Nai Chúa Cây Đa (thơ)

NAI CHÚA CÂY ĐA

Nơi miền bắc Ấn Độ xưa

Gần Ba La Nại có khu rừng già

Nai con vừa mới sinh ra

Dáng hình đẹp đẽ, thật là hiếm hoi

Dù nai to lớn thân người

Mẹ không trở ngại, sinh nai dễ dàng,

Mắt nai lấp lánh rỡ ràng

Tựa như châu báu muôn vàn sáng tươi

Miệng nai thắm đỏ tuyệt vời

Khác chi những trái dâu nơi mé rừng

Móng nai đen bóng vô cùng

Tựa như than quý. Còn sừng nhỏ xinh

Phô ra ánh bạc lung linh,

Thân nai vàng tựa bình minh rạng ngời

Giữa mùa hè đẹp bầu trời

Sắc vàng phô thắm muôn nơi huy hoàng.

Khi nai khôn lớn, họp đoàn

Bầy nai một đám năm trăm tụ về

Bầu nai thống lĩnh mọi bề

Uy quyền nai chúa trị vì vang xa

Nổi danh Nai Chúa Cây Đa

Từ tâm, tài giỏi thật là xứng ngôi.

Cạnh khu rừng đó cùng thời

Có nai khác cũng ra đời vẻ vang

Sắc thân cũng đẹp vô vàn

Đến khi khôn lớn họp đoàn bên nhau

Năm trăm nai họp trước sau

Bầu nai này đứng cầm đầu chỉ huy

Tôn xưng danh hiệu uy nghi

Nai Vương rừng thẳm quyền uy vô bờ.

*

Vùng Ba Lại Nại thuở xưa

Quốc vương nổi tiếng rất ưa nai rừng

Ngài luôn săn bắn chẳng ngừng

Giết nai, ăn thịt vô cùng hăng say

Khi làng kia, lúc làng này,

Săn đâu thì cũng đọa đày người dân

Bắt dân phục dịch nhọc nhằn

Phải ngưng công việc đang làm dở dang

Phải ngưng gặt hái mùa màng

Hoặc ngưng cày cấy, sẵn sàng tiếp tay

Giúp ngài săn bắn tại đây

Dân làng vì thế lâu nay muộn phiền

Họ bèn họp, quyết định liền

Lập ra một cái công viên trong vùng

Thật to lớn tựa khu rừng

Nhốt nai vào để quốc vương săn dần

Chẳng cần phiền đến người dân

Quốc vương có thể đi săn một mình.

Vườn nai lập tức hình thành

Ao trong, suối mát, cỏ xanh, trái vàng

Để nai ăn uống dễ dàng

Bốn bề vây kín, một đường vào thôi

Xong rồi tất cả mọi người

Cùng vào rừng rậm lùa nai ra liền

Dùng gậy gộc, dùng cung tên

Cùng bao chuông trống vang rền khua lên

Hai bầy nai sợ cuồng điên

Đua nhau chạy trốn vào liền vườn nai

Vườn yên lặng chẳng có ai

Thế là mắc bẫy. Dân cài cửa ngay

Hai bầy nai bị nhốt đây

Quẩn quanh sống ở trong này mà thôi.

Sau khi nai định cư rồi

Dân làng bèn đến tận nơi thưa trình

Thưa quốc vương mọi sự tình

Bao điều thiệt hại cho mình lâu nay

Vì ngài săn bắn vùng này

Để rồi thỉnh nguyện: "Từ đây xin ngài

Chỉ vào săn trong vườn nai

Là nơi thú vị, thảnh thơi, an toàn

Tự mình săn, tiện vô vàn

Chẳng cần phiền đến dân làng làm chi

Tự mình hưởng thú săn kia

Hạ nai, làm thịt, còn gì thú hơn!"

Quốc vương bèn tới thăm vườn

Nhìn nai chạy nhảy hai đoàn thật đông

Thời ngài cảm thấy hài lòng,

Chợt đâu lại thấy lẫn trong bìa rừng

Hai nai vàng đẹp vô cùng

Sừng vươn cao vút, sắc lông óng vàng

Thật kỳ lạ! Thật bất thường!

Cho nên có lệnh quốc vương giao truyền:

"Hai nai vàng được bình yên

Cấm không ai được lạm quyền giết nai!"

Thế rồi ngày rộng tháng dài

Mỗi ngày ngài tới săn nơi vườn này

Một mình săn bắn dễ thay

Giết nai, làm thịt, mỗi ngày một con

Đôi khi công việc dập dồn

Ngài sai hầu cận săn luôn thay mình

Săn nai, mang xác về dinh

Vào lò xẻ thịt nấu thành món ăn.

Mỗi khi người tới để săn

Bầy nai náo động kinh hoàng trốn mau

Húc vào nhau,  đạp lên nhau

Rồi mang thương tích đớn đau vô vàn.

*

Một ngày Nai Chúa vội vàng

Mời Nai Vương tới họp bàn cùng nhau

Lo âu Nai Chúa mở đầu:

"Chúng ta bị giết trước sau thoát nào

Vậy thời phải tính làm sao

Đừng thêm thương tích, đớn đau, đọa đày

Quốc vương chỉ muốn vườn này

Một nai làm thịt mỗi ngày mà thôi

Mình nên tự nguyện cho rồi

Mỗi ngày chọn một nai mời ngài sơi,

Hôm nay chọn ở bầy tôi

Ngày mai bầy bạn ta thời luân phiên

Vận xui chỉ tới một bên

Chớ thêm khổ não muộn phiền ích đâu!"

Đôi bên đồng ý biết bao

Kể từ khi đó nai nào tới phiên

Tự mình đến nạp mạng liền

Kê đầu lên thớt lặng yên đợi chờ.

Mỗi ngày đầu bếp ghé qua

Giết nai, nấu nướng thật là tiện tay.

Hai bầy lần lượt vần xoay

Một ngày tới lượt trong bầy Nai Vương

Buồn thay nai lại có mang

Cho nên nai mẹ đau thương vô cùng

Lo thân mình bị mạng vong

Lo thêm con nhỏ chờ mong chào đời,

Sợ con bị hại lây thôi

Cho nên nai mẹ ngỏ lời kêu than

Xin Nai Vương ban đặc ân

Để mình sống sót qua lần này thôi

Đến khi sinh nở xong rồi

Sẽ xin nạp mạng tức thời quản chi

Thế là cứu được thai nhi

Hy sinh một mạng thay vì cả hai.

Nai Vương nghe chẳng thuận lời:

"Tiếc thay luật lệ ta thời phải theo

Hãy tuân hành, chớ nói nhiều

Có thai, sinh đẻ là điều riêng tư

Để ta yên lặng từ giờ

Tới phiên, nạp mạng đừng chờ đợi chi!"

Nghe xong nai mẹ tái tê

Thương đau lệ ứa bờ mi nhạt nhòa

Qua tìm Nai Chúa Cây Đa

Trình bày hoàn cảnh xót xa muộn phiền

Cảm thương Nai Chúa nói liền:

"An tâm! Ta sẽ đổi phiên chuyến này

Tạm thời luật lệ đổi thay

Hoãn phiên bạn lại sau ngày sinh con!"

Sau khi Nai Chúa nói xong

Nhắm nơi lò thịt ung dung tới liền

Kê đầu lên thớt lặng yên

Chờ người đầu bếp tới bên giết mình.

Một bầu trầm lặng phủ quanh

Vườn nai lắng đọng bao tình thân thương.

*

Khi người đầu bếp tới vườn

Thấy trên thớt thịt nai đương nằm chờ

Dáng Nai Chúa đẹp vô bờ

Lệnh vua cấm giết nai từ lâu nay

Người đầu bếp ngại ngần thay

Nào đâu dám giết nên quay trở về

Trình cho vua rõ mọi bề

Ngạc nhiên vua vội vã đi tới vườn

Nhìn Nai Chúa nói thân thương:

"Ta từng ra lệnh mở đường tha mi

Chẳng hề bị giết hại chi

Sao mi lại đến làm gì chốn đây?"

Nghiêm trang Nai Chúa thưa ngay:

"Nai kia tới lượt hôm nay nạp mình

Nhưng nai lại sắp sửa sinh

Nghe nai cầu cứu, thương tình mẹ con

Lòng tôi cảm thấy héo hon

Nên tôi nhận giúp cho tròn đạo tâm,

Thật là thương cảm vô ngần

Khi tôi nghĩ đến số phần nai con

Chưa sinh ra đã chết luôn

Nào đâu có dịp ngắm vừng thái dương

Nào đâu được nếm giọt sương

Vương trên đầu cỏ dư hương ngọt ngào

Tôi không thể bắt nai nào

Thay phiên nai mẹ chết vào hôm nay

Thưa ngài vì lý do này

Nên tôi tình nguyện tới đây nạp mình

Cứu nai mẹ thoát điêu linh

Cứu nai con sắp được sinh ra đời!"

Khi Nai Chúa vừa dứt lời

Vua Ba La Nại lệ rơi hai hàng

Dù dũng mãnh, dù hiên ngang

Đại vương cảm động dịu dàng ngợi khen:

"Ôi Nai Chúa! đẹp vô biên!

Loài người dù khắp nơi trên cõi trần

Dễ gì theo được một phần

Như là bạn tỏ lòng nhân hôm này

Nhân từ thay! Đại lượng thay!

Vì tình đồng loại hiến ngay thân mình

Sẵn sàng mạng sống hy sinh

Thật là nhân hậu! Quả tình từ bi!

Hỡi Nai Chúa đứng lên đi

Từ nay bạn sẽ trọn bề an tâm

Chẳng ai hại đến tấm thân,

Mẹ con nai cũng hưởng phần bình an,

Ta ra lệnh khắp dân gian

Cấm không giết hại, phải tuân theo liền!"

Nhưng Nai Chúa vẫn nằm yên

Xót xa thành khẩn nói thêm đôi lời:

"Thế còn nai khác thưa ngài

Và bao nai sống ở ngoài vườn đây?"

Vua ban: "Kể cả nai này

Cấm ai sát hại từ ngày hôm nay!"

Chàng Nai Chúa nói: "Lành thay!

Thưa còn sinh vật quanh đây thế nào

Loài bốn chân khác thì sao?

Loài chim cất cánh bay cao trên trời?

Và loài cá nọ đang bơi

Tung tăng dưới nước sống đời tự do?

Các sinh vật đều âu lo

Bị người sát hại giết cho tàn đời!"

Vẫn nằm trên thớt chẳng rời

Mủi lòng Nai Chúa thốt lời thiết tha.

Tâm từ vua chợt thăng hoa

Vua bèn ban bố lệnh ra tức thời:

"Cấm săn bắn khắp nơi nơi

Cấm người giết hại muôn loài nói chung

Chim trời, cá nước, thú rừng

Tự do sinh sống khắp vùng thong dong!"

*

Sau khi tranh đấu thành công

Cho bao sinh vật sống trong đời này

Chàng Nai Chúa đứng dậy ngay

Hết lời ca tụng vua đây nhân từ.

Rồi Nai Chúa khuyến cáo vua

Giữ gìn năm giới từ xưa lưu truyền

Phát huy điều thiện thêm lên

Khơi nguồn hạnh phúc, tạo niềm hân hoan.

Bầy nai gồm cả hai đoàn

Theo chân Nai Chúa bình an vào rừng,

Muôn loài muông thú khắp vùng

Nhởn nhơ chung sống vui mừng hoan ca

Nhờ ơn Nai Chúa Cây Đa

Tâm từ toả ngát thật là chứa chan.

Bao kỳ hoa nở lại tàn

Vua Ba La Nại và chàng Chúa Nai

Yên bình sống đến cuối đời

Chết đi cùng tái sinh nơi cõi lành!

*

NHẬN DIỆN TIỀN THÂN

Nai Chúa Cây Đa là tiền thân Đức Phật.

Vua là Ananda. Nai Vương là Đề Bà Đạt Đa.

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(thi hóa, phỏng dịch theo bản văn xuôi

KING BANYAN DEER

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

___________________________________________________