Mục đích của thiền định

Chúng tôi muốn trình bày vài điều để giớithiệu cách thực hành thiền. Như đa số mọi người, từ người phương Tây đến ngườiÁ châu, đều rất hâm mộ thiền định, bởi vì bị lôi cuốn bởi sự thực hành và đạtđược nhiều lợi lạc từ đó. Tuy nhiên, dù rất nhiều người áp dụng thiền trong đờisống, nhưng chỉ có một số ít là hiểu được sâu xa mục đích của thiền.

Mỗi người chúng ta đều sở hữu một cơ thể vậtlý được cấu tạo bởi xương, máu, thịt và những thứ khác. Tuy nhiên, bạn khônghoàn toàn kiểm soát được cơ thể của mình, kết quả là luôn luôn nầy sinh nhiềuvấn đề. Có thể bạn là người đàn ông giàu có với tích sản bằng của cả thế giới,nhưng dù có tài sản khổng lồ, nếu tâm trí của bạn bất an với một cơ thể khôngkiểm soát được, thì sẽ vẫn tiếp tục sống trong đau khổ. Cho nên, dù giàu haynghèo, không ai trong chúng ta thoát ra khỏi vấn đề này. Duờng như chúng takhông bao giờ tìm thấy được sự kết thúc của các khó khăn, vì vừa giái quyết mộtvấn đề nầy xong, thì sẽ có ngay một vấn đề khác thay thế. Các xung đột và bấthạnh liên quan với việc gìn giữ sức khoẻ cho thể chất vật lý của mình cũng cócùng vấn đề, dù là bất cứ ở đâu. Nếu bạn có tuệ giác để đi sâu vào tâm điểm củacác vấn nạn và theo dõi các biến hiện, bạn sẽ nhanh chóng nhận thức được rằngtình trạng không như ý rất phổ quát và càng rõ ràng hơn nếu như bạn có một cơthể bất an, sẽ không có cách nào để mà trải nghiệm qua các đau khổ liên quanđến.

Vấn nạn chính mà tất cả chúng ta đều có là sựkhổ đau khi không đạt được các điều mong muốn, bao gồm những nhu cầu vật chấtcần thiết như thực phẩm, quần áo cũng như những điều vui thích khi được danhtiếng, được nghe lời dịu dàng, ngọt ngào và các loại tương tự. Một số cảnh đaukhổ, chẳng hạn như sự đói khát của người nghèo khổ, thì cụ thể hơn các điềukhác. Tuy nhiên, dù nói sao, thì tất cả chúng ta không kiểm soát được lòng hammuốn đến những thứ mà mình không có.

Lấy ví dụ nếu bạn may mắn được sinh ra trongmột gia đình giàu có. Trong suốt cuộc đời của mình, chưa bao giờ trải nghiệm sựthiếu thốn vật chất, vì có đủ khả năng để sở hữu bất cứ những gì nếu muốn, hoặctự do đi lại bất cứ nơi nào yêu thích, trải qua các niềm vui và hứng thú vớicác nền văn hóa khác nhau. Cuối cùng, khi bạn được tất cả các sở hữu vật chất,không còn biết nơi chốn nào nữa để du lịch, vui thú nữa… bạn vẫn mang tronglòng nổi bất an, không thoả mãn. Trong trạng thái khủng hoãng, không tri túc,nhiều người mang tâm bệnh, không thể thích nghi hoặc chịu đựng được những cơnđau, bất hạnh dù thông thường.

Cho dù ngay cả khi có đầy đủ tiện nghi vậtchất, bạn vẫn cảm thấy khổ đau. Trong thực tế, càng sở hữu nhiều của cải, màkhông biết tri túc, thì càng tăng thêm sự bất an vì không sao thoả mãn hết lòngtham, cũng như khi tài sản vật chất càng tăng, thì nó cũng không thể ảnh hưỡnghoặc cắt giảm được gốc rễ của khổ đau. Do đó, khi lòng tham vẫn được nuôidưỡng, thì sự bất an, lo lắng, phiền muộn vẫn còn tiếp tục có mặt. Nếu sự tíchlũy các tài sản vật chất có khả năng làm giảm bớt hoặc loại trừ được đau khổ,và có vài giai đoạn đem lại hạnh phúc vật chất, nhưng với tâm trạng bất an liêntục, trở thành nghiêm trọng và tất cả sự không thoả mãn sẽ chấm dứt. Bao lâu màtâm của bạn vẫn gắn liền với một cơ thể bất an, thì đau khổ vẫn tiếp diễn.

Ví dụ, để bảo vệ đôi chân khi đi trên mặt đấtgồ ghề và gai nhọn, bạn cần mang giày, nhưng đó đâu phải giải quyết được vấnđề, vì mang giày đôi khi cũng làm đau chân, khi ngón chân bị bấm, gây đau vàthường khó chịu. Vấn đề chủ yếu không phải lỗi của thợ đóng giày, vì nếu bànchân của bạn không dài, lớn hoặc nhạy cảm khi bắt đầu mang, thì nó có thể làgiày dép thời trang hoàn toàn thoải mái. Vì vậy, nếu nhìn sâu vào vấn đề này,thì nguồn gốc của sự khó chịu không phải là bên ngoài, mà nằm trong cơ thể vậtlý riêng của bạn, bị tinh thần chi phối.

Đây chỉ là một ví dụ điển hình của sự đau khổtrải nghiệm từ thể chất của bạn. Từ khi sinh ra cho đến khi qua đời, bạn đã hoang phí bao nhiêu là năng lượnglớn để cố gắng bảo vệ cơ thể tránh khỏi sự khổ đau. Thực tế, thì hầu hết mọingười dành tất cả thời gian để chăm sóc cho thể chất của mình đều không manglại kết quả.

Nhưng mục đích của thiền định không chỉ đơnthuần là để chăm sóc thể chất, nên tránh áp dụng thiền theo cách nầy, vì thiềncó mục đích cao quí, giá trị hơn. Áp dụng thiền định như một phương pháp khácbên ngoài để đem lại lợi ích cho cơ thể là vô nghĩa. Điều này dẫn đến việc lãngphí một phương pháp, mà cuối cùng chỉ đạt đến giá trị có tính tạm thời, xemthiền giống như là viên thuốc aspirine làm giảm triệu chứng đau đầu. Cơn đau cóthể hết, nhưng không có nghĩa là được chữa trị tận gốc, vì sau thời gian thì nósẽ trở lại, bởi vì phương pháp đã điều trị không liên quan đến nguyên nhânchánh gây nên, nên chỉ giúp khỏi bệnh tạm thời. Dù được niềm vui ngắn và bớtcơn đau qua nhiều ý nghĩa nào đó, bạn không nên áp dụng thiền hoặc thực hànhphương pháp tâm linh khác cho mục đích nầy hay là lãng phí năng lực của thiềnđịnh cho cứu cánh hạn hẹp như vậy.

Yếu chỉ của thiền định là chăm sóc tâm, dùthân và tâm liên quan mật thiết và nối kết với nhau, nhưng lại có các loại hiệntướng hoàn toàn không giống nhau. Cơ thể là một đối tượng mà bạn có thể nhìnthấy bằng mắt, không thể nhìn thấy tâm. Các thành viên cùng một gia đình, cóthể chia sẻ nhiều đặc điểm tương tự như gương mặt, nhưng mỗi đứa trẻ theo bảnnăng sẽ có cá tánh khác nhau như thái độ tinh thần, ý muốn và các sở thích. Dođó, dù là cùng học chung trường, thì trí thông minh và sự học của mỗi ngườicũng sai biệt, được truyền bởi cha mẹ và ông bà. Sự khác biệt của tâm như vậykhông thể giải thích đầy đủ được bằng thể chất.

Cần lưu ý là có các trẻ em có những ký ứcchính xác của đời sống quá khứ, như nhớ được nơi chốn sinh ra, cuộc sống lúc đóra sao hoặc có thể nhận ra người quen, đồ vật của các kiếp trước. Các dữ kiệnnầy là bằng chứng hấp dẫn cho bất cứ ai có ý muốn nghiên cứu về vấn đề nầy vớicái tâm khách quan.

Trong mọi trường hợp, lý do căn bản của cácnăng khiếu tinh thần khác nhau giữa các người cùng một gia đình, và với ký ứcxác thực về đời sống quá khứ, dĩ nhiên nói rõ rằng tâm thì vô thủy, nên kiếpquá khứ vẫn tồn tại. Trong khi bạn không có khả năng tinh tế để phân tích cácdữ kiện ở đây những gì có và những gì không được cung cấp liên tục giữa cuộcsống hiện tại và tiếp theo, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là: Như ký ức củabạn tiếp nối từ quá khứ đến hiện tại, do đó, cũng sẽ từ hiện tại qua đến đờisống tương lai. Tương tự, những hành động của hiện tại sẽ xác định tình trạngtái sinh của bạn trong đời sống tương lai. Cho nên, bạn có trách nhiệm với nhữnggì gây ra để định hình cho đời sống hiện nay và các đời kế tiếp. Thật là quantrọng, để nhận thức rõ điều nầy, nếu như bạn khám ra ra được phương tiện hiệuquả để cắt đứt vĩnh viễn gốc rễ đau khổ của thân và tâm.

Chúng ta đã được sinh là một hữu tình, nên cókhả năng làm cho cuộc đời mình có ý nghĩa và mục đích sống. Tuy nhiên, để đạtđược hoàn toàn những lợi ích nầy, bạn cần vượt qua những bản năng thấp kém nhưloài động vật, bằng cách hoàn thiện con người và kiểm soát tâm, bạn có thể cắtđứt được hoàn toàn gốc rễ của mọi đau khổ. Trong khoảng không gian của một hoặcnhiều kiếp sống, bạn có thể giải thoát khỏi chu kỳ ràng buộc của cái chết và tái sinh, vì nếu không,chúng ta sẽ phải luân chuyển trong sanh tử nhiều lần mà không có bất kỳ sự lựachọn hoặc kiểm soát, và phải trải qua tất cả các khổ đau do một thể chất bấtan. Nhưng với các ứng dụng đặc biệt có thể phá vỡ sự luân chuyển không mong cầunầy, giúp bạn giải thoát vĩnh viễn khỏi tất cả các đau khổ và bất như ý.

Tuy nhiên, để tránh cho bản thân mình thoát rakhỏi vòng luân hồi của cái chết và tái sinh là không đủ, vì vẫn không phải làcon đường đúng là chỉ sử dụng các năng lực con người cho cứu cánh đó, vì bạnkhông phải là hữu tình duy nhất trải nghiệm khổ đau và bất như ý, nên mọi hữutình đều chia sẻ chung sự bất hạnh nầy. Cho nên, khi hầu hết các hữu tình đềuthiếu trí tuệ- Tuệ giác- để tìm con đường đúng hầu đem lại sự chấm dứt khổ đau.Tất cả các sinh vật trên trái đất, không trừ một ai, đều dành tất cả cuộc đời,trong suốt cả ngày đêm, để tìm kiếm con đường vượt qua đau khổ, đem lại an vuivà hạnh phúc. Nhưng bởi vì tâm trí bị che mờ bởi vô minh, sự tìm kiếm này trởnên vô ích, nên thay vì dẫn đến cứu cánh như mong muốn, lại chỉ gây thêm thấtvọng và đau đớn. Bạn cố gắng loại trừ các nguyên nhân gây ra đau khổ, nhưngngược lại, chỉ làm tiếp tục xa cách niết bàn, là chân phúc, chấm dứt hoàn toànkhổ đau.

Tất cả các chúng sinh đều mong cầu thoát khỏikhổ đau như chúng ta, nên nếu bạn nhận thức rõ ràng như vậy, thì có phải là vịkỷ không nếu bạn chỉ hướng tìm giải thoát và an lạc cho riêng mình. Do đó, bạncần nổ lực để cùng mọi người thoát khỏi khổ đau. Tuy nhiên, trước nhất bạn cầnhoàn thiện chính mình để trở thành bậc tỉnh thức, thì bạn mới có thể chỉ rõ chongười khác, các con đường đúng (chánh đạo) dẫn đến chấm dứt thực sự đau khổ.Nói cách khác, bạn phải đạt được tánh Phật, mới có thể giúp người khác đượcgiải thoát.

Ví dụ như bạn muốn đưa một người bạn đến mộtcông viên xinh đẹp để cô ta vui thích, nhưng nếu bạn mù mờ không biết con đườngnào đi đến đó, thì dù là bạn có ước vọng bao nhiêu thì cũng không đạt được kếtquả. Do đó, bạn cần có tầm nhìn tốt và cần thiết là biết tường tận con đường điđến công viên đó, trước khi có dự định dẫn bạn mình đến. Cũng tương tự, bạn cầnthực chứng hoàn toàn tỉnh thức, trước khi phân biệt (chánh kiến) được con đườngđúng để hướng dẫn mọi hữu tình, với trình độ (khế cơ) và tánh tình (khế lý) saibiệt, mới có thể chỉ dẫn được đến sự giải thoát khổ đau của riêng họ.

Vì vậy, khi chúng ta nói về mục đích thực sự củathiền định, là đang nói về việc đạt được giác ngộ, sự tỉnh giác giúp cho bạn vàcác hữu tình đều đi đến cứu cánh hoàn thiện. Đây là mục đích tối thắng và lý doduy nhất để thực hành thiền định. Tất cả các hành giả lớn và các đại sư thựchành Pháp trong quá khứ đều mang tâm nguyện duy nhất nầy. Tương tự, trong tấtcả giáo lý của Đức Phật có hàng trăm loại thiền định khác nhau đều tùy thuộcvào sự lựa chọn và trình độ của chúng sinh, nên khi bạn thực hành thiền cầnnuôi dưỡng trong tâm cùng một động lực.

Vì vậy, đời sống tâm linh rất cần thiết, nhưngbạn không bắt buộc phải thực hành vì các tác nhân bên ngoài ảnh hưỡng, bởinhững người khác, ngay cả Thượng đế, bởi vì bạn là người đang đau khổ, và chỉcó bạn chịu trách nhiệm để chữa trị căn bệnh của mình. Bạn lập ra các tìnhhuống để tìm lại chính mình, và từ đó tạo ra các môi trường để cùng giải thoát.Dù là khổ đau có mặt trong đời sống, bạn cần làm cái gì đó để thay đổi thói quenthường nhật, đó là trở về đời sống tâm linh, nói cách khác là thiền định. Vìnếu không hướng vào bên trong để chuyển hoá tâm, thay vào đó, cứ đem năng lựcdong ruổi theo các phóng ảnh bên ngoài trong đời sống, thì sự đau khổ vẫn luôntồn tại. Đau khổ không có bắt đầu, và nếu bạn không nuôi dưỡng đời sống tâmlinh qua sự áp dụng thiền, thì khổ đau cũng không thể chấm dứt.

Tóm lại, thật là rất khó để thực hành Pháptrong một môi trường quá phong phú về vật chất, bởi vì điều nầy gây nên cácphiền nhiễu ảnh hưỡng đến thiền định. Tuy nhiên, gốc rễ của các loạn tâm khôngphải là vì tự môi trường, hay kỹ nghệ máy móc, thực phẩm hoặc các yếu tố kháctương tự, mà do từ trong tâm của bạn. Thật là ngạc nhiên một cách thú vị, vìtrong chuyến viếng thăm phương Tây lần đầu của tôi, thì sự tiến bộ về vật chấtcó khả năng ích lợi trong việc thực hành Pháp và vài loại thiền khác nhau.Nhiều người thành tâm muốn tìm kiếm ý nghĩa của đời sống con người để vươn caohơn các bản năng thường tình trong cuộc đời. Về phương diện nầy, tôi nghĩ rằngngười khôn ngoan phải biết kết hợp với đời sống tinh thần trong sự thực hànhhàng ngày, để có thể đem lại lợi ích sâu xa cho tâm linh cũng như sự thoải máivề thể chất. Đối với những người như vậy, cuộc sống sẽ chắc chắn không phải làmột lời hứa rỗng.

Thực phẩm chế biến từ nhiều thành phần khácnhau có thể đem lại sự vui thích, thì nếu bạn có công việc làm hoặc có một sốhoạt động hàng ngày, cùng cố gắng làm việc càng nhiều càng tốt vào việc hoànthiện một con đường tâm linh, áp dụng Pháp, cuộc sống của bạn trở nên rất phongphú. Những lợi ích nầy do bạn trải nghiệm bằng cách kết hợp cả hai cách tiếpcận trong cuộc sống, đem lại lợi ích sâu rộng.

Có một sự khác biệt rất lớn giữa tâm, cảm thọvà kinh nghiệm của một người có sự hiểu biết về Pháp và áp dụng vào đời sốnghàng ngày với những người chưa từng biết thực hành. Người trước thì khi đối diện với những nhữngvấn đề khó khăn trong thế giới hiện tượng, do đã từng trải nghiệm nên trầm tĩnhvà ít khổ đau, vì biết kiểm soát tâm và ứng xử vấn đề một cách khéo léo. Điềunày không chỉ ứng dụng trong đời sống nhiều thử thách hàng ngày, mà còn đặcbiệt khi lâm chung.

Nếu bạn chưa từng tham dự vào bất kỳ sự thựchành tâm linh hoặc chưa được rèn luyện tâm qua các kỷ luật thiền định, thì kinhnghiệm về cái chết có thể thực đáng sợ. Còn đối với người hành giả thực hànhsâu xa về Pháp, thì cái chết chỉ như cuộc hành trình hứng thú trở về nhà, giốngnhư đi đến một công viên đẹp để cắm trại. Ngay cả, dù người hành giả chưa chứng ngộ ở trạng thái cao nhất củathiền định, thì cái chết vẫn là một kinh nghiệm thoải mái, chứ không phải khủngkhiếp, kinh hoàng. Người đó có thể đối mặt với một cái chết của chính mình, vớitất cả những gì làm cho tâm được tự tại, chứ không bị hoảng hốt bởi sợ hãi, âulo với những gì phải trải qua, hay đối với người thân, tài sản hay thể chất đềuđược bỏ lại khi lìa đời. Trong đời sống nầy, bạn đã có kinh nghiệm khi sinh rađời, nay thì là tiến trình già nua, và đến cái chết chờ đón. Do đó, sự thựchành thiền có thể giúp bạn đối diện với các điều không tránh được với tâm tựtại. Như vậy, thiền thật sự lợi ích thiết thực, dù rằng mục đích của thiền cònlà những gì cao quí hơn nhiều, mà người hành giả có thể thể nghiệm được.

Tóm lại, không phải hình dáng bên ngoài củathiền định là quan trọng, dù là bạn ngồi với đôi tay xếp chồng trên đôi chânđược xếp bằng có chút kết quả, nhưng điều tối quan trọng là kiểm soát và tìmthấy được phương dược chữa trị được thực tế khổ đau. Thiền có giúp bạn loại bỏnhững vọng tưởng che mờ tâm trí, cũng như giúp tỉnh thức, không còn ganh ghétvà tham lam không? Nếu thiền giúp cho bạn giảm thiểu được tư tưởng tiêu cực,xấu trong tâm, thì thiền thật hữu ích, hoàn hảo, thực hành đúng và đáng giá.Còn như chỉ làm cho bạn tăng thêm bản ngã, có thái độ tiêu cực, thì đó lànguyên nhân khác của khổ đau. Trong trường hợp nầy, dù bạn cho rằng mình cóhành thiền, nhưng bạn lại không hiểu và áp dụng hoàn toàn sai lạc Pháp.

Pháp thì hướng dẫn thoát khỏi khổ đau, xa lìacác vấn nạn, nên nếu thực hành thiền mà không đem lại kết quả theo hướng này,thì trong đó có cái gì đó sai lầm mà bạn cần quán chiếu, kiểm soát lại. Thựctế, thì căn bản của sự thực thiền của các hành giả chân chánh là khám phá ranhững hành động nào đem lại khổ đau hoặc hạnh phúc. Sau đó, tránh các hành độnggây nghiệp, làm các điều thiện. Đó là tinh túy thiết yếu của sự thực hànhthiền.

Lời nói sau cùng, vì tất cả các bạn là nhữngngười bắt đầu thực hành Pháp, áp dụng thiền để kiểm soát tâm, bạn cần phải tìmđến đúng nguồn chánh pháp, cần phải đọc sách của những người thẩm quyền uy tín,nếu như có những điều nghi ngại, nên tìm đến những bậc thầy có đầy đủ sự nghiêncứu, hiểu rõ thiền giáo, thực chứng để hỏi. Điều nầy rất quan trọng, vì nếu bạnáp dụng thiền qua những sách vỡ viết bởi những người không hiểu rõ về thiền,hướng dẫn sai lạc, sẽ nguy hiểm cho cuộc đời bạn rơi theo con đường tà đạo. Chodù tìm được đúng vị thầy, dù là đạo sĩ, lama… thì vị thầy đó cũng phải chứngngộ và thực hành pháp miên mật.

Khi thực hành thiền định, khai triển tâm, bạnkhông nên thụ động, vì không có thể giải quyết được nội kết của đau khổ bằngcách mù quáng chấp nhận những gì mà một người nào đó, ngay cả một bậc thầy vĩđại, dạy bạn phải làm. Thay vào đó, nên sử dụng trí tuệ bẩm sinh để kiểm soátvà chấp nhận sự chỉ dạy nầy sau quá trình thực tập có hiệu quả, để bạn đủ chánhtín rằng lời giảng dạy có hữu hiệu, thực dụng, và sau đó, bạn nên theo để ápdụng. Như với y khoa, một khi bạn đã nhận thấy phương dược hợp lý có thể chữatrị bệnh của bạn, thì hãy nên dùng đến. Ngược lại, nếu bạn dùng bất cứ thuốc gìtrong tầm tay của mình, sẽ đem lại nhiều nguy hiểm nặng nề hơn thay vì chữatrị.

Đây là đề nghị cuối cùng của tôi dành chonhững người mới bắt đầu để hiểu về lợi ích trong nghiên cứu giáo Pháp và thiềnđịnh. Đời sống có tâm linh rất cao quí. Tuy nhiên, ngay cả khi không thể thựchành giáo Pháp, thì sự hiểu biết cũng có thể làm phong phú và ý nghĩa thêm cuộcsống của bạn. Tôi nghĩ rằng đó là tất cả ý nghĩa. Cảm ơn bạn rất nhiều.

24.09.2011