ những gì được coi là không phải thuộc về đối thể. Ngônngữ và ý niệm xác định một đối thể bằng một tiến trình loại trừ hiện thể khácchứ không phải đưa ra một khẳng định đơn giản.

Cụ thể như nhận thứcbiểu kiến -nhận thức thông qua hình ảnh được ghi nhận ở trong tâm- về một cáibình chẳng hạn, được xảy ra sau khi tâm đã loại trừ những gì không phải là cáibình. Và như vậy để có một định nghĩa hoàn chỉnh về một đối thể, điều cần thiếtlà ta phải kể ra toàn bộ các hiện tượng không phải và không thuộc về đối thể,đó là điều không bao giờ có thể xảy ra.

Những câu trích dẫnsau đây cho thấy sự khó khăn như thế nào để phân biệt giữa cơ học lượng tử vànhận thức Phật giáo. Trước tiên, từ kinh điển Phạn ngữ:

Vasha hỏi Ðức Phật:“Bạch Ðức Thế Tôn, Ngài khẳng định rằng linh hồn của bậc thánh nhân tồn tại saukhi chết?”
“Ta không khẳng địnhrằng linh hồn của bậc thánh nhân tồn tại sau khi chết.”
“Bạch Ðức Thế Tôn,Ngài khẳng định rằng linh hồn của bậc thánh nhân không tồn tại sau khi chết?”
“Ta không khẳng địnhrằng linh hồn của bậc thánh nhân không tồn tại sau khi chết.”
“Bạch Ðức Thế Tôn, bậcthánh nhân sẽ được tái sanh ở đâu?”
“Không phải là điềuthích hợp để nói rằng bậc thánh nhân sẽ được tái sanh.”
“Bạch Ðức Thế Tôn, nhưvậy bậc thánh nhân sẽ không tái sanh?”
“Không phải là điềuthích hợp để nói rằng bậc thánh nhân sẽ không tái sanh.”

Bây giờ là mộttrích đoạn từ cuốn “Khoa học và Nhận thức” của Oppenheimer:

Khi ta hỏi, ví dụ như,vị trí của các hạt điện tử luôn luôn giống nhau, ta phải nói là không. Khi tahỏi phải chăng vị trí của các hạt điện tử luôn luôn thay đổi qua thời gian, taphải nói là không. Khi ta hỏi phải chăng vị trí của các hạt điện tử luôn luôn ởthể tỉnh, ta phải nói là không. Khi ta hỏi phải chăng vị trí của các hạt điệntử luôn luôn ở thể động, ta phải nói là không.

Và cuối cùng,Maiyetri, một vị hoàng hậu triết gia của Ấn Ðộ cổ, hơn 3,000 năm trước đây khiđi tìm bản chất của thực tại, đã phát biểu:

Xin hãy dẫn dắt tôi từchỗ hão huyền đến nơi chân thực.
Xin hãy dẫn dắt tôi từchỗ tối tăm đến nơi ánh sáng.
Xin hãy dẫn dắt tôi từcái chết đến sự sống đời đời.

Phải chăng nhữngchân lý khoa học đã vén màn bí mật về cấu trúc của vụ trụ mà những sự thật đượcdấu kín của nó được khai quật giống như những kho tàng của tiền nhân để lại?Hay chúng tôi, những nhà khoa học, cụ thể là những nhà vật lý học, chẳng khácgì một ảo thuật gia móc những con thỏ được chúng tôi dấu kín ra từ những chiếcnón của mình? Một người Phật giáo thứ thiệt có thể nói rằng cả chiếc nónlẫn con thỏ đều không thật. Tôi có thể thêm vào rằng ảo thuật là thật. Ngàinghĩ như thế nào?

Trong số nhữngphẩm chất của Ðức Thế Tôn được mô tả lại trong kinh sách Phật giáo, có nói đếnkhả năng toàn tri toàn giác. Vâng, chỉ có sự toàn tri toàn giác khi nào ta cócái gì đó để tri và giác. Cũng trong những kinh sách này có viết rằng những sựvật được nhận thức luôn có hai mặt: bản tánh rốt ráo của chúng và thực tại tươngđối hay ước lệ. Ta cũng tìm thấy những lời khẳng định của các bậc đại sư Ấn Ðộ,cụ thể là Thánh giả Long Thọ như thế này: “Chỉ thông qua nhận thức về nhị đế màmột người có thể đạt đến sự giải thoát hoàn toàn. Nếu ta không lưu tâm đến điềunày, ta không thể đạt đến giải thoát.” Sự khác biệt giữa giải thoát (Phạn ngữ:moksha), tức là tình trạng được giác ngộ, và đối cực của nó, vô minh, tức làtình trạng ngu tối và nô lệ, chính là sự hiểu biết hay u mê của ta về bản tánhrốt ráo của hiện tượng -Không tánh.

Ðể diễn tả sự toàn tritoàn giác của một vị Phật, ta nói đến hai mươi mốt loại trí tuệ căn bản vàxuyên suốt, được chi tiết hoá qua 146 loại trí tuệ siêu việt. Tất cả điều nàyđều được đặt căn bản trên sự giả định rằng có một cái gì đó để cho ta nhận thức,nếu không, ta không thể nào nói đến kiến thức hay trí tuệ.

Ðoạn trích dẫn ở trênđược rút ra từ một bản kinh có nội dung đề cập đến 14 câu hỏi được nêu ra màkhông có câu trả lời. Trong một tác phẩm của mình, “Tuệ Căn Luận” (Prajnamula),Thánh giả Long Thọ đã bàn luận khá sâu về chủ đề này và đưa ra một số tiêuchuẩn để ta có thể hiểu được tại sao Ðức Phật đã không trả lời về một số câuhỏi. Trong số đó, Thánh giả Long Thọ đã giải thích rằng khi đưa ra một câu trảlời khẳng định hay phủ định cho một câu hỏi mà hậu quả là có thể dẫn dắt ngườiđối thoại đến chỗ chấp thường hay chấp đoạn, Ðức Phật giữ thái độ im lặng.

Cũng như thế, ta cóthể tìm thấy trong luận lý Phật giáo, bốn cơ sở luận lý được áp dụng vào ý niệmvề không tánh có thể cho phép chúng ta đi đến kết luận rằng bốn tà kiến đượcloại bỏ. Bốn biên kiến này là hiện hữu tuyệt đối, hoàn toàn không hiện hữu,tuyệt đối lẫn hoàn toàn không hiện hữu, và không hiện hữu tuyệt đối cũng khônghoàn toàn không hiện hữu. Nếu một thể tướng đã không hiện hữu ở mức độ ước lệ,thì với lý luận như thế, đặc biệt làtrên quan điểm của biên kiến về hoàntoàn không hiện hữu,thì nó hẵn là không phục vụ cho một mục tiêu nào cả. Câutrả lời của tôi về câu hỏi này là, có sự hiện hữu của một thực tại của thểtướng mà ta có thể nhận thức, tiếp cận được.

Ðối với vấn đề hiệnhữu và không hiện hữu, Thánh giả Long Thọ đã phát biểu một cách rõ ràng ở mộttrong những tác phẩm của Ngài rằng, phủ nhận sự không có hiện hữu tự thân cũnggiống như khẳng định có sự hiện hữu tự thân. Ðây là một nguyên tắc lý luận đượcáp dụng cho các thể tướng với bản thể mâu thuẫn trực tiếp, qua đó không nhữngsự phủ định một điều bao hàm sự khẳng định điều ngược lại mà còn loại bỏ mộtkhả năng thứ ba có thể được hiện hữu. Ngài Liên Hoa Giới (Kamalashila), một đệtử của đại luận giả Shantirakshita đã bảo vệ quan điểm tương tự trong tác phẩm“Trang Nghiêm Trung Luận.” Lập trường của Quy-mậu biện-chứng phái thuộcTrung Quán tông về vấn đề bản tánh của thực tại phức tạp hơn. Nó bác bỏ tựthân, độc lập tính thông thường được gán cho thể tướng. Thể tướng hiện hữunhưng là do duyên sinh , các sự gán đặt danh hiệu cũng thế. Thế nên khôngthể căn cứ vào điểm này để kết luận rằng bất cứ những gì do tâm hình dung rađều hiện hữu. Không những không thể có chuyện mọi sự được tâm nhận biết hiệnhữu, mà ngay cả nghiệp quả cũng chỉ có một tác động giới hạn. Nói một cách cụthể, luật nhân quả không can dự vào ở một mức độ nào đó của thực tại. Triết họcPhật giáo hình dung ra bốn nguyên tắc căn bản, kể cả về bản tánh đặc biệt củamột hữu thể. Lấy thí dụ về sự tương tục: sự kiện mà những khoảnh khắc về trướcđưa đến những khoảnh khắc tiếp theo là một tiến trình tự nhiên chẳng dính líugì đến nghiệp lực cả.

Như thế ta đã nhận ra,theo Trung Quán - Quy Mậu Biện Chứng phái, làm thế nào chúng ta phải thực hiệnsự “đi dây” và tìm ra một con đường trung dung giữa biên kiến chấp đoạn chorằng thể tướng không hiện hữu, và biên kiến chấp thường quan niệm rằng thểtướng có một hữu thể mang tính chất độc lập và tuyệt đối.

Vấn đề duyên khởikhông phải chỉ đặt ra cho tình trạng của những đối tượng của từng giới -ví dụnhư những đối tượng của giới vật lý- nhưng nói chung cũng là tình trạng của mỗimột trong những giới này, mà trong một mức độ nào đó được xem như là một kếtquả thực tiễn của những cấu trúc tượng trưng, những chiến lược luận đàm, nhữngtác động hổ tương trong thực hành. Tôi đã không có câu trả lời cho vấn đề nàynên xin được nêu lên một câu hỏi cùng Ðức Ðạt Lai Lạt Ma. Có hay không nhữngđiểm gặp gỡ giữa lý thuyết bất nhị của tư tưởng Phật giáo, sự khẳng định của nóvề tánh không hoặc sự vắng mặt của nguyên nhân cơ bản với luồng tư tưởng hiệnđại, được chúng tôi đặc tính hoá như là sự nắm bắt tương đối về đối thể, một sựnhận thức tương đối về chân lý, và sự chấp nhận tính cách đa dạng của sự hợp lýhoá cũng như sự phong phú vô hạn của thế giới ?

Trong khung cảnh củacâu hỏi mà bạn vừa nêu, trên quan điểm Phật giáo, tôi muốn khẳng định thêm mộtlần nữa về sự cần thiết phải bảo tồn một con đường trung dung giữa hai biênkiến chấp thường và chấp đoạn, một quan điểm trung dung khả dĩ khẳng định sựhiện hữu của thể tướng như là một sự định danh nhưng đồng thời cũng hoàn toànbác bỏ sự hiện hữu tuyệt đối. Theo quan điểm của Quy-mậu biện-chứng phái, cáinhìn triết học này được xem như là khó thực hiện nhất. Nói một cách khác, sựkhó khăn không phải hoàn toàn nằm ở chỗ phủ định sự hiện hữu tự thân của thểtướng nhưng đồng thời cũng là sự nhận thức về những gì còn lại ở đàng sau, cáithặng dư.

Khi ý niệm về nhịnguyên tính được gợi lên trong bối cảnh Phật giáo, những ý nghĩa khác nhau củatừ này cần phải được lưu ý. Chẳng hạn như, ta có thể nói đến một ý thức bất nhịcủa sự nhận thức cả hai thứ chân lý, tương đối và rốt ráo trong cùng một lúc;ta có thể nói đến một ý thức bất nhị bao hàm ý nghĩa như là một trực giác vềđối thể mà không qua trung gian của một hình ảnh trong tâm trí; và cuối cùng,ta cũng có thể nói đến một ý thức bất nhị mang ý nghĩa rằng đối thể của nhậnthức không còn xuất hiện như là một thực thể độc lập, tự do. Mức độ tột cùngcủa bất nhị là trí tuệ siêu việt - là vô niệm, nhất như. Trí tuệ này xuất hiệnnhư là một phần của thực chứng thiền định, không hề liên hệ đến loại nhận thứcthông thường về một thực tại ước lệ.
Nhân đây tôi cũng rấthân hạnh được phát biểu đôi điều về những gì tôi đã được lĩnh hội qua nhữngcuộc tranh luận của các thành viên trong hội nghị này. Tôi có cảm giác rằng, cóthể là tôi sai lầm, ý thức hệ Tây phương đang có khuynh hướng chuyển từ mộtthái cực này sang một thái cực khác. Có vẻ như những khuôn mẫu cổ điển của khoahọc và kỹ thuật, trong quá khứ đã phải chịu một sức ép của nhu cầu đi tìm kiếmnhững nền tảng vững chắc và những sự thật tuyệt đối, một điều mà cho đến nayngười ta thấy chỉ là những cố gắng vô ích. Thế nên bây giờø đang có một tiếntrình hoàn toàn đảo ngược, người ta hướng đến một cực đoan khác, chủnghĩa tương đối, cho rằng không có gì hiện hữu lâu dài, và kể cả có thể khôngcó cả một thực tại như thế! Hình như đã không có một khu vực tiếp cậntrung gian nằm giữa hai trạng thái cực đoan này được người ta quan tâm đến. Ðólà những điều màtôi đã được mục kích. Người ta cũng thường nói đến những khácbiệt giữa nhận thức của ta về thế giới bên ngoài và thực tại, ý niệm về sự mâuthuẫn giữa thái độ một bên ta nhìn thế giới và một bên thể tướng hiện hữu chophép ta suy ra sự hiện hữu ở một mức độ nào đó của thực tại.

Xin tiếp tục câu hỏikế tiếp!

Một sự kiện được ghinhận là trong truyền thống của Ngài có nói đến sự hiện hữu của tình trạng tịchtĩnh, và cũng đã có những tường trình về trường hợp của những người thực chứngđược tình trạng vi tế này của tâm, câu hỏi của chúng tôi gồm hai phần: Trướctiên, về mặt lý thuyết Ngài có nghĩ rằng trạng thái vô thức của tâm như thế cóthể được quán sát bởi những phương tiện ngoại giới? Cụ thể như, nếu ta đặt mộtthiền giả trong tình trạng đã đạt đến nguồn linh quang trong suốt vào một trongnhững chiếc máy hiện đại của chúng ta với từ trường cộng hưởng, sử dụng kỹthuật não -động-ký, chúng ta có thể ghi nhận được một cái gì đó như là nhữngdấu hiệu của tình trạng vi tế này? Có thể là chúng ta chưa biết cách phảilàm như thế nào, tuy nhiên trên mặt lý thuyết Ngài có tin rằng điều nàycó thể xảy ra?

Nếu đúng như vậy thìtheo ý kiến của Ngài, mối quan hệ giữa hai mức độ, thô và tế, trong phạm trùcủa duyên khởi sẽ như thế nào? Dĩ nhiên là chúng tôi không muốn rơi vàomột chủ nghĩa nhị nguyên mới, của thô và tế. Chúng tôi muốn biết bản chất củamối quan hệ nhân quả giữa hai mức độ này là cái gì?

Theo tôi nghĩ, có thểlà điều rất khó khăn để đo lường một hoạt động đặc biệt nào đó của tâm vừa baogồm cả sự phản ánh một đối thể đồng thời nhận biết nó. Tuy nhiên quanhững kinh nghiệm được biết về ý thức thô lậu xuất hiện trong hoạt động của nãobộ và do đó có thể quan sát được, hình như người ta có thể nghiên cứu đượcnhững biểu kiến vật lý về những trạng thái vi tế hơn của tâm thức. Mức độ vi tếcủa thức, được biết dưới tên gọi là “nguồn linh quang trong suốt”, xuất hiệnđồng thời cùng với những thứ khác ngay khoảnh khắc khi ta chết. Những người cótrình độ tu chứng có thể kéo dài tình trạng này một cách tự nguyện nhiều ngàysau khi chết và trong thời gian này thể xác của họ sẽ không bị thối rửa. Cácphương tiện khoa học tối tân hiện đại có thể quan sát được hiện tượng này vàthực ra đã được đem ra thực hiện tại Ấn Ðộ. Mặc dù đối với tôi hình như quả là điều khó khăn khi sử dụng những phương pháp này để quan sát toàn bộ tìnhtrạng vi tế của tâm thức, thế nhưng tôi nghĩ điều này có thể mang lại cho tamột ý niệm.

Ðể trả lời cho câu hỏithứ hai liên quan đến mối quan hệ giữa thô lậu thức và vi tế thức, thiết tưởngbạn cần nên biết rằng mức độ vi tế của tâm thức tùy thuộc một phần vào mức độvi tế của bộ phận thể chất nâng đỡ nó cũng như vào các bộ phận chức năng tươngứng, tức lục căn. Tuy nhiên cái bộ phận được chia xẻ bởi tất cả ý thức -vừaphản ánh vừa nhận biết đối thể- có xuất xứ từ vi tế thức. Bằng cách này ta cóthể hiểu được mối liên hệ căn bản giữa mức độ vi tế và thô lậu của tâm thức.Cảm thụ và ý thức được sản sinh tùy thuộc vào những bộ phận chức năng tương ứngvới mỗi thành phần của lục căn: nhãn căn cho ta thị giác; ý căn cho ta ý thức,v.v... Bởi vì bộ phận nâng đỡ chúng ở trong tình trạng thô lậu hơn, cảm thức xúc giác được coi như thô lậu hơn so với ý thức. Tuy nhiên tất cả đềucó khả năng phản ánh và nhận biết đối thể, một khả năng được bắt nguồn từ nềntảng cơ sở là vi tế thức, tức là nguồn linh quang trong suốt. Những kinh sáchcủa Phật giáo Mật tông có đề cập đến cách thức mà qua đó những mức độ của thôlậu thức được nối kết với vi tế thức. Chẳng hạn như kinh sách đã giảithích rõ bằng cách nào mà tám mươi tình trạng của ý thức tương ứng với bốn cấpđộ của việc thẩm thấu thô lậu thức vào vi tế thức được xảy ra trong khi chết.Những sợi dây nối kết giữa những mức độ khác nhau của tâm cũng đã được minh hoạchi tiết, tuy nhiên đây là một chủ đề khá phức tạp và rất khó khăn để có thể đisâu vào trong lúc này.

Chúng tôi đặc biệtquan tâm đến vấn đề thực chứng giá trị của các thể tướng bởi ý thức, và qua đónhững điều kiện nhân duyên hợp nhất chúng. Tạm thời để qua một bên một số nhữngtương đồng -khá thích thú- giữa Phật pháp và nền khoa học hiện đại, chúng tôimuốn biết Phật giáo có thể cống hiến thêm những gì cơ bản hơn cho phương Tây.Ðặc biệt chúng tôi đang nghĩ đến khía cạnh thực hành thiền định: với một tâmthức rộng mở và ý thức về không gian và thời gian được đổi mới có thể cho tanhững thông tin khoa học có khả năng mở cửa vào một “thực tại” thực sự có ýthức hơn, để cho khoa học không còn thuần túy chỉ là chuyện “giả tưởng” đầy hấpdẫn liên quan đến các đề tài vật chất/năng lượng, không gian/chiều thời gian,sự vô thực thể của hiện tượng, v.v...

Tôi không có câu trảlời ngay lập tức cho câu hỏi này, tuy nhiên có một số gợi ý sau đây xin đượcnêu lên cùng qúy vị. Quả thật là một điều khá thích thú khi được liên hệ nhữngý tưởng này với một số loại thể tướng được đề cập đến trong một số kinhvăn Phật giáo. Ta có các loại sắc tướng, danh sắc không do các vật chất thô lậucấu thành (một trong những đặc tính của nó là rắn chắc) mà là những thể dạng vitế, được sắp xếp vào năm loại chính. Loại thứ nhất là những thể dạng bắt nguồntừ sự tập hợp của vô số lượng phân tử cực kỳ nhỏ chẳng hạn như nguyên tử. Chúngđược mô tả là có hình cầu nhưng không thấy đề cập đến màu sắc. Kế đến là loạithức tướng về khoảng chân không, mà theo nhận thức thông thường, sự xuất hiệncủa chúng được biết như là bầu trời. Tôi nghĩ rằng khoa học hiện đại cóthể cung cấp nhiều lý giải về đề tài này và đã thành công trong việc làmcho chúng trở nên dễ dàng lãnh hội hơn. Trong thực tế, nó sẽ là nhữngphân tử của chân không hay của ánh sáng? Hai loại thể tướng vi tế này được hầuhết mọi người chấp nhận và không phải là những sản phẩm do tâm tạo.

Loại thể dạng vi tếthứ ba bao gồm những gì mà ta có thể hình dung ra và chỉ có thể xuất hiệntrong khi đang hành thiền, tuy nhiên chỉ có hành giả là có thể thấy được chúngcũng như chúng không có khả năng thực hiện các chức năng thông thường. Loại kếtiếp là những thể dạng được sáng tạo do năng lực của chỉ quán; đây là những thểtướng có xuất xứ từ các yếu tố của tứ đại (đất, nước, gió, lửa,) thông qua côngnăng tu tập thiền định, những người hành trì đã thành công xuất sắc trong việckhai phá được năng lực tập trung tư tưởng của họ. Những thể tướng này không nhữngđược thể nghiệm bởi chính người hành thiền mà còn cả với những ngườikhác. Chẳng hạn như với lối thiền định này, hành giả có thể tạo ra lửa-lửa với đầy đủ chức năng của nó là đốt cháy và phát nhiệt. Có vẻ như làmột điều lạ kỳ khi thể dạng này được tạo ra bằng thiền định. Tôi không biếtđược một cách chắc chắn làm thế nào để lý giải hay hiểu được chuyện này. Tuynhiên tôi biết là chúng không hiện hữu lâu dài sau khi được tạo nên, có thể chỉkéo dài trong khoảng thời gian hành thiền. Các loại thể dạng thứ ba vàthứ tư vừa được đề cập ở trên xin được gởi đến cho các nhà khoa học để họ quánchiếu! Nếu những thể tướng này hiện hữu, như vậy chúng đã được tạo ra bằng cáchnào?

Từ trước đến giờ tachỉ đề cập đến những thông tin được chứa đựng trong các kinh điển Hiểngiáo. Bên cạnh đó chúng ta cũng có thể khảo sát chúng dưới ánh sáng củaMật tông, một tông phái của Phật giáo có khả năng đối trị một cách đầy đủ vềbản thể của những khí lực ít hay nhiều vi tế.

 

 

 

 


PHẦN THỨ HAI

TÂM LINH VÀ CHÍNH TRỊ

TỪ BI

Thaymặt toàn thể nhân dân Tây Tạng, tôi xin trân trọng cảm ơn tất cả qúy vị, nhữngngười đã quan tâm sâu xa đến nền văn hoá và truyền thống của Tây Tạng trên cảhai bình diện tinh thần lẫn thế tục. Xin cảm ơn một lần nữa về những gì mà qúyvị đang góp tay để gìn giữ cho những truyền thống này không bao giờ bị mai một.

Hômnay tôi sẽ xin được hầu chuyện cùng qúy vị về vấn đề bình an tâm hồn. Lýdo mà nền văn hóa Tây Tạng có một tầm mức quan trọng như thế - ít nhất đối vớitôi- vì nền văn hóa của chúng tôi có một tiềm năng lớn lao trong việc làm tăngtiến sự bình an tâm hồn. Trong một giai đoạn cực kỳ khó khăn như mọi người đềubiết, xảy ra tại Tây Tạng hồi gần đây, một trong những yếu tố đã giúp chúng tôigiữ vững niềm tin, không mất hy vọng chính là nhờ bản sắc đặc biệt của nền vănhoá đó.

Mặccho bao thử thách và tình huống khó khăn, nền văn minh này đã cho phép chúng tabảo tồn được sự thanh thản và an bình tâm hồn. Gần đây tôi càng ngày càng códịp được tiếp xúc với khá nhiều các nhà khoa học phương Tây, thảo luận cùng họvề những mối bực dọc, khủng hoảng tâm thần mà con người hôm nay đang mắc phảicũng như tìm kiếm những phương thức khả dĩ có thể chữa trị chúng. Họ đã cật vấntôi khá lâu về sức mạnh và tình trạng tâm thần của nhân dân Tây Tạng, và họ đãrất ngạc nhiên khi thấy mặc dù phải kinh qua những biến cố thương tâm, ngườiTây Tạng vẫn giữ được cho mình một trạng thái bình ổn tâm hồn. Ðiều này đã đượcđặc biệt ghi nhận ở một số người phải trải qua một thời gian dài trong các trạitù, lao động khổ sai của Trung Cộng.

Tôixin được chia xẻ cùng qúy vị một trường hợp điễn hình. Vị phó trú trì của tuviện Namgyal mới lưu vong qua Ấn Ðộ gần đây, đã bị Trung Cộng bắt bỏ tù từ năm1959, rồi sau đó được chuyển vào trại lao động khổ sai, và bị đày ải trongkhoảng mười tám năm trời như thế. Sau khi đặt chân đến tu viện lưu vong củaNgài tại Ấn Ðộ, chúng tôi lại có dịp chuyện trò tán gẫu với nhau. Ngài đã kểlại cho tôi nghe về cuộc đời và những kinh nghiệm sống mà Ngài đã trải qua.Ngài có nói đến chuyện sau khi bị rơi vào tay Trung Cộng, Ngài ở vào một trạngthái khá nguy hiểm đối với một người tu sĩ, đó là khả năng có thể đánh mất lòngtừ đối với những kẻ đã hành hạ tra tấn Ngài. Ðây là một nhận định rất đáng lưutâm!

Tôithường hay trêu chọc, bảo rằng suốt qua một thời gian dài gian khổ bị TrungCộng hành hạ kỹ như thế mà khuôn mặt của ông ta chẳng hề đổi thay gì cả. Mặc dùông ấy già hơn tôi, nhưng tóc lại còn ít bạc hơn tôi nữa -qúy vị có thể khôngtrông thấy tóc bạc của tôi đâu vì tôi mới cạo đầu sáng nay! Nhưng điều đáng nóihơn hết là ông ấy vẫn luôn giữ được trên môi một nụ cười tuyệt diệu. Theo tôi,tất cả có được đều do nền văn hoá của Tây Tạng, của Phật giáo.

Cũngcó thể lấy kinh nghiệm khiêm tốn của tôi làm một thí dụ. Là một tu sĩ Phậtgiáo, tôi được đào luyện về tu tập, học hỏi về triết lý và giáo lý Phật giáo,nhưng chẳng có một chút chuẩn bị nào để đối phó với những yêu cầu củathời đại tân tiến. Thế mà tôi đã phải gánh vác những trách nhiệm khá lớn lao.Tôi đã bị mất tự do ở vào tuổi mười sáu và mất nước lúc lên hăm bốn tuổi. Tôiđã phải sống kiếp lưu vong trong suốt ba mươi bốn năm qua, làm thân tỵ nạn tạimột xứ sở ngoại quốc. Trong suốt thời gian này, trong khi đang phục vụ cho cộngđồng Tây Tạng lưu vong, đất nước chúng tôi vẫn còn đang gánh chịu biết bao điêulinh và thống khổ. Mặc dù với tất cả những thảm trạng như thế, tôi vẫn giữ đượctâm hồn mình, bình an, thư thái.

Trongmột vài trường hợp khách du lịch trở về từ Tây Tạng hoặc các trại tỵ nạn tại ẤnÐộ thường có một ấn tượng sai lầm rằng người Tây Tạng hiện đang sống có vẻ rấthạnh phúc, luôn luôn mĩm cười, có gì là đau khổ đâu. Nhận định sai lầm này cóthể là điều bất lợi duy nhất cho thái độ tinh thần của chúng tôi.

Làmthế nào để phát triển sự bình an và thanh thản tâm hồn? Tôi luôn nghĩ rằng bảntánh của con người là tốt đẹp. Thực tế mà nói, trong mỗi chúng ta không phải làkhông có những tình cảm ganh tỵ, hận thù, tuy nhiên tôi vẫn luôn tin rằng bảnchất đích thực của con người vẫn là lòng yêu thương trìu mến và nhân ái. Từngày mở mắt chào đời cho đến khi thở hơi cuối cùng, sự hiện hữu của ta gắn bóchặt chẽ với yêu thương và nồng ấm tình người. Một thực tế mà mọi ngườiđều biết là trẻ con nếu được nuôi dưỡng trong một gia đình đầy tình yêu thươngthường có nhiều triển vọng phát triển đầy đủ nhân tính tốt đẹp, trong khi nhữngđứa trẻ trưởng thành trong một bầu khí thiếu vắng tình thương, từ bi nhân áichung cuộc đều có những thái độ tiêu cực trong đời sống cũng như tạo nên nhữngcăng thẳng bất cứ nơi nào mà họ có mặt. Sự hiện hữu hay thiếu vắng tình thươngyêu, từ ái trong gia đình gây nên một tác động rất hiển nhiên. Các y sĩvà nhà khoa học cho biết rằng trạng thái tâm hồn tĩnh lặng là một yếu tố thenchốt cho sức khỏe của con người. Thêm vào đó, những tuần lễ đầu tiên sau khichào đời, những tiếp xúc thể xác giữa đứa bé và người mẹ hay bất kỳ ai đó, làmột yếu tố quan trọng hàng đầu cho việc đánh thức và phát triển bộ óc của đứatrẻ.

Chúngta ai cũng biết rằng những lúc mà tâm trạng mình đang phấn chấn vui vẻ, có cảmtưởng như cả thế giới đang mĩm cười với mình, ta sẽ chấp nhận những khó khănhay tin buồn một cách dễ dàng hơn là lúc mà tâm hồn ta đang buồn bả, hoang manggiao động hay bất ổn, lúc đó chỉ cần một biến cố nhỏ cũng đủ làm cho ta nổ bùngnhững tình cảm tiêu cực. Nếu đời sống của chúng ta cứ luôn bị những tình cảmtiêu cực này chế ngự , chúng ta sẽ không còn ăn ngon miệng, bị mất ngủ hoặc đauốm bệnh hoạn mà kết quả là đời sống của chúng ta sẽ bị thu ngắn lại. Tình trạngthư thái tâm hồn vì thế rất quan trọng.

Conngười sống trong xã hội phương Tây thường rất chính xác như một bộ máy, họthích hoạt động một cách tự nhiên hơn là do động cơ thúc đẩy. Theo tôi, động cơthúc đẩy mới là điều quan trọng, bởi lẽ chúng ta rất khó có thể phê phán giátrị của một hành động nếu không liên hệ đến cái gì đang nằm đàng sau hành độngđó. Nói cho cùng, năng lực của đời sống, của hoạt động nhân loại chính làý hướng. Nó diễn ra trong tư tưởng của chúng ta, cũng giống như sự hiện hữu củavô vàn các phẩm vật trên thế gian này -có cái ích lợi có cái độc hại- mà taluôn cố gắng tìm cách thu thập hay loại bỏ; trong thế giới nội tâm, trong tâmhồn của ta cũng thế, cũng chất chứa đủ trăm, ngàn loại tư tưởng khác nhau. Cócái rất hữu ích vì chúng mang đến cho chúng ta hạnh phúc, cho tâm hồn tathư thái và thêm sức mạnh. Nhưng có cái gây phiền nhiễu ta, làm cho ta mất tinhthần, khủng hoảng và thậm chí đẩy ta đến chỗ tự vẫn.

Tưtưởng và tình cảm vì thế có thể là tích cực hay tiêu cực. Cho nên điều trướctiên ta phải nhận chân giá trị của nó trước khi bồi dưỡng những cái tích cực vàloại bỏ những cái tiêu cực. Bằng cách đó, chúng ta có thể đào luyện được sựbình an tâm hồn. Mấu chốt của vấn đề là khả năng phân biệt được những tư tưởngnào có ích hay không. Phương cách hay nhất là chúng ta không nên để cho mình bịvướng mắc bởi những tư tưởng, tình cảm đó. Giản dị nhất là xem chúng như mộtphần của tổng thể của ta và không có gì để phải bận tâm với chúng. Những khi màchúng ta phải đối đầu với vấn nạn hay hiểm nguy, tình cảm giận dữ và hận thù cóvẻ như che chở ta, cho ta những nguồn năng lực mới. Tuy nhiên sự chấp trước âmthầm len lỏi sâu vào tâm hồn ta; và ta chào đón chúng như một người bạn cố trithân ái. Chung cuộc, người “bạn cố tri” này sẽ là kẻ lừa phỉnh ta không thươngtiếc. Trong số những loại tình cảm này, giận dữõ và sợ hãi chẳng hạn, sẽnhanh chóng phơi bày bộ mặt thật của chúng, còn những tình cảm khác như chấptrước sẽ lần hồi tạo nên những hệ qủa tiêu cực theo với thời gian. Một khi màchúng ta biết rõ được bản chất của các thái độ tiêu cực và nhận diện một cáchđúng đắn các hậu qủa do chúng mang lại, ta sẽ rất dễ dàng cảnh giác chúng.

Từđó chúng ta có thể bắt đầu giải trừ chúng đểø vun xới các tình cảm tốtđẹp -từ bi, hỷ xả và thiện cảm. Bằng cách này chúng ta có thể trưởng dưỡngnhững tình cảm tích cực và làm suy yếu dần những tình cảm tiêu cực. Ngay cả chodù chúng vẫn còn tiếp tục xuất hiện cũng sẽ chỉ là những tình cảm thoáng qua,không lưu lại một dấu ấn rõ rệt nào trong tâm trí chúng ta. Trong một vàitrường hợp, tốt nhất là ta cứ việc bày tỏ nổi giận dữ hay hối hận đối với nhữngviệc làm trong qúa khứ để loại trừ những cảm giác này. Tuy nhiên, một cách tổngquát, nên lưu ý rằng nếu ta cứ để cho sự giận dữ và các tình cảm tiêu cực khácbộc phát một cách dễ dàng, chúng sẽ trở thành thói quen và lần hồi biến tathành một người nổi nóng khá thường xuyên. Ðó là lý do tại sao mà tôi cho rằngchúng ta cần phải áp đặt một số biện pháp kỹ luật để rèn đúc tâm hồn mình. Thứkỹ luật này không thể được áp đặt từ bên ngoài; chúng phải được áp đặt tự bêntrong do trí thông minh sẵn có của mỗi người. Bằng cách này ta sẽ chấp nhậnchúng một cách dễ dàng.

Ðểhuấn luyện tâm hồn, thời gian là một yếu tố quan trọng hàng đầu. Ðừng bao giờtrông chờ việc ta có thể hoàn toàn chuyển hóa trong một vài phút, hay thậm chímột vài tuần, khi nghĩ rằng ta đang đón nhận ân sủng từ một bậc giác ngộcó thể giúp cho ta đạt đến kết qủa một cách nhanh chóng. Ðó là một thái độ hoàntoàn không thực tế. Công việc tu tập đòi hỏi thời gian, trong nhiều năm, có khinhiều thập kỷ. Thế nhưng nếu chúng ta kiên trì, nắm vững mục tiêu và mọi phươngtiện để đạt đến cứu cánh, chắc chắn ta sẽ thu hoạch được những tiến bộ theothời gian.

Làmthế nào để chúng ta giảm thiểu dần sự giận dữ và thù hận? Trong một vài trườnghợp, ví dụ như nếu động cơ thúc đẩy là lòng từ bi, giận dữ có thể là một khíacạnh tích cực. Thù hận ngược lại, luôn luôn là một tình cảm tiêu cực. Chúng taphải đo lường và nhận thức được bản chất độc hại của những loại tình cảm khốnkhổ này như lòng thù hận chẳng hạn. Như tôi đã từng phát biểu trước đây, sự hậnthù làm cho chúng ta mất đi cả sức khỏe lẫn bạn bè cũng như nó sẽ làm ung thốicả cuộc đời ta. Những tình cảm tiêu cực gây nên nhiều vấn nạn ở mọi cấp độ khácnhau: cá nhân, gia đình, cộng đồng, quốc gia, cũng như cả quốc tế. Lịch sử nhânloại cho chúng ta thấy rằng những kẻ gây nên những khổ đau khôn cùng cho kẻkhác thường bị thúc đẩy bởi nỗi giận dữ vô bờ và lòng tham lam quá độ.Thái độ như thế đã được bắt nguồn từ vô minh. Ðiều này không có nghĩarằng những người này có tâm địa ác độc, chung quy họ cũng chỉ là những conngười. Tuy nhiên họ đã để cho tâm trí của mình bị chế ngự và hướng dẫn một cáchmù quáng bởi những tình cảm tiêu cực, biến họ trở thành những kẻ sát nhân.

Nhìnvào lịch sử nhân loại một lần nữa ta sẽ thấy rằng tuyệt đại bộ phận những thànhcông kiệt xuất đều được thực hiện bởi những con người có lòng vị tha và tâm hồnbình ổn. Ða phần những nhạc sĩ tài danh những nhà nghệ sĩ lớn đều có một cuộcsống nội tâm an bình. Dĩ nhiên không phải là không có ngoại lệ, tuy nhiên mộtcách tổng quát mà nói, nhà nghệ sĩ rung lên những tiếng tơ đồng phát xuất từ sựtĩnh lặng nội tâm nhằm giải bày những nỗi lòng sâu kín của mình. Bằng cách đó,nhà nghệ sĩ tạo ra niềm hạnh phúc và mang đến nguồn cảm hứng cho kẻ khác.

Chúngta cũng có thể rút ra một bài học trong thời cận đại qua tấm gương của MahatmaGandhi, một nhân vật kiệt xuất có ý thức kỷ luật tự giác cao. Ông ta sốngrất thỏa mãn hạnh phúc với những nhu cầu tối thiểu. Mặc dù được đào tạo từ nềngiáo dục Tây phương và ý thức được những đặc quyền đặc lợi của một cuộc sốngtiện nghi vật chất và những cơ may mà nền văn minh đó mang lại, ông đã chọn lựasống một cuộc sống tuyệt đối đơn giản tại Ấn Ðộ, chẳng khác gì một kẻ ăn mày.Ðiều này phản ánh một tinh thần kỷ luật tự giác và một tâm hồn vị tha cao quý. Tấtcả mọi khía cạnh tích cực mà con người cố gắng để hoàn tất đều là kết qủa củanhững tình cảm tích cực này của tâm hồn.

Kinhnghiệm của chính bản thân tôi, cũng như của nhiều người khác, cho ta thấy ở mứcđộ nào các thái độ tinh thần tích cực mang lại hạnh phúc cho cá nhân mình vàcho người khác, và ở mức độ nào các thái độ tiêu cực trở nên tàn hại. Trên cănbản đó mỗi cá nhân cần tự mình nỗ lực vận dụng những năng lực sẵn có để pháttriển tâm hồn mình.

Conngười sinh sống trong một môi trường xã hội nhất định. Mặc dù ai cũng công nhậnrằng tốt nhất là chúng ta có nhiều bạn và không có kẻ thù, nhưng rồi mọi ngườiđều có cả bạn lẫn thù trong cái đám đông đó. Nhưng bạn và thù thật rakhông hiện hữu y như thế. Tình thân hữu và sự thù địch chỉ là kết qủa của nhiềuyếu tố khác nhau, trong đó yếu tố hàng đầu chính là thái độ tinh thần của chúngta. Khi chúng ta mở rộng vòng tay ra với tha nhân và sẵn sàng cống hiến tìnhthân hữu và thân ái của ta đối với họ, lập tức chúng ta đã tạo dựng nên một bầukhí tốt lành. Ngay cả không nhận thức được điều này, họ cũng sẽ tiến đến ta bằng một khuôn mặt rạng rỡ nụ cười -không phải là khuôn mặt căngthẳng hay nụ cười giả dối mà là sự chân thành cởi mở. Ngược lại nếu tachỉ sống bằng những ác niệm, những tư tưởng tiêu cực, không thèm đếm xỉa đếnquyền lợi và nguyện vọng của tha nhân; hay nói một cách khác, chúng ta chỉ nghĩđến cá nhân mình và có khuynh hướng khai thác, lợi dụng kẻ khác cho những mụctiêu cứu cánh của mình, tình huống sẽ trở nên tồi tệ. Cuối cùng rồi ngay cảnhững người thân cận nhất trong gia đình cũng sẽ lánh xa ta. Như vậy, vấn đề đãtrở nên rõ ràng rằng bạn hay thù chẳng qua chỉ là sản phẩm của chính thái độcủa chúng ta.

Mộtsố khác đã suy nghĩ một cách sai lầm rằng tiền bạc có thể mang đến cho tabạn bè. Không chắc như vậy -bởi vì nó đồng thời cũng mang đến kẻ thù! Hãydừng lại một chút và suy nghĩ về những người đang chào đón ta với nụ cười rộngmở trên khuôn mặt: Họ thật sự là bạn ta hay chỉ là bạn của túi tiền mà ta đangcó? Không thể biết được. Bao lâu mà ta còn tiền, có thể họ sẽ đến cụng ly sâmbanh với ta và mọi chuyện đều diễn ra một cách tốt đẹp. Thế nhưng khi ta bắtđầu rỗng túi, bạn bè đều lần lượt biến mất như là một phép lạ. Bây giờ thì rấtkhó mà điện thoại cho họ, hoặc có thể ta lại bị họ cúp máy không chừng. Tiềnbạc và của cải vật chất dĩ nhiên là cần thiết nhưng chúng không phải là vậtthiết thân. Sự giàu có thật sự chỉ được tìm thấy bên trong của mỗi con người.

Từbi, hỷ xả, hy vọng và nhẫn nhục là những tình cảm tốt đẹp mà tất cả các tôngiáo lớn đều cố gắng phát huy và củng cố. Bạn không nhất thiết phải là người cótín ngưỡng -mọi người đều có quyền có tín ngưỡng hay không- mới có thể làm tăngtiến những thái độ tích cực này trong tâm hồn mình. Chúng ta nên nhớ rằng cáctôn giáo lớn của thế giới đều chuyên chở chung một thông điệp và khuyếnkhích phát triển những đức tính tốt đẹp của con người. Mặc dù giáo điều của mỗitôn giáo có thể khác nhau nhưng tựu trung, thông điệp chính đều giống nhau.Trên căn bản của mẫu số chung này, thông điệp của thương yêu và từ bi sẽ đượctung ra khắp tận cùng thế giới nếu tất cả những ai đang bước đi trên hành trìnhtâm linh cùng ngồi lại làm việc với nhau trong tinh thần hoà điệu và tươngkính.

Tuynhiên nếu những kẻ luôn mạnh miệng cổ võ những phẩm chất tốt đẹp của conngười lại quay ra cải vã chỉ trích lẫn nhau thì làm sao họ lại có thể raotruyền thông điệp này đến kẻ khác? Chắc chắn mọi người sẽ nói rằng, với chút ítmai mỉa: “Coi bọn họ kìa! Khoan dung và tương kính ở chỗ nào? Ngay cả bọn họcòn chẳng chịu được nhau thì nói gì ai.” Thế nên nếu chúng ta muốn giúp đỡ nhânloại một cách thực tiễn, chúng ta phải bắt đầu bằng việc biến mình thành mộttấm gương tốt của lòng tương kính, sự hoà hợp và tinh thần hợp tác trước mắtnhìn của thế giới. Nhìn từ xa, những cách biệt có vẻ như rất lớn lao. Tuynhiên nếu ta chịu khó tiếp cận với tha nhân và chia xẻ những kinh nghiệm củahọ, chúng ta sẽ biết cách làm thế nào để hòa điệu với kẻ khác cho dù có nhữngkhác biệt về đức tin, giáo lý; và làm thế nào để cùng nhau phát triển các khíacạnh tích cực của đời sống nhân loại. Cho nên việc quan trọng hàng đầu là duytrì mối quan hệ tốt đẹp, và các phong trào tôn giáo khác biệt cần nênchia xẻ, giao tiếp cùng nhau. Cho dù tất cả những xung đột do nguyên nhân bấtđồng tín ngưỡng xảy ra tại Bosnia hay Phi Châu, luôn luôn vẫn có những bướckhích lệ hướng về việc hòa giải. Tuy nhiên cần có những nỗ lực kiên trì tronghướng đó!

ThưaNgài, gần đây chúng tôi có dịp được đọc một bản tài liệu liên quan đến nỗithống khổ của Tây Tạng, trong đó kể cả lời khai của một nhà sư bị tù đày hơn bamươi ba năm trời -hai mươi bốn năm trong nhà tù và chín năm trong cáctrại lao động khổ sai. Ông ta đã trải qua những đau đớn bởi những nhục hình tratấn khó tưởng tượng nỗi, biến ông trở thành kẻ tàn phế suốt đời. Như thế bằngcách nào chúng ta có thể đạt được sự bình an tâm hồn vốn hàm chứa thanh thản vàđức hạnh khi chúng ta được nghe những câu chuyện như thế? Phải chăng bày tỏ nỗigiận dữ và làm một cái gì đó một cách thực tiễn là những đáp ứng tương xứngnhất?

Ðiềuquan trọng nhất là ta không thờ ơ lãnh đạm đối với những chuyện như thế, ta cảmnhận sâu xa tình huống này nhưng trong một chiều hướng xây dựng hơn, không biếtqúy vị có hiểu điều tôi muốn nói không. Chúng ta không nên để cho mình bị trànngập bởi những cảm thức đến độ tê cóng. Tôi không chắc là tôi có hiểu rõ câuhỏi của qúy vị hay không, tuy nhiên nếu vấn đề đặt ra là để duy trìõ sự an bìnhnội tâm một cách có hiệu quả khi phải đối đầu với những tình huống như qúy vịvừa trình bày, điều này tùy thuộc một phần lớn vào mức độ phát triển tinh thầncủa mỗi cá nhân.

Vớinhững thử thách khủng khiếp mà Ngài và dân tộc Ngài đang trải qua và tiếp tụcchịu đựng, có khi nào Ngài nghĩ đến thiên nhiên, đến hoa viên cây cảnh? Ngài có quan niệm rằng chúng là những biểu hiện rõ nét của nền văn minh? Theo ýkiến của Ngài, cảnh trí có cho ta một thông điệp nào không? Những hoa viên,cảnh trí có thể giúp ta tìm ra được sự bình an tâm hồn, giúp ta nhận thức, đưata đến con đường minh triết?

Tôitin chắc rằng mỗi khi tinh thần ta bị khủng hoảng, nếu ta chịu khó bước ra rabên ngoài ngắm nhìn phong cảnh, thở hít bầu không khí trong lành và lắng nghechim chóc ca hót, tâm hồn chúng ta sẽ tạm thời lắng xuống. Nói cho cùng, mặc dùvới tất cả kiến thức và khả năng, chúng ta vẫn là một phần tử của thiên nhiên,là một sản phẩm của thiên nhiên. Tổ tiên của chúng ta hàng ngàn năm trước đãsống rất gần gũi với thiên nhiên. Hôm nay trong chúng ta vẫn còn lưu lại nhữngdấu vết của đời sống đó: ngay cả trong những ngôi nhà tân tiến nhất, chúng tavẫn thích trang hoàng đồ đạc trong nhà bằng gỗ và cây kiểng xanh tươi -cái đónhư đã ở trong máu huyết của chúng ta.

Trongquá khứ, tất cả cuộc sống con người hầu như nương dựa vào cây cối. Hoa là vậtđiểm trang, trái cây là thực phẩm, lá và vỏ cây cho ta áo quần và nơi trú ẩn.Chúng ta lẫn trốn trên những cành cây để đề phòng thú dữ. Chúng ta dùngcủi để sưởi ấm khi lạnh giá, và khi về già chiếc gậy nâng đỡ ta trước sức nặngcủa thời gian, đó cũng là vũ khí để ta tự bảo vệ mình. Chúng ta đã gắn bó vớicây cối như thế. Bây giờ, trong các văn phòng cực kỳ hiện đại, chung quanh talà những máy móc tối tân, những dàn vi tính với hiệu suất cao, ta dễ dàng quênđi những mối liên hệ chặt chẽ với thiên nhiên. Cũng là chuyện rất bình thườngkhi ta cố gắng cải thiện phẩm chất của đời sống thông qua những tiến bộ củakhoa học kỹ thuật. Tuy nhiên đồng thời một điều cũng khá quan trọng là nếu tabiết được những giới hạn của sự tiến bộ đó và giữ cho mình tỉnh táo để thấy mộtsự thực là ta vẫn còn nương tựa vào thiên nhiên. Nếu môi trường sống của chúngta bị thay đổi đến tận gốc rễ, chúng ta sẽ không còn cách gì để tự bảo vệ chínhmình. Ðó là lý do tại sao cả tư duy lẫn hành động của chúng ta đều nền đi theocon đường Trung Ðạo.

Trongtrí tưởng của người Tây phương, thường có sự mù mờ giữa sự ức chế tình cảm vàsự tìm kiếm an bình nội tâm. Khi chúng ta ức chế một cái gì đó, chúng ta thườngmang những gì được coi là vấn nạn trong đời sống của mình đem đi dấu biệt vàomột xó xỉnh nào đó và nghĩ rằng ta có thể quên chúng đi để có thể tiếp tục sốngmà khỏi phải đối diện với chúng. Thưa Ngài, Ngài có suy nghĩ gì về nghệthuật ức chế này?

Tôinghĩ là tôi đã từng đề cập phớt qua đến vấn nạn này khi nói rằng, trong một sốtrường hợp, cụ thể là sự sợ hãi chẳng hạn, không nhất thiết là một điều xấu khibạn cứ cho những tình cảm này bộc phát ra để rồi loại bỏ chúng. Tuy nhiên điềunày không phải là không có những mối hiểm nguy. Thực vậy, nếu ta thiếu ý thứckỷ luật tự giác và cứ để mặc cho tất cả mọi loại tình cảm xâm nhập tâm trí tatuôn ra một cách tự nhiên, lấy cớ là ta phải để cho nó bộc phát, chúng ta sẽ điđến chỗ quá trớn và không chừng vi phạm cả luật pháp quốc gia. Trên bình diệnxã hội hay cá nhân, chúng ta cần có một thứ kỷ luật nội tâm để hướng dẫn tư duycủa ta theo một chiều hướng xây dựng. Những tình cảm của con người thường khôngcó giới hạn, và sức mạnh của những tình cảm tiêu cực là vô tận.

Tuynhiên tôi không nghĩ rằng trong trường hợp như thế chúng ta có thể gọi đó là ứcchế. Ngược lại, đây là vấn đề có vẻ rất tích cực. Chúng ta học hành và tu tậpvới mục đích từng bước loại bỏ sự vô minh. Tu tập nhiều khi không phải làchuyện dễ dàng. Mỗi khi mệt mỏi ta tưởng như sẽ không còn thể nào tiếp tục đượcnữa. Thế nhưng khi bắt đầu ý thức được những lợi lạc của sự tu tập, chúng ta sẽtự thiết định cho mình một thứ kỷ luật và nỗ lực vươn theo. Bằng học tập, chúngta mở rộng tầm kiến thức của mình, nhưng điều đó không có nghĩa là ta ức chếđược vô minh!

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
27/10/2010(Xem: 11328)
Phật vốn xem mình đồng đẳng như bao chúng sinh, do vậy ai theo Phật mà tôn người thành giáo chủ, xem như mắc tội vậy. Phật không bao giờ cho lời mình là khuôn vàng thước ngọc, mà đòi hỏi người nghe phải tự chứng những lời ấy, có vậy mới mong gỡ bỏ tham sân si mạn nghi tà kiến, mới mong minh tâm kiến tánh.
22/10/2010(Xem: 7537)
Từ thời Đức Thế Tôn còn tại thế, đạo Phật được truyền bá một cách sâu rộng khắp trên lưu vực sông Hằng cũng như qua các thị trấn và những quốc gia thời bấy giờ của xã hội Ấn Độ, quê hương của Phật. Phật pháp được tuyên thuyết bởi Đức Phật, cũng như các hàng Thánh chúng đến từng nhà, từng người, từng cộng đồng trong xã hội. Phật pháp đã tạo sự bình an cho con người, đã xây dựng một nếp sống đạo đức, lễ nghi hướng thượng cho tất cả.
15/10/2010(Xem: 7853)
Hôm nay Đạo Phật đang chuyển đến một hướng mới, và có hàng ngàn người phương Tây đang cố gắng thực hành lời dạy của Đức Phật như một phương pháp sống.
15/10/2010(Xem: 8466)
Nghiên cứu Phật giáo từ quan điểm Hindu là một sự nghiên cứu của Ấn Độ giáo chứ không phải là Phật giáo. Thật sai lầm khi vay mượn để hỗ trợ quan điểm Hindu hiện đại...
10/10/2010(Xem: 6343)
Trước hết, chúng ta đã ý thức được tầm cỡ có tính cách toàn cầu của một số vấn đề bức xúc đang đối mặt với chúng ta. Như vậy, chúng ta sẽ biết được làm thế nào để huy động trí tuệ và sức mạnh của nhân dân thế giới để giải quyết một cách tốt đẹp những vấn đề đó. Thí dụ các vấn đề chiến tranh và hòa bình, vấn đề xây dựng một nền trật tự kinh tế mới, một nền trật tự đạo đức mới cho thế giới, vấn đề bảo vệ môi trường của chúng ta.
10/10/2010(Xem: 4063)
Đức Phật thuộc dòng dõi vua chúa nên đương nhiên có liên hệ với các bậc quan quân và đại thần. Mặc dù mối liên hệ và giao tiếp đó, Ngài không bao giờ dùng đến ảnh hưởng quyền uy chính trị để quảng bá giáo lý của Ngài. Ngài cũng không cho phép giáo lý của Ngài được lạm dụng để đạt uy quyền chính trị…
30/09/2010(Xem: 4125)
Nhà Phật có xác định sáu nguyên tắc để sống trong hòa hợp (Lục hòa). Vốn là để cho tăng già, nhưng nới rộng ra, đối với bất cứ một nhóm người nào cùng chung sống...
30/09/2010(Xem: 3018)
Từ khi nhân loại xuất hiện trên trái đất này cùng với những sinh vât khác, chúng ta cùng mọi sinh vật đã chỉ sống và sử dụng mọi thứ trên trái đất để tồn tại. Người ta có thể nghĩ rằng trái đất là một vật thể không có sự sống. Người ta không cần biết điều gì cuối cùng sẽ xãy ra với những gì chúng ta hành động để sinh tồn. Cho đến bây giờ, những nhà khoa học đã cho mọi người biết rằng mỗi hành đông của con người ảnh hưởng sâu đậm đến trái đất. Thêm nữa, chúng ta đang sống trên trái đất, một hành tinh sống, những gì chúng ta hành động cho đời sống của chúng ta đã làm nên sự hâm nóng địa cầu, hiệu ứng nhà kính, và đấy là một đe dọa nghiêm trọng đến môi trường, và nó cũng đặt sự sống của chúng ta trong một tình thế nguy hiểm.
30/09/2010(Xem: 4537)
Tôn giáo của tương lai sẽ là một tôn giáo vũ trụ. Tôn giáo ấy phải vượt lên Thượng đế của cá nhân và tránh giáo điều cùng lý thuyết thần học.
29/09/2010(Xem: 7445)
Đức Phật đã hằng dạy cho chúng ta rằng: "Vạn pháp giai không; nhưng nhân quả bất không". Nếu nhân tạo ra tốt thì chắc chắn quả kia không thể xấu được.
facebook youtube google-plus linkedin twitter blog
Nguyện đem công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ, trên đền bốn ơn nặng, dưới cứu khổ ba đường,
nếu có người thấy nghe, đều phát lòng Bồ Đề, hết một báo thân này, sinh qua cõi Cực Lạc.

May the Merit and virtue,accrued from this work, adorn the Buddhas pureland,
Repay the four great kindnesses above, andrelieve the suffering of those on the three paths below,
may those who see or hear of these efforts generates Bodhi Mind, spend their lives devoted to the Buddha Dharma,
the Land of Ultimate Bliss.

Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
Tu Viện Quảng Đức | Quang Duc Monastery
Senior Venerable Thich Tam Phuong | Senior Venerable Thich Nguyen Tang
Address: Quang Duc Monastery, 105 Lynch Road, Fawkner, Vic.3060 Australia
Tel: 61.03.9357 3544 ; Fax: 61.03.9357 3600
Website: http://www.quangduc.com ; http://www.tuvienquangduc.com.au (old)
Xin gửi Xin gửi bài mới và ý kiến đóng góp đến Ban Biên Tập qua địa chỉ:
quangduc@quangduc.com , tvquangduc@bigpond.com
KHÁCH VIẾNG THĂM
110,220,567